Praca semestralna z przedmiotu : zachowania organizacyjne.

Temat: Błędy percepcyjne i przykłady.

Alicja Magierowska

Grupa SC04

Kierunek : zarządzanie

Rok. II semestr 4

Spis treści.

1. Wstęp, definicje. 3

2. Proces percepcji. 3-4

3. Percepcja wizualna 4-5

4. Bodźce otoczenia a cechy człowieka. 5

5. Cechy człowieka wpływające na percepcję. 5-6

6. Stereotypy. 6

I. Wstęp, definicje.

Mamy XXI wiek, każdego dnia budzimy się realizujemy swoje plany, zadania i marzenia. Żyjąc w ciągłym biegu dążymy do samorealizacji korzystając z własnych i cudzych doświadczeń. Otaczające nas środowisko i cywilizacja ma w tym kluczowe znaczenie, „pomaga” nam w tym lub i nie. Jednakże wiemy dobrze iż tyle wysiłku ile poświęcimy na swój sukces zależy tylko od nas. Każdy jest inny, dla każdego inne wartości mają kluczowe znaczenie. Dzieję się tak dlatego że każdy inaczej odbiera to co widzi, słyszy, czuje. Wszystkie informacje i bodźce które dostarczy do swojej świadomości magazynuje, przetwarza, interpretuje i wyciąga konsekwentne wnioski. Pomaga nam właśnie w tym percepcja, czyli odbieranie bodźców za pomocą narządów zmysłu np. uszy- słuch, oczy- wzrok, nos- węch, dotyk- odczucia pozytywne i negatywne. Nagromadzone informacje w postaci fal docierają do naszego mózgu gdzie następuje odpowiednie ich przetwarzanie.

Systemy percepcyjne człowieka umożliwiają mu widzieć, słyszeć, czuć smak, zapach, dotyk i zmiany temperatury. Jest to także poczucie świadomości (otoczenia). ¹

Np. Ekranizacja filmów w formacie 3D na pewno jest złudnym postrzeganiem obrazu, gdzie mózg odbiera inne obrazy niż w rzeczywistości.

W. Kopaliński- percepcja jest to organizacja i interpretacja wrażeń zmysłowych, w celu zrozumienia otoczenia. Percepcja to postrzeganie; uświadomiona reakcja narządu zmysłowego na bodziec zewnętrzny; sposób reagowania, odbierania wrażeń.

R.M. Hodgetts- to sposób, w jakim bodźce są selekcjonowane i grupowane przez człowieka, tak, aby mogły być sensownie interpretowane.

II. Proces percepcji.

Struktury poznawcze:

• Związana z wyobraźnią- odbierane przez nią wrażenia zmysłowe zazwyczaj są deformowane przez nasze oczekiwania, potrzeby, uczucia i mechanizmy obronne, uruchamiane przez podświadomość.

• Związana z inteligencją- koryguje ona doznania zarejestrowane w naszej wyobraźni. ¹

Poziomy:

• Sensoryczno- motoryczny- automatyczne odbieranie bodźców za pomocą zmysłów( oczy, uszy, język, nos).

• Znaczeniowo- czynnościowym- zrozumienie i nadanie znaczenia odebranym bodźcom, od najprostszego do pogłębionego. ²

Etapy:

• Selekcja: wyodrębnienie z dużej ilości informacji najbardziej istotnych; pomaga to w koncentracji na małej liczbie bodźców odbieranych z otoczenia; proces naturalny, może być mimowolny, wspomagający działania porządane przez człowieka. Jej brak paraliżuje człowieka ponieważ nie może sobie poradzić z nagromadzonymi informacjami np. systematyczność studentów w nauce przyczynia się do odpowiedniego utrwalenia i zaszufladkowania wiedzy; gdy chcą się nauczyć wszystkiego naraz przed sesja często gubią się i nic nie wiedzą.

• Organizacja: uporządkowanie informacji i tworzenie w toku doświadczenia pojęć i kategorii. Np. mówi się że coś jest logiczne tzn. zrozumiałe dla nas ponieważ mamy już jakieś pojęcie.

• Schematy: inaczej struktury poznawcze, wiedza pochodząca z własnego doświadczenia, np. schemat osobowy; dużą rolę odgrywa tzw. pierwsze wrażenie gdzie to właśnie wtedy ludzie, posiadając już pewną opinię, przyporządkowują osobę do danej społeczności.

• Interpretacja: zorganizowane i wyselekcjonowane informacje pomagają w wyjaśnieniu obrazu i nadaniu im sensu. Dobra interpretacja zależy od : osobowość- wiedza-motywacja, kontekst sytuacyjny percepcji. Ważną rolę odgrywa nastawienie człowieka, otoczenie, okoliczności, oczekiwania, schematy. Np. grzeczne zachowanie a podlizywanie.³

III. Percepcja wizualna

Nasze narządy zmysłów odpowiadają za postrzeganie otaczającego nas świata. To od stopnia ich rozwoju i wytrenowania jesteśmy w stanie pojąć sytuację. U zdrowych ludzi głównym receptorem który jako pierwszy odbiera informacje jako obraz jest wzrok, następniem uszy jako dźwięk, odczucia jako dotyk, smak. W pierwszej kolejności odbieramy surowe bodźce dopiero po ich przetworzeniu i scaleniu nadajemy całości sens i logikę.

Cały obiekt składający się z wielu części, jak puzzle, układamy w całość. Tak samo dzieje się w przypadku dźwięku, spora ich ilość daje nam możliwość odczytania w jakim miejscu się znajdujemy np. śpiew ptaków, szum fal- morze, dźwięk silników gwar- miejsce publiczne, zbiorowisko.

ZASADY: sąsiedztwo, podobieństwo, ciągłość, zmaknięcie, wspólny cel, prostota.

• Sąsiedztwo: im bliżej siebie znajdują się obiekty, tym większe jest prawdopodobieństwo myślowego ich scalenia.

• Podobieństwo: powiązanie ze sobą oglądanych części, podobnych pod względem koloru, światła, wnętrza, kształtu etc.

• Ciągłość: widok ciągłości linii do końca pomimo jej przerwanych fragmentów. Np. sporządzenie rysunku tecnicznego skomplikowanego przedmiotu sprowadza się do odbioru go jako całości rysuku jednego głównego przedmiotu, tzw jego zarys.

• Zamknięcie: preferencje do odbierania pełnych kształtów, nie zdekompletowanych.

• Wspólny cel: te same obiekty poruszające się w jednym kierunku odbierane są jako całość. Np. ludzie czekający w poczekalni u lekarza odbierani sa jako pacjenci ogółem a nie jak pojedyńcza jednostka.

• Prostota: najbardziej proste rozwiązania są bardziej akceptowalne przez ludzi niż komplikowane pomimo iż może się wydawać że czasem są łatwiejsze. Np. łatwiej jest napisać samemu pracę zaliczeniową i wiedzieć jakiego tematu się tyczy niż kombinować i nie mieć żadnego pojęcia.³

IV. Bodźce otoczenia a cechy człowieka.

Bodziec to każdy czynnik powodujący uruchomenie narządów zmysłu. Zazwyczaj są to cechy szczególne np.: rozmiar, kontrast, intensywność, ruch, powtarzalność, ważność, nowość.

• Rozmiar: większe rzeczy są bardziej, szybiej zauważalne niż mniejsze. Np.: ciężarówka a małe auto, duży banner reklamowy a mały napis, duża tablica informacyjna.

• Intensywność: jaskrawe barwy szybiej zostaną odebrane przez oko ludzkie niż blade, szare odcienie. Tutaj często jest to wykorzystywane w procesie marketingu, wypromowanie produktu czy usługi.

• Kontrast: podkreślenie przeciwstawnych cech, lub różniących się bardzo od siebie. Np. człowiek o odemiennym kolorze skóry w naszym środowisku będzie bardziej widoczny i szybciej zauważony. Kontrastowy ubiór lub kolor włosów także jest wyróżniający.

• Ruchliwość: przedmioty będące w ruchu zostaną szybciej spostrzeżone niż te w stanie spoczynku. Migotający banner reklamowy szybciej wpływa na percepcję człowieka niż sam napis.

• Powtarzalność: częstość emisji bodźca wpływa na efektywniejszą percepcję. Np. Reklama jakiegoś produktu emitowanego często podczas przerwy reklamowej łatwiej nam utkwi w głowie; powtarzanie notatek przyczynia się do lepszego zapmiętania ich treści.

• Nowość, znajomość: powtarzające się sytuacje są łatwiejsze do rozwiązania w wyniku doświadczenia.⁴

V. Cechy człowieka wpływające na percepcję.

Na dobrą percepcję przez człowieka głowny wpływ mają: sprawność narządów zmysłu, uwagę, pamięć, zdolność do interpretacji, osobowość, doświadczenie, motywację, zdolności percepcyjne. Gdzie wszystkie te cechy określamy mianem: zestawu charakterystyk osoby postrzegającej.

• Sprawność narządów zmysłu: to podstawa odpowiedniej percepcji, gdyż upośledzenie któregoś z nich w dużej mierze utrudnia ten proces. Większość naszych zdolności ostrzega nas przed zagrożeniem np. intuicyjnie zwracamy uwagę gdy słyszymy głośny ryk silnika.

• Zdolność percepcyjna: zaburzenia spowodowane uszkodzeniem nerwów prowadzą do ograniczenia zdolności funkcjonowania narządów zmysłu i zabużeniam tym samym odbioru bodźców.

• Poświęcenie uwagi: zwrócenie na coś naszą uwagę przyczynia się do zauważenia tego.

• Łącznie postrzeganej informacji z pamięcią: zapamiętywanie, przechowywanie, przypominanie. Dzięki pamięci jesteśmy w stanie przetworzyć informacje i je przechowywać. Przechowanie to uchyla się do doświadczenia i przyczynia do procesu percepcji.

• Interpretacja: przypisywanie znaczenia odebranym informacjom. Wiedza i doświadczenie umożliwia nam nadawanie znaczenia impulsom odbieranym za pomocą zmysłów. Ich brak utrudnia w dużej mierze odbieranie z otoczenia informacji i bodźców. Np.: czytanie płynne i zrozumiałe jest wynikiem utrwalania tej umiejętności poprzez czytanie literatury.

• Osobowość:

• Osobowość z zależną sferą działania: skupianie dużej części uwagi na zewnętrznym sygnałom pochodzącym z otoczenia.

• Osobowość z niezależną sferą działania: korzystanie z własnych zmysłów i procesów poznawczych.

Ważną rolę tutaj odgrywa proces uczenią się, począwszy od najmłodszych lat edukacji po studia. Zadając to samo pytanie lub zadając ten sam problem do rozwiązania , ludziom o różnych profilach osobowości i o odmiennym wykształceniu, każde z nich wykona polecenie innaczej. Według własnej opinii i toku myślowego. Matematyk, chemik czy inna osoba należąca do grona ludzi o ścisłych umysłach będą automatycznie obliczać czy rysować w myślach wykresy z wynikami. Natomiast humanista, historyk, plastyk tak samo wykona polecenie według własnej opinii lecz całkowicie inne cechy będą dla niego istotne i szybciej zauważalne.

• Motywacja percepcyjna: zmotywowanie człowieka na określony cel czy wynik przyczynia się w dużym stopniu do toku jego rozumowania. Skieruje on swoją uwagę i myśli na dany, pożądany cel. Będzie postrzegał innaczej, można powiedzieć że jego percepcja została ukierunkowana.

VI. Stereotypy

Stereotypy przyczyniają się do zniekształcania percepcji. To tendencja do przypisywania cech odmiennych niż świadczą o tym surowe dowody i fakty. Jeżeli chodzi o człowieka, podczas własnego, często mylnego, osądu przypisujemy mu cechy takie jakie nam się wydają za słuszne i które znamy z doświadczenia że prawdopodobnie mogą one takie być. Z własnego doświadczenia i z zakodowanej pamięci wnioskujemy opinię i osąd. Jednakże często dzieje się tak że dopiero po wgłębieniu się w sprawę i poznaniu osoby bliżej nasze osądy są nietrafne.

Przykładem tutaj może być tak często poruszany temat płci na stanowiskach kierowniczych. Kojarzy nam się ono z odpowiedzialnością, dynamizmem, przejawem odpowiednich kompetencji czy skrupulatnym planowaniem działania. Moim zdaniem zarówno kobieta jak i mężczyzna mogą się cechować takimi atrybutami ponieważ wszystko zależy od człowieka, od jego osobowości, od tego jaki styl życia prowadził i prowadzi, jak został wychowany i wyedukowany, jak działają jego procesy percepcji a w szczególności z jakim genotypem mamy doczynienia. Zarówno kobieta może być słaba ale znam też takich mężczyzn którzy wcale lepsi nie są, lub odwrotnie znam kobiety silne psychicznie i fizycznie, mężczyzn też.⁵

1. Halo- efekt: (ang. halo effect), zwany też efektem aureoli, w psychologii tendencja do automatycznego, pozytywnego lub negatywnego ( szatański efekt halo), przypisywania cech osobowościowych na podstawie pozytywnego lub negatywnego wrażenia.Jest odmianą podstawowego błędu atrybucji. Polega na tym, że przypisanie jednej ważnej pozytywnej lub negatywnej właściwości wpływa na skłonność do przypisywania innych, niezaobserwowanych właściwości, które są zgodne ze znakiem emocjonalnym pierwszego przypisanego atrybutu.Istotą efektu halo jest przypisanie komuś (atrybucja) ważnej pozytywnej lub negatywnej cechy wewnętrznej. Przypisanie cechy nieważnej nie musi wywołać efektu halo. Najważniejszymi atrybutami, które posiadają moc wywoływania efektu halo, są: inteligencja/głupota, nieatrakcyjność/atrakcyjność fizyczna, elementy wyglądu zewnętrznego (np. schludny/brudny), dobroć/zło.Nazwa efekt halo wzięła się od zjawiska halo, czyli poświaty, która tworzy się wokół obserwowanych obiektów, np. wokół Księżyca w mroźną noc.⁶

Przykład

• Punktualność jest dla mnie ważną wartością. Spotykam nową osobę i zauważam, że jest ona punktualna, więc będę skłonny myśleć, że jest też inteligentna, przyjazna, uczciwa etc.

• Spotykam osobę, którą oceniam jako niekulturalną i agresywną. Będę skłonny myśleć o tym człowieku, że jest także np. leniem i ma zaściankowe poglądy.

2) Atrybucja: proces wnioskowania o przyczynach zachowań czyichś i własnych. Widząc zachowanie drugiej osoby, szukamy odpowiedzi na pytanie: dlaczego ona tak się zachowuje? Fritz Heider uważał, że ludzie, próbując zrozumieć zachowanie innych rozstrzygają, czy wynika ono z dyspozycji tej osoby (atrybucja wewnętrzna), czy z sytuacji, w jakiej ona się znalazła (atrybucja zewnętrzna). Od tego, jakiej atrybucji dokonamy, zależy, jak ocenimy czyjeś zachowanie: np. nie pożyczył mi pieniędzy, bo jest skąpy (atrybucja wewnętrzna) lub suma była za duża (zewnętrzna). Harold Kelley opracował model współzmienności. Zgodnie z nim, gdy obserwujemy jakieś zachowanie, np. jak szef krzyczy na kolegę z pracy, Jasia, to szukając przyczyn takiej reakcji, zastanawiamy się: jak traktują Jasia inni ludzie, czy też na niego krzyczą (tzw. zgodność), czy szef pokrzykuje na innych pracowników, czy tylko na Jasia (tzw. wybiórczość) oraz jak często to się zdarza, czy za każdym razem Jasiowi dostaje się od szefa (spójność). Od układu tych czynników zależy kierunek atrybucji: np. uznamy, że awantury wynikają z cech szefa, jeśli duża spójność idzie w parze z niską zgodnością i wybiórczością - tj. jeśli szef krzyczy na wszystkich, a nikt inny prócz niego nie krzyczy na Jasia. Jak widać, zgodnie z tym modelem działamy jak wnikliwi detektywi, tropiąc przyczyny, i wyciągamy logiczne wnioski.
Nie do końca tak jest. Wiadomo bowiem, że w atrybucji popełniamy wiele błędów, np. podstawowy błąd - czyli skłonność do zakładania, że czyjeś zachowanie wynika z cech i dyspozycji tej osoby (on się tak zachowuje, np. krzyczy, bo taki już jest, np. nerwowy).⁷

3) Projekcja: (od łac. proicere, wyrzucać przed siebie) — w psychologii jeden z narcystycznych mechanizmów obronnych; przypisywanie innym własnych poglądów, zachowań lub cech, najczęściej negatywnych. Przyczyną jest większa dostępność tych poglądów, zachowań i cech u osoby, która je posiada, a tym samym łatwiejsze podciąganie pod daną kategorię.

Przykład: Matka krzyczy na dziecko. Sądzi, że dziecko jest wyjątkowo agresywne. W rzeczywistości sama jest agresywna.

Jak zwykle w przypadku mechanizmów obronnych; mamy tu dwa aspekty:

• uniknięcie frustracji (matka nie musi się czuć winna za niesłuszne skarcenie dziecka)

• zniekształcenie rzeczywistości (dziecko cierpi i nie rozumie, czemu jest karcone).

Projekcja często uzasadnia agresywne zachowania poprzez podbudowywanie wiary w agresywne nastawienie całego świata i konieczność samoobrony. Staje się to wówczas typowym symptomem paranoi.⁸

¹ http://www.psychologia.apl.pl

U.Gros „Zachowania organizacyjne w teorii i praktyce zarządzania”

³ U.Gros” Zachowania organizacyjne w teorii i praktyce zarządzania”

⁴ U.Gros” Zachowania organizacyjne w teorii i praktyce zarządzania”; przykłady opracowanie własne.

⁵ Opracowanie własne.

⁶ www.wikipedia.pl

⁷ www.charaktery.eu

⁸ www.wikipedia.pl

7

---