Układ chłonny. Około 1,5 l limfy krąży w organizmie. Składa się z naczyń i węzłów chłonnych oraz pni limfatycznych. Limfa posiada wszystko to samo co krew prócz czerwonych krwinek. Pod przeponą znajduje się zbiornik mleczu skąd zaczyna się limfatyczny zbiornik piersiowy zawierający ¾ limfy w organizmie. Przewód limfatyczny prawy powstaje z pnia podobojczykowego oskrzelowo-śródpiersiowego. Węzły to skupiska tkanki limfatycznej, która filtruje chłonkę. Tu też powstają krwinki białe. Węzły są wielkości fasoli, wchodzi do nich kilka naczyń doprowadzających. Najważniejsze węzły to: pachowe i pachwinowe.
Śledziona (lien) - największy narząd limfatyczny. Produkuje limfocyty i przeciwciała, niszczy zużyte krwinki i magazynuje krew. Znajduje się pod przeponą w lewym podżebrzu. Wyróżniamy tu: powierzchnie przeponową, żołądkową. Styka się z okrężnicą, lewą nerką, nadnerczami i ogonem trzustki. Do wnęki śledziony wnikają naczynia.
Układ nerwowy
Kontroluje procesy życiowe, zapewnia łączność między organizmem a środowiskiem. Jednostką jest neuron zbudowany z ciała komórkowego i dendrytów. Akson prowadzi impulsy na zewnątrz. Całe kolonie wypustek to istota biała, a dendryty to istota szara. Mózgowie: rdzeń kręgowy - ośrodkowy układ nerwowy. Wyróżniamy 2 cz. tego układu: somatyczną i autonomiczną. Somatyczna - ośrodki nerwów ruchowych i czuciowych. Wyróżniamy tu układ piramidowy i pozapiramidowy. Piramidowy reguluje świadome czynności ruchowe a do układu pozapiramidowego zaliczamy wszystkie ośrodki i drogi nerwowe związane z motoryką z wyjątkiem struktur należących do układu piramidowego. W częściach czuciowych odbiegają szlaki które odbierają wiadomości od różnych receptorów i przekazują do ośrodków układu nerwowego. Telereceptory odbierają wrażenia wzrokowe i słuchowe. Eksteroreceptory - rozmieszczone na powierzchni ciała (reagują na ból, dotyk, temperaturę itp.). prioproceptory - związane z narządem ruchu. Kubki smakowe umieszczone na języku. Komórki węchowe w błonie śluzowej nosa przenoszą wrażenia do węchomózgowia. Interoreceptory - w narządach wewnętrznych. Układ autonomiczny działa pobudzająco i hamująco na mięśnie gładkie. Składa się z części współczulnej i przywspółczulnej. Mózgowie i rdzeń kręgowy otoczone są oponami: miękką, twardą i pajęczą. Opona twarda - wyściela wewnętrzną powierzchnię jamy czaszki, ochrania mózgowie, niekiedy wytwarza wypustki które wchodzą w szczeliny mózgowia np. sierp mózgu wchodzi w podłużną szczelinę mózgowia. Sierp móżdżku - oddziela połowy móżdżku. Namiot móżdżku oddziela mózg od móżdżku. Opona pajęcza - cienka błona na powierzchni mózgu przylega do twardej. Opona miękka - bogato unaczyniona, delikatna błona przylegająca do powierzchni mózgu. Wnika głęboko do mózgu. Między oponą pajęczą a miękką znajduje się jama podpajęczynówkowa wypełniona płynem mózgowo rdzeniowym. Zbiornik móżdżkowo-rdzeniowy uchodzi do IV komory. Wytwarza się 600ml na dobę płynu mózgowo-rdzeniowego. Jego skład podobny jest do osocza. Płyn ten nieustannie krąży. Jego funkcje to: chroni przed urazami, odżywia tkankę nerwową, reguluje temperaturę.
Mózgowie (emcephalon) wyróżniamy w nim przodomózgowie )a w nim kreso i międzymózgowie), śródmózgowie i tyłomózgowie (móżdżek, most). Mamy dwie komory lewą i prawą. W międzymózgowiu jest trzecia komora a w tyłomózgowiu komora 4.
Przodomózgowie - największa część mózgowia. Składa się z dwóch półkul rozdzielonych szczeliną podłużną mózgu na dnie której znajduje się spoidło wielkie. Półkule mózgowe oddzielone są od półkul móżdżkowych szczeliną poprzeczną. W każdej półkuli wyróżniamy płaty (w zależności od ich położenia - czołowy, ciemieniowy, potyliczny, skroniowy oraz wyspę zlokalizowaną na dnie bocznej bruzdy mózgu. Płat czołowy od ciemieniowego jest oddzielony górno-boczną bruzdą środkową. Płat potyliczny od ciemieniowego bruzdą ciemieniowo-potyliczną. W każdej komorze jest kora mózgu, jądra podkorowe, istota biała i komora.
Kora jest mocno pofałdowana (tworzy bruzdy i zakręty). Na powierzchni górno-bocznej kory występuje bruzda środkowa. Przed nią znajduje się płat a za nią zakręt zaśrodkowy. W płacie czołowym wyróżniamy zakręt: górny, środkowy i dolny. W płacie skroniowym wyróżniamy 3 zakręty (górny, środkowy i dolny). Powyżej spoidła wielkiego - zakręt obręczy, a poniżej niego zakręt przyhipokantowy. Na dolnej części półkuli na płacie czołowym są: zakręty oczodołowe, bruzda węchowa. Wśród jąder podkorowych wyróżniamy ośrodki podkorowe ruchowe, czuciowe, kojarzenia i zapamiętywania. Najważniejsze ośrodki: projekcyjne (zajmują 20% kory mózgowej, uszkodzenie togo ośrodka prowadzi do uszkodzenia mięśni). Zakręt zaśrodkowy w płacie ciemieniowym - tu znajdują się drogi czucia powierzchniowego i głębokiego. W zakręcie skroniowym górnym znajduje się ośrodek słuchu. W okolicy bruzdy ostrogowej znajduje się ośrodek wzroku. W zakresie przyhipokantowym są ośrodki węchowe. W tylnej części zakrętu czołowego górnego znajduje się ośrodek koordynacji ruchu m grzbietu. W tylnej części zakrętu środkowego znajduje się ośrodek koordynujący ruchy gałek ocznych i czynności m szyi. W tylnej części zakrętu dolnego znajduje się ośrodek ruchowy mowy. W zakręcie czołowym górnym - ośrodek pisania. W zakręcie oczodołowym płatu czołowego - ośrodki psychiki (od niego zależy wola, osobowość itp.). w płacie ciemieniowym jest ośrodek pamięci ruchów wyuczonych (odpowiednie używanie przedmiotów). Tu też jest ośrodek dotyku. Zakręt skroniowy górny posiada ośrodki zapamiętywania i kojarzenia dźwięku. Płat skroniowy zawiera ośrodek pamięci słyszanych słów. Hipokamp - ośrodek świeżej pamięci. Płat potyliczny zawiera b ważne ośrodki wzrokowe zapamiętywania i kojarzenia. Jądra podkorowe dzielimy na: ogoniaste, soczewkowate, przedmurze, migdałowate. Ogoniaste posiadają głowę, trzon i ogon. Soczewkowate - gałkę bladą. Migdałowate - substancję która wpukla się do dolnego rogu torebki bocznej.
Układ moczowy.
Celem tego układu jest usuwanie na zewnątrz składników przemiany materii. Wyróżniamy tu część odpowiedzialną za produkcję moczu i narządy wyprowadzające. Najistotniejszym elementem jest nerka (ren). Jest narządem parzystym, nerki znajdują się poza otrzewną na tylnej ścianie jamy brzusznej, pod przeponą, pomiędzy 11k piersiowym a III lędźwiowym. Nerka prawa leży nieco niżej przylega do wątroby i dwunastnicy, lewa zaś leży przy śledzionie w tylnej ścianie żołądka. W nerce wyróżniamy koniec górny i dolny, ścianę przednią i tylną oraz brzeg dolny i przyśrodkowy, znajduje się też tam wnęka nerki prowadząca do miedniczki nerkowej. Nerka otoczona jest torebką włóknistą i tłuszczową. Wyróżniamy w niej część rdzenną i korową. Część rdzenna zbudowana z trójkątnych piramid zakończonych brodawka nerkową, gdzie mocz ścieka do miedniczki. Przez kłębuszki nerkowe odbywa się filtracja. Kłębuszek otacza torebka do której filtrowany jest mocz pierwotny, torebka przedłuża się w kanalik nerkowy i następuje dalsza filtracja. Woda przenika do krwi i następuje zagęszczenie moczu. Potem mocz spływa do miedniczki nerkowej. Drogi odprowadzające mocz składają się z odcinków: miedniczka nerkowa, moczowód, pęcherz moczowy, cewka moczowa. Miedniczka nerkowa powstaje z połączenia kielichów nerkowych, ściana zbudowana jest z 3warstw: bł. Śluzowa , mięśniowa, włóknista. Moczowód łącz miedniczkę nerkową z pęcherzem. Pęcherz leży w przedniej części miednicy mniejszej. Wyróżniamy tu szczyt, trzon pęcherza, dno i szyjkę. W miejscu gdzie pęcherz łączy się z cewką znajduje się zwieracz. Od zwieracza zależy trzymanie moczu. Regulacją tych zwieraczy zajmuje się ukł nerwowy.
Narządy zmysłów.
Narząd wzroku - składa się z gałki ocznej i narządów dodatkowych. Gałka zbudowana jest z 3 błon: zewnętrznej, środkowej i wewnętrznej. Błona zewnętrzna zapobiega odkształcaniu oka. Ma funkcję ochronną. Bł. środkowa - funkcja odżywcza Bł. wew. odbiera obrazy.
Bł zewnętrzna ma 2cz: twardówka (zbudowana z tkanki łącznej zbitej) rogówka (przezroczysta wilgotna, wilgotność zapewnia ciecz łzowa z przodu, z tyłu ciecz wodnista. Błona środkowa ma liczne naczynia krwionośne. Zakończeniem jej jest ciało rzęskowe i tęczówka, przylega do twardówki. Ciało rzęskowe składa się z: ciała rzęskowego, fałdów i wyrostków. Dalej znajduje się tęczówka, w jej środku znajduje się otwór zwany źrenicą. W tęczówce znajdują się 2m gładkie: zwieracz unerwiony przez układ przywspółczulny, rozwieracz oraz 2 koła tętnicze produkujące ciecz wodnistą. W gałce ocznej znajdują się dwie komory: przednia (pomiędzy rogówką i tęczówką) tylna (pomiędzy tęczówką i soczewką). Błona wewnętrzna ściśle przylega do naczyniowej. Dzieli się na części: widząca (pręciki i czopki. Pręciki odbierają światło a czopki barwy) i niewidzącą.
Soczewka znajduje się między tęczówką a ciałem szklistym. Jest dwuwypukła, przezroczysta, umocowana włókienkami w obrębie ciała rzęskowatego, może ulegać zmętnieniu. Całe wnętrze gałki ocznej pomiędzy siatkówką a soczewką wypełnia ciało szkliste. Dodatkowe części oka: powieki (chronią przed wysuszeniem, urazami, światłem), drogi łzowe, m oka. Powieka składa się ze skóry, tarczki, m okrężnego i spojówki. Ciecz łzowa jest produkowana przez gruczoł łzowy przez górno boczny kąt. Wśród mięśni oka wyróżniamy: m poprzecznie prążkowane służą do poruszania gałką oczną, m gładkie - akomodacja oka, zwężanie źrenicy, m prosty górny, m prosty dolny, m prosty boczny, m prosty przyśrodkowy, m skośny górny, m skośny dolny.
Narząd statyczno słuchowy - wyróżniamy w nim cz. słuchową i równoważną. Pod względem morfologicznym wyróżniamy 3cz: zewnętrzną (składającą się z małżowiny usznej, przewodu słuchowego i błony bębenkowej) środkową (w piramidzie k skroniowej gdzie jest jama bębenkowa a w niej 3 kosteczki: strzemiączko, kowadełko i młoteczek służą do przenoszenia i wzmacniania fal głosowych. Jama bębenkowa łączy się z gardłową za pomocą trąbki Eustachiusza, która wyrównuje ciśnienie wewnętrzne. Część wewnętrzna - w przyśrodkowej części piramidy k skroniowej. Jego zadaniem jest rejestrowanie i przekazywanie bodźców do ośrodków. Ucho środkowe zbudowane jest z błędnika gdzie znajduje się: ślimak, przedsionek, 3przewody półkoliste. W błędniku kostnym znajduje się błędnik błoniasty gdzie znajdują się receptory. Błędnik błoniasty wypełniony jest płynem - śródchłonką. Ślimak uformowany jest na kształt wrzecionka wokół którego jest kanał kostny. Od wrzecionka podchodzi spiralna blaszka kostna. Przedsionek kostny zawiera woreczek i łagiewkę. W kanałach półkolistych są przewody półkoliste, a w nich zanurzone w śródchłonce komórki zmysłu równowagi.