P R Z E M O C W R O D Z I N I E
mgr Kinga Sadowska
pedagog szkolny
Izabelów, 2005
SPIS TREŚCI
WSTĘP……………………………………………………………3
POJĘCIE PRZEMOCY…………………………………………..4
RODZAJE PRZEMOCY…………………………………………6
PRZYCZYNY I SKUTKI PRZEMOCY…………………………8
PRZECIWDZIAŁANIE PRZEMOCY…………………………12
ZAKOŃCZENIE………………………………………………..14
BIBLIOGRAFIA………………………………………………..16
WSTĘP
We współczesnym świecie przemoc stała się zjawiskiem wszechobecnym. Coraz częściej dowiadujemy się o aktach przemocy w domach, w szkołach, na ulicy i wielu innych miejscach. Coraz głośniej mówi się o przemocy wśród nieletnich, o przemocy w rodzinach, o przemocy wobec dzieci. Niniejsza praca poświęcona jest przede wszystkim przemocy w rodzinie. Jest to najgorszy rodzaj przemocy i najbardziej szkodliwy, bowiem przemoc ta doświadczana jest od najbliższych osób, od których powinno dostawać się miłość, dobro i zrozumienie. Rodzina winna być przecież opoką, schronieniem i wzorem. Zwłaszcza dla jej najmłodszych członków, którzy z własnego domu rodzinnego wynoszą wzorce na swoje dalsze życie. Dzieci w takich sytuacjach cierpią najbardziej. Nie tylko, dlatego, że same są często ofiarami przemocy, ale także dlatego, że przemoc której doświadczyły lub widziały, zostawia w ich psychice trwałe ślady. Najczęściej dzieje się tak, że osoby, które w dzieciństwie były ofiarami przemocy, w swym dorosłym życiu są jej sprawcami. Nierzadko bardziej bezwzględnymi od swych poprzedników. Wiadomo, bowiem nie od dziś, że przemoc rodzi przemoc. I ktoś, kto doznał przemocy, będzie chciał ją kiedyś zwrócić. Dlatego przemoc jest w życiu człowieka bardzo negatywnym zjawiskiem. Należy ją zwalczać w zarodku i zapobiegać jej rozprzestrzenianiu się, bo może przybrać rozmiary epidemii, z którą społeczeństwo będzie mieć duże problemy. Takim zarodkiem jest właśnie rodzina. Pierwsze środowisko, w jakim dziecko przebywa, w którym zdobywa pierwsze umiejętności, i z którego wynosi najważniejsze wzory i wartości. Z tego też powodu autorka pracy uważa, iż przemoc w rodzinie jest najgorszą formą przemocy i należy ją zwalczać w pierwszej kolejności. Zwłaszcza, że w ostatnich latach przemoc w rodzinie zatacza coraz szersze kręgi. Przemoc w czterech ścianach domu przestała być też tematem tabu, zaczęto o niej głośno mówić, co jest pierwszym krokiem ku temu, by podjąć z nią walkę. Nie można przecież walczyć z wrogiem, którego nie widać. Wróg ten jednak istnieje, o czym przekonują nas coraz częściej publikowane raporty, które ukazują przerażający ogrom tego zjawiska. Przemoc w rodzinach jest obecna i należy ją zwalczać nie tylko dla dobra ofiar tej przemocy, ale także dla dobra całego społeczeństwa.
POJĘCIE PRZEMOCY
W różnych publikacjach występują różne pojęcia przemocy, wszystkie są jednak do siebie podobne, mówią bowiem o tym samym zjawisku. Autorzy tych definicji twierdzą zgodnie, że „przemoc” jest trudna do zdefiniowania.
Irena Pospiszyl twierdzi, że problem zdefiniowania zjawiska przemocy polega na tym, że jeśli definicja obejmuje swoim zasięgiem wszystkie przejawy przemocy, staje się zbyt ogólna, by mogła być przydatna w praktyce, jeżeli natomiast stara się być precyzyjna, obejmuje tylko przypadki skrajne.
Ewa Jarosz w swym opracowaniu, pt. „Przemoc wewnątrzrodzinna” przedstawia bardzo ogólną definicję przemocy, pisząc, że: „przemoc oznacza fizyczną przewagę wykorzystywaną do bezprawnych czynów dokonywanych na kimś.” Zaraz za tą ogólną definicją przytacza definicję A. Zielińskiej, która określa przemoc z perspektywy socjologicznej. Jest ona następująca: przemoc to relacja, którą charakteryzuje nierównorzędność stosunku społecznego, relacja dominacji podporządkowania, w której zachodzi nadużycie władzy, autorytetu, zależności lub siły fizycznej bądź psychicznej albo zadanie cierpienia.
Definicja przemocy według J. Kądzieli, którą przytacza w swoim artykule Iwona Tyrna-Łoj głosi, że: „przemoc to wywieranie wpływu na innych ludzi, w wyniku, którego ich aktualny poziom rozwoju somatycznego i duchowego jest mniejszy niż potencjalny poziom tego rozwoju.”
Natomiast I. Pospiszyl przemocą nazywa „wszystkie nieprzypadkowe akty naruszające osobistą wolność jednostki, które przyczyniają się do fizycznej albo psychicznej szkody drugiego człowieka, i które wykraczają poza społeczne normy wzajemnych kontaktów międzyludzkich.”
Powyższe definicje odnoszą się do ogólnego pojęcia przemocy. Ale istnieją także definicje odnoszące się tylko do przemocy w rodzinie lub do przemocy wobec dzieci. Takie definicje przedstawiła w swych opracowaniach E. Jarosz. Według niej „termin przemoc w rodzinie jest wykorzystywany dla określenia działań i zaniechań występujących w różnych związkach międzyludzkich. Obejmuje on każdą formę przemocy w sytuacji, gdy ofiarę i sprawcę łączy pewna forma związku osobistego lub, gdy pozostawali oni w takim związku w przeszłości. Przemoc wewnątrzrodzinną należy określić jako: wszelkie formy złego traktowania członków rodziny, zwłaszcza w sytuacji, kiedy nie są oni w stanie skutecznie się bronić, wszelkie działania aktywne jak i pasywne, które godzą w osobistą wolność jednostki i przyczyniają się do jej szkody psychicznej lub fizycznej, niezgodne ze społecznymi normami i standardami wzajemnych relacji w rodzinie.”
E. Jarosz zaznacza także konieczność podkreślenia cech przemocy rodzinnej, które są następujące:
przemoc dotyczy relacji o nierównym układzie sił pomiędzy członkami rodziny;
dochodzi do wykorzystywania władzy i siły fizycznej silniejszego wobec słabszego;
występuje przedmiotowy stosunek pomiędzy stronami;
tłem związku staje się lęk ofiary i manipulowanie nim przez sprawcę w celu sprawowania kontroli;
najczęściej ofiarami przemocy w rodzinie są dzieci, kobiety, osoby trwale lub okresowo niedołężne, rzadziej mężczyźni.
Z uwagi na to, że najczęstszymi ofiarami przemocy są dzieci, E. Jarosz przedstawiła również swe poglądy na temat definicji przemocy wobec dzieci. Twierdzi, iż definicji tych jest wiele ponieważ każda z nich mówi o innych czynnikach bądź zakresie zachowań uznawanych za przemoc wobec dziecka. W swym opracowaniu przytacza szersze i węższe pojęcia przemocy stosowanej wobec dzieci. Jednym z takich określeń jest definicja przyjęta przez Światową Organizację Zdrowia, która za przemoc wobec dziecka uznaje „każde zamierzone i niezamierzone działanie osoby dorosłej, społeczeństwa lub państwa, które ujemnie wpływa na zdrowie, rozwój fizyczny lub psychospołeczny dziecka.”
Definicji przemocy jest wiele, różnią się między sobą bardziej lub mniej, w zależności od punktu widzenia jej autora. Określają jednak jedno negatywne zjawisko, które jest źródłem krzywdy, upokorzenia i cierpienia słabszego.
RODZAJE PRZEMOCY
O ile w zakresie określania pojęcia przemocy wszyscy wyżej wymienieni autorzy mieli własne, odrębne definicje tego pojęcia, o tyle w zakresie określania rodzai przemocy, wszyscy są zgodni. W większości publikacji o przemocy wymieniane są 4 jej rodzaje: przemoc fizyczna, przemoc psychiczna, przemoc seksualna oraz przemoc przez zaniedbywanie.
Przemoc fizyczna określana jest jako każde nieprzypadkowe użycie siły fizycznej, są to zachowania, które wywołują u ofiary znaczny ból fizyczny bez względu na to, czy pozostają ślady na jej ciele czy nie. Obejmuje ona działania takie jak: popychanie, policzkowanie, uderzanie pięścią lub przedmiotami, rzucanie przedmiotami w ofiarę, kopanie, duszenie, ciągnięcie za włosy, drapanie, plucie, wykręcanie rąk , używanie broni lub noża, krępowanie, uwięzienie, uderzanie ofiarą o ściany, o podłogę, przypalanie, oparzenia wrzątkiem, itp.
Przemoc psychiczna, określana także jako emocjonalna, to wszelkie zachowania sprawcy bądź powstrzymywanie się od określonych zachowań, które prowadzą do zniszczenia u ofiary pozytywnego, konstruktywnego obrazu własnej osoby. Do takich zachowań należą: różnorodne formy werbalnej agresji i wrogości (obrażanie, wyzywanie, poniżanie, wyśmiewanie, lżenie), straszenie, szantażowanie, terroryzowanie, upokarzanie, wzbudzanie poczucia winy, wymuszanie lojalności, oskarżanie, ciągłe krytykowanie, ignorowanie, narzucanie własnych sądów, ograniczanie snu, pożywienia, zaspokajanie innych podstawowych potrzeb, nadmierne wymagania, nieposzanowanie prywatności, itp.
Przemoc seksualna (wykorzystywanie seksualne), najczęściej spotykane określenie tego rodzaju przemocy jest następujące: wymuszenie pod presją fizyczną lub psychiczną do aktów seksualnych wbrew woli. Zachowania w obrębie nadużyć seksualnych obejmują formy z kontaktem fizycznym - stosunki seksualne, masturbacja przy użyciu ofiary, dotykanie, całowanie, lizanie intymnych miejsc ofiary, itp. oraz formy bez kontaktu fizycznego - obsceniczne rozmowy, ekshibicjonizm, oglądactwo, ekspozycja pornografii, jak też seksualny wyzysk dzieci (dziecięca pornografia, prostytucja).
Zaniedbywanie - pomijanie, niezaspokajanie podstawowych potrzeb egzystencjalnych ofiary, która nie jest w stanie sama o siebie zadbać oraz świadome nieudzielanie pomocy w sytuacjach trudnych, w potrzebie. Przejawia się w niedostarczaniu odpowiedniej ilości pożywienia, braku dbałości o higienę, niezapewnieniu odpowiedniego ubioru, w braku dbałości o zdrowie, itp.
Te 4 podstawowe rodzaje przemocy są najczęściej wymieniane w literaturze przedmiotu. Jednak niektórzy autorzy oprócz przedstawienia najbardziej popularnego rozróżnienia rodzajów przemocy, przedstawiają także dodatkowe rzadziej występujące.
E. Jarosz opierając się na literaturze wymienia następujące formy przemocy: „zespół Munchausena (wymyślanie, wmawianie, a czasami prowokowanie u dziecka choroby i jej objawów wraz z konsekwencjami takiej sytuacji), zatruwanie (np. solą, pieprzem, substancjami chemicznymi, itp.), przemoc instytucjonalna, przemoc strukturalna, wyzysk ekonomiczny, życie w niestabilnych lub niebezpiecznych warunkach środowiskowych, podawanie i zachęcanie do używania środków odurzających, modelowanie negatywnymi lub ograniczonymi wzorami, kulturowa nieprzychylność i uprzedzenia kulturowe, rasowe czy tzw. przemoc pośrednia.”
W rodzajach przemocy znajduje się szeroka gama zachowań, które w jakimś stopniu krzywdzą ofiarę. Zachowania te są bardzo różne począwszy od wyzwisk i popychanek, kończąc na okrutnym pobiciu czy gwałcie. Stopień nasilenia tych zachowań jest różny, ale żadne z nich nie mija bez echa i pozostawia określone skutki, z którymi borykać musi się ofiara.
PRZYCZYNY I SKUTKI PRZEMOCY
W codziennym życiu mówimy często, że: „nic nie dzieje się bez przyczyny”, również w świecie naukowym badacze zawsze dociekają przyczyny badanego zjawiska. Tak, jak w całym naszym życiu każde zachowanie ma swoją przyczynę i skutek, tak i swoje przyczyny i skutki mają wszystkie rodzaje przemocy.
Zbigniew Lew - Starowicz wśród przyczyn przemocy wymienia 3 główne czynniki: biologiczne, psychologiczne i kulturowe.
Czynniki biologiczne, które mogą mieć wpływ na agresję sprawcy to m.in.: wysoki poziom hormonu testosteronu, zaburzenia hormonalne (np. podwyższony poziom kortyzonu, a obniżony protaktyny), zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym, zaburzenia chromosomowe, a także zmiany w układzie limnicznym i w płatach skroniowych.
Do czynników psychologicznych, które sprzyjają rozwojowi przemocy, najczęściej zaliczane są: negatywne doświadczenia z okresu dzieciństwa, cechy osobowości agresywno - impulsywnej, stresy, jak, np. przeżywanie agresji między rodzicami, odrzucanie w roli partnera seksualnego, nieudane relacje małżeńskie, alkohol, cechy dewiacyjne, cechy wrogości, lęki, zagrożenia.
Omawiając czynniki kulturowe Z. Lew-Starowicz odnosi się do wielu badań. W tych czynnikach wskazuje, np. na fakt, że przemoc najbardziej rozpowszechniona jest w kulturach zdominowanych przez mężczyzn. Bardzo istotne znaczenie ma także negatywne oddziaływanie telewizji. Autor twierdzi, iż „przemoc płynąca z ekranów TV rodzi przemoc, potęguje też wyuczone wzorce zachowań agresywnych, powiela tradycyjne stereotypy płci.”
Oprócz tych trzech głównych czynników, przyczyniających się do aktów przemocy, Z. Lew-Starowicz wymienia także czynniki rozwojowe oraz czynniki indywidualne i rodzinne. „Z czynników rozwojowych do najważniejszych zalicza się poziom ekonomiczny i społeczną izolację.” Czynniki indywidualne i rodzinne, zwane również osobowościowymi, zawierają w sobie m.in.: różne zaburzenia osobowości, narkomanię, alkoholizm, trudności w zaspokajaniu potrzeb seksualnych, a także niedojrzałość, patologię postaw rodzicielskich, konflikty małżeńskie, itp.
Cloe Madanes w książce, pt. ”Przemoc w rodzinie” pisze, że: „celem używania przemocy może być również chęć pozyskania miłości. Chłopiec może uderzyć brata, by zostać ukaranym przez ojca, który inaczej nie zwraca na niego uwagi…Nastolatek może zacząć stosować przemoc wobec swych rodziców, gdy pojawia się groźba rozwodu. Jego gwałtowność może zjednoczyć rodziców przeciw synowi, który wyraża swą miłość do nich, ratując ich małżeństwo nawet wtedy, gdy oni nie chcą go ratować.” Przedstawia ona nieco inne spojrzenie nie tylko na przyczyny przemocy, ale także na samo jej zjawisko. Patrzy na przemoc nie z punktu widzenia agresji, ale uzależnia ją od miłości. Twierdzi, że „w naturze miłości tkwi wkraczanie na czyjś teren, dominacja, kontrolowanie innej osoby i przemoc. Przemocy można się dopuszczać w imię miłości, chęci otaczania opieką i ofiarowania pomocy drugiej osobie. Im miłość bardziej intensywna, tym bliższa jest przemocy rozumianej jako inwazyjna zaborczość. Zaborczość podobnie: im bliżej jesteśmy obiektu swej przemocy i im bardziej jesteśmy od niego uzależnieni, tym większą przemoc jesteśmy skłonni wobec niego stosować.”
Przyczyny przemocy są zatem bardzo różne, tkwią nie tylko w samym człowieku, mogą też zależeć od środowiska, w którym żyje bądź od jego relacji z innymi ludźmi. Wszelkie przyczyny przemocy są ściśle powiązane z jej skutkami. Bez przyczyny nie byłoby bowiem skutków, które przemoc powoduje.
Bezpośrednimi sutkami przemocy, które I. Pospiszyl nazywa objawami przemocy, są skutki najszybciej zauważalne, choć niekoniecznie łatwe do zauważenia. Każdy rodzaj przemocy pozostawia po sobie inny rodzaj objawów.
Objawy fizyczne to m.in.: „sińce i obrzęki na twarzy, ramionach, klatce piersiowej, plecach, pod pachami, po wewnętrznej stronie ud i ramion; otarcia naskórka po wewnętrznych stronach kończyn, pod pachami, na żebrach i plecach; krwawe pręgi i regularne przebarwienia skóry na plecach, pośladkach, nogach, stopach, dłoniach, krwawe plamy na bieliźnie; nietypowe ślady po oparzeniach; rany cięte i kłute szczególnie w okolicach innych niż stopy i dłonie; blizny na ciele; widoczna trudność w chodzeniu lub siadaniu; otwarte rany w nietypowych miejscach; częste złamania kości; ospałość, apatia, brak koncentracji; reakcje regresyjne; reakcje kompulsywne; skarżenie się na częste bóle głowy lub brzucha; konieczność częstego korzystania z ubikacji.”
Do objawów emocjonalnych zaliczane są: „wzrost napięcia emocjonalnego; wzmożona czujność, niezdolność do rozluźnienia; wzrost lęku, niepokoju; brak żywej reakcji w sytuacjach emotogennych (skaleczenie, bolesny zabieg medyczny); niska samoocena; poczucie odrzucenia; wycofanie, skłonność do izolacji; chroniczny smutek, depresja; wzrost natręctw, tików, przyruchów, itp.; zmienność nastroju; problemy w rozwoju poczucia własnej tożsamości.”
Objawy społeczne według I. Pospiszyl są następujące: „nieufność wobec innych; nieumiejętność nawiązywania kontaktu, podtrzymania więzi, pozyskania przyjaciół; wrogość; wzrost irytacji w przypadku różnych trudności, niekontrolowane wybuchy złości; wyuczona bezradność, nieumiejętność radzenia sobie z codziennymi zadaniami; spadek poczucia kompetencji…W przypadku dzieci objawami takimi są m.in.: bójki z innymi dziećmi; zobojętnienie na karę; brak dystansu wobec dorosłych; uzależnienie od agresora; ucieczki z domu; bezinteresowne niszczenie przedmiotów, itp.” I. Pospiszyl dodaje także, że krzywdzone dziecko bardzo często, kiedy zacznie dorastać, sięga po alkohol lub dokonuje kradzieży.
Przedstawiła ona również objawy sugerujące wykorzystywanie seksualne, należą do nich, m.in.: „częste lub szczegółowe poruszanie spraw seksu w rozmowie lub zabawie; seksualizacja kontaktów międzyludzkich; przesadne unikanie mężczyzn; nadmierna masturbacja; dawanie do zrozumienia, że ma się jakąś tajemnicę; ucieczki z domu; próby samobójcze, itp.”
O skutkach przemocy seksualnej mówi także Z. Lew-Starowicz. Przedstawił on w swej książce, opracowany przez wielu badaczy, rejestr możliwych zachowań dziecka wiążących się z przemocą seksualną. „Należą do nich: zaburzenia snu, koszmary i lęki nocne; niezrozumiałe pojawianie się dolegliwości somatycznych; lęki, strach, fobie; izolowanie się dziecka; zachowania regresywne; problemy z nauką; konflikty w szkole; depresja, przygnębienie, smutek; nieoczekiwane, nagłe zainteresowanie się seksem.” Przemoc seksualna w późniejszym życiu ofiar może według Z. Lew-Starowicza wiązać się patologią rodzinną, problemami w życiu uczuciowym, seksualnym, rodzinnym i społecznym.
Wśród skutków przemocy I. Pospiszyl wymienia także skutki długotrwałe, które są o wiele trudniejsze do zaleczenia, czasami pozostające na bardzo długo w psychice ofiary. Należą do nich: mechanizm błędnego koła, uraz psychiczny, psychologiczna reakcja na uraz, stres pourazowy, bezradność wyuczona, efekt „psychologicznej pułapki”, i tzw. „syndrom sztokholmski”.
Skutki długotrwałe powodują największe spustoszenie w psychice człowieka, dlatego należą do najgorszych sutków przemocy. Nie oznacza to jednak, że skutki wymienione wcześniej, nazywane też objawami, są mniej ważne. Są one bardzo istotne, zwłaszcza w rozpoznawaniu, że dzieje się coś złego. Dzięki znajomości tych objawów można zapobiegać kolejnemu złu. Rozpoznane skutki przemocy mogą doprowadzić do zlokalizowania jej przyczyn i dzięki temu, przyczynić się do przerwania błędnego koła.
PRZECIWDZIAŁANIE PRZEMOCY
O tym, że należy zapobiegać przemocy świadczą nie tylko wymienione w poprzednim rozdziale jej okrutne skutki. Ale również fakt, że w ostatnich latach coraz częściej ukazują się publikacje, mówiące o przerażających rozmiarach przemocy w domach. Nie wiadomo czy przemoc wewnątrzrodzinna nagle zaczęła się rozszerzać, czy istniała zawsze, tylko mało o niej mówiono. Jedno jest jednak pewne przemoc istnieje, jest zjawiskiem negatywnym i należy jej zapobiegać.
Przerażające rozmiary przemocy przedstawiono w marcu 2003r. na konferencji poświęconej przemocy w rodzinie. Dane te są następujące: Fundacja na Rzecz Ochrony Dzieci przed Okrucieństwem szacuje, ze przemocy ulega w Polsce ok. 200 tys. Dzieci. Przypadki krzywdzenia dzieci są jednak rzadko rozpoznawalne. Zespoły dziecka maltretowanego diagnozują najczęściej chirurdzy dziecięcy. Rocznie rejestrują oni ok. 500 przypadków dzieci do lat 15. Mniej widoczne objawy przemocy fizycznej, objawy zaniedbania,, krzywdzenia psychicznego i seksualnego są często przez lekarzy niezauważalne. Z pierwszych wiarygodnych danych dotyczących przemocy seksualnej przeprowadzonych z inspiracji Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego w 1991r. wynika, że 35% kobiet i 29% mężczyzn było w dzieciństwie wykorzystywanych seksualnie. Prawie 17% kobiet i 9% mężczyzn przeżyło w dzieciństwie gwałt. Prawie żadna z tych ofiar nie ujawniła nikomu tego, co się stało i nie korzystała z żadnej pomocy. Z badań przeprowadzonych przez Fundację Dzieci Niczyje wynika, że w 1992r. wśród 123 tys. Przebadanych uczniów szkół warszawskich było ponad 1 tys. dzieci okrutnie i systematycznie bitych, 2 tys. krzywdzonych emocjonalnie, 4 tys. zaniedbanych i ponad 100 wykorzystywanych seksualnie. Te szokujące dane przytoczyła w swoim artykule, pt. „Przemoc w rodzinie - publiczna tajemnica czy publiczny problem” Jolanta Makowska.
Takie i wiele podobnych informacji pokazują jak ogromna jest konieczność zapobiegania i przeciwdziałania przemocy. Ewa Bilska przedstawia sposoby pomagania ofiarom przemocy, a także placówki i organizacje, które takiej pomocy udzielają. Pierwszej pomocy można szukać pod ogólnopolskim, bezpłatnym numerem telefonu 0-800-120-002 zwanym „NIEBIESKĄ LINIĄ”. Telefony dla ofiar przemocy zapewniają m.in.: wsparcie psychiczne; informacje na temat realnych możliwości rozwiązania konkretnych problemów związanych z przemocą; porady prawne; adresy placówek specjalistycznych i pomoc w zorganizowaniu kontaktu w ramach lokalnej sieci wsparcia. Pomocy udzielają także Ośrodki Interwencji Kryzysowej, Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy „Niebieska Linia”, Schroniska dla ofiar przemocy, Punkty konsultacyjne, Policja, Ośrodki pomocy społecznej, Placówki służby zdrowia, Gminne komisje rozwiązywania problemów alkoholowych, a także Prokuratura. Wszystkie wymienione instytucje są stworzone m.in. po to, by pomagać ofiarom przemocy, by je chronić, a także by przeciwdziałać rozszerzaniu się przemocy. W propagowaniu różnego rodzaju akcji przeciw przemocy, bardzo duże znaczenie odgrywają środki masowego przekazu (prasa, radio, telewizja, Internet). Jedną z głośniejszych ostatnio kampanii była akcja „ZŁY DOTYK” głosząca hasła: „Boli przez całe życie” i „Razem przeciw przemocy”, a także informująca gdzie szukać pomocy. W czasie trwania tej kampanii w prasie pojawiały się plakaty, na ulicach bilbordy, a w telewizji krótkie filmy reklamujące tą akcję. Nie była to pierwsza tego typu kampania, w którą bardzo zaangażowały się media i chyba nie ostatnia. Pomoc ofiarom przemocy oraz wszelkie akcje przeciw przemocy są bardzo potrzebne. Być może wspólnymi siłami uda się kiedyś zwyciężyć nad złem, jakim jest przemoc.
ZAKOŃCZENIE
Przemoc stała się w ostatnich latach przedmiotem zainteresowania wielu badaczy. Nieustannie wydawane są nowe książki i inne publikacje o tematyce przemocy. Przerażające statystyki powodują, iż przybywa instytucji pomagających ofiarom przemocy. Jednak mimo tego, że przemoc, zwłaszcza w rodzinach, przestaje być tematem tabu, to tysiące ofiar pozostaje nadal w ukryciu. Lęk, wstyd, a czasem nawet poczucie, że „tak musi być”, nie pozwalają ofierze mówić głośno o swojej krzywdzie. Przemoc jest przecież okropnym cierpieniem, nie tylko fizycznym, ale przede wszystkim psychicznym. Każdy rodzaj przemocy wywołuje u ofiary szereg negatywnych skutków, które nierzadko pozostają w jej psychice do końca życia. Sprawca często nie zdaje sobie nawet sprawy z tego, jak ogromną krzywdę wyrządza swej ofierze. Jedyne, co można zauważyć to tylko (lub aż) sińce, krwawe plamy i blizny na ciele. Jednak te skutki przemocy szybko można zaleczyć i znikają bez śladu. Ślad, który pozostaje na bardzo długo, jest ukryty we wnętrzu ofiary, z którym często ona sama musi sobie radzić. Określone przez I. Pospiszyl objawy emocjonalne i społeczne to skutki przemocy, które ofiara może odczuwać przez całe życie. Przemoc, której doświadczyła i urazy, jakie po niej zostały, mogą spowodować, że nie będzie w stanie poradzić sobie w codziennym życiu. Często dzieje się też tak, że ofiary przemocy pochłania patologia i świat przestępczy.
Przemoc jest zjawiskiem bardzo negatywnym, którego skutki są bardzo przerażające. Dlatego też coraz częściej organizowane są różnego rodzaju akcje przeciw przemocy i powstaje mnóstwo ośrodków pomagających ofiarom przemocy. Nie brakuje ludzi, którzy pragną pomagać i wspierać pokrzywdzonych. Ale jednocześnie nie brakuje też osób szerzących przemoc i powodujących krzywdę i cierpienie innych ludzi, zadających ból, często na całe życie.
Zastanawiając się czasem nad tym, skąd biorą się tak strasznie okrutni i bezlitośni ludzie, warto byłoby pomyśleć, czy przypadkiem w przeszłości nie byli oni ofiarami podobnego traktowania. Przykre jest stwierdzenie, że „przemoc rodzi przemoc”, ale jest ono niezwykle prawdziwe. A co najgorsze, agresję może powodować nie tylko bezpośrednio doświadczona przemoc, ale również przemoc, która była tylko zaobserwowana. Zdaniem autorki niniejszej pracy negatywnego stosunku do przemocy należy uczyć od najmłodszych lat, zwłaszcza w pracy wychowawczej. Nie tylko po to, by dzieci wiedziały, że przemoc jest zła i nie wolno jej stosować, ale także, by miały świadomość, że bycie ofiarą nie jest wstydem, wstydem i upokorzeniem jest bycie sprawcą. Również dlatego, by wiedziały, ze doznanej przemocy nie można ukrywać, by się nie powielała. Dzieci powinny także wynosić podobne wiadomości z domu rodzinnego, jednak nie zawsze jest to możliwe, gdyż często dom ten jest źródłem okrutnej przemocy. Gdyby jednak udało się uświadomić młode społeczeństwo, być może w przyszłości zjawisko przemocy nie byłoby aż tak przerażające.
BIBLIOGRAFIA
ZBIGNIEW LEW-STAROWICZ „PRZEMOC SEKSUALNA” W-wa 1992r. Jacek Santorski & CO Agencja Wydawnicza
CLOE MADANES „PRZEMOC W RODZINIE” Gdańsk 2003r. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
CLOE MADANES „SEKS, MIŁOŚĆ, PRZEMOC” Gdańsk 1999r. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
IRENA POSPISZYL „RAZEM PRZECIW PRZEMOCY” W-wa 1999r. Wydawnictwo Akademickie „ŻAK”
RED. NAUKOWA DANUTA LALAK, TADEUSZ PILCH „ELEMENTARNE POJĘCIA PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ I PRACY SOCJALNEJ” W-wa 1999r. Wydawnictwo Akademickie „ŻAK”
CZASOPISMA:
„NOWE W SZKOLE” Nr 3/2000-2001 W-wa 2001r.
„EDUKACJA I DIALOG” Nr 7/2003 W-wa 2003r.
I. Pospiszyl „Razem przeciw przemocy” W-wa 1999r.
„Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej” pod. red. D. Lalak, T. Pilch W-wa 1999r., s.220
Tamże
„Nowe w szkole” 3/2000-2001 W-wa 2001r., art. Pt. „Przemoc i agresja między uczniami”
I. Pospiszyl „Razem przeciw przemocy” W-wa 1999r., s.16
„Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej i prac socjalnej” pod. red. D. Lalak, T. Pilch W-wa 1999r., s.220
Tamże
Tamże, s.217
„Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej” pod. red. D. Lalak, T. Pilch W-wa 1999r., s.219
Z. Lew-Starowicz „Przemoc seksualna” W-wa 1992r.
Tamże
Tamże, s.51,52
Tamże, s.52
Z. Lew-Starowicz „Przemoc seksualna” W-wa 1992r.
C. Madanes „Przemoc w rodzinie” Gdańsk 2003r., s.19
C. Madanes „Seks, miłość, przemoc.” Gdańsk 1999r., s.19
I. Pospiszyl „Razem przeciw przemocy” W-wa 1999r., s.40
Tamże, s.42
Tamże, s.43
Tamże, s.44
Z. Lew-Starowicz „Przemoc seksualna” W-wa 1992r., s.49
Tamże
I. Pospiszyl „Razem przeciw przemocy” W-wa 1999r.
I. Pospiszyl „Razem przeciw przemocy” W-wa 1999r.
2