Dykcja i autokorekcja
Autokorekcja stanowi podstawę warsztatu logopedy. Ponieważ najważniejszym narzędziem terapeuty w procesie diagnozy i usprawniania wymowy jest perfekcyjnie wypracowany własny aparat artykulacyjny, zajęcia pozwolą uzyskać świadomość dotyczącą indywidualnej sprawności w tym zakresie.
Na podstawie wypracowanej sprawności wprowadzone zostaną zasady poprawnej wymowy polskiej oraz zasady dykcji stosowane w mowie realizującej normę wzorcową. Zajęcia prowadzone warsztatowo.
Tematy wystąpień:
1. Budowa aparatu fonacyjno-artykulacyjnego i analiza poszczególnych mięśni artykulacyjnych biorących udział w procesie mowy.
2. Rola żuchwy w kształtowaniu poprawnej przestrzeni fonacyjno-artykulacyjnej.
3. Sprawność języka - diagnoza i korekcja.
4. Sprawność warg - diagnoza i korekcja.
5. Mięśnie wewnętrzne nasady wspierające poprawne procesy fonacyjno-artykulacyjne: ściany gardła, podniebienie miękkie, korzeń języka.
6. Diagnoza i korekcja realizacji samogłosek w izolacji.
7. Diagnoza i korekcja realizacji spółgłosek w izolacji.
8. Realizacja samogłosek ustnych i nosowych w różnych pozycjach w wyrazie i zdaniu.
9. Procesy koartykulacyjne. Upodobnienia:
a) pod względem dźwięczności
b) pod względem miejsca artykulacji
c) pod względem sposobu zbliżenia narządów artykulacyjnych
10. Uproszczenia.
11. Sylaba jako jednostka metryczna. Iloczas.
12. Akcent główny i poboczny. Zestrój akcentowy.
13. Zestroje intonacyjne. Kadencja i antykadencja.
14. Ekspresja mowy - rola czynników prozodycznych.
15. Wpływ czynników środowiskowych i gwarowych na sposób artykulacji.
Zajęcia zaliczane są na podstawie poprawnie wykonanych wszystkich ćwiczeń dotyczących sprawności artykulatorów oraz perfekcyjnej realizacji dźwięków mowy. Wymagana jest też znajomość zasad poprawnej wymowy polskiej oraz sprawność w jej stosowaniu.
Literatura zalecana:
Dłuska M., 1981, Prozodia języka polskiego, Warszawa.
Jassem W.,1973, Podstawy fonetyki akustycznej, Poznań.
M. Karaś, M. Madejowa, 1977, Słownik wymowy polskiej, Warszawa.
Karpowicz T., 2009, Kultura języka polskiego. Wymowa, ortografia, interpunkcja, Warszawa.
Klemensiewicz Z.,1930, Prawidła poprawnej wymowy polskiej, Kraków.
Kotlarczyk M., 1961, Podstawy sztuki żywego słowa, Warszawa.
Michałowska D., 2006, O podstawach polskiej wymowy scenicznej, Kraków.
Markowski A., 2007, Język polski. Poradnik profesora Markowskiego, Warszawa.
Mitrinowicz-Modrzejewska A., 1963, Fizjologia i patologia głosu, słuchu i mowy, Warszawa.
Styczek I., 1979, Logopedia, Wrocław.
Tarasiewicz B., 2003, Mówię i śpiewam świadomie, Kraków.
Toczyska B.,1994, Elementarne ćwiczenia dykcji, Gdańsk.
Toczyska B., 1997, Sarabanda w chaszczach, Gdańsk.
Wieczorkiewicz B., 1998, Sztuka mówienia, Warszawa.
Wierzchowska B.,1980, Fonetyka i fonologia języka polskiego, Wrocław.
Wierzchowska B., 1971, Wymowa polska, Warszawa.
Umiejętności studenta po zakończeniu kursu:
WIEDZA
1. Opisanie budowy układu fonacyjno-artykulacyjnego.
2. Pełna świadomość pozycji artykulacyjnych samogłosek i spółgłosek polskich.
3. Określenie rodzaju zaburzeń w obrębie aparatu fonacyjno-artykulacyjnego i wskazanie metod terapeutycznych dotyczących tych zaburzeń.
4. Posiadanie wiedzy z zakresu normy wymawianiowej w języku polskim.
ZROZUMIENIE
1. Rozpoznawanie zależności pomiędzy sprawnością aparatu fonacyjno-artykulacyjnego a konkretnymi realizacjami artykulacyjnymi.
2. Powiązanie czynnika fonicznego z obrazem artykulacyjnym mowy.
3. Zrozumienie mechanizmów koartykulacyjnych i zasad poprawnościowych.
UMIEJĘTNOŚCI
1. Tworzenie prawidłowych czynnościowo dźwięków mowy.
2. Modyfikowanie nieprawidłowych artykulacji.
3. Prezentowanie ćwiczeń usprawniających aparat artykulacyjny.
4. Prezentowanie ćwiczeń związanych z terapią mowy.
POSTAWY
1. Rozumienie zależności między stanem aparatu artykulacyjnego a jakością tworzonych realizacji głoskowych.
2. Docenienie walorów estetycznych w mowie wzorcowej; indywidualne kształtowania wypowiedzi z zastosowaniem zasad poprawnościowych.