Argentyna (Argentina, Republika Argentyńska – República Argentina) – państwo w Ameryce Południowej, nad południowym Atlantykiem. Graniczy z Chile na zachodzie, Boliwią i Paragwajem na północy, Brazylią i Urugwajem na północnym wschodzie. Argentyna rości pretensje do archipelagu Falklandów oraz części Antarktydy. Nazwa pochodzi od łacińskiego argentum (srebro), którym Indianie obdarowali hiszpańskich rozbitków Juana Díaza de Solís. Pod względem wielkości Argentyna jest ósmym krajem na świecie i drugim w Ameryce Południowej (biorąc pod uwagę liczbę ludności i powierzchnię). AArgentyna z północy na południe ma 3700 km, ze wschodu na zachód 1400 w najszerszym miejscu. Środkową i północno-zachodnią część Argentyny stanowi nizinna i żyzna Pampa, która od południa sąsiaduje z miejscami pofałdowanym, bogatym w ropę, płaskowyżem Patagonii. Dalej na południe jest subpolarna Ziemia Ognista. Zachodnia część kraju to przedgórza oraz rozbudowany system górski Andów z najwyższym szczytem Ameryk – Aconcagua. Środkowa część tego pogórza to Cuyo. Na północy są subtropikalne równiny Gran Chaco. Na północnym wschodzie Mezopotamia – międzyrzecze Parany i Urugwaju.
Długość granic lądowych: 9665 km
Długość wybrzeża: 4989 km
Najwyższy punkt: Aconcagua 6962 m n.p.m.
Najniższy punkt: Laguna del Carbón w Santa Cruz, 105 m p.p.m.[1]
Największą rzeką jest Parana, która z rzeką Urugwaj tworzy estuarium La Platy.
Argentyna jest członkiem organizacji gospodarczej Mercosur
Argentyna jest dużym państwem leżącym w Ameryce Południowej, a dokładnie w jej południowej części. Kraj zalicza się do trzech największych państw Ameryki Łacińskiej. Ten ogromny kraj cechuje się różnorodnym krajobrazem, gdzie występują góry, równiny i niziny. Rozciągłość południkowa sprawia, że istnieje tam kilka stref klimatycznych
Powierzchnia, skrajne punkty i granice
Powierzchnia – 2 766 890 km² (jest to powierzchnia samego kraju, bez Falklandów, które są terytorium spornym między Argentyną, a Koroną Brytyjską.
Powierzchnia wg danych argentyńskich wynosi 2 780 092 km². Argentyna jest 9 razy większa od Polski. Ósmy co do wielkości kraj świata.
Skrajne punkty:
północny 21°46'S – u zbiegu rzek: Grande de San Juan i Majinete w prowincji Jujuy.
południowy 55°58'S – przylądek Horn na wyspie o tej samej nazwie.
zachodni 73°35'W – czoło lodowca Moreno w Parku Narodowym La Glaciers w prowincji Santa Cruz.
wschodni 53°38'W – punkt na północny wschód od miejscowości Bernardo de Irigoyen w prowincji Misiones.
Rozciągłość południkowa wynosi 3799 km, a równoleżnikowa 1424 km. Północny kraniec Argentyny przecina zwrotnik Koziorożca.
Argentyna graniczy z następującymi państwami:
Linia brzegowa 4725 km.
Ukształtowanie poziome
Południowa część linii brzegowej jest dobrze rozwinięta, występują szerokie estuaria wcinające się głęboko w ląd, istniej także kilka dużych i głębokich zatok jak San Jorge i San Matias. Północna część wybrzeża jest mniej urozmaicona, wybrzeże jest wyrównane, a jedyne zatoka znajduje się w rejonie Buenos Aires – Rio de la Plata, które oddziela Argentynę od leżącego na północy Urugwaju. Wybrzeże na odcinku Pampy jest płaskie i wyrównane, a od Zatoki Białej (Bahia Blanca) aż do Ziemi Ognistej ma postać abrazyjną, z wąskimi plażami, nad którymi wznoszą się schodowo terasy.
Krajobraz Argentyny jest bardzo urozmaicony, występują w mini zarówno niziny, płaskowyże, jak i wysokie góry. Argentyna jest krajem gdzie przeważają tereny płaskie i nizinne, zaś w jej zachodniej części południkowo cięgnie się najdłuższy na świecie łańcuch gór jakimi są Andy. Góry te obejmują nie tylko Argentynę, ale ciągną się od wybrzeży Morza Karaibskiego po Ziemię Ognistą na samym południu. Tereny położone na wysokości od 0 do 200 m n.p.m. zajmują 45% powierzchni kraju, tereny leżące między 201 a 500 m n.p.m. – 19%. Regiony leżące ponad 2000 m n.p.m. zajmują 10% powierzchni kraju. Na terenie kraju leżą także tereny depresyjne jak Gran Bajo de San Julián w prowincji Santa Cruz, jest najniżej położony punkt Argetyny – 105 m p.p.m.
Północno-zachodnia część kraju objęta jest pustynnymi śródgórskimi płaskowyżami zwanymi Puna Argentina. Puna jest obszarem obejmującym obszar 575 na 225 km. Jest obszar bardzo wysokopołożony, gdzie średnia wysokość wynosi 3800 m n.p.m. Punę otaczają od zachodu i północy wulkaniczne szczyty do których należą: Llullaillaco – 6723 m n.p.m., Cerro de Bonete – 6872 m n.p.m. i Ojos del Salado – 6880 m n.p.m. W wyższych partiach gór występują rzeźba glacjalna – cyrki lodowcowe. W najniższych partiach obniżeń znajdują się solniska jak np. Salar de Antofalla.
Na wschód od Puny leży Kordyliera Wschodnia ciągnąca się na długości 550 km. Najwyższym szczytem jest Nevado de Chañi – 6200 m n.p.m. W regionie tych ciągną się wąwozy nachylone w kierunku południowym.
Dalej na wschód, aż do niziny Gran Chaco ciągną się niskie pasma górskie wchodzące w skład Sierry Subandyjskiej. Pasma ciągną się z północy na południe od granicy z Boliwią do prowincji Tucumám. Wysokość gór nie przekracza 2000 m n.p.m. i maleje w kierunku wschodnim. Można więc powiedzieć, że jest to swoisty rejon przedgórzy And, których wysokość sięga prawie 7000 m n.p.m.
W leżących na południe od wyżej przedstawionych jednostek morfologicznych Sierrach i Bolsonach Pampeańskich wszystkie stare struktury geologiczne uległy wyraźnym dyslokacjom w czasie fałdowań alpejskich. Wtedy też ukształtowała się obecna rzeźba, której wydłużone formy ciągną się z północnego zachodu na południowy wschód. Wysokość gór na południu w prowincji Córdoba wynosi maksymalnie 2 70 m n.p.m. – Champaqui. W prowincji Catamarca wysokość gór wzrasta – El Manchao – 4050 m n.p.m. W prowincji Tucumám, szczyt Clavillo del Aconquija – 5550 m n.p.m. Pasma górskie rozdzielają bezodpływowe kotliny śródgórskie zwane bolsonami.
Na południe od Puny ciągnie się Kordyliera Zachodnia, której długość wynosi 750 km. Występują tam liczne góry wulkaniczne. Tam właśnie wznosi się najwyższy szczyt kraju – Aconcagua i całej Ameryki Południowej, wznosi się na 6959 m n.p.m. Obszary górskie Kordyliery Zachodniej cechują się stromymi stokami, i zboczami oraz bardzo ostrymi szczytami. Jest to obszar gór o młodej rzeźbie. Wpływ na rozwój gór miała działalność lodowców.
Andy Patagońskie ciągną się pasmem z północy na południe od 39°S, aż do Cieśniny Magellana, na samym południu góry te skręcają na wschód na Ziemię Ognistą. Na obszarze tych gór występuję rozwinięta struktura lodowców – Lądolód Patagoński. Gór te są niskie w stosunku do Kordyliery Zachodniej. Najwyższy szczyt – Lanin ma 3776 m n.p.m. Szczyty górskie tego regionu cechują się niemal pionowymi ścianami.
Północno-wschodnia część Argentyny jest zajęta przez rozległą Nizinę La Platy, nazywaną też Równiną. Nizina ciągnie się od granicznej z Paragwajem rzeki Picomayo, do leżącej na południu strefy między rzekami Colorado i Negro, gdzie mieszają się cechy morfostrukturalne Pampy i Patagonii. Wschodnią granicę La Platy wyznacza rzeka Urugwaj i wybrzeże Oceanu Atlantyckiego. Na zachodnie La Plata sięga regionu andyjskiego. W północnej części La Platy leży nizina Chaco i Międzyrzecze, zaś w południowej – nizina Pampy. Argentyńska część Gran Chaco leży na północ od rzeki Salado i jest niziną lessową opadającą ku południowemu wschodowi do 400 do 40 m n.p.m. Międzyrzecze, zwane też Mezopotamią Argentyńską leży w ramionach rzeki Parany i Urugwaju. Północną granicę tego regionu wyznacza rzeka Igauzú. Międzyrzecze jest regionem zarówno nizinnym jak i wyżynnym, gdzie wysokości dochodzą do 800 m n.p.m. Występują tam zarówno formy łagodnej rzeźby terenów wysokopołożonych jak i nizinne niskie wzgórza.
Na południe od Gran Chaco i Międzyrzecza rozciąga się Pampa, która jest jak sama nazwa (w języku Indian) wskazuje cechuje isę równinnym krajobrazem. Pampa jest wielką równiną, lekko nachyloną ku Atlantykowi. W południowej części Pampy wznoszą się odosobnione pasam niskich gór Ventana, z najwyższym szczytem – Tres Picos o wysokości 1248 m n.p.m.
Południowo-wschodnia część Argentyny jest zajęta przez obszar Wyżyny Patagońskiej, której wysokości wynoszą do 600 do 800 m n.p.m. Cały obszar wyżyny jest silnie zdyslokowany tektonicznie, pocięty licznymi uskokami. W stronę oceanu Wyżyna Patagońska obniża się i tworzy wysokie klifowe wybrzeże Powierzchnię wyżyny rozcinają głębokie doliny rzek, które rozczłonkowują ją na wiele bloków
Prawie cały obszar Argentyny należy do zlewiska Oceanu Atlantyckiego. Sieć rzeczna kraju jest dość gęsta, mniejsze rzeki płyną na południu kraju, zaś większe na północy.
Największą rzeką jest Parana, której całkowita długość wynosi 4380 km. Rzeka ta mam ważne znaczenie gospodarcze gdyż jest żeglowna na całym odcinku płynącym przez terytorium Argentyny. Do prawobrzeżnych jej dopływów należą: Paragwaj dopływami Pilcomayo i Bermejo oraz Salado. Do ważniejszych dopływów lewobrzeżnych Parany należą: Iguazú, który na 28 km przed ujściem do Parany tworzy katarakty, znajdują się tam najpiękniejsze wodospady świata, będące atrakcją turystyczną.
Rzeka Urugwaj płynie na długich odcinkach głębokimi wąwozami, gdzie występują liczne progi i stopnie skalne. Rzeka ta jest żeglowna w dolnym biegu. Rzeka La Plata jest olbrzymim, wspólnym ujściem Parany i Urugwaju. Rzeka w miejscu połączenia się Parany z Urugwajem ma szerokość 45-50 km, a przy ujściu aż 220 km. La Plata jest więc swoistym rodzajem słodkowodnego zalewu morskiego o powierzchni około 30 km² i płytkiego do maksymalnie 5 m.
Na granicy regionów Pampy i Patagonii płynie rzeka Colorado, której długość wynosi 923 km. Przepływ rzeki jest nieregularny, rzeka zasilana jest wodami roztopowymi z lodowców górskich i pokrywy śnieżnej. Dużym potencjałem energetycznym odznaczają się krótkie i pełne progów skalnych rzeki Patagonii. Rzeki patagońskie cechują się bardzo zmiennym wodostanem. Rzeki te biorą swój początek w Andach Patagońskich i płyną zazwyczaj z zachodu na wschód. Rzeki te są mało przydatne jeśli chodzi o żeglugę. Są za to wykorzystywane do celów hydroenergetycznych. Jedną z takich rzek jest Neuquén, gdzie zbudowany został potężny kompleks hydroenergetyczny.
Około 1/3 powierzchni kraju to obszary bezodpływowe, które są odwadniane przez lokalne rzeki, częściowo okresowe. Rzeki te zazwyczaj kończą swój bieg ginąc na pustyni albo na terenach solnisk np. w Salinas Grandes, które ma powierzchnię 8500 km². Na suchych obszarach Argentyny występują słone jeziora o zmiennej powierzchni, największym z takich jezior słonych jest Mar Chiquita o powierzchni od 1000 do 2000 km². Jezioro to leży na pograniczu Pampy i Gran Chaco w centrum kraju.
Na terenie Andów Patagońskich i Ziemi Ognistej występują liczne jeziora tektoniczno-lodowcowe, a także tektoniczno-zastoiskowe, morenowe, tamowe i polodowcowe. Jezior tych jest ponad 400. Największym z nich jest akwen o nazwie Buenos Aires o powierzchni 2240 km², jednak tylko 881 km² leży na obszarze Argentyny, reszta zaś na terenie Chile. Argentyna z Chile dzieli jezioro San Martín o powierzchni 1200 km² (521 km² leży na terenie Argentyny), innym jest leżące na Ziemi Ognistej Fagano. Drugie co do wielkości jezioro Argentino leży w całości na obszarze Argentyny, ma powierzchnię 1500 km². Do innych leżących w granicach kraju jezior należą: Viedma o powierzchni 1088 km², Nahuel Huapi o powierzchni 550 km², Huechulaufquén, Fontana i inne.
Argentyna obfituje w lodowce, których łączna powierzchnia wynosi 17 900 km². Lodowce te ciągną się na odcinku 530 km. km. Największe z lodowców spływają w kierunku Argentyny do wysokości 500-200 m n.p.m. Największym jest lodowiec Upsala o powierzchni 870 km², który dociera do jeziora Argentino, lodowiec ten ma długość 60 km. Lodowiec Viedma o powierzchni 575 km² dociera do jeziora o tej samej nazwie. Najbardziej aktywnym jest Perito Moreno o długości 30 km, spływa on do południowej odnogi jeziora Argentino – do kanału Témpanos
Argentyna podzielona jest na dystrykt federalny (Buenos Aires) oraz 23 prowincje - podmioty federacji.
Ludność
Ludność Argentyny ukształtowała się w wyniku masowych migracji z Europy i kolonizacji prawie bezludnych terenów zamieszkanych przez nieliczne plemiona indiańskie – w czasach przedkolumbijskich zamieszkiwało tam około 300 tys. Indian. Ponad 98% ludności stanowią biali pochodzenia europejskiego (głównie włoskiego, hiszpańskiego, niemieckiego, polskiego, ukraińskiego i portugalskiego), resztę Metysi, nieliczni Indianie (mniej niż 150 tys.). Argentynę cechuje bardzo wysoki odsetek ludności miejskiej. Tylko 12% ludności mieszka na obszarach wiejskich – głównie w izolowanych osiedlach hodowlanych i latyfundiach. Miejska ludność koncentruje się w dużych miastach. Ciężki kryzys gospodarczy spowodował, że ambitne plany przeniesienia stolicy do Viedmy (700 km na południe od Buenos Aires) nie zostały, jak dotąd zrealizowane. W latach 90. XX wieku wiele osad zostało opuszczonych, gdy kolej zmniejszyła sieć połączeń, a lokalne wyroby produkowane na małą skalę zostały zastąpione masowym importem tanich produktów.
Języki w użyciu: hiszpański, mapudungun, keczua, guarani, włoski, francuski