Kontrolowanie i przezwyci´˝anie kryzysu walutowego,
który wybuch∏ w grudniu 2001 r. i by∏ ukoronowaniem
narastajàcych od kilku lat trudnoÊci gospodarczych i re-
cesji, przebiega na kilku p∏aszczyznach. Kwestià pierw-
szoplanowà, jak wskazuje sam fakt wybuchu kryzysu wa-
lutowego, by∏o przywrócenie równowagi w zewn´trznej
sferze gospodarki. Og∏oszenie moratorium w grudniu
2001 r. by∏o jedynie publicznym uznaniem stanu faktycz-
nego. Ratunkiem mog∏a byç dopiero dewaluacja peso
i odejÊcie od zarzàdu walutà. Konieczne by∏o te˝ uzyska-
nie akceptacji MFW dla programu naprawczego. Dewalu-
acja zagra˝a∏a jednak stabilnoÊci sektora bankowego, i to
ze wzgl´du zarówno na struktur´ walutowà, czasowà, jak
i podmiotowà transakcji finansowych. PrzejÊciowo sys-
tem bankowy by∏ chroniony przez zamro˝enie kont;
wczeÊniej czy póêniej musiano si´ jednak z tego wycofaç.
Zamro˝enie kont, ratujàc doraênie banki, wyklucza∏o
równoczeÊnie prowadzenie przez te instytucje normalnej
dzia∏alnoÊci. Nale˝a∏o te˝ zadecydowaç, jak mia∏y byç
roz∏o˝one koszty przywrócenia normalnego funkcjono-
wania rynku finansowego mi´dzy uczestników ˝ycia go-
spodarczego. Przez ca∏y 2002 r. i w pierwszych miesià-
cach 2003 r. trwa∏y zmagania mi´dzy ekonomistami, pró-
bujàcymi znaleêç najkorzystniejsze wyjÊcie z sytuacji
kryzysowej, kierujàc si´ wiedzà ekonomicznà, a prawni-
kami, skutecznie torpedujàcymi na drodze sàdowej
wprowadzane rozwiàzania, g∏ównie w imi´ ochrony w∏a-
snoÊci prywatnej. Wobec pog∏´biajàcego si´ kryzysu
w sektorze realnym gospodarki nale˝a∏o obawiaç si´ la-
winy bankructw, które musia∏yby si´ negatywnie odbiç
tak˝e na sektorze finansowym. Niepokoi∏ w tych warun-

kach stan finansów publicznych. Za∏amanie gospodarki
argentyƒskiej zagra˝a∏o tak˝e stabilnoÊci innych gospoda-
rek regionu, oddzia∏ywa∏o negatywnie nawet na rynki fi-
nansowe krajów eksportujàcych kapita∏.

Gospodarka argentyƒska w 2002 r.

1

Pod koniec 2001 r. trudnoÊci w zbilansowaniu finansów
publicznych, brak Êrodków dewizowych na obs∏ug´ za-
d∏u˝enia zagranicznego i przed∏u˝ajàca si´ recesja zmu-
si∏y rzàd do podj´cia drastycznych kroków, zasadniczo
zmieniajàcych sposób funkcjonowania systemu gospo-
darczego. Ratujàc system bankowy, zamro˝ono Êrodki
zdeponowane na kontach bankowych (wprowadzajàc
tzw. corralito), ustanawiajàc daleko posuni´te restrykcje
w podejmowaniu gotówki w walucie narodowej, jak te˝
ograniczenia w sprzeda˝y dewiz. Odstàpiono od wpro-
wadzonego w 1991 r. systemu zarzàdu walutà i sztywne-
go powiàzania argentyƒskiego peso z dolarem (a od po-
∏owy 2001 r. z dolarem i euro). Po ponad miesiàcu za-
mieszek spo∏ecznych, masowych protestów i szybkich
zmian na najwy˝szych stanowiskach w administracji
paƒstwowej – a tak˝e po og∏oszeniu formalnego morato-
rium zad∏u˝enia zagranicznego – prezydentem Argenty-
ny zosta∏ Eduardo Duhalde, któremu wraz ze zmieniajà-
cymi si´ szefami resortów gospodarczych i banku cen-
tralnego przysz∏o poszukiwaç dróg wyjÊcia z kryzysu go-
spodarczego. 10 stycznia 2002 r. og∏oszono dewaluacj´
peso oraz przyj´to zasady przymusowej zamiany na pe-
so aktywów i pasywów dolarowych po ró˝nych kursach.

17

B A N K I K R E DY T m a j 2 0 0 3

Makroekonomia

Argentyƒski kryzys walutowy.
Próby przezwyci´˝enia*

U r s z u l a ˚ u ∏ a w s k a

1

O ile nie zaznaczono inaczej dane statystyczne i informacje pochodzà z Mi-

nisterstwa Gospodarki Argentyny oraz z Komisji Ekonomicznej ONZ ds. Ame-

ryki ¸aciƒskiej i Karaibów (CEPAL).

*

Jest to kontynuacja opracowania z nr. 4/2003 „Banku i Kredytu”. W poprzed-

nim artykule przedstawiono mechanizmy, które doprowadzi∏y do wybuchu

kryzysu walutowego w grudniu 2001 r.

Utrzymujàca si´ w Argentynie od czterech lat de-

koniunktura sprowadzi∏a poziom aktywnoÊci gospo-
darczej do poziomu z 1993 r., przy czym stopa bezrobo-
cia osiàgn´∏a swe historyczne maksimum. DziÊ mo˝na
ju˝ chyba powiedzieç, ˝e dno kryzysu przypad∏o
na pierwszy semestr 2002 r., podczas gdy w drugim se-
mestrze mo˝na by∏o zaobserwowaç oznaki zarówno
pewnego o˝ywienia, jak i stabilizowania sytuacji go-
spodarczej. Sposób ewolucji poszczególnych sk∏adni-
ków zagregowanego popytu w ciàgu kryzysowego 2002
r. prezentuje tabela 1.

Z przedstawionych danych wynika, ˝e „dno” kry-

zysu w sferze realnej osiàgni´to w I kwartale 2002 r.,
natomiast pog∏´bienie niekorzystnych zjawisk w sferze
finansowej mo˝na zaobserwowaç równie˝ w II kwarta-
le. Maksimum bezrobocia – 21,5% – przypad∏o na maj
2002 r. Najwi´ksze za∏amanie wystàpi∏o w dzia∏ach
zwiàzanych z procesami inwestycyjnymi: produkcja
budownictwa zmala∏a w ciàgu roku o ponad 36%.
Po ponad dwóch latach zmniejszania si´ produkcji
przemys∏owej, od II kwarta∏u 2002 r. obserwuje si´ wy-
raêny wzrost aktywnoÊci w niektórych dzia∏ach prze-
mys∏u przetwórczego, przede wszystkim tych, które
w poprzednich latach odnotowa∏y najg∏´bsze za∏ama-
nie. Przemys∏ tekstylny, którego produkcja osiàgn´∏a
minimum w marcu 2002 r. (na poziomie 35,9% pro-
dukcji z 1997 r.), odnotowuje od tego momentu sta∏y
wzrost, co pozwoli∏o na osiàgni´cie w styczniu 2003 r.
poziomu produkcji z 1997 r. Tak˝e przemys∏ mecha-
niczny i metalowy, którego produkcja w lutym 2002 r.
kszta∏towa∏a si´ na poziomie zaledwie 31,4% poziomu
z 1997 r., odnotowuje znaczny przyrost produkcji,
o 78% do stycznia 2003 r. Pozwoli∏o to w tym miesià-
cu na osiàgni´cie 57% produkcji z 1997 r. Przemiany
w sferze produkcji doÊç wyraênie, zdaniem ekspertów
z argentyƒskiego Ministerstwa Gospodarki, wskazujà
na uaktywnianie si´ elementów strategii substytucji
importu w czasie obecnego za∏amania gospodarczego.
Szacujà oni, ˝e w pierwszym pó∏roczu 2002 r. produk-
cj´ przemys∏owà o wartoÊci 7 mld peso, tj. odpowiada

40% importu, mo˝na okreÊliç jako substytuujàcà im-
port

2

.

Przeprowadzona dewaluacja zasadniczo zmieni∏a

struktur´ argentyƒskiego bilansu p∏atniczego. Kszta∏to-
wanie si´ uwolnionego w styczniu 2002 r. kursu walu-
ty ilustruje wykres 1.

Uwolnienie kursu peso w pierwszym pó∏roczu

2002 r. zaowocowa∏o szybkà utratà wartoÊci przez wa-
lut´ argentyƒskà, a tak˝e znacznymi wahaniami kurso-
wymi. Drugie pó∏rocze cechowa∏a najpierw stabilizacja
kursu, a nast´pnie wzrost wartoÊci peso w stosunku
do dolara. Tendencja ta pog∏´bi∏a si´ w I kwartale
2003 r.

Realna deprecjacja peso w I pó∏roczu 2002 r. by∏a

niemal tak szybka, jak zmiany nominalne. Od po∏owy
roku obserwuje si´ natomiast realnà aprecjacj´ peso:
najszybszà wzgl´dem waluty g∏ównego regionalnego
partnera gospodarczego, nieco wolniejszà wzgl´dem
dolara USA i najwolniejszà wzgl´dem euro.

Radykalne zahamowanie importu spowodowane

dewaluacjà, ale tak˝e zmniejszeniem popytu globalne-
go pozwoli∏o na osiàgni´cie wysokiego dodatniego sal-
da obrotów handlowych. Osiàgni´to je mimo pewnego
opóênienia w uzyskiwaniu dochodów z eksportu, b´-
dàcego skutkiem wprowadzenia obowiàzku odsprzeda-
˝y dewiz, co wobec niepewnoÊci rynku wewn´trznego

B A N K I K R E DY T m a j 2 0 0 3

18

Makroekonomia

Ta b e l a 1 Gospodarka Argentyny w 2002 r.
(zmiany w stosunku do analogicznego okresu
2001 r.)

I kw.

II kw.

III kw.

IV kw. Rok 2002

PKB realny

-16,3

-13,6

-10,4

-3,1

-11,0

Konsumpcja

-20,1

-15,6

-12,8

-4,3

-13,4

Inwestycje

-45,4

-43,0

-32,3

-25,0

-36,9

Eksport

5,6

-0,8

-2,7

9,6

2,6

Import

-57,4

-56,7

-51,3

-31,4

-50,7

Deflator PKB

7,6

34,1

39,4

45,1

20,2

Kurs nominalny
(koniec okresu,
peso za USD)

2,9

3,8

3,68

3,5

3,5

Kurs realny
(koniec okresu,
peso za USD)

2,64

2,91

2,63

2,48

2,48

èród∏o: Banco Central de la Republica Argentina, „Programa Monetraio. Ano

2003” Buenos Aires 2002.

0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00

3,50

4,00

4,50

2001-11-30

2001-12-14

2001-12-28

2002-01-11

2002-01-25

2002-02-08

2002-02-22

2002-03-08

2002-03-22

2002-04-05

2002-04-19

2002-05-03

2002-05-17

2002-05-31

2002-06-14

2002-06-28

2002-07-12

2002-07-26

2002-08-09

2002-08-23

2002-09-06

2002-09-20

2002-10-04

2002-10-18

2002-11-01

2002-11-15

2002-11-29

2002-12-13

2002-12-27

2003-01-10

2003-01-24

2003-02-07

2003-02-21

2003-03-07

2003-03-21

peso za dolara

Wy k re s 1 Kurs nominalny

èród∏o: Ministerio de Economía RA, Indicadores económicos.

0 ,0 0 0

0 ,5 0 0

1 ,0 0 0

1 ,5 0 0

2 ,0 0 0

2 ,5 0 0

3 ,0 0 0

X

XI

XII

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

I

II

d o U S D

d o r e a la b r a z y lijs k ie g o

d o e u r o

2003

2002

2001

Wy k re s 2 Kurs realny peso wzgl´dem
dolara USA, reala (Brazylia) i Euro

èród∏o: Ministerio de Economía RA, Indicadores económicos.

2

„El Clarin”, 16.02.2003 r.

sk∏oni∏o wielu eksporterów do d∏u˝szego ni˝ zazwyczaj
przechowywania produktów rolnych po ˝niwach. Ra-
chunek obrotów bie˝àcych, mimo znacznych p∏atnoÊci
z tytu∏u zysku i procentu (rz´du 1,7 mld USD kwartal-
nie netto), zamyka∏ si´ saldem dodatnim (od 1,5 mld
USD w I kwartale 2002 r. do 2,5 mld USD w III kwarta-
le 2002 r.)

3

. Pozwoli∏o to na cz´Êciowe pokrycie ujem-

nego salda w obrotach kapita∏owych. To ostatnie
od IV kwarta∏u 2001 r. by∏o ujemne; waha∏o si´ od 6
mld USD na koniec 2001 r. do 2 mld USD w III kwarta-
le 2002 r. Tak˝e w III kwartale po raz pierwszy od wy-
buchu kryzysu odnotowano dodatnie saldo bilansu
p∏atniczego. Narasta∏y natomiast p∏atnoÊci przetermi-
nowane, g∏ównie za sprawà nieobs∏ugiwanego zad∏u˝e-
nia publicznego. ¸àczna wielkoÊç opóênieƒ p∏atni-
czych skumulowanych w ciàgu trzech miesi´cy 2002 r.
wynios∏a 7,7 mld USD.

Mimo ˝e tak wiele zobowiàzaƒ nie by∏o realizowa-

nych w przewidzianym terminie, a inne kontrakty re-
negocjowano, wobec ustania dop∏ywu kapita∏u zagra-
nicznego odnotowano powa˝ne zmniejszenie poziomu
rezerw walutowych, których minimum przypad∏o na li-
piec 2002 r. Odp∏yw rezerw mi´dzynarodowych by∏
spowodowany ucieczkà kapita∏ów prywatnych (hamo-
wanà w zasadzie jedynie brakiem p∏ynnoÊci po wpro-
wadzeniu corralito) oraz p∏atnoÊciami z tytu∏u obs∏ugi
zagranicznego d∏ugu publicznego. Od wrzeÊnia
do grudnia 2002 r. Argentynie uda∏o si´ cz´Êciowo od-
budowaç rezerwy walutowe.

W po∏owie 2002 r. coraz cz´Êciej mo˝na by∏o s∏y-

szeç g∏osy, ˝e jedynie pe∏na dolaryzacja gospodarki mo-
˝e zapewniç przezwyci´˝enie kryzysu. Wysuwano te-
z´, ˝e wobec silnej dewaluacji peso dolaryzacja
przy kursie 4 peso za dolar zapewni gospodarce konku-
rencyjnoÊç, co pozwoli powróciç na Êcie˝k´ wzrostu
gospodarczego. Nasuwa∏y si´ jednak tak˝e wàtpliwo-
Êci. Eksperci zagraniczni

4

, wyst´pujàc w obronie prawa

w∏asnoÊci, ˝àdali zwrotu depozytów dolarowych bàdê
w formie dewizowej, bàdê po ich konwersji wed∏ug bie-
˝àcego kursu. W przypadku konwersji jedynie zobo-
wiàzaƒ banków wed∏ug tych zasad banki nie dyspono-

wa∏yby odpowiednimi Êrodkami na pokrycie zobowià-
zaƒ. W przypadku takiej samej konwersji aktywów
d∏u˝nicy banków popadliby w trudnoÊci nie do poko-
nania, które musia∏yby spowodowaç fal´ bankructw.
W konsekwencji poszkodowany by∏by wi´c tak˝e sek-
tor bankowy. Dolaryzacja nie rozwiàza∏aby wi´c zasad-
niczego problemu gospodarki argentyƒskiej ani sektora
bankowego. Innà wersj´ dolaryzacji zaproponowali
eksperci Banku Âwiatowego

5

. Uwa˝ajà oni, ˝e pe∏na

dolaryzacja nie rozwiàza∏aby problemów gospodar-
czych Argentyny, gdy˝ nie gwarantuje pe∏nej dyscypli-
ny bud˝etowej i p∏acowej. Zaproponowali wprowadze-
nie systemu dwuwalutowego: niewymienialnego peso
dla transakcji wewn´trznych i dolarów jako Êrodka te-
zauryzacji. Ich zdaniem, pomog∏oby to w utrzymywa-
niu elastycznych dostosowaƒ w sektorze wewn´trznym
przy jednoczesnym zachowaniu wartoÊci depozytów
terminowych. Rzàd Argentyny wybra∏ jednak – przy-
najmniej dotychczas – rozwiàzanie zachowujàce nieza-
le˝noÊç waluty krajowej.

Niejakim zaskoczeniem by∏ ma∏y, w stosunku

do oczekiwanego oraz wobec nominalnej dewaluacji
peso, wzrost cen. Najbardziej podro˝a∏y dobra tradable
oraz te ze znacznym wsadem pochodzàcym z importu.
Wzrost cen pozosta∏ych dóbr by∏ natomiast niewielki,
nie by∏o tak˝e dostosowaƒ p∏acowych wraz z ich proin-
flacyjnymi konsekwencjami.

W kraju o tak zakorzenionych tradycjach inflacji

inercyjnej jak Argentyna wystàpienie znacznie s∏abszej,
ni˝ si´ spodziewano, presji inflacyjnej by∏o wynikiem
konsekwentnej, choç nieraz drastycznej polityki gospo-
darczej. Oprócz ograniczenia popytu w wyniku zamro-
˝enia kont na niski poziom inflacji – zdaniem Minister-
stwa Gospodarki – wp∏yn´∏a trafna polityka wspierania
sektora finansowego, minimalizujàca wzrost bazy mo-
netarnej. Zastosowano tak˝e administracyjne metody
ograniczania wzrostu cen. Dotyczy∏o to przede wszyst-
kim us∏ug Êwiadczonych przez sprywatyzowane przed-
si´biorstwa, których ceny, zgodnie z umowami prywa-
tyzacyjnymi, by∏y indeksowane wed∏ug inflacji w USA.
Rzàd zadecydowa∏ o zamianie na peso w stosunku 1:1

19

B A N K I K R E DY T m a j 2 0 0 3

Makroekonomia

0

5000

10000

15000

20000

25000

X

XI

XII

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

I

II

mln US D

2001

2002

2003

Wy k re s 3 Rezerwy walutowe BCRA

èród∏o: Ministerio de Economía RA, Indicadores económicos.

0,00

20,00

40,00

60,00

80,00

100,00

120,00

140,00

160,00

XI

II

IV

VI

VIII

X

XII

I

III

XI 2001 = 100

2001

2003

2002

Wy k re s 4 Zmiany cen konsumpcyjnych

èród∏o: Ministerio de Economía RA, Indicadores económicos.

3

Obecnie (14.03) dost´pne sà dane statystyczne do III kwarta∏u 2002 r.

4

Np. Kurt Schuler z Joint Economic Committee of Congress – przytaczam

za “The Economist” 8.08.2002 r.

5

A. de la Torre, E. Levy Yeyati, S. Schmukler: Argentina Financial Crisis: Flo-

ating Money, Sinking Banking. June 2002 – za “The Economist” 8.08.2002 r.

okreÊlonych w dolarach taryf us∏ug komunalnych i nie
zgadza∏ si´ na ich póêniejszy wzrost, co zresztà spowo-
dowa∏o liczne protesty przedsi´biorstw zagranicznych
dzia∏ajàcych w Argentynie i odwo∏ania do waszyngtoƒ-
skiego Mi´dzynarodowego Centrum Porozumieƒ ds. In-
westycji Zagranicznych.

W I kwartale 2002 r. wzrost cen hurtowych wy-

niós∏ wprawdzie a˝ 35%, jednak ceny konsumpcyjne
w tym okresie wzros∏y jedynie o 10%. W kwietniu, ze
wzgl´du na brak stabilnoÊci na rynku dewizowym
(kurs wymiany wyniós∏ wówczas 4 peso za dolara)
i zwi´kszenie akcji kredytowej wzrost cen konsumpcyj-
nych mo˝liwy dzi´ki pomocy rzàdowej dla banków (ni-
welowany jednak sprzeda˝à bonów skarbowych, tzw.
Letras), osiàgnà∏ 10%, by w kolejnych miesiàcach wy-
gasnàç.

Negocjacje z MFW

Negocjacje Argentyny z Mi´dzynarodowym Fundu-
szem Walutowym nale˝a∏y prawdopodobnie do naj-
ci´˝szych od czasu kryzysu zad∏u˝eniowego 1982 r.,
a bez porozumienia z MFW powrót Argentyny na mi´-
dzynarodowy rynek finansowy by∏ niemo˝liwy. MFW
postawi∏ Argentynie twarde warunki, ˝àdajàc zaostrze-
nia prawodawstwa gospodarczego (zw∏aszcza usuni´-
cia prawodawstwa doraênego, hamujàcego post´powa-
nie upad∏oÊciowe) i zdyscyplinowania rzàdów prowin-
cji, odpowiedzialnych za niemal po∏ow´ deficytu fi-
nansów publicznych. MFW sprzeciwia∏ si´ tak˝e za-
mro˝eniu kont oraz niesymetrycznej zamianie kontrak-
tów dolarowych na peso.

W maju 2002 r. wicedyrektor MFW, Anne Kruger,

zaprezentowa∏a nieco bardziej elastycznà postaw´ wo-
bec Argentyny. Podtrzyma∏a jednak wymóg szybkiego
przedstawienia przez rzàd Duhalde przekonujàcego
planu ekonomicznego, natychmiastowego uchwalenia
ustawy o upad∏oÊci, anulowania prawa o szkodliwej
dzia∏alnoÊci gospodarczej, jak te˝ podpisania umów ze
wszystkimi prowincjami w celu ograniczenia deficy-
tów bud˝etowych generowanych przez bud˝ety lokal-
ne. Wicedyrektor MFW przyzna∏a jednoczeÊnie, ˝e
w warunkach tak g∏´bokiego za∏amania gospodarczego
paƒstwo nie mo˝e ca∏kowicie rezygnowaç z funkcji
opiekuƒczej i zwiàzanych z nià wydatków. W czerwcu
2002 r. do Buenos Aires przyby∏a kolejna misja MFW,
majàca podjàç negocjacje z rzàdem argentyƒskim, gdy˝
wi´kszoÊç warunków stawianych przez MFW zosta∏a
spe∏niona. Podpisano umowy z rzàdami lokalnymi,
zmieniono prawodawstwo gospodarcze. Ostatecznego
porozumienia jednak nie osiàgni´to, mimo ˝e rzàd za-
proponowa∏ przywrócenie dolarowej wartoÊci d∏ugu
publicznego, zamienionego przymusowo na zobowià-
zania w walucie narodowej po kursie 1,4 peso za dola-
ra. Wobec obowiàzujàcego wówczas kursu 3,5 peso

za dolara oznacza∏oby to przywrócenie wartoÊci dolaro-
wej d∏ugu z przed dewaluacji, przy jednoczesnym od∏o-
˝eniu w czasie jego sp∏aty. Takie rozwiàzanie, nie-
zmiernie kosztowne dla bud˝etu paƒstwa, pozwoli∏oby
na ograniczenie strat banków, towarzystw ubezpiecze-
niowych i funduszy emerytalnych, które sà g∏ównymi
posiadaczami zobowiàzaƒ skarbu paƒstwa. Poprawi∏o-
by to klimat wokó∏ polityki gospodarczej, jak te˝ przy-
wróci∏o choçby minimalne zaufanie do instytucji finan-
sowych. Wi´kszym subsydiom rzàdowym dla upadajà-
cych banków sprzeciwia∏ si´ jednak MFW. Czerwcowa
misja MFW postawi∏a jednak w Buenos Aires nowe wa-
runki, dotyczàce miedzy innymi niezale˝noÊci banku
centralnego, co nie pozwoli∏o na szybki post´p w nego-
cjacjach. Tymczasem tylko w czerwcu i lipcu 2002 r.
Argentyna potrzebowa∏a po oko∏o 1 mld dolarów na ob-
s∏ug´ zad∏u˝enia zagranicznego. Przez ca∏y 2002 r.
trwa∏y negocjacje z Mi´dzynarodowym Funduszem
Walutowym i a˝ do listopada Argentyna stara∏a si´
sprostaç swym zobowiàzaniom wobec instytucji mi´-
dzynarodowych, nawet za cen´ uszczuplenia rezerw.

Brak porozumienia z MFW (jak te˝ wyjàtkowo

trudna sytuacja p∏atnicza) spowodowa∏ w listopadzie
2002 r. zawieszenie sp∏aty raty kapita∏owej zad∏u˝enia
wzgl´dem Banku Âwiatowego. Minister gospodarki,
Roberto Lavagna, oÊwiadczy∏, ˝e do czasu porozumie-
nia z MFW Argentyna b´dzie p∏aciç jedynie odsetki
od zad∏u˝enia wzgl´dem instytucji mi´dzynarodo-
wych. Mimo nacisków, groêb´ t´ spe∏niono. Mia∏o to
pomóc w zakoƒczeniu ciàgnàcych si´ od roku negocja-
cji. W styczniu 2003 r. przyby∏a do Buenos Aires kolej-
na misja MFW, pracujàca tym razem pod wyjàtkowo
silnà presjà, tak˝e ze strony przedstawicieli grupy G-7,
zw∏aszcza Francji, którzy stan´li w obronie Argentyny.
Kluczowe by∏o podpisanie umowy przed 17 stycznia,
gdy przypada∏ termin sp∏aty kolejnej raty kapita∏owej
wzgl´dem MFW.

Porozumienie przejÊciowe na okres do sierpnia

podpisano 16 stycznia 2003 r. Trudno je uznaç za suk-
ces strony argentyƒskiej, pozwala jednak na pewnà sta-
bilizacj´ w czasie wyborów, przewidzianych na kwie-
cieƒ, i w okresie formowania nowego gabinetu. Argen-
tyna zgodzi∏a si´, pod warunkiem uzyskania zwrotu
w ciàgu tygodnia, sp∏aciç zad∏u˝enie wzgl´dem organi-
zacji mi´dzynarodowych przypadajàce na 17 stycznia
(998 mln USD). Porozumienie obj´∏o jedynie restruktu-
ryzacj´ zad∏u˝enia wobec organizacji mi´dzynarodo-
wych, którego sp∏ata przypada∏a na pierwszych osiem
miesi´cy 2003 r. Na ∏àcznà kwot´ 11.712 mln USD sk∏a-
da si´ 6,6 mld USD zad∏u˝enia wzgl´dem MFW i 4,4
mld USD wzgl´dem Banku Âwiatowego i Mi´dzyame-
rykaƒskiego Banku Rozwoju. W sk∏ad tych kwot wesz∏y
tak˝e przeterminowane zobowiàzania wobec Banku
Âwiatowego (805 mln USD) i Mi´dzyamerykaƒskiego
Banku Rozwoju (680 mln USD). W sk∏ad kwoty restruk-
turyzowanej przez MFW wesz∏o tak˝e 5,1 mld USD kre-

B A N K I K R E DY T m a j 2 0 0 3

20

Makroekonomia

dytu refinansowanego przez MFW w 2002 r. Zobowià-
zania wzgl´dem MFW restrukturyzowano, uzyskujàc
odroczenie na 3 do 5 lat, a w przypadku pozosta∏ych or-
ganizacji co najmniej jednego roku. Porozumienie po-
zwoli∏o Argentynie na utrzymanie poziomu rezerw wa-
lutowych, nie dostarczy∏o natomiast gospodarce no-
wych kredytów.

Argentyna zobowiàza∏a si´ do prowadzenia uzgod-

nionej z MFW polityki gospodarczej

6

:

– utrzymania pierwotnej nadwy˝ki bud˝etowej

w wielkoÊci 2,5% PKB (poprzez ograniczenie wydat-
ków o 1,5% PKB w porównaniu z 2002 r., zniesienie
mo˝liwoÊci odraczania p∏atnoÊci podatków, przywraca-
jàc okresowo obni˝ony podatek typu VAT na poziomie
21%, likwidujàc wiele zwolnieƒ podatkowych); przy-
wracano natomiast poziom p∏ac w sektorze publicznym
oraz renty i emerytury z po∏owy 2001 r., uchylajàc obo-
wiàzujàce przez pó∏tora roku ich uszczuplenie o 13%;
uwzgl´dniano tak˝e koniecznoÊç obs∏ugi skarbowych
papierów wartoÊciowych, emitowanych w zwiàzku
z zamianà depozytów dolarowych oraz niesymetrycznà
zamianà dolarowych aktywów i pasywów w bankach);

– wprowadzenia w ˝ycie porozumieƒ z rzàdami

prowincji, pozwalajàcych na osiàgni´cie nadwy˝ki
owych bud˝etów w wysokoÊci 0,4% PKB (wobec defi-
cytu w 2002 r. w wysokoÊci 0,5% PKB); bank centralny
zakaza∏ te˝ bankom udzielanie kredytu zarzàdom pro-
wincji i municypiów;

– zwi´kszenia zad∏u˝enia publicznego w I pó∏ro-

czu 2003 r. o „zaledwie” 105 mld peso (tj. oko∏o 30 mld
USD);

– utrzymania inflacji na poziomie nieprzekraczajà-

cym 35% w skali rocznej, g∏ównie poprzez kontrolowa-
nie bazy monetarnej;

– utrzymania p∏ynnego kursu walutowego.
Efektem takiej polityki gospodarczej ma byç uzy-

skanie wzrostu PKB o 2 – 3% w ciàgu 2003 r. Jednocze-
Ênie zniesiono ograniczenia w transferze zysków i dy-
widend za granic´ oraz w sprzeda˝y dewiz nierezyden-
tom. Za∏o˝ono, ˝e zostanie utrzymane dodatnie saldo
rachunku bie˝àcego na poziomie oko∏o 6,5 mld USD.

W zakresie polityki Êredniookresowej przewidzia-

no: negocjacje w sprawie restrukturyzacji przetermino-
wanego zad∏u˝enia wzgl´dem podmiotów prywatnych,
(si´gajàcego 50 mld USD), sanacj´ systemu bankowego
oraz poszanowanie praw wierzycieli zgodnie z regu∏a-
mi wyznaczonymi przez organy sàdownicze, a tak˝e re-
form´ finansów publicznych w kierunku ich ujednoli-
cenia. Przewidywano renegocjacj´ porozumienia, o ile
Sàd Najwy˝szy naka˝e przywrócenie dolarowych de-
pozytów lub gdy nastàpi dalsza zwy˝ka kursu dolara.

Na prze∏omie marca i kwietnia 2003 r. MFW doko-

na∏ oceny post´pów gospodarki argentyƒskiej od czasu

podpisania porozumienia. Uznano, ˝e „najgorsze ju˝
min´∏o” i gospodarka argentyƒska powróci∏a na Êcie˝k´
wzrostu

7

. Przyzwolono wi´c na zwi´kszenie emisji pie-

niàdza ponad poziom uzgodniony w styczniu, g∏ównie
w celu zahamowania umacniania si´ waluty argentyƒ-
skiej wzgl´dem dolara. Uznano jednak, i˝ Argentyna
nadal powinna zwracaç szczególnà uwag´ na zachowa-
nie monetarnej kotwicy nominalnej, zrównowa˝enie fi-
nansów publicznych i wzmocnienie systemu finanso-
wego. Strona argentyƒska podkreÊla natomiast, ˝e in-
stytucje mi´dzynarodowe nie dotrzymujà umowy ze
stycznia, opóêniajàc przekazywanie kwot refinansujà-
cych sp∏aty kredytu wzgl´dem Banku Âwiatowego
i Mi´dzyamerykaƒskiego Banku Rozwoju

8

.

Sektor finansów w okresie kryzysu

Kluczowym zagadnieniem dla ca∏ej polityki gospodar-
czej od grudnia 2001 r. by∏y zamro˝one depozyty ban-
kowe, tzw. corralito, oraz zasady przeliczania zobowià-
zaƒ denominowanych w dolarach. Zamro˝enie kont
bankowych by∏o bez wàtpienia najbardziej kontrower-
syjnym i najmniej popularnym posuni´ciem w∏adz ar-
gentyƒskich. Dotyczy∏o zarówno banków o kapitale ar-
gentyƒskim, jak te˝ banków zagranicznych dzia∏ajà-
cych w tym kraju. Mia∏o te˝ ogromne reperkusje poli-
tyczne. Nie zmienia to faktu, ˝e „wypiç piwo” nawa-
rzone przez ekip´ de la Rua/Cavallo musia∏a ekipa Edu-
ardo Duhalde, choç wnoszàc z cz´stotliwoÊci zmian
na kluczowych stanowiskach gospodarczych nawet
w jej ∏onie istnia∏y znaczne rozbie˝noÊci co do sposo-
bów zarzàdzania kryzysem, a brak poparcia ze strony
w∏adzy ustawodawczej i sàdowniczej cz´sto torpedo-
wa∏ ekonomicznie uzasadnione rozwiàzania. Nie bez
kozery wkrótce po obj´ciu urz´du prezydent Duhalde
okreÊli∏ corralito jako „bomb´ z opóênionym zap∏o-
nem”. Na zniesienie corralito nalega∏ tak˝e MFW. Ko-
lejne projekty, pozwalajàce na uchronienie systemu
bankowego przed masowymi bankructwami poprzez
opóênienie zwrotu depozytów i roz∏o˝enie kosztów de-
waluacji mi´dzy banki i ich klientów, nie znajdowa∏y
poparcia w∏adz legislacyjnych9. W ró˝nych wersjach
powraca∏a idea bonów – Êredniookresowych skarbo-
wych papierów wartoÊciowych, zast´pujàcych zamro-
˝one depozyty, które mog∏yby spe∏niaç funkcj´ Êrodka
p∏atniczego w odniesieniu do wybranych rodzajów
transakcji, np. regulowania zobowiàzaƒ podatkowych.
Mia∏o to pozwoliç na unikni´cie presji inflacyjnej, któ-
rà spowodowa∏oby odmro˝enie depozytów, oraz ogra-
niczenie ucieczki kapita∏ów. WyjÊcie z corralito po-

21

B A N K I K R E DY T m a j 2 0 0 3

Makroekonomia

6

Ministerio de Economía, Memorándum de políticas económicas del gobier-

no argentino para un programa de transición en el 2003.

7

„EL Clarin”, 10.04.2003 r. i 12.04.2003 r.

8

„El Clarin”, 11.04.2003 r.

9

Odrzucenie kolejnego projektu zamiany depozytów na bony sta∏o si´ przy-

czynà dymisji ministra gospodarki, Jorge Remesa, wiosnà 2002 r. Zastàpi∏ go

Roberto Lavagna.

przez przyjecie bonów wybrano dla oko∏o

1

/

4

zamro˝o-

nych depozytów. Jednak przez pierwsze 6 miesi´cy
2002 r. g∏ównym sposobem uzyskiwania dost´pu do za-
mro˝onych Êrodków by∏a skarga konstytucyjna. Ponie-
wa˝ konstytucja Argentyny zapewnia nienaruszalnoÊç
w∏asnoÊci prywatnej, w kolejnych przypadkach sàdy
argentyƒskie orzeka∏y naruszenie tego punktu konsty-
tucji przez dekrety rzàdowe i nakazywa∏y zwrot zamro-
˝onych Êrodków. Do po∏owy roku w wyniku ponad 36
tysi´cy post´powaƒ sàdowych zwrócono 3,2 mld peso,
z czego najwi´ksza cz´Êç, ponad 700 mln, przypada
na zwroty od 200 tys. do 500 tys. peso

10

. Na kosztow-

nà procedur´ sàdowà staç by∏o raczej posiadaczy wi´k-
szych zamro˝onych sum. Od po∏owy roku w wyniku
ugody politycznej znacznie zmniejszy∏ si´ nacisk
na odzyskiwanie depozytów bankowych poprzez skar-
g´ konstytucyjnà. Pozwoli∏o to na ograniczenie wydat-
ków paƒstwowych z tytu∏u wspomagania banków.

Zamro˝enie kont, jak te˝ ca∏a sytuacja powa˝nie

ograniczy∏y zaufanie do systemu bankowego. W dodat-
ku w wyniku corralito odnotowano brak p∏ynnoÊci
w gospodarce. Z tego powodu niemal zanik∏y pasywne
operacje bankowe. Najni˝szy poziom depozytów odno-
towano w lipcu 2002 r. Dopiero w drugiej po∏owie ro-
ku odnotowano nieznaczny wzrost depozytów banko-
wych. Pozwoli∏o to na ograniczenie stopy procentowej,
która pod koniec roku (od 90-dniowych bonów skarbo-
wych denominowanych w peso) wynosi∏a zaledwie
20% w skali rocznej. Znacznie gorzej przedstawia∏a si´
dzia∏alnoÊç banków po stronie kredytów. WielkoÊç
udzielanych kredytów oraz ich suma systematycznie
malejà: po˝yczki dla sektora prywatnego w lutym
2003 r. kszta∏towa∏y si´ nominalnie na poziomie o po-
∏ow´ ni˝szym ni˝ w listopadzie 2001 r.

Drugim zasadniczym problemem argentyƒskiego

systemu bankowego by∏ sposób przeliczenia na peso
kontraktów denominowanych w dolarach. Pod rzàdami
planu wymienialnoÊci w zasadzie nie by∏o ró˝nicy,
w jakiej walucie denominowane by∏y kontrakty. Wraz
z narastaniem trudnoÊci gospodarczych coraz wi´ksza
cz´Êç kontraktów by∏a denominowana w dolarach. Do-
tyczy∏o to zarówno kredytów, jak i depozytów banko-
wych, ale tak˝e emitowanych prywatnych i paƒstwo-
wych papierów wartoÊciowych, a nawet taryf ustala-
nych w umowach prywatyzacyjnych. Po dewaluacji
rzàd zobligowa∏ banki do przeliczenia po˝yczek udzie-
lonych w dolarach po kursie 1 : 1, natomiast depozy-
tów dolarowych po kursie 1 dolar = 1,4 peso. Straty
banków wynikajàce z takiego sposobu przeliczania ak-
tywów i pasywów mia∏y byç cz´Êciowo rekompenso-
wane obligacjami skarbowymi, jednak wàtpliwa wyp∏a-
calnoÊç rzàdu nie u∏atwia∏a przeprowadzenia tego typu
operacji. Upowszechnienie si´ odzyskiwania zamro˝o-
nych Êrodków poprzez nakazy sàdowe – zmuszajàce

do zwrotu depozytów dolarowych przeliczanych
po kursie bie˝àcym – wobec bardzo szybkiej nominal-
nej deprecjacji peso w I po∏owie 2002 r. prowadzi∏o
do ogromnych strat i zmusi∏o rzàd do udzielania pomo-
cy finansowej bankom, które same nie by∏y w stanie
stawiç czo∏o ogromnym wyp∏atom. W szczytowym
okresie zwracania Êrodków banki szacowa∏y swe straty
nawet na 300 tys. peso tygodniowo

11

.

W atmosferze narastajàcej niepewnoÊci i przy bra-

ku porozumienia z MFW, na którego pomoc wiosnà
2002 r. Argentyna bardzo liczy∏a, przygotowano
w czerwcu 2002 r. program polityki monetarnej. Prze-
widywano dalsze niekorzystne zmiany w gospodarce,
zarówno w sektorze realnym, jak i finansowym. G∏ów-
nym zadaniem by∏y wi´c: pomoc dla instytucji finanso-
wych, ustabilizowanie rynku walutowego i ogranicza-
nie inflacji poprzez sprzeda˝ obligacji skarbowych. Ce-
lem by∏o w zasadzie ograniczenie niekorzystnych
zmian, a nie bezwzgl´dna poprawa sytuacji. Cele te
osiàgni´to, jednak krytycy programu podkreÊlajà, ˝e
poprzez brak zainteresowania przywróceniem akcji
kredytowych w gospodarce taka polityka monetarna
bardzo utrudni∏a przywrócenie aktywnoÊci w sektorze
realnym.

Nadspodziewanie pozytywne – wziàwszy

pod uwag´ okolicznoÊci – rezultaty makroekonomiczne
w III kwartale 2002 r. pozwoli∏y na podj´cie ryzykow-
nej operacji – odstàpienie od zamro˝enia rachunków
oszcz´dnoÊciowych i a vista. 2 grudnia 2002 r. zniesio-
no corralito w odniesieniu do depozytów o wartoÊci
oko∏o 21 mld peso argentyƒskich (wed∏ug ówczesnego
kursu oko∏o 6 mld dolarów). Zamro˝one pozosta∏y
Êrodki zgromadzone na rachunkach terminowych –
oko∏o 16 mld peso. Mimo zapewnieƒ ministra gospo-
darki, Roberto Lavagna, spodziewano si´ zarówno
przyÊpieszenia inflacji, jak i deprecjacji peso. ˚adne
z tych zjawisk nie wystàpi∏o. W grudniu 2002 r. przy-
gotowano nowy projekt polityki monetarnej, uwzgl´d-
niajàcy pozytywne zmiany, które zasz∏y w gospodarce
argentyƒskiej w ostatnim pó∏roczu

12

. W wyniku uchy-

lenia cz´Êci zamro˝enia w systemie bankowym wspó∏-
istnia∏y wówczas trzy typy depozytów:

– depozyty, którymi mo˝na swobodnie dysponowaç,
– depozyty terminowe pod rzàdami corralito,
– certyfikaty depozytowe, b´dàce wynikiem za-

miany depozytów na zobowiàzania skarbu paƒstwa
(tzw. CEDROS).

Ka˝dy z typów depozytów jest wra˝liwy na inne

zjawiska w gospodarce.

Depozyty, którymi mo˝na swobodnie dyspono-

waç, to depozyty nowe, utworzone ju˝ po wybuchu
kryzysu. W programie z czerwca 2002 r. przewidywa-
no, ˝e ich wielkoÊç b´dzie znikoma. W rzeczywistoÊci

B A N K I K R E DY T m a j 2 0 0 3

22

Makroekonomia

10

„EL Clarin”, czerwiec 2002 r.

11

„The Economist”, 28.02.2002 r.

12

Banco Central de la Republica Argentina: Programa monetraio. Ano 2003.

Buenos Aires 2002.

przyrost tego typu depozytów wynosi∏ w drugim pó∏ro-
czu 2002 r. oko∏o 25% miesi´cznie, ∏àcznie o 5,7 mi-
liarda peso. Spowodowane to by∏o zarówno lekkim
o˝ywieniem w gospodarce, jak i utrzymywaniem si´
wysokiej stopy procentowej, przy jednoczesnym wy-
raênym ustabilizowaniu kursu. Nale˝y podkreÊliç, ˝e
wÊród tych depozytów zwi´ksza si´ udzia∏ depozytów
terminowych, jak te˝ okres, na jaki sà deponowane.

Ten segment operacji bankowych jest jednak ob-

cià˝ony zobowiàzaniami wynikajàcymi z orzeczeƒ sà-
dowych. W dniu 15 listopada 2002 r. zobowiàzania
banków wynikajàce z orzeczeƒ sadowych si´ga∏y 8,8
mld peso (sk∏ada∏y si´ na nie kwoty depozytów, wiel-
koÊç indeksacji zgodnie ze wskaênikiem CER

13

oraz –

najwi´ksze – kwoty wynikajàce z ró˝nicy kursowej).
Eksperci banku centralnego podkreÊlajà, ˝e kwoty wy-
p∏acane w wyniku orzeczeƒ sàdowych w wi´kszoÊci
powracajà jako depozyty do swobodnej dyspozycji
i stanowià ich istotnà cz´Êç.

Depozyty znajdujàce si´ pod zarzàdem corralito

z natury powinny maleç, jednak od sierpnia odnotowa-
no nawet ich wzrost. Jest to wynikiem nowych zarzà-
dzeƒ, zgodnie z którymi czeÊç dochodów z eksportu
jest deponowana na tych kontach. Zmala∏o tak˝e dà˝e-
nie do wycofywania Êrodków z tego typu kont – od-
zwierciedla to zmniejszenie si´ premii za p∏ynnoÊç
w stosunku do tych Êrodków z 12% na poczàtku roku
do 2% w sierpniu 2002 r.

14

Certyfikaty depozytowe ju˝ dwukrotnie by∏y za-

mieniane na nowe zobowiàzania oraz gotówk´. W lip-
cu 2002 r. wprowadzono zamian´ certyfikatów CE-
DROS na nowe 10-letnie obligacje skarbowe BODEN –
operacja obj´∏a 25% depozytów tego typu, co stanowi-
∏o procent nieco ni˝szy, ni˝ oczekiwano (35%). Drugiej
zamiany dokonano w paêdzierniku.

Kolejne orzeczenie sàdu w sprawie zamro˝onych

depozytów nakazuje – poczàwszy od stycznia 2003 r. –
wykup certyfikatów wprowadzonych w miejsce depo-
zytów dolarowych po aktualnym kursie dolara plus
CER. Przewiduje si´, ˝e wydatki zwiàzane z wykupem
tego typu zobowiàzaƒ b´dà szybko ros∏y w ciàgu
2003 r., by osiàgnàç maksimum (na poziomie 1,3 mld
peso i 0,5 mld dolarów miesi´cznie) w IV kwartale
2003 r. W 2004 r. koszty wykupu certyfikatów ustabili-
zujà si´ na poziomie oko∏o 1,1 mld peso miesi´cznie
i 400 mln dolarów, by w 2005 r. zmaleç do 750 mln pe-
so i 272 mln dolarów miesi´cznie

15

. Zdaniem zarzà-

dzajàcych bankami, nie sà one w stanie sprostaç takim
zobowiàzaniom. Wed∏ug ich szacunków zobowiàzania
z tytu∏u certyfikatów, przy za∏o˝eniu kursu 3,5 peso

za dolara, to 38,5 mld peso. Ca∏oÊç zobowiàzaƒ wobec
systemu bankowego si´ga zaledwie kwoty 26 mld peso,
a wi´c nawet w przypadku natychmiastowej sp∏aty kre-
dytów bankom zabrak∏oby 12,5 mld peso na pokrycie
tych zobowiàzaƒ. Bankowcy proponujà jedno z dwóch
nast´pujàcych rozwiàzaƒ:

– przymusowà zamian´ CEDROS na obligacje d∏u-

goterminowe, tak jak ponad 10 lat wczeÊniej zrobi∏ to
prezydent Menem wprowadzajàc Bonex; wówczas roz-
wiàzanie to zaakceptowa∏ ten sam sàd, który obecnie
nakazuje zwrot depozytów wed∏ug ich bie˝àcej warto-
Êci;

– sp∏at´ przez banki zobowiàzaƒ do kwoty wynika-

jàcej z przemno˝enia wielkoÊci depozytów przez kurs
1,4 i wspó∏czynnik CER oraz wyp∏at´ pozosta∏ej cz´Êci
zobowiàzaƒ – do poziomu bie˝àcego kursu – ze Êrod-
ków paƒstwowych.

Drugie z rozwiàzaƒ przesuwa g∏ówny ci´˝ar opera-

cji na bud˝et paƒstwa, pierwsze nie zadowala klientów
banków. Bankowcy utrzymujà jednak, ˝e obstawanie
przy formule sp∏at narzuconej obecnie przez sàdy do-
prowadzi do za∏amania systemu bankowego.

5 marca 2003 r. w precedensowej sprawie sàd

uzna∏ przymusowà zamian´ depozytów dolarowych
na peso za nielegalnà. Oznacza∏o to – jak to okreÊli∏
„The Economist” – „sprawiedliwoÊç dla oszcz´dzajà-
cych, ale nie dla p∏atników podatków”

16

.

28 marca 2003 r. minister gospodarki Roberto La-

vagna og∏osi∏ zniesienie corralito. Depozyty do 42 tys.
peso zosta∏y zwrócone natychmiast, natomiast powy˝ej
tej kwoty zosta∏y zamienione na depozyty terminowe,
90- i 120-dniowe. Wszystkie depozyty by∏y indeksowa-
ne wed∏ug wskaênika CER oraz uzupe∏nione obligacja-
mi skarbowymi Boden 2013, pokrywajàcymi ró˝nice
mi´dzy kursem przymusowej zamiany depozytów do-
larowych na peso (1 : 1,4) a bie˝àcym kursem dolara

17

.

W praktyce oznacza to odsuni´cie w czasie zasadni-
czych kosztów bud˝etowych, podobnie jak na prze∏o-
mie lat 80. i 90., co w konsekwencji sta∏o si´ katalizato-
rem kryzysu 2001 r.

Sytuacja banków argentyƒskich nie prezentuje si´

optymistycznie. Z bilansów za I kwarta∏ 2002 r. (opu-
blikowanych na prze∏omie paêdziernika i listopada)
banków notowanych na gie∏dzie wynika, ˝e ponios∏y
one w tym czasie ogromne straty: Banco Galicia w wy-
sokoÊci 1,2 mld peso, Banco Hipotecario 790 mln peso,
Banco Rio 40 mln i Banco Frances 25 mln peso. Utrzy-
mywanie si´ na rynku tych jednostek by∏o mo˝liwe tyl-
ko dzi´ki pomocy paƒstwa. JednoczeÊnie dwa banki
odnotowa∏y znaczne zyski: bank Marco na kwot´ 247

23

B A N K I K R E DY T m a j 2 0 0 3

Makroekonomia

13

CER – Coeficiente de Estabilización de Referncia – wspó∏czynnik okreÊlany

administracyjnie, zast´pujàcy stop´ procentowà w stosunku do wi´kszoÊci

transakcji. Transakcje uprzywilejowane rozlicza si´ przy u˝yciu Coeficiente

de Variación Salarial, zale˝nego od poziomu p∏ac, który dla 2003 r. ustalono

na poziomie nieca∏ych 5%.

14

BCRA: Programa monetario …, s. 9.

15

„El Clarin”, 22.12.2002 r.

16

„The Economist”, 6.03.2003 r.

17

Zgodnie z tymi regu∏ami depozyt w wysokoÊci 30 tys. USD w listopadzie

2001 r., zamieniony najpierw po kursie obligatoryjnym 1,4 peso za dolara,

czyli w wysokoÊci 42 tys. peso, zwi´kszony o wskaênik CER oraz o wartoÊç

Boden 2013 wynosi∏ w marcu 2003 r. 86,7 tys. peso, z czego 61,5 tys. w gotów-

ce i 8,7 tys. w bonach – „El Clarin”, 28.03.2003 r.

mln, bank Bansud na kwot´ 231 mln peso

18

. Z Argen-

tyny wycofujà si´ banki zagraniczne – od po∏owy
2001 r. z prowadzenia dzia∏alnoÊci w tym kraju zrezy-
gnowa∏o osiem zagranicznych instytucji finansowych,
przewiduje si´ wycofywanie kolejnych (np. Credit
Agricole dysponujàcego wi´kszoÊciowymi udzia∏ami
w trzech bankach lokalnych). Podstawowà przyczynà
jest brak dochodów z dzia∏alnoÊci kredytowej – banki
utrzymujà si´ jedynie z prowizji, co nie zadowala za-
granicznych inwestorów. Przejmowanie banków przez
kapita∏ narodowy dokonuje si´ przy finansowym
wsparciu paƒstwa, starajàcego si´ nie dopuÊciç do fali
bankructw w tym sektorze

19

.

W drugiej po∏owie 2002 r. system bankowy odno-

towywa∏ jednak nadp∏ynnoÊç. Szybko wzrasta∏y depo-
zyty banków na rachunku w banku centralnym. Po cz´-
Êci mo˝e to byç wyjaÊnione gromadzeniem Êrodków
na obs∏ug´ zobowiàzaƒ wynikajàcych z rozstrzygni´ç
sàdowych. Z drugiej strony b´dàce w posiadaniu ban-
ków rzàdowe papiery d∏u˝ne nie stanowià pewnych
walorów ze wzgl´du na stan finansów paƒstwa,
a przede wszystkim z uwagi na poziom zad∏u˝enia za-
granicznego. Wprawdzie poziom zad∏u˝enia zagranicz-
nego na koniec 2002 r. by∏ nominalnie nieomal taki
sam jak na koniec 2001 r. i wynosi∏ 145 mld USD, jed-
nak w relacji do PKB wzrós∏ z 55% do 130%. Jest to
wynikiem zarówno zmniejszenia PKB, jak i drastycz-
nych zmian kursowych. Z drugiej strony na sytuacji
p∏atniczej odciska pi´tno rozleg∏a akcja zmniejszania
niezadowolenia ró˝nych grup spo∏ecznych poprzez
emisje kolejnych rzàdowych papierów wartoÊciowych
denominowanych w dolarach. Termin ich wykupu
przypada na coraz to odleglejsze okresy – a˝ do 2013 r.
– zwi´ksza to jednak wielkoÊç dewizowych zobowià-
zaƒ i podwa˝a wiarygodnoÊç emitenta.

W programie polityki monetarnej na 2003 r.

20

za cel stawia si´ zachowanie si∏y nabywczej peso i od-
budow´ zaufania do systemu finansowego. Cele te ma-
jà zostaç osiàgni´te przy zachowaniu p∏ynnego kursu
walutowego, za sprawà iloÊciowych ograniczeƒ podsta-
wowych agregatów monetarnych, majàcych odgrywaç
rol´ nominalnych kotwic systemu. Wobec takiego na-
kreÊlenia celów i narz´dzi polityki monetarnej sprawà
zasadniczà staje si´ kontrola akcji kredytowych,
zw∏aszcza skierowanych na finansowanie sektora pu-
blicznego. Wobec przedstawionej wy˝ej sytuacji tego
sektora brak odpowiednich posuni´ç w tym zakresie
mo˝e doprowadziç do kompleksowej zapaÊci systemu
finansowego. Bank centralny nie mo˝e jednak zanie-
chaç pomocy dla podmiotów finansowych, gdy˝ samo-
dzielnie nie sà w stanie sprostaç istniejàcej sytuacji.
Nacisk na przywrócenie wiarygodnoÊci systemu finan-
sowego k∏adzie te˝ MFW, który miedzy innymi od sa-

nacji banków uzale˝nia przed∏u˝enie umowy restruk-
turyzacyjnej zad∏u˝enia poza sierpieƒ 2003 r.

Groêba bankructwa sektora bankowego jest jed-

nym z najistotniejszych aspektów pierwszego kryzysu
gospodarczego XXI wieku, za jaki uwa˝a si´ kryzys ar-
gentyƒski. W przypadku kryzysów walutowych oraz
za∏amaƒ w realnej sferze gospodarki sektor bankowy
zazwyczaj ponosi znaczne koszty, a wiele z podmiotów
tego sektora musi zaniechaç dzia∏alnoÊci gospodarczej.
Cz´sto – jak dowodzi tego choçby kryzys meksykaƒski
1994-1995 czy seria kryzysów walutowych w latach
1997-1998 – jedynie pomoc paƒstwa mo˝e zapobiec fa-
li bankructw w sektorze bankowym

21

. W przypadku

banków argentyƒskich mamy jednak do czynienia z sy-
tuacjà szczególnà, gdy˝ o kondycji tego sektora przez
pó∏tora roku decydowa∏y nie zmienne gospodarcze,
a czynniki instytucjonalne. Sytuacja sektora ewoluowa-
∏a nie tyle zale˝nie od sytuacji makro- i mikroekono-
micznej, obydwu zresztà raczej nie do pozazdroszcze-
nia, ile w zale˝noÊci od podejmowanych decyzji admi-
nistracyjnych oraz przeciwstawiajàcych si´ im wybu-
chów spo∏ecznych oraz decyzji sàdowych.

***

Argentyna, jako pierwszy z krajów dotkni´tych

kryzysem walutowym w dobie przyspieszonej globali-
zacji, przez ponad rok nie korzysta∏a z pomocy mi´dzy-
narodowej, zdana na w∏asne si∏y. Podpisane w styczniu
porozumienie z MFW nie jest tak˝e specjalnie korzyst-
ne. JeÊli wi´c obecny stan pewnego o˝ywienia gospo-
darczego czy co najmniej zahamowania negatywnych
tendencji w gospodarce ma byç utrzymany, konieczne
jest ostateczne uregulowanie sytuacji banków. Nadal
zale˝y ona g∏ównie od podejmowanych rozwiàzaƒ ad-
ministracyjnych. Pewnym utrudnieniem w stabilizo-
waniu gospodarki jest te˝ koniecznoÊç przeprowadze-
nia w kwietniu 2003 r. wyborów parlamentarnych, a at-
mosfera przedwyborcza nie sprzyja podejmowaniu cz´-
sto niepopularnych, lecz koniecznych rozwiàzaƒ w sfe-
rze gospodarczej. Podj´te ostatnio decyzje regulujàce
przeliczanie aktywów i pasywów banków oraz znoszà-
ce ostatecznie resztki corralito, umo˝liwiajà przywró-
cenie wzgl´dnie normalnego funkcjonowania sektora
finansów, a w Êlad za tym, jak podkreÊlajà eksperci, po-
winny umo˝liwiç o˝ywienie w gospodarce, zw∏aszcza
w sektorze eksportowym. Obawy budzi natomiast stan
finansów publicznych, zw∏aszcza poziom d∏ugookreso-
wego zad∏u˝enia paƒstwa, który oby nie sta∏ si´ kolejnà
„bombà z opóênionym zap∏onem” dla argentyƒskiego
systemu gospodarczego.

B A N K I K R E DY T m a j 2 0 0 3

24

Makroekonomia

18

“EL Pais”.

19

“El Clarin”, 14.04.2003 r.

20

BCRA, op.cit., s. 17.

21

Por. W. Ma∏ecki, R. Piasecki, A. S∏awiƒski, U. ˚u∏awska: Kryzysy walutowe.

Warszawa 2001 PWN.

Literatura

1. Banco Central de la Republica Argentina: Programa Monetario. Ano 2003. Buenos Aires 2002.
2. CEPAL: Balance preliminar de las economías de América Latina y el Caribe 2002.
3. Ministerio de Economía de la República Argentina, Indicadores Económicos.
4. W. Ma∏ecki, R. Piasecki, A. S∏awiƒski, U. ˚u∏awska: Kryzysy walutowe. Warszawa 2001 PWN.

Czasopisma:
„El Clarín”
„La Nación”
„The Economist”
„El País”

25

B A N K I K R E DY T m a j 2 0 0 3

Makroekonomia