Higiena zagadnienia:

1. Bezpieczeństwo i higiena pracy kosmetologa z uwzględnieniem warunków pracy w gabinecie kosmetycznym.

2. Zanieczyszczenia wód powierzchniowych w Polsce - źródła zanieczyszczenia, klasy czystości wód powierzchniowych.

3. Wpływ zanieczyszczeń występujących w powietrzu atmosferycznym na stan zdrowia populacji i kondycję zdrowotna skóry.

4. Co to jest erozja wodna gleby i jakie znasz możliwości jej przeciwdziałania.

5. Co to jest eutrofizacja i jakie są możliwości jej przeciwdziałania.

6. Wpływ hałasu na organizm człowieka.

1. Bezpieczeństwo i higiena pracy kosmetologa z uwzględnieniem warunków pracy w gabinecie kosmetycznym.

Prawidłowe funkcjonowanie gabinetu kosmetycznego powinno być zgodne z procedurami sanitarnymi. Obecnie w Polsce obowiązują przepisy zmienione i dostosowane do wymogów UE. Podstawowym celem ustaw jest zabezpieczenie klientów i personelu przed przenoszeniem i zarażeniem chorobami zakaźnymi oraz podnoszenie jakości świadczonych usług.

- Państwowa Inspekcja Sanitarna

Dz. U. z 2006 r nr 122, poz. 851 - ustawa z 14.03 1985

Do zakresu działania PIS - sanepidu należy kontrola przepisów, warunków utrzymania należytego stanu higienicznego.

Zakres nadzoru sanepidu nad gabinetem kosmetycznym:

- Dział nadzoru zapobiegawczego

- Dział higieny komunalnej

Inspektorzy działu higieny komunalnej mają prawo kontrolować obiekty użyteczności publicznej o każdej porze, żądać pisemnych lub ustnych informacji, okazania dokumentów oraz pobierania próbek do badań laboratoryjnych. Każdy gabinet zobowiązany jest do posiadania książki kontroli sanitarnej, w której nadzorujący sporządzają każdorazowo sprawozdania.

Przepisy sanitarne gabinetów kosmetycznych:

5 grudnia 2008 rok - o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. nr 234 poz.1570 z późn. zm.). Istotne wskazówki też wynikają z uchylonego już rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 17 lutego 2004 w sprawie szczegółowych wymogów sanitarnych i kosmetycznych.

- dezynfekcja narzedzi, sterylność, przechowywanie w czystych miejscach, narzędzia poddane sterylizacji przechowuje się w opakowaniach gdzie napisana jest data sterylizacji. Narzędzia mogące naruszać ciągłość tkanek koniecznie sterylizujemy! (mycie, dezynfekcja, mycie, sterylizacja) np. nożyczki, cążki, igły, elementy pistoletów do przekłuwania)

Inne przedmioty, które nie naruszają ciągłości tkanek - myjemy i dezynfekujemy środkami dostępnymi na rynku.

W solariach należy także udostępniać środek do dezynfekcji i ręczniki papierowe klientom.

Salon kosmetyczny powinien zawrzeć umowę o sterylizację narzędzi powodujących naruszenie ciągłości tkanek z innym podmiotem oferującym takie usługi (np. szpital, gabinet lekarski) lub też zakupić własny autoklaw. W każdym przypadku należy zamieścić informację o sposobie dezynfekcji i sterylizacji narzędzi. Preparaty i środki do dezynfekcji muszą być:

dopuszczone do obrotu,

przechowywane w opakowaniach oryginalnych lub zastępczych, oznakowanych etykietą zawierającą: nazwę preparatu, producenta, termin przydatności do użycia, informację o zaleconym stężeniu, informację w języku polskim.

Dodatkowo roztwory powinny być oznakowane datą sporządzenia, imieniem i nazwiskiem osoby, która go sporządziła

2. Zanieczyszczenia wód powierzchniowych w Polsce - źródła zanieczyszczenia, klasy czystości wód powierzchniowych.

zanieczyszczenie wód - niekorzystne zmiany właściwości (fiz., chem., bakteriologicznych wody spowodowane uprowadzeniem w nadmiarze substancji nieorganicznych, organicznych, radioaktywnych, ciepła, które ograniczają lub uniemożliwiają wykorzystanie wody do picia i celów gospodarczych.

Największą ilośc wody zużywaja czy/lub zanieczyszczają: energetyka, hutnictwo, górnictwo, przemysł chemiczny i papierniczy

Wskaźniki zanieczyszczenia wody:

- amoniak, azotyny

- azotany

- chlorki

- żelazo, wapń, pestycydy, metale ciężkie (ołów, rtęć)

Klasy czystości wód:

klasa 1 - stan obecny: 10 %, stan pożądany: 53%

klasa 2 - stan obecny: 32%, stan pożądany: 40%

klasa 3 - stan obecny: 26%, stan pożądany: 7%

poza klasyfikacją - stan obecny: 32%, stan pożądany: -

Główne źródła zanieczyszczenia wód:

- Odprowadzenie ścieków komunalnych i przemysłowych

- Odprowadzenia wód pochłodniczych z energetyki i przemysłu metalurgicznego

- odprowadzenia wód kopalnianych

- spływy powierzchniowe z terenów rolniczych

- spływy z terenów przemysłowych oraz składowisk odpadów przemysłowych i komunalnych

- zanieczyszczenia atmosferyczne

Zanieczyszczenia wód mogą być naturalne, pochodzące z domieszek zawartych w wodach powierzchniowych i podziemnych (np. zasolenie, zanieczyszczenie humusem, związkami żelaza), oraz sztuczne - antropogeniczne, związane z działalnością człowieka, a pochodzące głównie ze ścieków, a także z powierzchniowych i gruntowych spływów z terenów przemysłowych, rolniczych, składowisk odpadów komunalnych (wysypisk śmieci). Zanieczyszczenia sztuczne dzielimy na biologiczne i chemiczne.

Zanieczyszczenia biologiczne są spowodowane obecnością drobnoustrojów patogennych, np. bakterii, wirusów, glonów, grzybów, pierwotniaków i ich toksyn.

Zanieczyszczenia chemiczne odnoszą się do zmian składu chemicznego i odczynu (pH). Należą do nich: oleje, benzyna, smary, ropa i jej składniki, detergenty, chemiczne środki ochrony roślin (pestycydy), nawozy (głównie związki fosforu i azotu), węglowodory aromatyczne (benzo(a)piren), sole metali ciężkich, silne kwasy, zasady, fenole, krezole

ZANIECZYSZCZENIA WÓD PŁYNĄCYCH

Stan czystości rzek polskich od lat ulega pogorszeniu. Od 1964r. kiedy to rozpoczęto ujednolicanie kryteriów badania jakości wód rzecznych, zmniejszyła się długość odcinków rzek z wodami I klasy czystości, przybyło natomiast wód klas wyższych oraz nie odpowiadających normom.

ZANIECZYSZCZENIA JEZIOR

Jeziora w Polsce są najbardziej zagrożone zrzutem do nich ścieków komunalnych i przemysłowych, jak również spływem powierzchniowym wymywanych nawozów mineralnych. Efektem tego jest eutrofizacja, czyli wzrost żyzności wód, spowodowany napływem nadmiernej i substancji organicznych. Niebezpieczny jest także dopływ pestycydów zawierających w swoim składzie metale ciężkie oraz węglowodory chlorowane. Niebezpieczeństwo ze strony pestycydów polega na ich kumulacji w organizmach oraz na tym, że przez długi czas pozostają w wodzie w formie toksycznej i powodują wymarcie wielu organizmów. Degradacja wód jezior jest procesem praktycznie nieodwracalnym. Wody zatrutych jezior jedynie w minimalnym stopniu są w stanie same się oczyścić.

ZANIECZYSZCZENIA MORZA BAŁTYCKIEGO

Stan środowiska Morza Bałtyckiego jest również alarmujący. W polskiej strefie przybrzeżnej nastąpiło zaburzenie równowagi biologicznej i chemicznej, spowodowane dopływem wraz ze ściekami przemysłowymi i komunalnymi związków biogennych, soli metali ciężkich, węglowodorów chlorowanych, ropy i ropopochodnych. Na dużą skalę występują także zanieczyszczenia termiczne i radioaktywne. W niektórych akwenach, jak Zatoka Gdańska i Zatoka Pucka, Zalew Szczeciński, Zatoka Pomorska, doszło do silnej eutrofizacji, będącej wynikiem koncentracji fosforanów, azotanów i innych substancji. Wyraziło się to w rozszerzeniu powierzchni przydennych obszarów beztlenowych skażonych siarkowodorem, powstałym w wyniku rozkładu materii organicznej przez bakterie beztlenowe. Wpłynęło to ujemnie na zoobentos i ryby żyjące przy dnie; spowodowało zniszczenie tradycyjnych tarlisk dorsza oraz znaczne zatrucie ryb, np. węgorzy, dorszy, narybku szprota. Doprowadzane do morza nie oczyszczone ścieki komunalne są przyczyną zagrożenia. Największa ilość zanieczyszczeń przedostaje się do Morza Bałtyckiego wraz z wodami Wisły i Odry. Nie bez znaczenia są też zanieczyszczenia pochodzące z żeglugi. Warto dodać, że Bałtyk należy do najbardziej skażonych mórz pod względem zawartości substancji radioaktywnych.

Zanieczyszczenia, głównie produkty przemysłu petrochemicznego, nawozy sztuczne (fosforany i azotany), środki owadobójcze i chwastobójcze - wszystkie te związki chemiczne nie ulegają biodegradacji. Wody morskie stają się więc wielkim zbiorkiem różnorodnych nawozów i trucizn.

Największym zagrożeniem dla oceanów jest ropa naftowa i jej pochodne. Inne zanieczyszczenia dopełniają jedynie ogromu zanieczyszczeń. Pozostawione na plażach przez wysoką wodę sterty śmieci i tłuste zacieki ropy stanowią namacalny dowód zanieczyszczenia oceanów przez nie ulegające biodegradacji substancje i odpadki.

Wypadki

Największe morskie katastrofy ekologiczne zawsze związane były z ropą naftową. Samo tylko mycie ładowni tankowców powoduje, że do mórz i oceanów dostaje się rocznie od 8 do 20 milionów baryłek ropy naftowej.

Jedną z pierwszych wielkich katastrof tankowców był wypadek Torrey Canyon na wodach przybrzeżnych Kornwalii w 1967 roku. Na plażach niemal wszystkie formy życia uległy zagładzie. Niewyobrażalne straty poniosły również organizmy morskie, zwłaszcza kraby, trąbiki, małe ryby i ptaki morskie. Źle zorganizowana akcja ratunkowa, między innymi stosowanie nie rozcieńczonych detergentów, spowodowała dalsze zniszczenia. Co prawda już wkrótce po katastrofie w skażonych wodach pojawiły się zielone glony, następnie brunatnice i skałoszczepy, ale pełna odnowa ekosystemu trwała aż 6 lat. Do kolejnej wielkiej katastrofy doszło w 1976 roku na wodach przybrzeżnych Bretanii za sprawą statku Amoco Cadiz. W 1989 roku z ładowni Exxon Valdez wyciekło aż 26 tysięcy baryłek ropy naftowej, doprowadzając do skażenia wód przybrzeżnych Alaski na długości 1600 kilometrów. W akcji ratunkowej, która kosztowała 2 miliony dolarów, brało udział 11 tysięcy ludzi, a i tak udało się załagodzić skutki katastrofy tylko na około 20% zanieczyszczonej linii brzegowej.

W styczniu 1993 roku przewożący 84 tysiące ton ropy naftowej tankowiec The Braer rozbił się na południe od Szetlandów. Znaczna część ropy wyciekła, doprowadzając na znacznym obszarze nie tylko do skażenia wód morskich, ale i powietrza. Zagrożone były kolonie głuptaków, maskonurów, nużyków i mew, a także wydry i foki. Znaczne straty ponieśli także rybacy.

Jak na razie największą katastrofą ekologiczną związaną z ropą naftową było podpalenie kuwejckich szybów naftowych w czasie wojny w Zatoce Perskiej. Szacuje się, że z kuwejckich szybów i instalacji naftowych do zatoki dostało się od 2,5 do 5 milionów baryłek ropy naftowej. Zginęło wtedy około 25 tysięcy ptaków morskich, a rybacy stracili wiele bogatych łowisk. Efekty długofalowe tych działań człowieka są trudne do wyobrażenia i oszacowania. Z pewnością niektóre dotkną nawet wody Oceanu Indyjskiego.

Pomimo rosnącej świadomości zagrożeń, po morzach i oceanach wciąż krążą statki z niebezpiecznymi ładunkami. Przykładem jest niemiecki statek Karen B, który krążył w 1987 roku między Afryką i Europą z 2000 ton toksycznych odpadów, których nie chciał przyjąć żaden kraj, czy Akatsuki Maru, który w 1992 roku przewiózł ogromny ładunek radioaktywny plutonu z Europy do Japonii.

Ścieki komunalne

Drugie po ropie naftowej, miejsce na liście najgroźniejszych dla środowiska substancji zajmują ścieki komunalne. W niewielkich ilościach wzbogacają one wprawdzie zawartość odżywczą wody i wspomagają rozwój wielu gatunków wodnych roślin i zwierząt, jednak wielkie ilości ścieków komunalnych stanowią śmiertelne zagrożenie dla całego ekosystemu. W dwóch największych na świecie kanałach ściekowych w Los Angeles w Stanach Zjednoczonych i w Marsylii we Francji ścieki przez długi czas były odprowadzane do morza, oczyszcza się dopiero od 20 lat. Jednak, nawet mimo tych zabiegów, na zdjęciach satelitarnych dokładnie widać, którędy płyną ścieki wpuszczane do morza. Sfilmowano też, za pomocą podwodnych kamer, okolice ujść tych kolektorów. Na zdjęciach widać, że życie organiczne niemal zupełnie tam zamarło. Tętniące niegdyś życiem wody zamieniły się w ekologiczną pustynię. Dopiero w ostatnich latach obserwuje się w tych rejonach nieznaczną poprawę stanu środowiska naturalnego. Ochrona wód tych rejonów przynosi efekty lecz są one nikłe.

Podejmuje się wysiłki mające na celu zmniejszenie ilości ciał stałych w ściekach. Ciecze stanowią mniejsze zagrożenie, choćby dlatego, że słońce znacznie lepiej zabija bakterie rozpuszczone w cieczy. Metoda ta sprawdziła się w Kalifornii, u wybrzeży której lądują w morzu ścieki z gospodarstw domowych siedemnastu milionów ludzi.

Metale i toksyczne chemikalia

W ostatnich latach zmniejszyła się ilość metali ciężkich, DDT i PCB (dwufenylu polichlorowanego). Jednocześnie znacznie zwiększyło się zużycie arsenu. DDT, silnie trujący środek chwastobójczy należący do grupy węglowodorów chlorowanych, wciąż jeszcze używany w Afryce, mimo że w wielu krajach europejskich jego używanie zostało zabronione jeszcze w latach 80.

Metale ciężkie, takie jak kadm, nikiel, arsen, miedź, ołów, cynk i chrom, pochodzące głównie z przemysłu i transportu drogowego, stanowią wielkie zagrożenie dla równowagi naturalnej w świecie zwierząt, co oczywiście odbija się na całym środowisku naturalnym. Szacuje się, że samo tylko Morze Północne przyjmuje około 50 tysięcy ton metali ciężkich rocznie. Jeszcze groźniejsze są pestycydy - aldryna, dieldryna i endryna, które odkładają się w tkankach zwierząt. Tak naprawdę jednak nie w pełni zdajemy sobie sprawę, jaki może mieć wpływ długotrwałe odkładanie się różnych substancji w organizmach roślin i zwierząt, w tym również, rzecz jasna, samych ludzi.

Inną niezwykle groźną dla morskich organizmów substancją jest TBT, czyli tytanian czterobutylu, używany powszechnie do produkcji farb przeciwporostowych, którymi maluje się kadłuby i stępki statków i łodzi. W związku z potencjalnym zagrożeniem w Wielkiej Brytanii zabroniono na przykład malowania takimi farbami kadłubów małych motorówek i jachtów służących do celów rekreacyjnych. Wciąż jednak maluje się nimi statki floty handlowej i marynarki wojennej. Naukowcy udowodnili, że TBT doprowadza do zaniku męskich cech płciowych u niektórych gatunków skorupiaków. Po pewnym czasie całą populację tworzą osobniki żeńskie, niezdolne do rozrodu bez osobników męskich.

Ochrona wód w tym przypadku może sprowadzać się do stosowania produktów alternatywnych, nieszkodliwych dla środowiska naturalnego. W przypadku TBT może to być oparta na miedzi farba, około 1000 razy mniej szkodliwa dla środowiska niż tradycyjna farba.

Wpływ na ekosystem

Skażeniem dotknięte są wszystkie oceany i morza świata, najbardziej cierpią jednak wody przybrzeżne. Tu znajduje się najwięcej źródeł zanieczyszczeń od nadmorskiego przemysłu przez wyloty kolektorów ściekowych, aż po zwiększony ruch jednostek morskich. Wody przybrzeżne Europy i wschodniego wybrzeża Stanów Zjednoczonych są szczególnie zagrożone. To tutaj zakłada się farmy ostryg, małży i ryb. Hodowane w nich zwierzęta są bardzo podatne na szkodliwy wpływ toksycznych bakterii, glonów i substancji chemicznych. Wody szelfowe są również miejscem eksploatacji podmorskich złóż ropy naftowej, w związku z czym w większym stopniu są one narażone na wszelkie wycieki i katastrofy ekologiczne.

Morze śródziemne, jak sama nazwa wskazuje, jest wewnętrznym akwenem morskim połączonym z Oceanem Atlantyckim Cieśniną Gibraltarską. Całkowita wymiana wody trwa tam 70 lat. 90% ścieków komunalnych ze 120 przybrzeżnych miast jest wpuszczanych wprost do morza, a trzeba pamiętać, że w otaczających morze 18 krajach żyje (wliczając w to turystów) 360 milionów ludzi. Morze śródziemne stało się jednym z najbardziej zanieczyszczonych akwenów w świecie. Przyjmuje ono rocznie około 460 miliardów ton ścieków. Największym zagrożeniem dla środowiska są tłumnie odwiedzane przez turystów a jednocześnie uprzemysłowione wybrzeża Hiszpanii, Francji i Włoch.

W związku z rozwojem przemysłu turystycznego najbardziej zagrożonym ssakiem tego regionu jest wydra śródziemnomorska. Odległe od miast zaciszne zatoki, w których niegdyś znajdowała schronienie stały się obecnie uczęszczane, dzięki szybkim łodziom motorowym i rozpowszechnieniu sprzętu do nurkowania. Wiele wydr ginie też zaplątanych w sieci rybackie.

Żółwie jadalne (zielone) żyją we wszystkich oceanach świata, w rejonach, gdzie temperatura nie spada poniżej 20 stopni C. W wielu miejscach, zarówno w oceanach, jak i w basenie Morza śródziemnego (zwłaszcza w Grecji), ich lęgowiska są jednak zagrożone. Na indonezyjskiej wyspie Bali młode żółwie wykluwają się z jaj w niewoli, po czym są hodowane i wypuszczane na wolność dopiero, kiedy są już na tyle silne, że potrafią przeżyć nawet w zanieczyszczonych wodach.

Zakwity glonów

Inną formą zanieczyszczenia wód morskich są zakwity glonów i przepływy planktonu. Występujący na duńskim i norweskim wybrzeżu Morza Północnego zakwit jest wynikiem nadmiernego rozwoju Chlorochromulina polylepis. Zakwit ten był szczególnie niebezpieczny dla miejscowych łososi. W wodach strefy umiarkowanej zjawisko to znane jest od dawna, jednak w rejonach tropikalnych i subtropikalnych do niedawna nie występowało. Tak zwane "czerwone przypływy" planktonu po raz pierwszy pojawiły się w Hongkongu w 1971 roku i od tego czasu zdarzają się bardzo często. Przyczyną tego zjawiska jest prawdopodobnie duża zawartość pochodzących z przemysłu metali, które stymulują rozwój planktonu.

Ostrygi, podobnie jak i inne małże, znane są z tego, że filtrują wodę. Obliczono, że małże zamieszkujące zatokę Chesapeake potrzebowały niegdyś jedynie ośmiu dni na przefiltrowanie całej wypełniającej zatokę wody. Obecnie, w związku z zanieczyszczeniem i zakwitem wody alg, proces ten wydłużył się do 480 dni. Umierające glony rozkładają się i stają doskonałą pożywką dla bakterii, które z kolei zużywają jeszcze więcej życiodajnego tlenu.

Wszystkie morskie zwierzęta, które w poszukiwaniu pokarmu filtrują wodę, są szczególnie narażone na odkładanie toksyn w ich organizmach. Przykładem mogą być koralowce, które są ogromnymi koloniami jednokomórkowych organizmów zwierzęcych. Żywe i obumarłe koralowce, tworzą rafy koralowe będące środowiskiem życia wielu innych organizmów. Dlatego też ich śmierć może spowodować katastrofalne zmiany w całym akwenie.

Zagrożenie dla człowieka

Drobnoustroje chorobotwórcze ze ścieków komunalnych dostają się do tkanek organizmów morskich, a stamtąd do ludzkiego przewodu pokarmowego. Najbardziej rozpowszechnią bakterią jest Escherichia coli, wykorzystywana do wyznaczania poziomu zanieczyszczenia.

Bezpieczny poziom E. coli w mięsie jadalnym zwierząt to 230 bakterii w 100 gramach tkanki. Powyżej tego poziomu spożycie jest niewskazane. Innym poważnym zagrożeniem dla człowieka są bakterie salmonelli i gronkowca. W klimacie gorącym spotyka się też niebezpieczną bakterię Vibro parahaemotyicus. Coraz większe zagrożenie dla środowiska morskiego stanowią substancje z grupy PCB. Te przemysłowe odpady równie niebezpieczne jak pestycydy i środki do konserwacji drewna, głównie ze względu na zawartość toksycznych związków chloru.

Trujące substancje chemiczne spływają do morza z lądów, w wodzie trafiają do tkanek morskich organizmów, a następnie poprzez łańcuch pokarmowy dostają się do organizmu człowieka. Zatrute ryby są zjadane przez człowieka albo przez inne ryby, które są następnie zjadane przez foki, stanowiące z kolei pożywienie niektórych gatunków wielorybów, albo przez niedźwiedzie polarne. Stężenie substancji trujących w kolejnych stadiach tego procesu stopniowo rośnie.

Według naukowców skażenie wód Morza Północnego spowodowało spadek odporności morskich ssaków na nosówkę, której epidemia w latach 1987-88 pochłonęła co najmniej 11 tysięcy fok. Skażenie metalami ciężkimi spowodowało również obniżenie odporności na infekcje u wielu gatunków ryb. Na przykład około 20% flądr w Morzu Północnym ma skórę pokrytą wrzodami i powiększone wątroby.

Skażenie chemiczne wody nie wpływa jednakowo na wszystkie zamieszkujące je organizmy. Niektórym z nich, zwłaszcza tym najprostszym, zanieczyszczenie wydaje się służyć. Wieloszczety chętnie zasiedlają zanieczyszczone wody, w związku z czym często wykorzystywane są do określenia względnego stopnia zanieczyszczenia. Prowadzone są też badania nad wykorzystaniem żyjących w wodzie nicieni do monitorowania stanu i ochrony wód morskich.

Znanych jest około 5000 nicieni, (prawdopodobnie znamy około 10% wszystkich gatunków). Występują w licznych gromadach, na jednym metrze kwadratowym dna oceanu może żyć sto tysięcy osobników. W bagnistych ujściach rzek na jednym metrze kwadratowym potrafi żyć nawet 10 - 20 milionów osobników. Równie dobrze rozwija się tylko fito- i zooplankton.

Zanieczyszczenia wód śródlądowych

Problem zanieczyszczeń wód dotyczy nie tylko mórz i oceanów, ale przede wszystkim wód śródlądowych. Skażone bywają strumienie, kanały, rzeki, a także naturalne zbiorniki wodne - jeziora i stworzone przez człowieka zbiorniki retencyjne.

Czynniki, które ją zanieczyściły, najczęściej są bowiem tak rozcieńczone, że niewidoczne gołym okiem. Wyjątkiem są detergenty, które tworzą pianę, oraz utrzymujące się na powierzchni oleje i ścieki kanalizacyjne. Wszystkie rodzaje zanieczyszczeń są natychmiast łatwo wykrywane w laboratoriach za pomocą standardowych testów biochemicznych. Na podstawie tych właśnie testów określa się poziom zanieczyszczenia wód i klasyfikuje rzeki do określonych grup.

Rodzaje substancji zanieczyszczających wody

Wyróżnia się kilka naturalnych polutantów, czyli substancji zanieczyszczających wody. Gleba zawiera pewne składniki, na przykład azotany, które mogą się uwalniać w trakcie orania terenów trawiastych albo na skutek zimowego wypłukiwania powierzchniowej warstwy gleby. W glebie znajduje się też glin, który po przedostaniu się do zbiorników wodnych tworzy szereg szkodliwych związków. Kiedy zalewane są łąki, z gleby uwalnia się magnez, którego nadmiar w wodzie powoduje wiele groźnych schorzeń u ryb. Te naturalne procesy uwalniania zawartych w glebie związków i pierwiastków chemicznych mają jednak niewielkie znaczenie w porównaniu z zanieczyszczeniami spowodowanymi przez człowieka.

W rolnictwie używa się coraz więcej chemikaliów, które po pewnym czasie nieuchronnie trafiają do wód śródlądowych. Należą do nich środki owadobójcze, chwastobójcze, roztoczobójcze, grzybobójcze i środki pielęgnacyjne dla owiec, które w sumie zawierają ponad 450 aktywnych chemicznie składników niszczących mikroflorę i mikrofaunę. W celu poprawienia żyzności gleby rolnicy nawożą ją fosforanami i azotanami. Ziemia jest także zanieczyszczana toksycznymi związkami wydobywających się z silosów i ferm hodowlanych. Produkty farmaceutyczne wykorzystywane w fermach hodowlanych, np. antybiotyki czy hormony, po pewnym czasie, wraz z odchodami i środkami dezynfekującymi, dostają się do okolicznych zbiorników wodnych.

W przedsiębiorstwach zajmujących się uzdatnianiem wody pitnej regularnie prowadzi się badania jakości, to znaczy sprawdza się, czy zawartość szkodliwych związków nie przekracza dozwolonych norm. Jednak również proces uzdatniania nie pozostaje bez wpływu na jakość wody. Na przykład w wyniku chlorowania wody powstaje substancja, która prawdopodobnie ma działanie rakotwórcze. W 1988 roku okazało się, że również stosowany do oczyszczania wody siarczan glinu ma niekorzystny wpływ na środowisko naturalne. Kilka ton tej substancji zostało wówczas wrzuconych do wody w Camelford w Kornwalii i wkrótce okazało się, że zaczęły chorować niemal wszystkie żyjące w okolicy zwierzęta.

Innym bardzo ważnym źródłem zanieczyszczeń jest przemysł. Przemysłowe polutanty to przede wszystkim metale ciężkie - kadm, ołów i cynk. Zanieczyszczające wodę kwaśne deszcze spowodowane są spalinami powstającymi w procesie spalanie paliw kopalnych - ropy i węgla.

Jak do tego dochodzi

Trucizny dostają się do wody w różny sposób, niektóre bezpośrednio, inne pośrednio, najczęściej w wyniku świadomych działań człowieka, czasami przypadkowo, wskutek przecieków lub innych nieszczelności w systemach odprowadzających toksyczne ścieki.

Największym potencjalnym trucicielem wód śródlądowych jest rolnictwo. Nie przetworzony nawóz zwierzęcy rozrzucany jest na polach i pewna jego część zawsze zostaje spłukiwana przez deszcze do najbliższych zbiorników wodnych. Rolnicy użyźniają co roku swoje ziemie wieloma milionami ton azotu, fosforu i potasu. Część tych substancji po pewnym czasie trafia do wody. Niektóre nawozy, zwłaszcza związki organiczne, rozkładają się latami, a przez ten czas wchodzą w ciąg łańcucha pokarmowego, wyrządzając po drodze wiele szkód w lokalnym ekosystemie.

Coraz większym zagrożeniem dla ryb słodkowodnych stają się wypływające z akwenów hodowlanych ścieki, zawierające środki farmaceutyczne, masowo stosowane w hodowli w celu zapobiegnięcia chorobom.

Wycinka lasów i coraz gęstsza sieć rowów melioracyjnych sprawiają, że do wody przedostają się związki żelaza, glinu i kadmu. Z kolei starzenie się lasów powoduje stopniowe zakwaszenie gleby. W czasie ulewnych deszczów kwaśna woda wypłukiwana z lasów dostaje się do rzek.

Zwierzęce odchody są 100 razy bardziej szkodliwe, od tych które przeszły przez oczyszczalnie ścieków. Dostając się do rzek i jezior, powodują katastrofalne zmiany w ekosystemie. Nawet jeżeli większa część ludzkich fekaliów zostaje oczyszczona w oczyszczalniach ścieków, to jednak pewna ich ilość dostaje się bezpośrednio do wód śródlądowych, powodując rozprzestrzenianie się wielu chorób zakaźnych.

Woda zanieczyszczana jest również z powietrza. Toksyczne związki przedostające się do wody z powietrza są szczególnie szkodliwe. Zaliczyć do nich należy popiół, sadzę, kurz i krople toksycznych cieczy oraz gazy, zwłaszcza dwutlenek siarki i podtlenek azotu. Wszystkie te polutanty pochodzą zarówno z przemysłu, jak i z rolnictwa. Dla środowiska naturalnego niebezpieczne są zwłaszcza gazy, które w połączeniu z wodą tworzą kwasy: siarkowy i azotowy.

Jak rozprzestrzeniają się zanieczyszczenia wody

Wycieki to główne źródło zanieczyszczeń wód śródlądowych. Substancje zanieczyszczające mogą być zarówno w stanie stałym, jak i w ciekłym. Odpadki pozostawione na powierzchni i wystawione na działanie deszczu, który rozpuszcza je, dzięki czemu substancje toksyczne łatwiej mogą się dostać do wód gruntowych, a stamtąd do zbiorników wodnych. Szkodliwe substancje w stanie płynnym dostają się do systemu wodnego znacznie szybciej. Spośród rozpylanych na rośliny środków chemicznych, niektóre po zetknięciu z glebą stają się nieaktywne, inne zaś przedostają się do okolicznych strumieni i rzek bezpośrednio, bądź przez wody gruntowe. Prawie 80% rozpylanych substancji zamiast na rośliny opada na ziemię i niemal natychmiast w nią wsiąka.

Czas, jaki upływa od zetknięcia się z glebą związków azotu i fosforu do momentu przeniknięcia do wód gruntowych, nie jest dokładnie znany, jednak dowiedziono, że proces ten może trwać dziesiątki, a nawet setki lat. Najszybsze i najgroźniejsze jest zanieczyszczenie wód nie oczyszczonymi ściekami przemysłowymi, które zwykle zawierają największe ilości substancji toksycznych i wpływają wprost do rzek.

Pomiary poziomu zanieczyszczenia wody

Śnięte ryby pływające po powierzchni są niezbitym dowodem zanieczyszczenia wody, jednak obecnie nauka dysponuje znacznie bardziej wyrafinowanymi sposobami badania poziomu zanieczyszczeń wody. Służby sanitarne, mierzące poziom zanieczyszczenia wód, posługują się kategorią biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT), wskazującą ile tlenu z wody pobrał konkretny polutant. Znając tę wartość, można określić, czy ilość tlenu pozostałego w wodzie wystarczy dla żyjących w niej żywych organizmów, wiadomo bowiem, że tlen jest niezbędny do życia wszystkim zwierzętom żyjącym w rzekach i jeziorach. Według europejskich standardów rzekę uznaje się za czystą, jeżeli BZT nie przekracza 5 mg/l. Dla porównania BZT dla ludzkich fekaliów wynosi przeciętnie 350mg/l. Niezwykle groźne dla środowiska jest mleko, którego nadmiar czasami wylewa się do rzek. Jest ono 400 razy bardziej szkodliwe niż ścieki z gospodarstw domowych.

Wpływ zanieczyszczenia wód na życie w zbiornikach wodnych

Jednym z najczęstszych objawów zanieczyszczenia wody jest zazielenienie powierzchni, tzn. eutrofizacja. Glony i inne wodne rośliny obficie kwitną na powierzchni, kiedy woda jest wypełniona spływającymi z otaczających zbiornik pól nawozami. Największy wpływ na eutrofizację mają fosforany, które sprzyjają rozwojowi roślin nie tylko na lądzie, ale i w wodzie. Zwiększona zawartość związków fosforu sprawia, że doskonale rozmnażają się nie tylko glony, lecz także bakterie.

Sytuacja pogorszyła się znacznie w ciągu ostatnich 20 lat. W tym czasie wiele światowych zbiorników pokryło się zielonym kożuchem, a ich wody zostały skażone bakteriologicznie. Wody śródlądowe stały się wylęgarnią niebezpiecznych bakterii, pierwotniaków i grzybów. Niektóre gatunki bakterii, np. salmonella czy Listeria, i pierwotniaków są niemal tak samo niebezpieczne dla zdrowia człowieka jak przecinkowiec cholery.

Zielona warstwa kwitnących glonów działa jak wyższe piętro tropikalnych lasów deszczowych - zasłania światło roślinom i zwierzętom żyjącym bliżej dna. Brak słońca oznacza zanikanie roślin produkujących tlen, które stanowią główne źródło pożywienia dla wodnych bezkręgowców i kręgowców. Co więcej, niektóre gatunki glonów wydzielają trujące substancje, zabójcze dla ryb i innych słodkowodnych organizmów. W rezultacie niektóre jeziora, niegdyś przyciągające ludzi latem, obecnie opustoszały, odstraszywszy turystów zieloną, toksyczną wodą. Bujny rozkwit glonów i bakterii jest wynikiem nie tylko nawożenia pól uprawnych. Znaczący wpływ na ich rozwój ma leśnictwo, w którym od pewnego czasu również zaczęto stosować użyźniacze, wcześniej czy później dostające się do wody.

Kwaśne deszcze spowodowały katastrofę ekologiczną w Kanadzie, Stanach Zjednoczonych i północno-zachodnej Europie. Na przykład aż 16 tysięcy spośród 85 tysięcy wszystkich szwedzkich jezior jest obecnie zakwaszonych, a w 5 tysiącach całkowicie wyginęły ryby. W 1976 roku 4000 szwedzkich jezior było wapnowanych w celu odkwaszenia. Sposób ten wykorzystano również w Szkocji, gdzie ilość ryb zmniejszyła się wskutek zakwaszenia wody o ponad 40%. We wschodniej części USA zakwaszenie jezior spowodowało straty rzędu miliarda dolarów. Suma ta zwykle wpływa do kas lokalnych władz samorządowych od wędkarzy łowiących w jeziorach pstrągi, jednak kiedy pstrągów zabrakło, wędkarze przenieśli się w inne rejony. Wapniowanie jezior w celu zmniejszenia zakwaszenia nie jest jednak obojętne dla innych elementów ekosystemu. Na przykład powoduje ogromne, sięgające 90%, straty wśród porastających okolice jezior mchów i porostów. Duża część padających nad Skandynawią kwaśnych deszczy dociera tu znad Wielkiej Brytanii, której przemysł emituje do atmosfery 3,7 miliona ton dwutlenku siarki rocznie.

Zanieczysczenie wód ma katastrofalne następstwa dla żyjącej w rzekach i jeziorach flory i fauny. Trzeba jednak pamiętać, że człowiek mógłby stosunkowo szybko doprowadzić do odtworzenia pierwotnego stanu tych akwenów. Niektóre bezkręgowce spływają z prądem w zniszczone rejony z górnego biegu rzeki. Niektóre organizmy, na przykład jętki, stosunkowo dobrze znoszą nawet duże stężenie substancji toksycznych, inne zaś, na przykład rureczniki, doskonale radzą sobie w środowisku wypełnionym substancja organiczną, w którym występuje niedobór tlenu. Wystarczyłoby, żeby człowiek nie dopuszczał do dalszego zanieczyszczenia wód.

Metale ciężkie

Jednym z ciężkich metali powodujących zanieczyszczenie wód jest ołów. Źródłem zanieczyszczania są ołowiane obciążniki rybackich sieci, lekkomyślnie porzucane, ilekroć sieć się zaplącze. Rozpuszczone w wodzie związki ołowiu stanowią zagrożenie dla ptactwa, które wchłania je ze zjadanych przez siebie roślin wodnych. Typowym objawem zatrucia ołowiem u łabędzi jest tak zwana "złamana szyja". Zatrute ołowiem mięśnie nie są w stanie utrzymać długiej szyi ptaka, który ginie z głodu. Innym metalem ciężkim zatruwającym wody śródlądowe jest kadm, który poprzez zatrute ryby przenika również do organizmów ludzi.

Oczyszczanie Tamizy

Tamiza była kiedyś jedną z najbardziej zanieczyszczonych rzek świata. Jeszcze nie tak dawno nie było w niej ani jednej ryby. Obecnie, po długiej walce ekologów, w Tamizie żyje ponad 100 gatunków, w tym pstrągi i łososie. Batalia o przywrócenie Tamizie jej pierwotnego stanu toczyła się głównie z przemysłowymi trucicielami. Zbudowano cały system oczyszczalni ścieków, a tych, którzy wciąż zatruwali rzekę, obciążano wysokimi karami.

Wielka akcja oczyszczania Tamizy jest jedynym udanym przedsięwzięciem tego typu, przeprowadzonym na taką skalę. Podejmowane w innych krajach próby niestety się nie powiodły. Nie udało się oczyścić Renu, ani rzeki Ohio, słynną z tego, że była tak zanieczyszczona produktami naftowymi, że kiedyś po prostu się zapaliła.

Uregulowania prawne

Prawny zakaz zanieczyszczania wód jest najprostszym sposobem zapobiegania degradacji środowiska. Zakazy tego typu są jednak niezmiernie trudne do wyegzekwowania. Dlatego międzynarodowa inicjatywa prawna firmowana jest hasłem "truciciele muszą płacić"; choć wydaje się być idealnym rozwiązaniem, pozostaje jednak najczęściej w sferze teorii. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ogłosiła normy dotyczące dopuszczalnego stężenia poszczególnych szkodliwych związków chemicznych w wodzie. Na przykład kadmu nie morze być więcej niż 300 mg/l.

Prawdopodobnie pierwszym krajem, który wprowadził prawne regulacje dotyczące zanieczyszczenia rzek, była Anglia. Już w 1197 roku król Ryszard I ogłosił pierwsze w świecie prawo rzeczne. Obecnie standardy jakości wody określa się w ramach Unii Europejskiej, jednak mimo precyzyjnych wytycznych, rządy europejskich krajów zbliżają się do wytyczonego celu niezwykle powoli. Na przykład w 1992 roku aż w 9 z 12 krajów Wspólnoty Europejskiej poziom azotu w wodzie przekraczał zalecaną normę.

3. Wpływ zanieczyszczeń występujących w powietrzu atmosferycznym na stan zdrowia populacji i kondycję zdrowotna skóry.

Opady radioaktywne - powód do niepokoju

Jak podaje kanadyjska gazeta "The Globe and Mail", po próbach z bronią nuklearną przeprowadzonych w latach pięćdziesiątych wykryto w zębach dzieci stront 90(90Sr), produkt uboczny reakcji jądrowych. Uważano wtedy, że jest to przyczyną nagłego wzrostu zachorowań dzieci na raka. Teraz, dzięsiątki lat później, naukowcy związani z amerykańskim programem badania wpływu promieniowania na zdrowie społeczeństwa znów są zaniepokojeni.

Skąd się bierze ten izotop strontu? Zdaniem niektórych naukowców jego źródłami mogą być awarie reaktorów jądrowych, promieniowanie z prawidłowo działających elektrowni jądrowych lub wykonywane wiele lat temu próby z bronią atomową. Niezależnie od tego, jakie jest jego pochodzenie, przyjmujemy do organizmu 90Sr, gdy spożywamy skażone nim produkty roślinne i pijemy mleko od krów, które jadły skażoną trawę. Ze względu na chemiczne podobieństwo do wapnia odkłada się on w organizmie ludzkim w kościach, zwiększając ryzyko zachorowania na raka kości lub białaczkę. Zaniepokojenie budzi również promieniowanie mogące oddziaływać na przyszłe pokolenia. Po usunięciu z rdzenia reaktora (odpady) są milion razy bardziej radioaktywne niż pierwotnie włożone (materiały rozszczepialne). Ocenia się, że dopiero co zużyty element paliwowy jest tak zabójczy, iż osoba stojąca w odległości metra zmarłaby w ciągu godziny z powodu napromieniowania.

WPŁYW ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA NA ZDROWIE CZŁOWIEKA

Określenie ujemnego wpływu zanieczyszczeń powietrza na organizm człowieka jest zagadnieniem bardzo złożonym, zależy bowiem od wielu czynników, jak: wiek, indywidualna odporność organizmu, warunki klimatyczne, stężenie i czas oddziaływania zanieczyszczeń. W celu oceny wpływu zanieczyszczonego powietrza na organizmy prowadzi się badania biologiczne ludzi, zwierząt, roślin oraz badania statystyczne dotyczące występowania chorób.

W wyniku badań i obserwacji stwierdzono, że niektóre choroby lub dolegliwości ludzi mogą być związane z oddziaływaniem zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego.

Do schorzeń takich należą:

- choroby układu oddechowego: zapalenie błony śluzowej jamy

nosowej, gardła, oskrzeli, nowotwory płuc;

- zaburzenia centralnego układu nerwowego: bezsenność, bóle głowy, złe samopoczucie

- choroby oczu, zapalenie spojówek oka;

- reakcje alergiczne ustroju;

- zaburzenia w układzie krążenia, choroby serca.

Zanieczyszczenia atmosfery, oprócz schorzeń ludzi, zwierząt i szkodliwego wpływu na uprawy i drzewostan, powodują:

- niszczenie budowli (niejednokrotnie o walorach zabytkowych);

- korozję metali oraz zwiększone zużycie maszyn i urządzeń;

- niszczenie skóry, papieru, odzieży;

- wydłużanie czasu wysychania farb i lakierów;

- redukcję promieniowania słonecznego, na skutek absorbowania go

I rozpraszania.

WPŁYW POSZCZEGÓLNYCH CZYNNIKÓW:

Dwutlenek siarki atakuje najczęściej drogi oddechowe i struny głosowe. Wdychanie SO2 powoduje skurcze oskrzeli. Długotrwałe oddychanie powietrzem z zawartością SO2, nawet w niskich stężeniach, powoduje uszkodzenie dróg oddechowych, prowadzące do nieżytów oskrzeli; częste przypadki tego schorzenia stwierdzono w badaniach epidemiologicznych mieszkańców miast o zanieczyszczonym powietrzu. Dwutlenek siarki, po wniknięciu w ściany dróg oddechowych, przenika do krwi i dalej do całego organizmu; kumuluje się w ściankach tchawicy i oskrzelach oraz w wąt­robie, śledzionie, mózgu i węzłach chłonnych. Duże stężenie SO2 w powiet­rzu może prowadzić do zmian w rogówce oka.

Toksyczność tlenków azotu jest różna, np. NO2 jest czterokrotnie bardziej toksyczny niż NO. Toksyczne działanie dwutlenku azotu polega na ograniczaniu dotleniania organizmu; obniża on zdolności obronne ustroju na infekcje bakteryjne. NO2 działa drażniąco na oczy i drogi oddechowe, jest przyczyną zaburzeń w oddychaniu, powoduje choroby alergiczne, m.in. astmę - szczególnie u dzieci mieszkających w miastach narażonych na smog. Zarówno NO, jak i NO2 są prekursorami powstających w glebie rakotwórczych i mutagennych nitrozoamin.

Metale ciężkie odkładają się w szpiku kostnym, śledzionie i nerkach; uszkadzają układ nerwowy - hamują produkcję enzymów odpowiedzial­nych za wytwarzanie energii w ośrodkowym układzie nerwowym; powodu­ją anemię, zaburzenia snu, pogorszenie sprawności umysłowej, agresyw­ność; mogą wywoływać zmiany nowotworowe.

Wśród metali ciężkich na uwagę zasługuje ołów, ponieważ źródła jego emisji - spaliny samochodów gaźnikowych - występują obecnie niemal wszędzie. Ołów jest pobierany przez rośliny i kumulowany w ich tkankach. Dlatego też roślinność w sąsiedztwie dróg o dużym nasileniu ruchu samochodowego zawiera ołów o stężeniach szkodliwych dla samych roślin, jak i spożywających je zwierząt i ludzi. Obszar skażenia ołowiem roślinności wzdłuż autostrad dochodzi do 150 m od brzegu jezdni, a w odległości do 10 m od jezdni zawartość ołowiu wielokrotnie przekracza dopuszczalne normy przyjęte dla paszy. Ołów jest trucizną ogólnoustrojową, działa szkodliwie na układ krwiotwórczy, układ sercowo-naczyniowy, układ nerwowy, nerki, a także może powodować bezpłodność. Wpływa hamująco na rozwój psychiczny dzieci, może wywoływać uszkodzenia mózgu.

Podstawowe typy problemów zdrowotnych w praktyce medycyny środowiskowej

• pacjenci, u których doszło do narażenia na określony czynnik bądź grupę szkodliwych

czynników środowiskowych

• pacjenci z rozpoznanymi i zdiagnozowanymi schorzeniami (zazwyczaj przewlekłymi),

podejrzewający udział czynników środowiskowych w rozwoju choroby

• pacjenci z różnymi, często niespecyficznymi skargami i dolegliwościami, które przypisują

narażeniu na czynniki środowiskowe

Typy chorób i zaburzeń wywołanych przez czynniki środowiskowe

􀂾 schorzenia układu oddechowego

􀂾 schorzenia układu nerwowego

􀂾 uszkodzenia układu odpornościowego i alergie

􀂾 nowotwory

􀂾 zaburzenia rozrodczości

􀂾 uszkodzenie płodu

􀂾 wady genetyczne

􀂾 toksyczne uszkodzenie narządów miąższowych

􀂾 dokuczliwość

Choroby wywołane przez czynniki środowiskowe

Choroba środowiskowa jest bezpośrednio, w całości lub częściowo następstwem narażenia na czynniki środowiskowe. Oto typy chorób i zaburzeń wywołanych przez czynniki środowiskowe:

schorzenia układu oddechowego,

schorzenia układu nerwowego,

uszkodzenia układu odpornościowego i alergie,

nowotwory,

wady genetyczne,

uszkodzenia płodu,

toksyczne uszkodzenia narządów miąższowych,

zaburzenia rozrodczości

Kliniczny i patologiczny obraz choroby środowiskowej często jest nie do odróżnienia od chorób mających przyczyny „pozaśrodowiskowe”. Wiele chorób może być spowodowanych kilkoma innymi przyczynami. Efekt zdrowotnego narażenia na szkodliwy czynnik środowiskowy występuje po długim okresie. Kategoria chorób o postulatywnym związku z narażeniem na czynniki środowiskowe:

kategoria I – jednoznaczny związek z narażeniem, np. zatrucie ołowiem;

kategoria II – prawdopodobny związek z narażeniem, np. astma oskrzelowa;

kategoria III – możliwy związek z narażeniem, np. rak płuc;

kategoria IV – niejasny związek z narażeniem, np. zespół przewlekłego zmęczenia;

kategoria V – wątpliwy lub mało prawdopodobny związek z narażeniem, np. zaburzenia płodności;

kategoria VI – zaburzenia stanu zdrowia oraz choroby, które rozważa się w kontekście narażenia na czynniki środowiskowe, głównie ze względu na zaniepokojenie w społeczeństwie, np. nowotwory OUN.

Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie człowieka

Określenie ujemnego wpływu zanieczyszczeń powietrza na organizm człowieka jest zagadnieniem bardzo złożonym, zależy bowiem od wielu czynników, jak: wiek, indywidualna odporność organizmu, warunki klimatyczne, stężenie i czas oddziaływania zanieczyszczeń. W celu oceny wpływu zanieczyszczonego powietrza na organizmy prowadzi się badania biologiczne ludzi, zwierząt, roślin oraz badania statystyczne dotyczące występowania chorób. W wyniku badań i obserwacji stwierdzono, że niektóre choroby lub dolegliwości ludzi mogą być związane z oddziaływaniem zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego.

Do schorzeń takich należą:

choroby układu oddechowego: zapalenie błony śluzowej jamy nosowej, gardła, oskrzeli, nowotwory płuc

zaburzenia centralnego układu nerwowego: bezsenność, bóle głowy, złe samopoczucie

choroby oczu, zapalenie spojówek oka

reakcje alergiczne ustroju

zaburzenia w układzie krążenia, choroby serca

Znany jest także zakres i mechanizm oddziaływania poszczególnych składników zanieczyszczonego powietrza.

Dwutlenek siarki atakuje najczęściej drogi oddechowe i struny głosowe. Wdychanie SO2 powoduje skurcze oskrzeli. Długotrwałe oddychanie powietrzem z zawartością SO2 , nawet w niskich stężeniach, powoduje uszkodzenie dróg oddechowych, prowadzące do nieżytów oskrzeli częste przypadki tego schorzenia stwierdzono w badaniach epidemiologicznych mieszkańców miast o zanieczyszczonym powietrzu. Dwutlenek siarki, po wniknięciu w ściany dróg oddechowych , przenika do krwi i dalej do całego organizmu; kumuluje się w ściankach tchawicy i oskrzelach oraz wątrobie, śledzionie, mózgu i węzłach chłonnych. Duże stężenie SO2 w powietrzu może prowadzić do zmian w rogówce oka.

Tlenek węgla jest niezwykle groźny, ponieważ powoduje ciężkie zatrucia, a nawet śmierć organizmu. Przy zatruciach (zaczadzeniu) CO jest pochłaniany przez płuca, skąd przenika do krwi i łączy się trwale z hemoglobiną, tworząc karboksyhemoglobinę, niezdolną do przenoszenia tlenu. Ponieważ powinowactwo CO do hemoglobiny jest ok. 300x większe niż tlenu, następuje gwałtowne obniżenie zawartości oksyhemoglobiny i w konsekwencji niedotlenienie organizmu ( w szczególności mózgu i mięśnia sercowego). Objawami zatrucia tlenkami węgla są bóle i zawroty głowy, oszołomienie, duszności, nudności wymioty, przyspieszony oddech, kołatanie serca, a w końcu utrata przytomności. Po zatruciach możliwe są powikłania, nerwobóle, uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, zmiany w czynnościach płuc i serca. Toksyczne działanie tlenku węgla na człowieka zależy od stężenia w powietrzu i czasu działania.

Toksyczność tlenków azotu jest różna, np. NO2 jest czterokrotnie bardziej toksyczny niż NO. Toksyczne działanie dwutlenku azotu polega na ograniczaniu dotlenienia organizmu; obciąża on zdolności obronne ustroju na infekcje bakteryjne. NO2działa drażniąco na oczy i drogi oddechowe, jest przyczyną zaburzeń w oddychaniu, powoduje choroby alergiczne, m.in. astmę-szczególnie u dzieci mieszkających w miastach narażonych na smog. Zarówno NO, jak i NO2są prekursorami powstających w glebie rakotwórczych i mutagennych nitrozoamin.

Metale ciężkie (głównie Cd, Pb, Hg) odkładają się w szpiku kostnym, śledzionie i nerkach; uszkadzają układ nerwowy - hamują produkcję enzymów odpowiedzialnych za wytwarzanie energii w ośrodkowym układzie nerwowym; powodują anemie, zaburzenia snu, pogorszenie sprawności umysłowej, agresywność; mogą wywołać zmiany nowotworowe. W śród metali ciężkich na uwagę zasługuje ołów. Największe jego ilości pochodzą z procesów spalania w przemyśle oraz procesów produkcyjnych (łącznie 65%). Ołów jest trucizna ogólnoustrojowa, działa szkodliwie na układ nerwowy, nerki, a także może powodować bezpłodność. Wpływa hamująco na rozwój psychiczny dzieci, może wywoływać uszkodzenia mózgu.

Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) wywołują ostre i przewlekłe zatrucia. W grupie węglowodorów aromatycznych duże zagrożenie stanowią benzopiren, ze względu na właściwości rakotwórcze. Obok WWA do groźnych zanieczyszczeń organicznych zaliczamy dioksyny i furany.

Dioksyny - chloroorganiczne związki aromatyczne toksycznością wielokrotnie przewyższające cyjanek potasu. Gromadzą się w środowisku, ale trudno je wykryć z racji nikłych stężeń. Są substancjami odpowiedzialnymi m.in. za powstawanie raka, zaburzenia funkcjonowania układu odpornościowego człowieka. Powodują m.in. uszkodzenie płodów, bezpłodność. Dioksyny są bardzo stabilne chemicznie i odporne na rozkład mikrobiologiczny, w środowisku zalegają przez wiele lat, krążąc we wszystkich ogniwach ekosystemu.

Pyły bezpośrednie oddziaływanie pyłów zależy od wielkości cząsteczek. Niebezpieczne są pyły najdrobniejsze o wielkości cząstki do 5 mikrometrów, które z łatwością przenikają do większości organizmów. U ludzi osiadają na ściankach pęcherzyków płucnych i utrudniają wymianę gazowa. Powodują podrażnienie naskórka i śluzówki, zapalenia górnych dróg oddechowych; wywołują choroby oczu, choroby alergiczne, astmę a także ciężkie schorzenia, jak pylica płuc oraz nowotwory płuc, gardła, krtani. Niektóre z wymienionych chorób mogą być powodowane obecnością w pyłach metali ciężkich i węglowodorów.

Oddziaływanie pyłów na organizm człowieka:

Pył dzieli się na pył opadający i pył zawieszony (typowy pył przemysłowy). Źródła zapylenia to naturalne (wietrzenie skał, wybuchy wulkanów), sztuczne (działalność człowieka - pyły przemysłowe)

Podział pyłów w zależności od ich właściwości biologicznych:

- pyły o działaniu drażniącym (węgiel, żelazo, szkło, aluminium, związki baru) nie powodują rozrostu tkanki łącznej włóknistej w płucach, odpowiadają za niewielkie zmiany czynnościowe w płucach

- pyły o działaniu zwłókniającym (krystaliczne formy dwutlenku krzemu - kwarc, krystobalit, azbest, talk, kaolin, pył z kopalni węgla lub rudy żelaza), mogą prowadzić do uszkodzenia anatomicznego i czynnościowego układu oddechowego i układu krążenia, zwiększają predyspozycje płuc do chorób o charakterze infekcyjnym, a niektóre z nich mogą być przyczyną nowotworu płuc

- pyły o działaniu alergizującym

* pochodzenia organicznego - bawełna, wełna, konopie, len, pyły sierści, jedwab, surowe owoce, sporysz, puder ryżowy, pył mąki

* pochodzenia chemicznego - leki, pyły niektórych metali

astma oskrzelowa, gorączka włókniarzy i odlewników, gorączka poniedziałkowa, zwiększone predyspozycje do chorób infekcyjnych,

- pyły o działaniu toksycznym: ołów, siarka, związki chromu, środki owadobójcze

Choroby mogące być spowodowane zapyleniem:

- pylice płuc - kolagenowe, niekolagenowe, mieszane

- schorzenia przebiegające bez odczynów włóknictych - nieżyty górnych dróg oddechowych, przewlekłe zapalenie oskrzeli, schorzenia alergiczne

- schorzenia nowotworowe

4. Co to jest erozja wodna gleby i jakie znasz możliwości jej przeciwdziałania.

Erozja wodna gleby to proces niszczenia powierzchni terenu przez wodę.

erozja wodna powierzchniowa

erozja wodna wąwozowa

SPOSOBY OCHRONY GLEB

Pod pojęciem ochrona gleb rozumiemy zespół czynników prawnych, organizacyjnych i technicznych, zmierzających do:

- minimalizacji erozji wodnej i wietrznej;

- przeciwdziałania chemicznej degradacji gleb pod wpływem zanieczyszczeń przemysłowych, motoryzacyjnych, nawożenia mineralnego;

- przeciwdziałania przesuszeniu i zawodnieniu gleb;

- ograniczenia do niezbędnego minimum technicznych deformacji

gruntu i mechanicznego zanieczyszczenia gleby

- zachowania gruntów o walorach ekologiczno-produkcyjnych;

- ograniczenia przejmowania gruntów pod zabudowę techniczną i

eksploatacja kopalin.

SPOSOBY PRZECIWDZIAŁANIA EROZJI GLEB

Zapobieganie erozji gleb wymaga stosowania zabiegów przeciwerozyjnych rolniczych i melioracyjnych - mających na celu zahamowanie spływu wód i przeciwdziałanie niszczycielskiej sile wiatru na terenach szczególnie narażonych, i nie tylko. Zabiegi chroniące gleby przed erozją to:

- tarasowanie stromych stoków;

- prowadzenie dróg małymi spadami;

- prawidłowy kierunek upraw (prostopadle do spływu wód);

- unikanie monokultur i stosowanie płodozmianu;

- zaprzestanie orki i wypasu zwierząt na stromych zboczach, ewentualnie prowadzenie orki i wypasu zwierząt w poprzek stoku;

- zaprzestanie nadmiernego wyrębu drzew;

- zwiększanie zalesień i zadrzewień, w szczególności na zboczach,

- zakładanie ochronnych pasów zieleni;

- budowanie progów na potokach, w celu zmniejszenia prędkości spływu wody;

- wyeliminowanie ciężkiego sprzętu i maszyn rolniczych (na stokach).

5. Co to jest eutrofizacja i jakie są możliwości jej przeciwdziałania.

eutrofizacja wód to zanieczyszczenia twórne wody. Jest to spowodowane przez związki chemiczne, z których najważniejszą rolę odgrywają związki azotowe i fosforowe.

SPOSOBY OCHRONY WÓD PRZED ZAMECZYSZCZENIAMI

Ochrona zasobów wodnych polega przede wszystkim na rozwiązaniach technicznych, takich jak:

-stosowanie bezściekowych technologii w produkcji przemysłowej;

-napowietrzanie wód stojących;

-zamykanie obiegów wodnych w cyklach produkcyjnych i odzysk

wody ze ścieków;

-utylizacja wód kopalnianych oraz powtórne wtłaczanie tych wód do górotworu;

-zabezpieczanie hałd i wysypisk;

-oczyszczanie ścieków i unieszkodliwianie osadów ściekowych.

6. Wpływ hałasu na organizm człowieka.

- 21% powierzchni kraju zanieszczyszczona jest hałasem, głównie komunikacyjnym

a) skutki funkcjonalne

- poczucie niezależności

- poczucie bezpieczeństwa

- poziom komfortu --> jakość wykonywanej pracy, wydajność pracy

- porozumiewanie

- orientacja w srodowisku

b) skutki zdrowotne

- sprawność psychomotoryczna

- stan psychiczny (emocjonalny) --> choroby (schorzenia)

- ogólny stan zdrowia

- stan somatyczny

- narząd słuchu

To wszystko składa się na skutki społeczne i ekonomiczne

Wpływ hałasu na narząd słuchu - miejscowy

Zmiany w narządzie słuchu mogą mieć charakter:

- funkcjonalny np. przejściowe przytępienie słuchu, zjawisko maskowania

- ograniczony, np. ubytki słuchu, głuchota

Trzy stopnie uszkodzenia słuchu w ostrym urazie akustycznym:

- lekki objawiający się szumem, zawrotem głowy, ustępuje w ciągu kilku dni

- średnio ciężki - występują drobne zmiany w błonie bębenkowej, szumy, upośledzenie słuchu, objawy te mogą pozostać na stałe

- ciężki - odznacza się dużymi zmianami błony bębenkowej i kosteczek słuchowych, występuje upośledzenie słuchu, a nawet głuchota (głuchota zawodowa)

Ogólnoustrojowe skutki działania hałasu:

- OUN - wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego, zmiany patologiczne w krzywej eeg.

- układ krążenia - zmiany w naczyniach włosowatych i mięśniu sercowym

- przewód pokarmowy - wzrost wydzielania soku żołądkowego

- krew - podwyższone OB, eozynofilia

- układ dokrewny - wzrost czynności kory nadnerczy oraz tarczycy

Maksymalny poziom dźwięku nie powinien przekraczać 115 dB, a szczytowa granica to 136 dB

Poza tym hałas może powodować:

- stres

- utrudnienie wypoczynku, nauki, snu

- zmęczenie, depresje, obniżenie sprawności umysłowej, zwiększoną drażliwość, pobudliwość

- pogoroszenie wzroku

- pogorszenie adaptacji do ciemności i spostrzegania barw