Zagadnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii w biurach i urzędach regulują następujące akty prawne:
• Kodeks pracy
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ( Dz. U z 2003r. nr 169, poz.1650 z późn.zm.)
• rozporządzenie ministra pracy i Polityki Socjalnej z 1 grudnia 1998r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy ba stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe ( Dz. U. nr 148, poz. 973).
Oraz Polskie Normy:
PN-EN 12464- 1:2004 Światło i oświetlenie- Oświetlenie miejsca pracy- Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach.
Osoby zatrudnione w biurach są narażone na oddziaływanie różnorodnych czynników zagrażających ich zdrowiu, a niekiedy nawet życiu.
Czynniki występujące w procesach pracy zostały podzielone na:
niebezpieczne ( ich oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do urazu lub innego istotnego natychmiastowego pogorszenia stanu lub jego zdrowia bądź śmierci)
szkodliwe ( ich oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do schorzenia)
W zależności od charakteru oddziaływania na człowieka niebezpieczne i szkodliwe czynniki środowiska pracy dzieli się na następujące grupy;
* fizyczne ( np. elementy urządzeń technicznych znajdujących się w ruchu, prąd elektryczny, powietrze, na których możliwy jest upadek)
* chemiczne ( np. substancje i preparaty toksyczne, drażniące, uczulające)
* biologiczne ( np. bakterie, wirusy, grzyby)
* psychofizyczne ( np. obciążenie fizyczne statyczne i dynamiczne, obciążenie umysłowe)
W zależności od poziomu oddziaływania na człowieka czynnik szkodliwy może stać się czynnikiem niebezpiecznym.
Podstawowe czynniki niebezpieczne i szkodliwe oraz związane z nimi zagrożenia i uciążliwości występujące w biurach to:
prąd elektryczny -porażenie prądem zasilającym urządzenia biurowe ( np. komputery , kopiarki), urządzenia oświetleniowe i grzewczo-wentylacyjne ( np. lampy stołowe, wentylatory, dmuchawy) przedłużacze , gniazda i wtyczki, tablice bezpiecznikowe
ruchome elementy urządzeń biurowych( np. wentylatorów, kserokopiarek, niszczarek)
powierzchnie, na których możliwy jest upadek pracownika (np. uszkodzone podłogi i wykładziny, progi, zawilgocone posadzki z terakoty, układanie i zdejmowanie materiałów z regałów i półek bez dostępu z poziomu podłogi)
środki chemiczne(np. drażniące, uczulające środki czystości, dezynfekcyjne, bakteriobójcze)
przemieszczanie ciężkich przedmiotów ( np. komputerów, kopiarek, mebli biurowych)
powierzchnia i kubatura pomieszczeń oraz miejsc pracy ( np. pomieszczenia zbyt ciasne, za niskie)
temperatura, wilgotność i ruch powietrza w pomieszczeniach pracy ( np. brak wentylacji naturalnej, ogrzewania zapewniającego właściwą temperature)
oświetlenie (np. brak oświetlenia dziennego , niewłaściwe natężenie oświetlenia sztucznego)
hałas w miejscu pracy 9 np. hałas pochodzący ze źródeł zewnętrznych i wewnętrznych, urządzeń biurowych, instalacji oraz urządzeń wentylacyjnych)
obciążenia fizyczne spowodowane na przykład niestosowaniem zasad ergonomii w organizacji i wyposażeniu stanowisk pracy ( np. nieregulowane, niedostosowane do wzrostu pracownika siedzisko i stół na stanowisku pracy)
obciążenia nerwowo-psychiczne ( nadmierne obciążenia umysłu, obciążenia emocjonalne)
WYMAGANIA BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY DLA POMIESZCZEŃ BIUROWYCH
Pomieszczenia pracy biurowej i ich wyposażenie powinny zapewnić pracownikom bezpieczne oraz higieniczne warunki pracy.
W pomieszczeniach tych należy zapewnić oświetlenie naturalne i sztuczne, odpowiednią temperaturę, wymianę powietrza oraz zabezpieczenia przed wilgocią, niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem oraz innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciążliwościami.
Powierzchnia i wysokość pomieszczeń pracy biurowej powinna zapewniać spełnienie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy, z uwzględnieniem rodzaju wykonywanej pracy oraz czasu przebywania pracowników w tych pomieszczeniach.
Pomieszczenia stałej pracz biurowej ( czyli pomieszczenia pracy, w których łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu 1 doby przekracza 4 godz.) nie mogą być niższe niż 3 m w świetle.
Wysokość pomieszczeń może być obniżona w przypadku zastosowania klimatyzacji, pod warunkiem uzyskania zgody wojewódzkiego inspektora sanitarnego.
Wysokość pomieszczeń może być również zmniejszona do:
2,5 m w świetle, jeżeli w pomieszczeniu zatrudnionych jest nie więcej niż 4 pracowników, a na każdego z nich przypada co najmniej po 15 m ³ wolnej objętości pomieszczenia,
2,2 m w świetle- w pomieszczeniu usytuowanym na antresoli otwartej do większego pomieszczenia.
Pomoczenia czasowej pracy biurowej 9 czyli pomieszczenia pracy, w których łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu 1 doby trwa od 2 do 4 godz.) nie mogą być niższe niż 2, m w świetle.
Podłogi w pomieszczeniach biurowych powinny być:
równe
nieśliskie
niepalące
odporne na ścierania i nacisk
przystosowane do łatwego utrzymania w czystości
Do pomieszczeń i stanowisk pracy położonych na różnych poziomach powinny prowadzić bezpieczne dojścia stałymi schodami.
Oświetlenie
Oświetlenie należy do bardzo ważnych czynników środowiska pracy, mających
bezpośredni wpływ zarówno na zagrożenia urazowe, oraz chorobowe pracowników, jak i wydajność pracy. Niewłaściwe oświetlenie miejsca pracy biurowej wpływa głównie na zmęczenie oczu i zmęczenie nerwowe pracownika.
Oświetlenie dzienne należy zapewnić we wszystkich pomieszczeniach stałej pracy biurowej. Szyby w oknach i świetlikach powinny być czyste oraz przepuszczać dostateczną ilość światła. Do mycia okien i świetlików powinien być zapewniony dogodny oraz bezpieczny dostęp.
Okna i świetliki powinny być wyposażone w odpowiednie urządzenia eliminujące nadmierne op0erowanie promieni słonecznych padających na stanowiska pracy ( np. żaluzje, verticale)
W pomieszczeniach pracy biurowej stosunek powierzchni okien, liczonej w świetle ościeżnic, do powierzchni podłogi powinien wynosić co najmniej 1 do 8.
Oświetlenie światłem sztucznym połączonych ze sobą pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi ( pomieszczeń pracy biurowej) oraz do komunikacji ogólnej (np. korytarze, schody) nie powinno wykazywać różnić natężenia, wywołujących olśnienie przy przejściu miedzy tymi pomieszczeniami.
Hałas
W pomieszczeniach biurowych hałas jest na ogół czynnikiem uciążliwym, pogarszającym samopoczucie oraz zmniejszającym koncentrację i wydajność pracowników.
Hałas w pomieszczeniu biurowym może mieć źródło w:
samym pomieszczeniu biurowym (np. hałas wytwarzany przez wentylatory i inne urządzenia biurowe)
budynku, w którym znajduje się pomieszczenie biurowe, ( np. obecność w budynku maszynowni i dźwigu, węzła cieplnego, hydroforni, stacji transformatorowej)
otoczeniu zewnętrznym budynku ( np. hałas komunikacyjny)
Zapobieganie szkodliwemu oddziaływaniu hałasu na człowieka prowadzone jest poprzez działanie:
czynne, czyli likwidację lub ograniczenie emisji hałasu
bierne, czyli stosowanie indywidualnych i /lub zbiorowych środków ochrony pracownika przed nadmiernym hałasem.
W działaniach czynnych i biernych, w odniesieniu do pomieszczeń biurowych, stosowane są zarówno metody techniczne, jak i organizacyjne.
Metody techniczne polegają głównie na:
- właściwym pod względem akustycznym zaprojektowaniu i zagospodarowaniu pomieszczeń, np. przez zastosowanie materiałów dźwiękochłonnych na ścianach i suficie, dywanów dźwiękochłonnych, kotar,
- stosowaniu środków ochrony przeciwdźwiękowej, takich jak: tłumiki akustyczne, ekrany dźwiękochłonne i izolacyjne, izolacja hałasu ulicznego pasami zieleni.
Metody organizacyjne to:
- ograniczenie czasu pracy na stanowiskach hałaśliwych ( np. stosowanie przerw w pracy)
-ograniczenie stanowisk hałaśliwych od cichych, wykonywanie prac szczególnie hałaśliwych w czasie zmian o najniższym zatrudnieniu itp.
Mikroklimat - środowisko termiczne pomieszczeń biurowych
Pojęcie mikroklimatu zdefiniowanego jako środowisko cieplne, w którym przebywa człowiek, obejmuje zespół czynników fizycznych, takich jak:
temperatura
wilgotność względna
prędkość ruchu powietrza i promieniowanie cieplne
W pomieszczeniach pracy powinno zapewnić się temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy.
W pomieszczeniach biurowych temperatura nie powinna być niższa niż 18 °C ( 291K)
Zbyt niska temperatura jest źródłem uciążliwości pracy. dlatego temperatura w pomieszczeniach biurowych w żadnym przypadku nie powinna być niższa niż 14°C.
Wentylacja i klimatyzacja
Pomieszczenia i stanowiska pracy biurowej powinny być zabezpieczone przed niekontrolowaną emisję ciepła w drodze promieniowania, przewodzenia i konwekcji oraz przed napływem chłodnego powietrza z zewnątrz. W pomieszczeniach tych powinna być zapewniona wymiana powietrza wynikająca z ich potrzeb funkcjonalnych i użytkowych, dostosowana do bilansu ciepła, wilgotności oraz występujących zanieczyszczeń stałych i gazowych ( np. ozon i tlenki azotu w pomieszczeniach, w których pracują kserokopiarki).
Jednym z warunków spełnienia tych wymagań jest zapewnienie odpowiedniej wymiany powietrza w pomieszczeniach biurowych oraz higieniczno - sanitarnych przez zastosowanie właściwie dobranej i sprawnej wentylacji lub klimatyzacji.
Instalacja i urządzenia elektryczne
Instalacje i urządzenia elektryczne powinny być tak wykonane oraz eksploatowane, aby nie narażały pracowników na porażenie prądem elektrycznym oraz nie stanowiły zagrożenia pożarowego.
Warunki środowiska pracy instalacji i urządzeń elektrycznych w pomieszczeniach biurowych zaliczane są do warunków normalnych. W warunkach środowiskowych normalnych wartość napięcia dotykowego dopuszczalnego długotrwale (Ul) wynosi 50 V dla prądu przemiennego i 120 V dla prądu stałego .
Do środowisk o zwiększonym zagrożeniu zalicza się :
- łazienki
- natryski
W warunkach środowiskowych o zwiększonym zagrożeniu wartość napięcia dotykowego dopuszczalnego długotrwale (Ul) wynosi 25V dla prądu przemiennego i 60V dla prądu stałego.
Najczęstszym powodem porażenia prądem elektrycznym jest zły stan techniczny instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych, w tym w pomieszczeniach pracy biurowej oraz stanowiących ich uzupełnienie pomieszczeniach higieniczno-sanitarnych i socjalnych.
Urządzenia i instalacje elektryczne powinny mieć sprawne ochrony przeciwpożarowe, chroniące przed bezpośrednim oraz pośrednim dotykiem.
Przy obsłudze urządzeń i instalacji zasilanych energią elektryczną w biurach należy przestrzegać następujących podstawowych zasad bezpieczeństwa pracy:
urządzenia i instalacje elektryczne:
• powinny być w pełni sprawne technicznie
• powinny mieć skuteczne ochrony przeciwporażeniowe chroniące przed
bezpośrednim i pośrednim dotykiem
• nie mogą być łączone i podłączone prowizorycznie ( np. na krótko, bez użycia
wtyków, gniazd lub puszek łączeniowych)
eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci ( przeglądy, konserwacja, naprawy) mogą zajmować się wyłącznie osoby, które spełniają wymagania kwalifikacyjne oraz uzyskały potwierdzenie posiadanych kwalifikacji -czynności tych w żadnym przypadku i zakresie nie wolno podejmować pracownikom biurowym;
w przypadku dostrzeżenia wad lub uszkodzeń urządzeń biurowych pracownik powinien niezwłocznie:
- zatrzymać i wyłączyć urządzenie z zasilania energią za pomocą wyłącznika głównego urządzenia oraz (gdy jest taka możliwość) wyjąć wtyczkę przewodu zasilającego z gniazda wtykowego-wznowienie pracy urządzenia bez usunięcia uszkodzenia jest niedopuszczalne
- zawiadomić przełożonego
Wymagania BHP przy obsłudze urządzeń biurowych
Pracodawca w zakresie obsługi przez pracowników urządzeń biurowych ma obowiązek:
zapewnić systematyczne kontrole stanu bezpieczeństwa i higieny pracy ze szczególnym uwzględnieniem stanu technicznego maszyn oraz innych urządzeń technicznych, a także ustalić sposoby rejestracji nieprawidłowości i metod ich usuwania.
Udostępnić pracownikom, do stałego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące:
- obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych
- postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi
- udzielania pierwszej pomocy
3) zapewnić pracownikom sprawnie funkcjonujący system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do udzielenie pierwszej pomocy, w szczególności apteczki w poszczególnych wydziałach ( oddziałach) zakładu pracy.
Obsługa monitorów ekranowych
Przed przystąpieniem do pracy osoba obsługująca monitor ekranowy powinna:
wywietrzyć pomieszczenie
sprawdzić prawidłowość rozmieszczenia monitora oraz klawiatury i ewentualnie dostosować ich rozmieszczenie do wymagań bhp przez ustawienie
ekranu monitora w odległości 400-750 mm od oczu
ekranu monitora w sposób nie powodujący olśnienia odbiciowego od ekranu monitora i olśnienia bezpośredniego od okien, przezroczystych lub półprzezroczystych ścian, jasnych płaszczyzn pomieszczenia ( w razie potrzeby zastosować odpowiednie ustawienie zasłon, żaluzji, filtry antyodbiciowe)
klawiatury w odległości co najmniej 100 mm od przedniej krawędzi stołu
innych elementów wyposażenia stanowiska pracy ( np. uchwytu na dokumenty) w pozycji minimalizującej uciążliwe ruchy głowy i oczu oraz zasięgu kończyn górnych, bez konieczności przyjmowania wymuszonych pozycji ciała
sprawdzić i ewentualnie wyregulować siedzisko, w sposób zapewniający:
naturalne położenie kończyn górnych przy obsłudze klawiatury, z zachowaniem co najmniej kata prostego między ramieniem i przedramieniem
odpowiedni kat obserwacji ekranu monitora( górna krawędź monitora nie powinna znajdować się powyżej oczu obsługującego)
odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu ( gdy wysokość krzesła uniemożliwia obsługującemu płaskie, spoczynkowe ustawienie stóp na podłodze, należy zapewnić mu podnóżek, dostosowany do jego cech astrometrycznych)
podłączyć urządzenia do sieci zasilającej tylko przez umieszczenie wtyczki przewodu zasilającego w gnieździe elektrycznym i wciśniecie odpowiednich przycisków jednostki centralnej oraz monitora ekranowego.
Podczas wykonywania pracy pracownik obsługujący monitor ekranowy powinien:
przyjąć i utrzymywać pozycję niepowodującą nadmiernego zmęczenia mięśniowo- szkieletowego
regulować, dostosowując do aktualnych warunków:
jaskrawość i kontrast znaków na ekranie oraz kąt ustawienia monitora
oświetlenie stanowisk pracy
UWAGA!
Pracownikowi należy zapewnić:
łączenie przemienne pracy związane z obsługą monitora ekranowego z innymi rodzajami prac nieobciążającymi narządu wzroku i wykonywanymi w innych pozycja ciała przy nieprzekraczaniu 1 godz. nieprzerwanej pracy przy obsłudze monitora ekranowego lub
co najmniej 5 minutową przerwę, wliczaną do czasu, po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego
Pracownikowi nie wolno samodzielnie usuwać usterek:
występujących podczas pracy monitora ekranowego, w szczególności wymagających zdjęcia lub otwarcia obudowy
w instalacji zasilającej monitor ekranowy energią elektryczną( przewodów, gniazdek, wtyczek)
Po zakończeniu pracy pracownik obsługujący monitor ekranowy powinien:
wyłączyć komputer, monitor, drukarkę i pozostałe urządzenia oraz sprzęt stanowiskowy zasilany energia elektryczną
uporządkować i sprzątnąć stanowisko pracy.
W razie wystąpienia podczas pracy monitora ekranowego usterek i nieprawidłowości obsługujący powinien:
+ natychmiast wstrzymać się od kontynuowania pracy
+ odłączyć zasilanie urządzenia
+ niezwłocznie zgłosić wystąpienie awarii przełożonemu
UWAGA !
Zabronione jest zatrudniane kobiet w ciąży przy obsłudze monitorów ekranowych powyżej 4 godz. na dobę.
6