FILOZOFIA STOICKA I JEJ GŁÓWNI PRZEDSTAWICIELE

Filozofia stoicka została zapoczątkowana w III w. p.n.e. w Atenach przez Zenona z Kition. Stoicy byli materialistami i racjonalistami: uznawali tylko jeden byt - materię, i poznanie rozumowe.

Uważali że człowiek może sam osiągnąć całkowitą pewność co do prawdy, a pogoda ducha może wynikać tylko z jej osiągnięcia i pełnego jej posiadania.

Był 3 szkoły:

1. Stara szkoła wytworzyła i rozwinęła system stoicki. Jej przedstawiciele to jej założyciel Zenon z Kition, jego uczeń Kleantes, jak również Chryzyp, który nadał zwartość systemowi klasycznemu, stąd słynny wers: „ Bez Chryzypa nie byłoby stoi”.

2. Średnia szkoła została ukształtowana przez Panaitiosa, przez którego grecka filozofia znalazła dostęp do Rzymu oraz przez Poseidoniosa, który doprowadził do złagodzenia etycznego rygoryzmu starej szkoły.

3. Młodsza szkoła działała w późnym okresie Cesarstwa Rzymskiego; zaliczamy do niej: Senekę, wyzwolonego niewolnika, Epikteta, i cesarza Marka Aureliusza. W centrum ich zainteresowań znajdują się kwestie mądrości życiowej i moralności; w trakcie dominacji tej szkoły stoicyzm uważany jest za rodzaj popularnej filozofii.

W celu dochodzenia do prawdy podzielono filozofie na 3 działy :
– teorii poznania, które nazywali logiką, teorii bytu, którą nazywali fizyką i teorią moralności i życia, którą nazywali etyką.

Ze względu na wartość - najważniejsza jest etyka, dalej fizyka a na końcu logika

Stoicy nazywali logiką właściwie całą teorie poznania i teorię języka. W logice zaadaptowali do swego systemu dokonania Arystotelesa. Dali początek rachunkowi zdań. Były do podstawy nowej dyscypliny zwanej dziś logiką formalną. Zaczęli oni badać język naturalny. Tworzyli podstawy do gramatyki, etymologi i semantyki.

Logikę dzielono na :

• dialektykę - uznając możliwość dyskursu za pomocą argumentów,

• retorykę - przedstawianie poglądów w sposób krasomówczy

Fizyka stoików opisuje całą rzeczywistość, a zbudowano ją ze względu na etykę.
Dla stoików świat jest cielesny i materialny i jest jednością.
Bóg stoików utożsamiany jest z kosmosem. Bóg jest wszystkim i jest we wszystkim. Bóg jest zasadą, podstawą świata i zasada rozumności i duchowości, jest naturą i jest nieosobowy.
Nauczali iż całe stworzenie istnieje i działa celowo, że nad światem czuwa opatrzność, która jednak nie zajmuje się poszczególnymi ludźmi lecz bardziej całym gatunkiem.

Człowiek zajmuje główne miejsce w świecie i zbudowany jest z ciała i duszy, która także jest materialna. W duszy wyodrębnili :

• rozum,

• pięć zmysłów,

• część kierująca fonacją ( dźwiękotwórczą )

• część kierującą rodzeniem.

Śmierć jest oddzieleniem duszy od ciała.

Dusza jeszcze przez pewien czas istnieje po śmierci, przy czym dusza mędrca trwa do czasu zaognienia (zniszczenia świata) a zwykłych ludzi o wiele krócej.

"...[stoicy] uważali za pewne, że wszystko dzieje się z przeznaczenia, i posługiwali się następującym przykładem. Kiedy psa, jeśli chciałby iść za wozem, przywiązano by do wozu,wtedy jest wleczony i idzie za nim, czyniąc z konieczności to, co robi także z własnej woli; gdyby natomiast nie chciał za nim iść, będzie do tego zmuszony. To samo przytrafia się naprawdę także ludziom. Nawet gdyby nie chcieli iść, zawsze zostaną zmuszeni, by dojść do tego miejsca, które zostało im wyznaczone przez fatum."
(Hipolit. Philosoph.,21 )

Uważali, że świat jest skończony i że powstał - zatem zostanie także zniszczony.

Etyka stoicka, która większości ludzi kojarzy się ze słowem "stoicyzm" opiera się na zasadzie osiągania szczęścia przez wewnętrzną dyscyplinę moralną, sumienne spełnianie tych obowiązków, które spadają na nas naturalną koleją rzeczy, oraz odcięcia swoich emocji od zdarzeń zewnętrznych, czyli utrzymywania stanu spokojnego szczęścia niezależnie od zewnętrznych warunków.

Stoicy dzielili rzeczy, ze względu na ich wartość moralną, na :
• dobre moralnie,
• złe moralnie,
• obojętne moralnie.

Dobre moralnie jest to co zachowuje i powoduje wzrost naszego bytu, natomiast złem jest to co mu zagraża i go pomniejsza. Za prawdziwie dobre uznawali wyłącznie dobra wzmacniające rozum, czyli dobrem jest jedynie cnota ( np. sprawiedliwość, dzielność, powściągliwość ).
Za obojętne moralnie uważali te rzeczy które dotyczą naszej natury fizycznej i biologicznej ( związane z ciałem) np. życie i śmierć, bogactwo i ubóstwo, zdrowie i choroba, sława i niesława, uroda i szpetota .

Przedstawiano także inny podział z fizycznego punktu widzenia, dzielono rzeczy na :
• wartościowe,
• bezwartościowe.

Rzeczy godne wyboru, wartościowe to :
• w dziedzinie duchowej - wykształcenie, odwaga, mądrość, szlachetność ,talent, bystrość
• w dziedzinie cielesnej - życie, zdrowie, kondycja fizyczna
• w dziedzinie zewnętrznej - bogactwo, sława, szlachetne pochodzenie ,miłość ludzka

Nauczali, że szczęście to zdobycie cnoty, która harmonizuje całe życie.
Cnota - to wiedza o tym co dobre a co złe, co należy wybierać, a czego unikać.

Wyróżniali 4 cnoty kardynalne którym podporządkowywali wszystkie inne cnoty :
• mądrość,
• umiarkowanie,
• męstwo,
• sprawiedliwość.
Mimo że rozróżniali wiele cnót łączyli je w jedno w wiedzy, mądrości praktycznej (phronesis). Nauczali że kto ma jedną cnote, ma je wszystkie, ponieważ wszystkie one przejawiają się w mądrości praktycznej.

Nauczali, że źródłem wszelkiego zła są namiętności więc należy je zwalczać.

Najbardziej znanymi stoikami rzymskimi byli:

Zenon z Kition (335-263 p.n.e.) był starożytnym grecki filozofem, założył szkołę stoików.

Nazwa tej szkoły pochodzi od greckiego słowa "stoa" oznaczającego zasadniczo portyk, czyli rodzaj publicznie dostępnego, krytego miejsca spacerów i spotkań. Pierwsi stoicy spotykali się i prowadzili dysputy w ateńskim budynku zwanym Stoa Poikile (gr. stoa kolorowa), gdzie nauczał Zenon z Kition. Za życia stał się najsławniejszym filozofem w Atenach, a na jego wykłady ściągali uczniowie ze wszystkich stron Grecji.

"Na tym właśnie polega dzielność szczęśliwego i pogodnego życia, że wszystko się czyni zgodnie z własnym głosem wewnętrznym i z wolą rządcy Wszechświata",

"Natura dała nam jeden język, a dwoje uszu po to, ażebyśmy słuchali dwa razy więcej, niż mówimy".
Cytaty te przypisywane Zenonowi wyrażają przekonanie stoików o celowości zorganizowania świata i o istnieniu przeznaczenia. W warstwie etycznej przekłada się to na ich postulat cnoty, który rozumieli jako poddanie się biegowi nieuniknionych wydarzeń.

Chryzyp z Soloi (ur. 279, zm. między 207 a 204 p.n.e.) – ateński filozof i myśliciel.

Przypisuje mu się blisko 700 prac, lecz do dziś zachowały się jedynie nieliczne fragmenty. Zajmował się logiką; stworzył formalny system logiki zdań. Uważał, że zdania mogą przyjmować tylko dwie wartości logiczne (prawdę lub fałsz); twórca pojęcia dysjunkcji. Zajmował się również etyką, za najwyższą cnotę uznał życie w zgodzie z naturą, w harmonii z rozumem. Nadał doktrynie stoickiej systematyczny i dojrzały kształt, broniąc go przed sceptykami.

Marcus Tullius Cicero- Urodzony 3 stycznia 106r.p.n.e., zmarł 7 grudnia 43r.p.n.e.
Wybitny rzymski mówca, mąż stanu i filozof, potomek bogatego rodu ekwitów.
Studia rozpoczął w Rzymie u słynnych prawników Mucjuszów. W okresie od 79 do 77 roku
p.n.e. kontynuował je w zakresie retoryki u Molona na Rodos i Demetriusza Syrusa w
Atenach, gdzie również kształcił się w filozofii platońskiej, epikurejskiej i stoickiej.

Seneka Młodszy (około 5 p.n.e. - 65 n.e.) Lucjusz Anneusz Seneka (Młodszy), zwany Filozofem, syn Seneki Starszego zwanego Retorem . Retor, pisarz, poeta, filozof rzymski. Stoik, piewca heroicznej etyki.

W swoich poglądach nawiązywał również do rozważań filozofów niestoickich mówiąc, że należy brać z nich przyklad. Z ich filozofi znalazł wiele mądrości, o których nigdy nie słyszał. Toteż jego filozofia  była mądrościowa pisana głównie po Łacinie miała duży wpływ na chrześcijaństwo.

Seneka w swojej filozofi podkreślał, żeby w swoim życiu eliminować złe uczucia,ktore mogą nam zagrażać , np. gniewu, złości .

Ponadto ciągle powtarzał, że  tylko cnota daje szczęście oraz, że ciało jest więzieniem duszy. Wszystkie te ,,mądrości'' uzupełniały się z głoszoną filozofia stoicką.

Epiktet (I wiek n.e.) filozof rzymski, wyzwolony niewolnik.

Był kontynuatorem myśli stoickiej, przedstawicielem późnego jej nurtu czyli młodszej szkoły stoickiej. Człowiek jest małą drobiną we wszechświecie, jego życie jest pełne cierpień, ale mimo to chce być szczęśliwy. Epiktet twierdzi że, wiedza ma znaczenie o tyle, o ile prowadzi do życia i działania w cnocie czyli moralnej doskonałości. Liczy się zatem filozofia czynów a nie filozofia słów.

Marek Aureliusz Antoninus Ur 26 kwietnia 121 w Rzymie, zm. 17 marca 180. Urodzony w południowej części Rzymu. Jego ojciec, Annius Verus, zmarł gdy Marek miał 11 lat.

Został adoptowany przez swego wuja Antonina Piusa 25 lutego 138 roku. W 145 poślubił jego córkę - Faustynę. Był cesarzem rzymskim od 161 roku i następcą Antonina Piusa. Sprawował rządy wraz z niedołężnym przybranym bratem - Lucjuszem Werusem.

Marek Aureliusz jest znanym stoikiem. Nazywany jest filozofem na tronie. Jego dzieło Rozmyślania (taki tytuł przyjął się w tłumaczeniach, oryginał to: Soliloquios - Do siebie samego), napisane w grece, przetrwało wieki i nadal jest źródłem inspiracji. Wyłania się zeń obraz władcy jako człowieka skromnego i ze wszech miar umiarkowanego.
Marek Aureliusz prowadził skromne, spokojne życie zgodne z surowymi zasadami stoickimi. Miał głębokie poczucie obowiązku służenia krajowi i obywatelom. Dbał o dobre stosunki z senatem, przeprowadził reformy w dziedzinie administracji i prawa cywilnego.

Justus Lipsius (1547-1606) Urodzony na terenie dzisiejszej Belgii w 1547 r., Justus Lipsius był czołowym przedstawicielem tzw. neostoicyzmu, czyli renesansowego zainteresowania stoicyzmem antycznym, połączonego z próbami pogodzenia go z chrześcijaństwem. Uznaje się go za człowieka, który przywrócił myśl stoicką do głównego nurtu zainteresowań europejskich myślicieli.

Bibliografia:

1. http://www.studentprawa.com.pl/najwaniejsze-szkoy-filozoficzne-okresu-hellenistycznego.html

2. http://www.studentprawa.com.pl/epoka-hellenistyczna-stoicyzm.html

3. http://encyklopedia.interia.pl/haslo?hid=104950

4. http://www.oeiizk.edu.pl/historia/bogdanowicz/stoicyzm.html

5. http://www.zgapa.pl/zgapedia/Stoicyzm.html