Plan wykładu 2

O wyobrażeniach według:

• Stanowiska obrazowego

• Stanowiska propozycjonalnego

• Koncepcji podwójnego kodowania

• Koncepcji potrójnego kodowania

• Koncepcji modeli mentalnych

• Stanowiska eklektycznego

Reprezentacje poznawcze

Umysłowe odpowiedniki obiektów (realnie istniejących, fikcyjnych, hipotetycznych).

„Zastępują” swój obiekt w procesach przetwarzania informacji.

„rzecz coś oznaczająca, zajmująca miejsce czegoś, symbolizująca lub coś przedstawiająca” (Reber, 2000, s. 623)

Są wynikiem i narzędziem poznawania rzeczywistości

Reprezentacje nietrwałe (np. wyobrażenia)

• doraźne

• uświadamiane

Kosslyn - powierzchniowy komponent reprezentacji)

Reprezentacje trwałe (np. pojęcia)

• trwała wiedza

• nieuświadamiane

Kosslyn - głęboki komponent reprezentacji)

Wyobrażenie to umysłowa reprezentacja rzeczy (obiektów, zdarzeń, miejsc, relacji przestrzennych), które nie są w danym momencie odbierane przez zmysły (Sternberg, 1996)

Cechy wyobrażeń -

1. mają fizyczne cechy spostrzeżenia - wielkość, kolor, kształt, położenie

2. odpowiedniość w stosunku do reprezentowanego obiektu

3. analogowy charakter

4. „ogórnie” aktywizowane

Stanowisko obrazowe

Reprezentacje poznawcze

• mają charakter obrazu

• reprezentowane analogowo, holistycznie

• mniej wyraziste niż spostrzeżenia

• dotyczą wszystkich modalności

• Możliwe te same operacje jak na rzeczywistych obiektach

Rotacje umysłowe - Shepard, Metzler; Cooper i Shepard

• Prezentacja dwóch figur przestrzennych

• Po zniknięciu figur pytanie: Czy to jest ta sama, ale zrotowana figura czy inna?

Skaning mentalny Kosslyn, Ball & Reiser

• Manipulacja kątem rotacji

• Pomiar czasu reakcji (odpowiedzi)

• Prezentowano obraz (np. mapę wyspy z różnymi elementami i „punktem fiksacji”)

• Obraz znika - musi być utrzymywany w umyśle

• Pytanie dotyczące elementów obrazu

• Pomiar czasu odpowiedzi w zależności od odległości elementów od „punktu fiksacji”)

Efekt wielkości i ziarnistości

• Proszono o wyobrażenie w dwóch różnych wersjach:

Np. 1. maleńkiego króliczka mieszczącego się w prostokącie 2/4 cm.

2. ogromnego królika w prostokącie 20/40 cm.

• Pytania dotyczące wyobrażonego elementu

Np. Jaki twój wyobrażony królik ma kolor oczu

• Mierzono czas odpowiedzi („mentalnego przyglądania się” wyobrażeniu i „odszukania” szczegółów obrazu)

• W umyśle zachodzą operacje (transformacje) identyczne z rzeczywistą obróbką na obiektach zewnętrznych

• Reprezentacje mają charakter przestrzenny, zachowują cechy fizyczne

• Efekt odległości,

• Efekt wielkości,

• Efekt ziarnistości obrazu

• Efekt złożoności

Wyniki badan

Clark: Im większa złożoność logiczno-gramatyczna zdania tym dłuższy czas weryfikacji

Reprezentacje poznawcze mają formę werbalną a nie obrazową

Sternberg: Czas wersyfikacji zależy od preferowanych strategii

Reprezentacje poznawcze zależą od cech indywidualnych

Intons-Peterson, Roskos-Ewoldson: Efekt odległości dotyczy także ciężaru

Reprezentacje poznawcze są sensoryczne, niekoniecznie obrazowe

Stanowisko propozycjonalne

• Reprezentacja ma charakter dyskretny, nieciągły.

• Abstrakcyjny, niezależny modalnie, niezależny od języka kod zapisu danych (twierdzenia; propositions) o właściwościach i relacjach

• Dane kodowane są w języku myśli

• generowane znaczenia ogólne i obrazy (które są epifenomenami: zjawiskami wtórnymi)

• Reinterpretacja wyników badań Kosslyna i Sheparda

• Reprezentacja głęboka zdarzenia jest taka sama niezależnie od cech powierzchniowych

• Kot jest pod stołem

• Nad kotem jest stół

• Stół nie jest nad kotem

• Kot nie jest nad stołem

Rola wyobrażeń w zapamiętywaniu, ocenianiu, czynnościach - badania i wyniki na wykładzie

Koncepcja podwójnego kodowania - Paivio

• Człowiek reprezentuje rzeczywistość w dwóch systemach

• Niewerbalnym (sensorycznym)

• Werbalnym (językowym)

• Systemy te są specyficzne - inaczej reprezentuje się obrazy (dane wizualne), inaczej słowa (dane werbalne)

• Dane niewerbalne kodowane są w jednym z 5 podsystemów (w zależności od modalności)

• powstaje specyficzny obraz umysłowy w każdej modalności zmysłowej (wizualny, dźwiękowy, dotykowy, smakowy, zapachowy)

• Dane werbalne kodowane są w jednym z 3 podsystemów w zależności od kanału informacyjnego (wizualny, akustyczny, dotykowy

• Reprezentacje sensoryczne to imageny

• holistyczne

• przetwarzane szybko i równolegle

• analogowy charakter

• Reprezentacje werbalne to logogeny

• kodują w postaci symboli językowych, etykiet werbalnych

• przetwarzane szeregowo i wolno

• umowny, symboliczny charakter

Systemy są niezależne ale powiązane

• Relacje referencjalne - reprezentacjom obrazowym odpowiadają reprezentacje werbalne

• Relacje reprezentacyjne - reprezentacje odpowiadają określonym rzeczywistym bądź hipotetycznym obiektom

• Relacje asocjacyjne - reprezentacje łączą się na zasadzie skojarzeń. Logogeny hierarchicznie, imageny liniowo

Paivio (1963, 1965)

Prezentacja słów abstrakcyjnych (wysiłek, sprawiedliwość) i konkretnych (stół, długopis)

• Lepiej pamiętano słowa konkretne niż abstrakcyjne

• Wniosek: słowa konkretne są łatwe do wyobrażenia. Korzystanie z dwóch kodów polepsza zapamiętywanie

Paivio, Csapo (1873)

• Największy przyrost zapamiętywania w 2 i 4 grupie, bo korzystano z odmiennych systemów kodowanie

• Wniosek: Powtarzanie materiału w innym systemie niż zapamiętywano - przekodowywanie polepsza zapamiętywanie

Koncepcja potrójnego kodowania

Maruszewski Ścigała (1998) zaproponowali koncepcję potrójnego kodowania EMOCJI

• Prawdopodobnie kodowanie takie może zachodzić nie tylko w przypadku emocji

Wyróżnili

1. Kod obrazowy - reprezentacja wizualna

2. Kod werbalny - reprezentacja werbalna, nazwa

3. Kod abstrakcyjny - reprezentacja głęboka, znaczeniowa, semantyczna

Koncepcja modeli mentalnych

Modele mentalne wyjaśniają jak ludzie myślą wykorzystując wiedzę o świecie rzeczywistym

• Reprezentacje otoczenia (elementów sytuacji problemowej), relacji między obiektami

• Odzwierciedla strukturę sytuacji problemowej

• Mentalne działanie i „oglądanie” konsekwencji

• sylogizmy

Każdy złodziej jest bogaty

Jej wujek jest bogaty

Więc:

• Ludzie wyobrażają sobie przykłady pojęć i relacje

• Rozumowanie - konstruowanie i manipulacji modelami mentalnymi

Etapy rozumowania:

• skonstruowanie modelu stanu rzeczy opisanego w przesłankach

• sprawdzenie czy domniemany wniosek jest zgodny z tym modelem

• próba falsyfikacji konkluzji, poprzez skonstruowanie alternatywnych modeli wynikających z przesłanek

Cechy modeli mentalnych

• Słowno-obrazowe nietrwałe, powierzchniowe reprezentacje

• Wykorzystują spostrzeżenia, wyobrażenia, wiedzę - reprezentacje złożone

• Powstają w toku myślenia, uczestniczą w rozwiązywaniu problemów, podejmowaniu decyzji

• Niekompletne, uproszczone - zawierają jedynie kluczowe elementy

• Zmienne, przekształcające się

Ten sam problem może być różnie reprezentowany przez ludzi

W trudnych problemach musi być więcej modeli mentalnych

Stanowisko eklektyczne

SPOSÓB REPREZENTACJI ZALEŻY OD RODZAJU ODZWIERCIEDLANEGO MATERIAŁU

• materiał niewerbalny reprezentowany w postaci obrazów (Kosslyn)

• materiał werbalny reprezentowany z wykorzystaniem etykiet słownych (Paivio) i głębszych reprezentacji w postaci abstrakcyjnych sądów (Pylyshyn)

• Przy rozumowaniu wykorzystujemy reprezentacje w postaci modeli umysłowych (Johnson-Laird)

ISTNIEJĄ RÓŻNE FORMY REPREZENTACJI UMYSŁOWYCH TEGO SAMEGO OBIEKTU

CZŁOWIEK KORZYSTA Z RÓŻNYCH FORM REPREZENTACJI W ZALEŻNOŚCI OD SYTUACJI, ETAPU PRZETWARZANIA INFORMACJI CZY PREFERENCJI

---