INTEGRACJA W NAUCZ.
Integracja w edukacji wczesnoszkolnej to z jednej strony scalanie treści, a z drugiej łączenie form aktywności. Jest to łączenie elementów w całość, która staje się nową jakością. Daje szansę do tego, by szkoła dała się lubić była ciepła i ludzka.
Według H. Sowinśkiej nauczanie integralne to taka organizacja procesów edukacyjnych, która polega na tworzeniu dziecku warunków do wszechstronnej działalności, podporządkowanej określonym zasadom obejmującym w sobie różne treści skupione we wspólnym bloku tematycznym. Integracja polega tu na łączeniu celów, treści, form realizacji, różnych dziedzin, form aktywności dzieci i nauczyciela w ramach jednostek tematycznych.
Metoda Montessori, pozostawia dzieciom pełnię swobody w rozwijaniu spontanicznej aktywności, w urządzaniu "domu", jego sprzątaniu, gotowaniu, hodowli roślin i zwierząt. Duże znaczenie przypisywała Montessori rozwijaniu zmysłów dzieci, czemu służy odpowiednio pod tym kątem przemyślane wyposażenie przedszkola i jego otoczenia. Oferty płynące ze środowiska stanowią tzw. "pożywkę" dla rozwoju. Chłonie ono z otaczającego świata najpierw nieświadomie, potem w sposób zamierzony i celowy, różne wrażenia, zdobywa wiedzę i doświadczenia, które wpływają na jego rozwój. Tak, więc Maria Montessori daje dziecku szansę wszechstronnego rozwoju fizycznego, duchowego, kulturowego i społecznego, wspiera jego spontaniczną i twórczą aktywność.
Galant ujmuje integrację jako
czynnościowa , osobowościowa
Integracja to treściowa spójność zwana KORELACJĄ.
Wiązanie treści wielu przedmiotów nazwane inaczej INTEGRACJĄ ROZSZERZONĄ.
Czynności typowe dla jednego przedmiotu wprowadza się na innych przedmiotach - INTEGRACJA CZYNNOŚCIOWA.
Stworzenie atmosfery emocjonalnej i działaniowej - INTEGRACJA OSOBOWOŚCIOWA.
Integracja wychowania i nauczania.
Proces dydaktyczno-wychowawczy stanowi coś pośredniego pomiędzy nauczaniem całościowym, a przedmiotowym.
Wzbogacenie lekcji i jej uzupełnienie poprzez korelację treści z zakresu innego przedmiotu.
Nauczyciel może wprowadzić wybraną przez siebie formę integracji biorąc pod uwagę następujące kryteria:
rodzaj zadań realizowanych na lekcjach
stopień aktywności uczniów w procesie dydaktyczno-wychowawczym
występowanie na zajęciach elementów wielostronnego kształcenia
Integracja to zespalanie, scalenie, tworzenie całości z części, pokazywanie związków między wszystkimi kierunkami, czy zakresami edukacyjnymi oraz ukazywanie nauki jako całości.
Korelacja - jednoczesne omawianie wspólnych zagadnień na lekcjach różnych przedmiotów.
Płaszczyzny integracji:
1) dziecko i to co się w nim dokonuje jest podstawową płaszczyzną integracji, dlatego nauczanie musi być scalone, nie może być oderwane od dzieci. Dziecko musi poznawać świat w jego dynamice, musi działać aktywnie. Tylko działanie i sytuacje mające lub mogące mieć dla dzieci sens mogą sprzyjać rozwojowi.
2) Nauczyciel - integracja odbywa się poprzez osobę nauczyciela. Jest on organizatorem i koordynatorem życia dziecka. On wprowadza dziecko w świat, jest dla niego autorytetem. Dlatego ważny jest styl bycia i komunikacja z klasą. W nauczaniu początkowym należy połączyć model współpracujący z modelem autorytatywnym. Nauczyciel bezwarunkowo musi akceptować osobę ucznia, natomiast tylko warunkowo akceptować zachowanie. Nauczyciel powinien tak stwarzać sytuację, aby dziecko mogło wykazać własną aktywność. Kontakt między nauczycielem i dzieckiem musi być bezpieczny. Dobry nauczyciel musi uruchomić w dziecku wiarę we własne możliwości.
3) wspólne poczynanie dziecka i nauczyciela:
a) nauczyciel włącza się w linię działania dziecka
b) dziecko włącza się w linię działania nauczyciela
c) oboje konstruują linię działania
Linie działań powinny się krzyżować.
Strefa najbliższego rozwoju - odpowiada różnicy, jaka istnieje między rzeczywistym rozwojem dziecka, który przebiega dzięki samodzielnemu rozwiązaniu problemów, a wyższym poziomem potencjonalnego rozwoju, przebiegającego dzięki rozwiązywaniu problemów pod kierunkiem ludzi dorosłych lub bardziej kompetentnym rówieśnikiem.
4) integracja ofert edukacyjnych, łączenie treści szkolnych z edukacją pozaszkolną, integracja z odwołaniem do sytuacji życiowych
5) integracja zespołu klasowego - prowadzenie zabaw integrujących, wyznaczanie wspólnych działań, częste prace grupowe, mieszanie zespołów, integrowanie rodziców
6) integracja życia społecznego dziecka - szkoły, domu rodzinnego, grupy rówieśniczej
7) integracja wszystkich przedmiotów kształcenia
Czytanie krytyczno - twórcze w klasach młodszych.
Czytanie krytyczne obejmuje ocenę wartości rozpoznawanych wcześniej znaczeń w kontekście właściwości tekstu, jak i celu czytania. Jego podstawę stanowią takie czynności jak:
- ocena wiarygodności i logiczności tego, co się czyta
- synteza spostrzeżeń dokonanych w procesie czytania, docierania do ukrytego sensu
- świadomość czy intuicyjne przeczuwanie obecności fikcji, nieakceptowanie wszystkiego co się czyta
- interpretacja zdarzeń i bohaterów oraz uzasadnianie własnych sądów
- rozpoznawanie autorskich intencji
Metodyka zintegrowana - zagadnienia, opracowanie.
Idea integracji w perspektywie historycznej.
Integracja to zespalanie, scalenie, tworzenie całości z części, pokazywanie związków między wszystkimi kierunkami czy zakresami edukacyjnymi oraz ukazywanie nauki jako całości.
Koncepcje dotyczące nauki całościowej:
1)metoda ośrodków zainteresowań Owidiusza Decroly'ego - podstawą były naturalne potrzeby i zainteresowania dzieci, nie było podziału na przedmioty, nauka zależna od faz rozwojowych, nauka wg ośrodków tematycznych, ogród i pracownia to środowisko naturalne, rodzina i szkoła - środowisko społeczne. Nauka dzieci odbywała się poprzez:
- obserwację przedmiotów i zjawisk
- kojarzenie
- wyrażanie: - przez postać rzeczową (lepienie, modelowanie, wycinanie)
- postać oderwaną (opowiadanie, wypracowanie)
Decroly wychodził od zainteresowań dzieci do aktywności, eksponował wrodzone, genetyczne właściwości dziecka.
2) Maria Grzegorzewska tworzyła ośrodki zainteresowań, lecz mówiła, ze trzeba z dzieckiem działać, a potem zainteresować je czymś; od zainteresowań do aktywności
3) Nauczanie łączne Karola Linke'go - dziecko postrzega świat synkretycznie, w klasie II - III bez podziałów na przedmioty, przechodził od kręgów życia do kręgów rzeczy. Kręgi życia to wycinek rzeczywistości, który przez dziecko może zostać opanowany jako całość. Na podstawie kręgów życia dziecko wchodzi w krąg rzeczy. Dwuczłonowy układ treści:
- wrażenia - obiektywna wiedza o życiu
- wyrażenia - rezultat spostrzeżeń i myślenia konkretno-obrazowego występującego w członie pierwszym
4) Maria Montessori - warunki sprzyjające rozwojowi dzieci: - urządzenie otocznia
- każde dziecko ma mieć terytorium prywatności
- materiał dydaktyczny - przez mechaniczne skojarzenie wrażeń z procesami ruchowymi odbywa się kształcenie czynności umysłowej
- pomoce dydaktyczne bardzo zróżnicowane
- indywidualna praca dzieci
- wszystkie przedmioty w klasie w jednym egzemplarzu, przez co dzieci uczą się cierpliwości, szacunku dla pracy innej osoby
- dziecko jest współtwórcą i gospodarzem klasy
- nauczyciel inspiruje spontanicznie
- rejestrowanie spostrzeżeń w ramach oceny opisowej - 2 razy w roku świadectwo dla rodziców, egzaminy wewnętrzne, aby zaobserwować rozwój dziecka
- swoboda dziecka powinna być ograniczona interesem zbiorowym
Najlepiej rozwijają się dzieci w grupach niejednorodnych wiekowo 4-6 latki i 10-12 latki.
5) Celestin Freinet - był orędownikiem ruch New Age. Koncepcję swoją oparł na doświadczeniu własnym i stwierdził, że dla nauczyciela najważniejszy jest rozwój dziecka, poznanie jego naturalnego sposobu bycia, poznanie warunków w których się rozwija. Uważał, że należy wychowywać przez pracę, praca ta ma być samodzielna, ukierunkowana przez nauczyciela, miały to być doświadczenia poszukujące. Pracą było ćwiczenie sprawności szkolnych, działanie z nauczycielem i społeczeństwem uczniowskim. Ogromną rolę przywiązywano do wycieczek, spotkań z ludźmi. Najważniejsze było rozwijanie swobodnej ekspresji artystycznej. Odszedł od lekcji na rzecz tygodniowych planów zajęć. Był on układany przez nauczyciela i uczniów. Freinet wprowadził techniki pracy szkolnej:
- swobodne teksty i gazetki klasowe
- doświadczenia poszukujące
- planowanie pracy indywidualnej i zbiorowej przez ucznia i nauczyciela
- formy ekspresji artystycznej i technicznej
- referaty
- korespondencja i wymiana międzyszkolna
- spółdzielnia klasowa
Środki dydaktyczne:
- kartoteki fiszek autokorektywnych
- kartoteki fiszek problemowych
- dokumentacja źródłowa, biblioteczka pracy
- gazetka wychowawcza
- książka życia klasy
Integracja - korelacja. Płaszczyzny integracji. Zalety i niedostatki edukacji zintegrowanej.
Integracja to zespalanie, scalenie, tworzenie całości z części, pokazywanie związków między wszystkimi kierunkami, czy zakresami edukacyjnymi oraz ukazywanie nauki jako całości.
Korelacja - jednoczesne omawianie wspólnych zagadnień na lekcjach różnych przedmiotów.
Płaszczyzny integracji:
1) dziecko i to co się w nim dokonuje jest podstawową płaszczyzną integracji, dlatego nauczanie musi być scalone, nie może być oderwane od dzieci. Dziecko musi poznawać świat w jego dynamice, musi działać aktywnie. Tylko działanie i sytuacje mające lub mogące mieć dla dzieci sens mogą sprzyjać rozwojowi.
2) Nauczyciel - integracja odbywa się poprzez osobę nauczyciela. Jest on organizatorem i koordynatorem życia dziecka. On wprowadza dziecko w świat, jest dla niego autorytetem. Dlatego ważny jest styl bycia i komunikacja z klasą. W nauczaniu początkowym należy połączyć model współpracujący z modelem autorytatywnym. Nauczyciel bezwarunkowo musi akceptować osobę ucznia, natomiast tylko warunkowo akceptować zachowanie. Nauczyciel powinien tak stwarzać sytuację, aby dziecko mogło wykazać własną aktywność. Kontakt między nauczycielem i dzieckiem musi być bezpieczny. Dobry nauczyciel musi uruchomić w dziecku wiarę we własne możliwości.
3) wspólne poczynanie dziecka i nauczyciela:
a) nauczyciel włącza się w linię działania dziecka
b) dziecko włącza się w linię działania nauczyciela
c) oboje konstruują linię działania
Linie działań powinny się krzyżować.
Strefa najbliższego rozwoju - odpowiada różnicy, jaka istnieje między rzeczywistym rozwojem dziecka, który przebiega dzięki samodzielnemu rozwiązaniu problemów, a wyższym poziomem potencjonalnego rozwoju, przebiegającego dzięki rozwiązywaniu problemów pod kierunkiem ludzi dorosłych lub bardziej kompetentnym rówieśnikiem.
4) integracja ofert edukacyjnych, łączenie treści szkolnych z edukacją pozaszkolną, integracja z odwołaniem do sytuacji życiowych
5) integracja zespołu klasowego - prowadzenie zabaw integrujących, wyznaczanie wspólnych działań, częste prace grupowe, mieszanie zespołów, integrowanie rodziców
6) integracja życia społecznego dziecka - szkoły, domu rodzinnego, grupy rówieśniczej
7) integracja wszystkich przedmiotów kształcenia
Czytanie krytyczno - twórcze w klasach młodszych.
Czytanie krytyczne obejmuje ocenę wartości rozpoznawanych wcześniej znaczeń w kontekście właściwości tekstu, jak i celu czytania. Jego podstawę stanowią takie czynności jak:
- ocena wiarygodności i logiczności tego, co się czyta
- synteza spostrzeżeń dokonanych w procesie czytania, docierania do ukrytego sensu
- świadomość czy intuicyjne przeczuwanie obecności fikcji, nieakceptowanie wszystkiego co się czyta
- interpretacja zdarzeń i bohaterów oraz uzasadnianie własnych sądów
- rozpoznawanie autorskich intencji
Czytanie twórcze polega na przetwarzaniu, rozwijaniu autorskiego zamysłu z wykorzystaniem własnych doświadczeń połączonych z uruchomieniem wyobraźni i myślenia dywergencyjnego. Charakterystyczne postawy czytelnika wobec tekstu wyrażają się w:
- niekonwencjonalnych uogólnieniach, wnioskach, dalszym ciągu fabuły odbiegającym od autorskich reguł
- wyodrębnianiu nowych, nieznanych czytelnikowi stosunków między elementami tekstu, różnych przekształceń jego struktury i podpowiadanych przez nią znaczeń
- nietypowych formach wykorzystania tekstu.
Książki warte czytania dzieciom - kryteria doboru lektur.
a) funkcje lektury
- inspiracja estetyczna i etyczna
2. Potrzeby, które są zaspokajane podczas pracy z książką:
a) potrzeba estetyczna wzruszeń i doznań emocjonalnych
b) potrzeba wzorów zachowań - rozwiązywanie własnych problemów
c) potrzeba tożsamości - czyli jaki jestem, kim jestem - poszukiwanie podobieństwa w zdarzeniach życiowych, poglądach, postawach.
d) potrzeba informacji o świecie zewnętrznym, czyli wyjścia poza własny horyzont
e) potrzeba kompensacji - rozładowanie napięcia życia codziennego
f) potrzeba rozrywki, napięcia, grozy, humoru
g) potrzeba akceptacji społecznej
3. Jakie powinny być książki dla dzieci?
a) kryterium psychologiczne:
- aspekt treściowy: przyroda, przygoda, rodzina, dom, fantastyka
- aspekt formalny - dotyczy schematu fabularnego i konstrukcji dramaturgicznej:
- od prostych zdarzeń, pojawienia się bohatera aż do złożonych wydarzeń
* ramy tekstu muszą być wyraźnie nakreślone - świat realny wyraźnie oddzielony od
fikcyjnego
- kompozycja: rozdziały krótkie, bohaterowie z dziecięcej wyobraźni
b) warstwa estetyczna fabuły, czyli organizacja przekazu gatunkowego:
- opowiadania realistyczne zaspokajają potrzebę orientacji w codziennych
doświadczeniach dzieci
- baśń - uczy ujmować myślowo i wyobrażeniowo całość zdarzeń życiowych, wiązać
pewne fakty, podporządkować je myśli przewodniej
- fantasy - świat realny + fikcyjny
c) konwencja językowa:
- język zwykły, potoczny, prosty
- zabawy językowe, metafory
d) warstwa etyczna:
- aspekt treściowy zawiera sugestię co do świata, dotyczy znaczeń nadawanych
określonym elementom świata:
*prawda warstwy empirycznej wynika bezpośrednio ze zdarzeń
*prawdy warstwy emocjonalnej - zgodność między powoływanym obrazem, a
emocjami faktycznie wywołanymi.
- forma przekazu - sposób realizacji funkcji
e) kryterium kulturowe
Pismo - nowy język dziecka. Aspekty kształcenia sprawności ucznia w zakresie pisania
Proces pisania to proces wzrokowego ujmowania i ruchowego odtwarzania graficznych elementów pisma.
Elementy składowe procesu pisania:
- wzrokowy ( spostrzeżenie znaków)
- ruchowy (ruchy ręki podczas odtwarzania graficznych elementów pisma)
- słuchowy (wyobrażenia słów słyszanych)
- ruchowy - kinestetyczny ( obejmuje ruchy narządów artykulacyjnych podczas wymawiania pisanego słowa)
Etapy nauki pisania:
a) opanowanie schematów liter i ich połączeń
b) wyróżnienie liniatury
a) pisanie swobodne
b) modyfikacja w piśmie, czyli dziecko automatyzuje swoje pismo i zaczyna je
modyfikować, aby skrócić drogę i czas pisania
e) etap pisma zindywidualizowanego
Etapy doskonalenia pisma:
a) utrwalenie wzorów kształtów liter
b) płynne pisanie liter złożonych z kilku elementów
c) łączenie liter w wyrazach
d) właściwe rozmieszczenie liter w wyrazie i wyrazów między sobą
e) właściwe pochylenie
f) doskonalenie szybkości
Stopniowanie ćwiczeń w pisaniu:
- odwzorowywanie
- przepisywanie wyrazów i zdań
a) pod kierunkiem nauczyciela
b) pisanie z uzupełnianiem
c) przepisywanie tekstów ze zmianą liczb
-pisanie z pamięci (utrwalanie większej ilości wyrazów)
a) odczytanie zdania
b) analiza zdania
c) napisanie zdania z pamięci
d) sprawdzenie zdania zapisanego przez dziecko z tym, co jest na tablicy
- pisanie z pamięci odroczonej
- pisanie ze słuchu
Podstawowe formy wypowiedzi pisemnych w klasach początkowych
Opowiadanie to najważniejsza forma wypowiedzi, którą kształci się w klasach I - III. Zbiorowe redagowanie opowiadania występuje w klasie II, w klasie I jest to tylko redagowanie kilku zdań na określony temat. W klasie III występuje samodzielne pisanie opowiadania. Wszystkie formy pisemne zawsze występują w formie ustnej.
Jest dynamiczne, przedstawia zespół przyczynowo - skutkowy, wykorzystuje się czasowniki czynne i wyrazy określające następstwo czasowe. Głównie aktywizuje czas. Czerpie z doświadczeń osobistych dzieci i w głównej mierze wykorzystuje potencjał języka potocznego.
Cele pracy nad opowiadaniem:
1) przyzwyczajanie do dłuższych wypowiedzi, zarówno pisemnych jak i ustnych
2) umiejętność przeprowadzania analizy zdarzeń i wykrywanie stosunków zachodzących między zdaniami
3) rozwijanie zdolności uświadamiania i wyrażania własnych przeżyć i doświadczeń
4) rozwijanie wyobraźni, fantazji, słownictwa uczniów
5) doskonalenie umiejętności budowania zdania.
Istotą opowiadania jest akcja, czyli zespół wydarzeń, które następują po sobie w pewnej kolejności czasowej, które pozostają do siebie w stosunku przyczynowo-skutkowym. Opowiadanie przedstawia działanie, przebieg czynności i zdarzeń z zachowaniem ich następstwa, chronologii i z uwzględnieniem związków zachodzących między nimi.
Elementy struktury opowiadania dla nauczyciela:
1) wprowadzenie - wskazanie bohatera, określenie kontekstu społecznego, fizycznego i czasowego
2) zawiązanie akcji
3) wewnętrzna reakcja - reakcja bohatera w postaci myśli, emocji i zamierzeń
4) działania bohatera
5) skutek - rezultat końcowy działania
6) reakcja wewnętrzna bohaterów wyrażająca stosunek dla działań
Struktura opowiadania:
1) przedstawienie sytuacji przed wydarzeniem
2) wskazanie przyczyny wydarzenia
3) przebieg wydarzenia
4) podanie skutków
5) wyciąganie wniosków, snucie refleksji
Cechy opowiadania: żywość, tempo, barwność
Sposoby pracy nad opowiadaniem:
1) rozbudowanie pod określonym kątem danego opowiadania - dajemy dzieciom gotowe opowiadanie o sprawozdawczym charakterze i uczniowie starają się je rozbudować.
2) analiza porównawcza - dzieci otrzymują 2 opowiadania, jedno proste, drugie dynamiczne, barwne. Dzieci wyszukują różnice.
3) czytanie i omawianie wielu różnych opowiadań, w których zostały specjalnie wyeksponowane określone cechy.
Etapy kształcenia umiejętności konstruowania opowiadania:
1) zapoznanie dziecka z istotą opowiadania - zestawienie różnych form wypowiedzi
2) zapoznanie ze strukturą opowiadania - dzieci mają samodzielnie wyszukać części, zapoznanie z budową akapitową
3) przybliżenie dzieciom niektórych zasad poprawnego stylu
- unikanie zbędnych powtórzeń składniowych
- stosowanie urozmaiconego słownictwa
- opuszczanie powtarzających się wyrazów
4) zapoznanie dzieci ze sposobem wyrażania różnorodnych stosunków czasowych
- zapoznanie dzieci z zestawem określeń porządkujących zdarzenia i czynności
- wyrazy bliżej określające czas zdarzeń
- zwiększenie zasobu przysłówków
5) wdrażanie do charakterystycznych czynności działań i ich miejsca za pomocą przysłówków oznaczających sposób, miejsce i stopień właściwości
6) zapoznanie ze sposobami ożywiania i dynamizowania tempa akcji i zdarzeń.
7) uczenie konstruowania wypowiedzi biernej:
- powtórzenia o charakterze zwrotów i wyrażeń
- stosowanie mowy zależnej
- znane porównania i wyrazy użyte w znaczeniu przenośnym
- niektóre zwroty i wyrażenia frazeologiczne
- równoważniki zdań, wykrzykników, okrzyków
- zdania bogato rozwinięte, zwłaszcza współrzędnie złożone
8) uświadomienie dzieciom sposobów wyrażania przeżyć, doznań, nastrojów i wzruszeń:
- wyrazy mają różne zabarwienie emocjonalne
- wyrazy i wyrażenia określające aktualny stan bohatera
- uzupełnienie narracyjne dialogów i monologów
- zdania urwane, pojedynczo rozwinięte, wykrzykniki, okrzyki
9) ukazanie dzieciom sposobów rozbudzania zainteresowania akcją za pomocą odpowiednich wyrazów, wyrażeń, zwrotów, zdań
10) wskazanie możliwości uwydatnienia społeczno-moralnych aspektów zdarzeń fabularnych
11) próby wprowadzenia do opowiadania fragmentów opisów i dwóch wątków
Rodzaje opowiadań:
1) proste - krótkie, w których uwagę zwracamy na logiczną swoistość kolejnych zdań
2) złożone - redagujemy w klasie III, charakterystyczna barwność, żywość, dynamiczność z wieloma środkami stylistycznymi
3) z użyciem dialogu klasa II:
- ćwiczenia w rozróżnianiu mowy zależnej i niezależnej
- ćwiczenia z użyciem wyrazów „powiedział”, „stwierdził”
4) z użyciem opisu
5) z użyciem monologu
6) właściwe (w czasie przeszłym), udramatycznione (w czasie teraźniejszym)
7) kompozycja naturalna przedstawiona jest godnie z chronologią wydarzeń: opowiadanie inwersyjne, czyli o kompozycji transformacyjnej, w której kolejność wydarzeń jest odwrócona w stosunku do jego przebiegu
8) dyskryptywne (streszczające)
9) twórcze, czyli o możliwych przebiegach wydarzeń, fantastyczne, odtwórcze, na podstawie lektury, historii obrazkowej, filmu
10) statyczne i dynamiczne
11) smutne i wesołe
Uwagi metodyczne do pracy nad opowiadaniem:
1) zastosowanie ćwiczeń wprowadzających - omawianie kolejności własnego działania, omawianie treści obrazków, zdarzeń w czytankach, porządkowanie zdań z rozsypanki wyrazowej, wspólne redagowanie wybranych części opowiadania i samodzielne komponowanie pozostałych części, zmiana miejsca, czasu, bohatera, przenoszenie akcji w przeszłość i przyszłość
2) urozmaicenie doboru ćwiczeń słownikowych
Opis występują czasowniki oznaczające stan i niezmienność, występuje strona bierna, a nauczyciel wymaga używania czasowników w formie bezosobowej. Ujmuje cechy przedmiotu, bazuje na odcieniach znaczeniowych, aktywizuje przestrzeń bo wymaga użycia przyimków, wyrażeń przyimkowych.
Rodzaje opisów:
1) prosty - pojedynczego przedmiotu
2) złożony - należy wyróżnić części składowe, jest dłuższy, skomplikowany
3) porównawczy - dwóch przedmiotów
4) zjawisk przyrodniczych
5) sytuacji
Pisma użytkowe:
- zaproszenie, zawiadomienie, list, notatka kronikarska
Kompetencja komunikacyjna ucznia i jej rozwijanie na zajęciach w szkole
Kształcenie kompetencji komunikacyjnych
Różnice między językiem pisanym i mówionym:
a) język mówiony:
- komunikacja bezpośrednia
- związany z aktualnym życiem
- jednoczesność mówienia i myślenia, a wiec jest zaburzenie spójności sematyczno-syntaktycznej, nie zachowuje się cech strukturalnych właściwej dla jednej
- zdania pojedyncze lub złożone współrzędnie, równoważniki zdań
- używanie mniej słów niż znamy
- przewaga dialogu
- składniki paralingwistyczne: modulacja głosu, akcent, mimika
- chwiejność norm poprawnościowych
b) język pisany:
- komunikacja pośrednia
- nie jest związany z codziennością
- widoczne zdyscyplinowanie semantyczne i syntaktyczne narracji pisemnej
- korekta stylistyczna, utrzymanie jednego gatunku literackiego, poprawność gramatyczna
- wykorzystanie bogatego zasobu słownictwa
- monolog
- ortografia i interpunkcja
- przestrzeganie norm poprawności językowej
Kompetencja komunikacyjna - zdolność posługiwania się językiem w sposób skuteczny i dostosowany do sytuacji ze względu na oczekiwanie jakie stawia sobie mówca oraz społeczne, konwencjonalne reguły użycia języka.
Kompetencja językowa - zabezpiecza gramatyczność wypowiedzi
Umiejętne wchodzenie w skład kompetencji komunikacyjnej:
- różnicowanie sposobów mówienia w zależności od spostrzegania świata społecznego
- umiejętności poznawcze, które pozwalają mówiącym poruszać się w przestrzeni znaczeń
- umiejętności intencjonalnego realizowania odpowiedzi związane z emocjonalnymi i wolicjonalnymi właściwościami mówiących
- umiejętności społeczne dotyczące uzgadniania relacji społecznych
- umiejętności interakcyjne
- umiejętności kulturowe
Zasady dotyczące tekstu:
- zasada jakości
- zasada ilości
- zasada zgodności wypowiedzi
- zasada sposobu
Zasady interpersonalne:
- uprzejmości
- skromności
- aprobaty
- zgodności
- współdziałania
- atrakcyjności treści
- unikania przykrych tematów
- ironii
Struktura rozmowy:
- faza otwarcia
- faza postawienia tematu
- faza zamknięcia tematu
Sprawność ortograficzna i gramatyczna ucznia w młodszych klasach - uwarunkowania i podejścia pedagogiczne
Metody nauczania ortografii:
- analogii - przenoszenie reguł i twierdzeń o jednym zjawisku językowym na inne
- indukcji - od szczegółu do ogółu. Etapy pracy:
1) zgromadzenie materiału ortograficznego zawierającego daną trudność
1) analiza wyodrębnionego zjawiska, określenie istoty trudności
2) wyprowadzenie wniosku z analizy
3) wyrobienie nawyku prawidłowego pisania
4) sprawdzanie stopnia przyswajanego materiału
- dedukcji - stosowana w klasie 3. Podajemy regułę a dzieci same podają przykłady.
- programowana - dziecko pracuje wg określonego programu
- algorytmiczna
Gramatyki w edukacji wczesnoszkolnej uczymy, by:
- dostarczyć wiedzy o języku, budowie i jego właściwościach
- pogłębić poczucie poprawności językowej i nawyk jej poprawności
- dzieci mogły praktycznie zastosować zdobytą wiedzę we wszystkich formach wypowiedzi
Gramatyka w nauczaniu początkowym to:
- nauka o języku, wiedza o prawidłowościach języka jako narzędziu w porozumiewaniu się
- nauka języka, praktyczne zastosowanie zdobytej wiedzy
Etapy wprowadzania pojęć gramatycznych:
- działanie i przeżycie bezpośrednie
- obraz wycinka rzeczywistości w formie plastycznej
- sytuacja przedstawiona za pomocą słowa konkretu
- manipulacja słowem pisanym w ćwiczeniach
- samodzielne zastosowanie pojęć gramatycznych
Czynnościowe nauczanie matematyki w klasach młodszych
Czynnościowa metoda nauczania matematyki to metoda wymyślona przez Z. Krygowską. Uwzględnia ona abstrakcję pojęcia i poziom psychologiczny rozwoju dziecka. Odchodzi od nauczania empirycznego i mechanicznego. Czynnościowa metoda nauczania jest postępowaniem dydaktycznym uwzględniającym stale i konsekwentnie operatywny charakter matematyki równolegle z psychologicznym procesem interioryzacji, prowadzącym od czynności konkretnych i wyobrażeniowych do operacji abstrakcyjnych. Jest to taka metoda nauczania, którą można zaliczyć do metod aktywnych, gdyż uczeń wytwarza dla siebie jakąś wiedzę.
Człowiek przetwarza informacje na 3 poziomach:
- reprezentacja enaktywna - oznacza, że na początku poznajemy pojęcia przez manipulowanie i działanie
- reprezentacja ikoniczna - dochodzi się do pojęcia poprzez wyobrażenia poprzednio wykonywanych czynności praktycznych
- reprezentacja symboliczna - posługiwanie się symbolem, słowem na poziomie abstrakcyjnym.
Pojęcia poznajemy przez działanie fizyczne lub poprzez czynności logiczno-matematyczne (poznanie wyabstrahowane z samej czynności, czyli wzbogacamy przedmiot o nowe wiadomości, nowe relacje.
Cechy czynnościowego nauczania matematyki:
1) wiązanie treści matematycznych z wyraźnie formułowanymi schematami postępowania
2) wiązanie operacji z operacjami do nich odwrotnymi
3) wiązanie operacji z różnych dziedzin matematycznych w bardziej złożone schematy
4) uwzględnianie różnych ciągów operacji prowadzących do tego samego rezultatu
5) stawianie ucznia w sytuacjach konfliktowych
6) opis słowny operacji
7) algorytmizacja rozwiązania zadania z zastosowaniem różnych form zapisu
8) wiązanie czynności konkretnych z operacjami myślowymi, przy czym czynność konkretna może być źródłem procesu interioryzacji, może być wykonywana równolegle z operacjami myślowymi, może być weryfikowana w konkrecie efektywności pomyślanego ciągu operacji
9) posługiwanie się poznanymi operacjami i przyzwyczajenie do działania a nie biernej kontemplacji
10) zwrócenie uwagi, aby stworzona symbolika miała również charakter operatywny, aby wizualnie sugerowała operację.
Etapy kształcenia pojęć matematycznych:
1) czynności manipulacyjno - ruchowe wykonywane z wykorzystaniem rzeczywistych przedmiotów
2) czynności manipulacyjno - ruchowe z wykorzystaniem zastępników przedmiotu
3) czynności umowne wykonywane z wykorzystaniem środków graficznych
4) czynności werbalne głośne i ciche
5) czynności umysłowe wykonywane z wykorzystaniem symboli
Zadania tekstowe w nauczaniu początkowym
Zadania tekstowe to zagadnienie życiowe zawierające dane liczbowe powiązane takimi zależnościami, których wykrycie prowadzi do odpowiedzi na pytanie główne.
Struktura:
- sytuacja życiowa
- warunki matematyczne wyrażone
- wielkość poszukiwana
Warstwy zadań tekstowych:
c) werbalna:
- określona treść i kompozycja
- może mieć formę krótkiego opowiadania, opisu zdarzeń
- skonstruowana w ciągu zdań logicznych tworzących fabułę
- zdanie oznajmiające tworzy formułę początku
- zdanie pytające bądź rozkazujące pełniące formułę końca
d) matematyczna:
- dane i niewiadome powiązane takimi zależnościami, że tworzą problem matematyczny wymagający rozwiązania
- dane mogą być wyrażone słownie
- zależności tych danych wyrażone mogą być słownictwem potocznym.
Istotne cechy sytuacji problemowej:
- określona sytuacja życiowa interesująca dla dzieci
- sytuacja zawiera jedna lub więcej trudności
- odczucie trudności prowadzi do stawiania hipotez i poszukiwania rozwiązań
- sytuacja problemowa jest dynamiczna, po znalezieniu rozwiązania powstaje nowy problem
Funkcje zadań tekstowych:
- jako materiał poznawczy, dzieci zapoznają się ze strukturą zadania, kształcą umiejętności dokonywania analizy i syntezy, wiązanie zadań w całość, ujmowania treści w formułę matematyczną
- jako środek dydaktyczny, ułatwiający uczniom abstrahowanie nowego pojęcia
Cele służące rozwiązywaniu zadań tekstowych:
- rozwijanie myślenia analityczno-krytycznego i twórczego, posługiwanie się poznanymi prawami i własnościami działań matematycznych
- rozwijanie rozumowań logicznych
- analiza i doskonalenie tekstów
- analiza i rozumienie tekstów matematycznych
Rodzaje zadań tekstowych:
- proste
- złożone
- statyczne( treść nie jest powiązana z innymi czynnościami
- dynamiczne ( łatwiejsze, związane z ruchem)
- bezproblemowe:
- proste
- złożone
- problemowe
- proste
Metody rozwiązywania zadań tekstowych:
- analityczna ( to co wiemy w zadaniu)
- syntetyczna ( czego nie wiemy)
- analityczno - syntetyczna
- syntetyczno-analityczne
- stymulacji całkowitej
- stymulacji częściowej
Etapy rozwiązywania zadań tekstowych:
- podanie treści zadania
- powtórzenie treści
- wykonywanie rysunku schematycznego
- analiza treści pod kątem pytania głównego, zależności między danymi, a wielkością szukaną
- wybranie sposobu rozwiązania zadania
- ułożenie planu rozwiązania zadania
- formuła matematyczna
- wyliczenie formuły, wyniki, sprawdzenie
- podanie odpowiedzi na pytanie główne
Sposoby rozwiązywania zadań:
- na konkretach
- rysunkowy
- słowny
- z zapisem działań
- za pomocą pętli strzałek (na zbiorach)
- oś liczbowa
- graf
- algebraicznie
Klasyfikacja zadań w kontekście procesu twórczego:
- Poznać - odkryć rozwiązanie
- Zadania typu zmodyfikować - otrzymać drugą wersję
- Przekształcić, uczynić je rozwiązalnym
- Ułożyć nowe zadanie
Niestandardowe metody rozwiązywania zadań tekstowych
Nowe metody rozwiązywania zadań:
- kruszenia, tworzenie nowych obiektów można uzyskać przez kruszenie starych
- seminarium rozwiązywania zadań G. Poly'a:
a) faza wstępna, prowadzący omawia i rozwiązuje typowe zadania, rozwiązuje je z dziećmi
b) zadanie zadania tego samego typu
c) faza druga, dyskusja na temat dobrych i złych rozwiązań, wychwycenie trudności
d) każdy uczeń dostaje zadania różne, ale tego samego typu
e) podział dzieci na grupy, każde dziecko staje się nauczycielem i tłumaczy kolegom swoje zadanie
f) uczniowie pracują w parach (samodzielnie układają zadanie i dają do rozwiązania koledze, po rozwiązaniu oddaje do sprawdzenia)
Cele ogólne:
a)postrzeganie stosunków świata rzeczywistego, nauka geometrii ma ułatwić dziecku postrzeganie świata realnego
b)posługiwanie się językiem naukowym:
- werbalny w piśmie
- z wykorzystaniem słów, symboli, graficznych elementów
c) ukształtowanie wyobraźni i rozwiniecie intuicji i wyobraźni, która służy rozwijaniu myśli geometrycznych
d) rozwijanie aktywnej postawy wobec zadań i problemów, zadania geometryczne mają charakter wielozadaniowy
Cele szczegółowe:
- dzieci muszą być nauczone obserwacji kształtów oraz tego jak się one zmieniają
- rozpoznawanie, reprodukowanie i uczenie technik graficznego ujmowania realnego świata
- rozwijanie umiejętności nazywania,. Opisywania kształtów w terminach geometrycznych
- kształtowanie rozumienia figur geometrycznych, odkrywanie ich własności
- wiązanie treści arytmetycznych i geometrycznych
Kształtowanie pojęć geometrycznych na etapie przeddefinicyjnym
Proces tworzenia od pojęć przedmiotów realnych do pojęć geometrycznych:
1) gromadzenie doświadczeń, manipulowanie przedmiotami, obserwacja wyróżniania kształtów, omawiania
- kontekst musi być bogaty, aby gromadzić doświadczenia
- manipulowanie przedmiotami, budowanie, przekładanie
- uzasadnienie „dlaczego?'
2) wstępne systematyzowanie - aktywność ucznia skierowana na porównywanie, klasyfikowanie, odróżnianie różnych przedmiotów materialnych
- zróżnicowana wizja przedmiotów materialnych
- uświadomienie sobie przedmiotów stałych
3) schematyzacja właściwa - ukształtowanie w myśli dzieci danego pojęcia
- zabawy i ćwiczenia sprzyjające wyobrażeniom danego obiektu
- wymyślanie, projektowanie ornamentów
- wskazywanie sytuacji i motywów
Środowisko społeczno-przyrodnicze
Grupy pojęć kształcone w zakresie edukacji wczesnoszkolnej:
1) społeczno-moralne
2) fizyczne, chemiczne, przyrodnicze
3) historyczne
4) biologiczne
5) techniczne
Cele dotyczące kształtowania przyrody:
1) poznawanie środowiska społeczno - przyrodniczego
2) wdrażanie ucznia w racjonalne metody działalności poznawczej - poprzez treści społeczno-przyrodnicze kształcimy postawę badawczą
3) kształcenie umiejętności działania:
- umysłowego - wszystkie procesy myślowe
- praktycznego - ze względu na rodzaj działalności i jego wyniki, ze względu na strukturę działania
- zachowania społecznego - kształtowanie się postaw społecznych
4) kształtowanie postaw określających stosunek ucznia do przyrody i społeczeństwa - rozwój wszystkich sfer uczniów
Środowisko to struktura złożona z ogółu wartości przyrodniczych i społeczno-kulturalnych, czyli
a) zespół warunków przyrodniczo-geograficznych, a więc klimatycznych, krajobrazowych, glebowych i bogactw naturalnych
b) to co stworzył człowiek
c) względnie trwałe skupisko ludzi żyjących na określonym terytorium i charakteryzujących się: strukturą grupową, warstwową, klasową, organizacją życia społecznego, środkami porozumiewania się
d) zespół warunków związanych z rozwojem kultury duchowej, uznanych wartości, obyczajów, norm społeczno-moralnych
e) wytwory techniki
Metody nauczania wykorzystywane w realizacji treści społeczno-przyrodniczych:
- metoda oparta na słowie
- metody oparte na obserwacji i pomiarze - bezpośrednie poznanie przedmiotów i zjawisk
- metody oparte na działalności praktycznej. Praktyka stanowi źródło wiadomości, weryfikacji wyników myślenia, przekształcania rzeczywistości
- metody gier dydaktycznych i zabaw
- metody szczegółowe
Obserwacja - świadome, systematyczne i planowe spostrzeganie obiektów, zjawisk, zdarzeń i procesów. Dokonuje się za pomocą zmysłu. Rodzaje obserwacji:
- krótkotrwała
1) długotrwała
Pomiar - ilościowa obserwacja - zespół czynności wyznaczający wartość liczbową pewnej cechy będącej rezultatem porównywania tej cechy z cechą tego samego rodzaju przyjętą za jednostkę.
Na proces obserwacji składa się:
a) określenie celu
b) wybór przedmiotu i zjawisk, które mają być obiektem obserwacji
c) sprecyzowanie rodzaju uzyskanych informacji
d) ustalenie sposobu przeprowadzenia obserwacji
e) ustalenie formy zapisywania lub rejestracji danych
Obserwacja i pomiar występują jako składniki eksperymentu badawczego.
Eksperyment to stawianie rzeczywistości określonych pytań w formie przewidywań, domysłów, hipotez i sprawdzanie czy jest tak jak przewidywano.
Fazy eksperymentu:
a) stawianie pytań problemów
b) formułowanie hipotez roboczych
c) planowanie eksperymentu weryfikacyjnego
d) przeprowadzenie eksperymentu
e) notowanie spostrzeżeń i wyników
f) ocena przebiegu eksperymentu i wartości otrzymanych rezultatów
Metody kształcenia pojęć:
1) zestawienie przez ucznia danego pojęcia z innymi
2) wyszukiwanie cech podobnych
3) wyszukiwanie cech różnych
4) określenie przez ucznia danego pojęcia na podstawie znajomości cech przedmiotu i zjawiska
5) zastosowanie w nowych sytuacjach
Metoda porównawcza - szukanie podobieństw i różnic między pojęciami, przedmiotami i zjawiskami
Metoda przeciwstawienia - równoczesna analiza dwóch przeciwstawnych pojęć
Metoda opisu i ogólnienia - wyróżnienie obiektów, modeli i opisywanie ich w umyśle dzieci powstaje jakieś wyobrażenie na podstawie, którego występuje uogólnienie.
Relacje pojęć:
- podrzędności
- współrzędności
- krzyżowania się zakresów
- dopełnienia
- wykluczenia
Formy pracy:
1) indywidualna
2) grupowa: - zorganizowana
- zróżnicowana
3) zbiorowa
4) praca w klasie
5) praca w terenie
Kształcenie umiejętności:
1) uświadomienie nazwy i znaczenia danej umiejętności
2) sformułowanie na podstawie przypomnienia wiadomości jednej lub kilku reguł działania
3) pokaz wzoru czynności
4) systematyczne i samodzielne działanie uczniów
Ocenianie opisowe
Ocenianie - wartościowanie rozbieżności między aktualnym, a pożądanym poziomem wiedzy ucznia.
Ocenianie dydaktyczne - wartościowanie na podstawie jednego kryterium, wymagań programowych.
Ocenianie - to proces gromadzenia informacji o uczniu, dochodzenia do opinii o nim, służący wspieraniu rozwoju uczniów i motywowaniu go do pracy.
Z oceny opisowej uczeń powinien się dowiedzieć:
- jaki jest
- na co zasługuje
- na co go stać
- nad czym musi popracować
- co musi zmienić
Funkcje oceny opisowej:
1) diagnostyczna - daje odpowiedź na pytania jak daleko w rozwoju jest uczeń
2) informacyjna
3) korekcyjna
4) motywacyjna
5) rozwojowa
Modele oceniania:
- tradycyjny
- zmodyfikowany model tradycyjny
- alternatywny