Cechy wychowania jako zjawiska społecznego

- złożoność wychowania polega z jednej strony na asymilacji , a z drugiej - na akomodacji - akceptacja i uwewnętrznienie norm postępowania Intencjonalność: - wychowawca jest świadomy celów jakie pragnie realizować,- wychowanie obejmuje wyłącznie wpływy intencjonalne,- nie należy szkodzić swym wychowankom,- wywieranie wpływów ogranicza się do towarzyszenia w rozwoju i samorealizacji wychowanków lub świadome wycofywanie się wychowawcy w miarę zwiększania się samodzielności wychowanka,- wychowawca nie ma prawa narzucać wychowankom określonego stylu życia; Interakcyjność wychowania: oznacza współdziałanie ze sobą wychowawcy i wychowanka na zasadzie wzajemności- każdy z partnerów jest zarówno podmiotem jak i przedmiotem oddziaływań- wychowanek nie jest i nie może być jedynie biernym odbiorcą wpływów wychowawczych - wychowanie nie może stać się jednokierunkowym oddziaływaniem- wychowawca powinien starać się wyzwalać aktywność; Relatywność wychowania: jest związana z trudnościami jakich dostarcza przewidywanie skutków oddziaływań wychowawczych,- na wychowanka nie oddziałuje sam wychowawca,- wpływy środowiska rówieśniczego, lokalnego oraz środki masowego przekazu. Długotrwałość wychowania: - każdy człowiek podlega przemianom własnej osobowości niemal przez całe życie. - o wychowaniu można mówić także w odniesieniu do osób dorosłych- długotrwałość wychowania mówi o konieczności dokonywania zmian u samych wychowawców- wychowawca może od wychowanka wiele nauczyć się, długotrwałość wychowania łączy się także z systematycznością. Prakseologiczny charakter wychowania: świadomnie organizowana działalnośc społeczna, sterowanie procesami socjalizaji i enkulturacji, intencjonalne kształtowanie osobowości, planowa aktywnośc człowieka, wywieranie wpływu przez osoby bardziej dojrzałe na mniej dojrzałe.Teleologiczny charakter wychowania: kształtowanie psychicznych czy osobowościowych dyspozycji innych ludzi, przeciwdziałanie powstawaniu u nich dyzpozycji uchodzących za złe, wspomaganie w procesie dojrzewania społecznego, zabieganie o realizowanie określonego ideału wychowawczego. Wychowanie z inspiracji psychologii humanistycznej: każdy człowiek niezależnie od długości życia, pochodzenia czy stanu zdrowia jest jednostką aktywną i w miarę samodzielną oraz odpowiedzialną za kierowanie własne życiem, psychologia humanistyczna przeciwstawia się wszelkim próbom traktowania innych ludzi w spsób instrumentalny, Wychowanie, a socjalizacja i enkulturacja: Szerokie rozumienie socjalizacji- nabywanie społecznej dojrzałości, a także wchodzenie w kulturę.Wąskie rozumienie socjalizacji- społeczne wywieranie wpływu na stawanie się pełnowartościowym człowiekiem określonej społeczności. Enkulturacja- przejmowanie przez człowieka dziedzictwa kulturowego poprzednich pokoleń lub jego mimowolne wchodzenie w kulturę. Emancypacja- slowo pochodzenia łac. oznaczało wyzwolenie syna spod władzy ojca. Emancypacja nabrała dla nas znaczenie w XX w. Była w dużym stopniu zaangażowana w wielkie ruchy, np. wolnościowe ekologiczne i ruchy kobiet. Z czego wyloniły się nowe postawy jak ekologia czy feminizm. Ruch roku 1968 uzgodnił Formułę, ze emancypacja oznaczaprawo do samourzeczywistniania możliwościstania się podmiotem własnych interesów. Podstawy emancypacyjnego poj. wych. Zarys ped. emancypacyjnej jest raczej zbiorem krytycznych myśli niz praktyczną koncepcją, gdyż metody wychowania nie mogąsprowadzać sie do niemanipulacji. Pedagogika sprowadzająca wych. do nażędzia naraża się na niebezpieczeństwo uczynienia czł. obiektem czyichś interesów. Koncepcje/postawy wobec emancypacji: Theodor Adorno Wg. Filozofa dojrzałość jest uwikłana w dialektykę pomiędzy ideologicznym zacienieniem, racjonalną jasnościąm, między czasowo koniecznym przystosowaniemi uwalniającą sięod tego racjonalnocią. W wych. chodzi o to, aby wzmacniać opór, a nie aby ,, umacniać dopasowanie" Klaus Mollenhauer W swoim dziele Erzihung und Emanzipation ( wych. i emancypacja) próbuje uzasadnić konieczność wych. emancypacyjnego przez polemiczne naszkicowanie społ. Jego celem jest "zniesienie urzeczowienia i wyobcowania czł. przez samęgo siebie" Paulo Freier opracował emancypacyjną koncepcję, która odnosi się głownie do krajów III świata. Wg. Freiera ludzie, którzy żyją w ucisku mieszkają jednocześnie w kult. milczenia. Kult. milczenia musi stać się kult. wiedzy aby przełamać zasadę "wiedza to władza" Panowanie wiedzących jest niebezpieczneponieważ nie utrzymuje się ono jedynie dzieki statusowi społ. czy też własnościśrodków produkcyjnych, lecz dzięki selektywnemu systemowi socjalizacji i kształcenia. "Władza jednych potrzebuje głupoty drugich" Emancypacja w trendach pedagogicznch. *Ruch pokojowy i pedagogika pokoju Wojny i przemoc zorganizowana są prototypami braku rozsądku. Powodują na świecie cierpienie i biedę. Spol., które chcewychować rozsądne jednostki, musi zająć wobec tego otwarte stanowisko. Ze zgodności i braku przemocy musi czynić zasady. Pokojowe wych. jest jednym z największychwyzwań wych. emancypacyjnego. Musi ono zapytać, skąd pochodzi przemoc, co powoduje, jakie formy przybiera i jakimi środkami się dokonuje.*Ruch ekologiczny i pedagogika ekologiczna. Inaczej ekoruch działa przeciwko wzrastającemu zniszczeniu środowiska i jego grożnym dla życia skutkom. Kontekst emancypacyjny jest wprowadzany tam, gdzie chodzi o produkcję dóbr kosztem naturalnych praw do życia człowieka. na tym tle ekopedagogika chce wychować do odpowiedzialnej świadomości, która podąza za etyczną maksymą, ze człowiek nie jest juz w centrum świata i ze swoje interesy gospodarcze będzie musiał w przyszlości krytycznie rozpatrzyć pod kątem ich przyjazności dla środowiska i odpowiednio wobec tego działać. *Feminizm i pedagogika feministyczna. Prawdopodobie największy wpływ pojęcie emancypacji wywarło na ruch kobiet. Terminy "ruch kobiet" i 'Feminizm" nie są wprawdzie tożsame, ale w swej istocie oba zawierajążądanie równouprawnieniai równej pozycji kobiet w stosunku do mężczyzn we wszystkich sferach. Chodzi nie tylko o pozycjąę kobiet n a stanowiskach pracyi w rodzinie, ale takze ich odpowiednie uznanie publiczne. Personalizm- doktryna podkreślająca autonomiczną wartość człowieka jako osoby i postulująca jej pełna afirmację; programy działam wspierających rozwój osoby ludzkiej podporządkowujące wartości ekonomiczne i techniczne - wartościom osobowo-duchowym. Wychowanie według personalizmu J. Tarnowski wychodząc od definicji K.Schallera: wychowanie są to sposoby i procesy, które istocie ludzkiej pozwalają odnaleźć się w swoim człowieczeństwie, •Proces wychowania człowieka rozumiany jako proces rozwoju osobowego, kształtowanie osoby ludzkiej w kierunku jej celu ostatecznego, a równocześnie dla dobra społeczności w których żyje i z których dorobku korzysta. Cele wychowania personalistycznego: •Uzdalnianie podmiotu (wychowanka) do przejęcia przez niego kierownictwa nad własnym procesem rozwoju,•Stopniowe doskonalenie się człowieka poprzez przyswajanie cech osobowych, które zmierzają do stanowienia złożonego obrazu kultury w każdym człowieku •Akcentowanie problemu „dobra wspólnego”, ale nie może ono naruszać dobra człowieka jako osoby, Relacje wychowawca- wychowanek: •Wychowanek jest pierwszym i podstawowym czynnikiem wychowania, jako osoba nie jest rzeczą ani rodziny, ani państwa, •Wychowawca jest jedynie kooperatorem, współpracownikiem w dziele wychowania, jest kompetentnym reprezentantem tego wszystkiego co naprawdę istotnego wytworzyła ludzkość, Pojęcie wychowania umysłowego: dziedzin wychowania oznaczająca podejmowanie specyficznych działań: - przyswojenia wychowankom określonych wiadomości, umiejętności i nawyków,- kształtowanie właściwych postaw wobec nauki i pracy umysłowej- doskonalenie własnych zdolności poznawczych- rozwijanie zainteresowań naukowych- kształtowanie przekonań. Cele wych. umysłowego wg. Okonia: najogólniej celem wychowania umysłowego jest rozwój sfery intelektualnej człowieka. W tym znaczeniu wychowanie umysłowe ma prowadzić do tego, że człowiek będzie potrafił:· kierować własną aktywnością praktyczną i poznawczą,· koordynować tę działalnością, zalożenia wych. umysłowego: nie można kształtować osobowości człowieka bez ukształtowania intelektu, czyli główne założenie mówi, że w praktyce nie można odrywać nauczania od wychowanka. Nauczyciel powienien - przekazać wiedzę i kształtować umiejętności oddziaływując na uczniów treściami dydaktycznymi, swoją postawą do wiedzy a także swoja postawą do pracy zawodowej. wpływać na dobór treści dydaktycznych z oferty programowej- wpływać na analizę niektórych treści i stawać się modelem zachowań uczniów- wybierać z tych treści i analizować indywidualnie. Wych. estetyczne: Wg I. Wojnar: W znaczeniu węższym - kształcenie do sztuki lub wychowanie do sztuki, czyli kształtowanie wrażliwości i kultury koniecznej dla przeżywania, poznawania i oceny zjawisk estetycznych. Cele wychowania estetycznego: ●Zapewnienie dzieciom i młodzieży wysokiego poziomu kultury estetycznej ●Kształtowanie człowieka integralnego, wzbogaconego dzięki doznaniom estetycznym oraz działaniom artystycznym potwierdzającym kreatywne możliwości każdej jednostki ●Wpływ na kształtowanie poglądów i przekonań człowieka, jego przeżyć moralnych, postaw wobec świata, ludzi i wartości. Dziedziny teorii wychowania estetycznego: Wychowanie plastyczne, muzyczne, literackie, filmowe, teatralne, przez taniec, Rola twórczości w wych. estetycznym: Jest procesem powstającym w wyobraźni Postęp kultury, rozwój cywilizacji technicznej i artystycznej zawdzięczamy twórcom Twórczość dzięki nowym produktom ludzkości poszerza ciągle ramy swojego funkcjonowania, rozszerzają się możliwości ludzkiego umysłu Wartość podmiotowa twórczości wyraża się w uszczęśliwianiu ludzi - po okresie cierpienia związanego z wykreowaniem nowej idei przychodzi okres satysfakcji Wielostronny rozwój przez wychowanie estetyczne ●F. poznawcza - sztuka jest kopalnią wiedzy o człowieku, F. kształcąca - wzbogaca wyobraźnie rozwija uzdolnienia twórcze, F. ludyczna - pozwala na godziwe i przyjemne spędzanie wolnego czasu, F. katartyczna - pozwala odreagować traumatyczne przeżycia, F. kompensacyjna - kompensuje braki odczuwalne w codziennym życiu . trzy pojęcia tożsamości: 1. Socjologiczne pojęcie tożsamości nosi nazwę przynależności i oznacza stopień integracji.Każdy społeczny system posiada własny normatywny i estetyczny kodeks, z którym związany jest rodzaj wewnętrznego, nie zawsze racjonalnego, porządku, jego akceptacji. Mówi on, kto do niego należy, a kto nie. Jeśli tego brakuje, nie ma się ani rodziny, ani przynależności do ojczyzny, ani żadnej tożsamości. To, co jest nam dozwolone i zabronione, określa szkielet naszej tożsamości. Utrata tożsamości z braku przynależności prowadzi do rezygnacji i zwiększa prawdopodobieństwo przemoc2. Psychologiczne pojęcie tożsamości opisuje równowagę wewnętrzną. Pojęcie to odnosi się do psychosomatycznego stanu osoby. Jest to wyobrażenie bycia w zgodzie z samym sobą. Zgodność oznacza rodzaj wewnętrznej harmonii, w której znajduje się dana osoba, jeśli jest zadowolona z siebie, ze swojego życia. Ma to miejsce wtedy, gdy zaspokojone są jej potrzeby, osiągnięte cele, gdy części osobowości ( np. uczucia) pokrywają się z innymi elementami ( np. z sumieniem) lub, kiedy ogólnie byt cielesny zgadza się ze świadomością, a myślenie i działanie są odbierane jako jedność. Jeżeli równowaga w obszarze psychosomatycznym jest zaburzona (np. brak uznania) to występują różne zakłócenia tożsamości. Konsekwencją może być to, że widzi się innych przez pryzmat siebie, a nie takich, jacy są naprawdę. Lub też zna się innych, siebie zaś wcale. 3. Filozoficzne rozumienie pojęcia tożsamość definiuje je jako zgodność myślenia i poznania podmiotu ze światem.Na ile pojęcia, które tworzymy, jak język, dźwięki, słowa i zdania, są identyczne z tym, co oznaczają. Musimy, więc postawić pytanie, czy znaczenia, o jakich myślimy, faktycznie istnieją poza nami, czy też istnieją w nas jako mgliste fantazje. Teoria tożsamości wg behawioryzmu. Tożsamość składa się z wzorców zachowań powstałych z pozytywnych i negatywnych reakcji. W ramach koncepcji behawiorystycznej tożsamość jest czarną skrzynką zapisaną funkcjonującymi normalnymi zachowaniami. Jest wynikiem dobrowolnego przystosowania (asymilacja), wymuszonego przystosowania (akomodacja), konkurencji i zwycięskiego rozwiązania konfliktów. Teoria tożsamości wg funkcjonalizmu strukturalnego. To stanowisko jest głownie prezentowane przez strukturalno - funkcjonalną teorię ról Parsonsa. W tym układzie jednostka posiada tożsamość wtedy, gdy sprosta całkowicie oczekiwaniom zewnętrznym. Dopiero przez to możliwy jest tzw. Feedback, czyli zwrot, oddanie. Tożsamość powstaje dzięki nadaniu etykiety z zewnątrz. Teoria tożsamości z psychoanalitycznego punktu widzenia Chodzi tutaj o teorię, która głosi, że tożsamość jest rodzajem programu, porównywalnego z programem obsługi, który - raz już aktywowany w nas - rozwija także własną indywidualną, dynamikę. Struktury tożsamości Ja są uwarunkowane genetycznie i kierują się energią wzrostu pojedynczych faz rozwoju. Podstawowa ufność jest kluczowa dla zdrowej siły owego Ja. Ufność wyraża się we wzroście zdrowej osobowości Ja przez wszystkie fazy rozwoju. Naprzeciwko zdrowej osobowości jest człowiek znajdujący się w kryzysie. Teoria tożsamości według interakcjonizmu Według Lothara Krappmanna tożsamość jest tworem ciągle od nowa zaczynającego się starania o uzyskanie równowagi ze sobą i ze światem. Tożsamości się nie posiada, trzeba ją wciąż na nowo pozyskiwać w konfrontacji z innymi. Tożsamość jest według niego wciąż na nowo stwarzaną równowagą pomiędzy normami i oczekiwaniami wobec jednostki oraz dyspozycjami potrzeb, które jednostka ze swego wnętrza pokazuje na zewnątrz i za pomocą, których ustala granice wymagań. Edukacja zdrowotna- forma działalności praktycznej realizowanej przez wiele podmiotów instytucjonalnych, opartą na dorobku różnych nauk, a szczególnie pedagogiki, która jest podstawą teoretyczną.Pedagogika zdrowia- jest szczegółową dziedziną pedagogiki z wyodrębnioną teorią nauczania o zdrowiu i teorie wychowania zdrowotnego. Za względu na cele i przedmiot zainteresowań można podzielić na 2 częśći: Pedagogikę o zdrowiu-charakteryzuje się perspektywą badawczą w której badacz analizuje zdrowie z punktu widzenia pedagoga. Jej przedmiotem jest badanie wpływu zdrowia jednostek i grup na procesy wychowania i nauczania. Opisuje ona kategorie związane ze zdrowiem jako jeden z wielu obszarów penetrowanych przez nauki społeczne. Jest polem sprawdzalności ogólnych teorii pedagogicznych. Przedmiotem badań jest codzienność praktyki wychowania do życia w zdrowiu na tle wiedzy o wartościach; normach społecznych, procesach, zmianach. Pedagogikę w zdrowiu- jej funkcją jest wspomaganie oddziaływań wszelkich kreatorów i n-li zdrowia poprzez wzbogacenie ich w wiedzę i instrumentarium pedagogiki. Cele projektuje działalność wychowawczą, określa psychospołeczne uwarunkowania skuteczności działań, ustala zależność miedzy zmiennymi. Przybiera postać wskazań i dyrektyw socjotechnicznych maksymalizujących skuteczne oddziaływanie na wychowanka. Najczęściej korzysta z wiedzy i doświadczeń życia codziennego. Skuteczność edukacji zdrowotnej zależy od: Uzgodnienia z rodzicami, jakie treści wg nich są najważniejsze i na wspólnym analizowaniu możliwości ich realizacji oraz na prowadzeniu w miarę możliwości równoczesnej edukacji rodziców;- stwarzaniu rodzicom możliwości wyrażania swoich opinii , informacji zdrowotnych o tym co dziecko wynosi z lekcji, jakie są skutki oddziaływań szkoły;- zachęcenie rodziców, którzy posiadają odpowiednią wiedzę i umiejętności do włączenia się w prowadzenie niektórych zajęć;- wspólnym organizowaniu imprez o tematyce zdrowia T: Pedagogika pracy jako dyscyplina pedagogiczna. historia ped. pracy. Ped. pracy powstała w latach 70-tych. W Polsce reprezentowali ją: .F. Modrzewski, St. Staszic, H. Rowid, T. Kotarbiński, K. Adamiecki, K. Padorska-Filipowicz. Inne ważne nazwiska to : J.A. Komeński (jako pierwszy uwzględnił konieczność przygotowania do pracy w toku nauki szkolnej), Marks i Engels (omawiali zagadnienia edukacji ogólnotechnicznej, a także Dewey i Kerschensteiner.Przedmiot i działy ped pracy. Pedagogika pracy jest subdyscypliną naukową, której tematem są zagadnienia związane z kształceniem i wychowaniem przedzawodowym, prozawodowym, nauczaniem ogólnotechnicznym, poradnictwem, doradztwem, selekcją zawodową, edukacją ustawiczną dorosłych, problematyką humanizacji zasad pracy. Pedagogika pracy obejmuje 4 działy:- 1Edukacja przedzawodowa - realizowana jest w domu rodzinnym, przedszkolu, szkole podstawowej, gimnazjum, obejmuje okres od 4 do 16 roku życia. Działanie pedagogiczne: zapoznanie z zawodami, nauczanie ogólnotechniczne, orientacja zawodowa, elementy poradnictwa zawodowego.2 Edukacja prozawodowa - realizowana jest w szkole podstawowej częściowo, najobszerniej w gimnazjum. Działania pedagogiczne: poradnictwo, przygotowanie do wyboru zawodu, elementy nauczania ogólnotechnicznego. 3 Edukacja właściwa zawodowa - etap od 16 do 24 roku życia. Głównym zadaniem jest kształtowanie wysoko-profilowe i specjalistyczne. Edukacja ustawiczna dorosłych - jest realizowana w różnych formach kształcenia pozaszkolnego - kursy kształcenia, kursy podyplomowe. Zadania: adaptacja zawodowa, stabilizacja, identyfikacja z zawodem, dojrzałość zawodowa i dążenie do mistrzostwa. Wychowanie przez pracę.- rodzaj oddziaływań pedagog. i wychow., cechą szczególną którego jest wykorzystywanie pracy w procesach oddziaływania na jednostkę, a także dokonywania zmian w jej osobowości. Działania pedagogiczne: 1zdobycie podst. wiedzy o zawodach, o jej istocie i złożoności, 2rozumienie roli pracy w życiu człowieka 3 przekonanie, iż praca stanowi nieodłączną właściwość i konieczność każdego człowieka sprawnego psychicznie i fizycznie. Trzy aspekty określające wych przez pracę: 1aspekt aktywizujący - głównym walorem pracy jest osiąganie celu przez działanie, 2aspekt uspołeczniający - pełnienie pewnych funkcji społecznych osoby, która wykonuje dany zawód, 3 aspekt wytwórczy - związany z tym, że kształtuje się szacunek do pracy; przekonanie, iż praca jest moralną powinnością człowieka Wychowanie jako pomoc w asymilacji kulturowej: Formuła wychowanie jest pomocą w asymilacji kulturowej zasadniczo głosi ona że człowiek wzrasta wśród istniejących już kulturowych sposobów życia i uczy się ich przez imitacje i próbowanie. Pojęcie asymilacji wyjaśnia przejęcie form życia , sposobów i reguł zachowania oraz zwyczajów do subiektywnego repertuaru zachowań. Obejmuje również socjalizacje, która zostaje ograniczona do automatycznego uwewnętrznienia wymiennych między ludzkich wzorów, norm oraz wartości. Pedagogika enkulturacji- jest systemem pomocniczym służącym uzyskaniu i poszerzeniu wiedzy, umiejętności i emocjonalnej wrażliwości. Jest przede wszystkim systemem antycypacji służącym przygotowaniu pola do doświadczeń. Jako dydaktyka jest ona odpowiedzialna za dyskusje o sensie i wartości treści kształcenia, treści i celów uczenia się, jako metodyka zajmuje się szczególnie planowaniem i układaniem struktury sytuacji edukacyjnych z grupami docelowymi różnego wieku i pochodzenia.