Organizacje pozarządowe
Skrócony opis przedmiotu
Wykład stanowi wprowadzenie w problematykę funkcjonowania organizacji pozarządowych, zarówno z perspektywy rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, jak i funkcjonowania sfery publicznej, w tym systemu usług społecznych. Omawiane są podstawowe teorie dotyczące rozwoju i funkcjonowania trzeciego sektora formułowane w naukach społecznych oraz podstawowe zagadnienia dotyczące organizacji pozarządowych we współczesnej Polsce i polityki państwa wobec trzeciego sektora.
Pełny opis przedmiotu
Wykład stanowi wprowadzenie w problematykę funkcjonowania organizacji pozarządowych: zarówno z perspektywy rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, jak i funkcjonowania sfery publicznej, w tym systemu usług społecznych. Omawiane są podstawowe teorie dotyczące rozwoju i funkcjonowania trzeciego sektora formułowane w naukach społecznych, a także podstawowe zagadnienia dotyczące organizacji pozarządowych we współczesnej Polsce i polityki państwa wobec trzeciego sektora. Problematyka wykładu obejmuje następujące zagadnienia: - Miejsce i rola organizacji pozarządowych w sferze publicznej: koncepcje ustrojowe i ideologiczne - nurt liberalny, konserwatywny, socjaldemokratyczny, komunitarystyczny. - Typy i formy zaangażowania obywatelskiego; typologie organizacji pozarządowych. - Trzeci sektor w naukach społecznych: współczesne teorie trzeciego sektora, kierunki badań, rozwój nauczania uniwersyteckiego. - Organizacje pozarządowe jako producenci i dostarczyciele dóbr : teoria zawodności rynku, teoria zawodności kontraktu, teoria zawodności rządu; teoria zawodności filantropii, koncepcja sektora ekonomii społecznej. - Typy relacji organizacji pozarządowych z sektorami: publicznym i komercyjnym: pomiędzy współdziałaniem i konkurencją; problemy etatyzacji i komercjalizacji organizacji non-profit. - Narodziny i rozwój trzeciego sektora w Europie i w Stanach Zjednoczonych; działalność charytatywna instytucji kościelnych; ruch firendly societies, ruch voluntary associations, ruch settelments, polska tradycja społecznikowska. - Nurty i kierunki rozwoju trzeciego sektora w krajach rozwiniętych i rozwijających się na przełomie XX i XXI w.; współczesny trzeci sektor w badaniach porównawczych. - Udział organizacji pozarządowych w wykonywaniu zadań publicznych; kultura dotacji, kultura kontaktu, koncepcja third party government.- Prawne regulacje działalności pożytku publicznego (społecznego) powadzonej przez organizacje pozarządowe: Polska na tle porównawczym. - Rozwój działalności społecznej, filantropijnej i charytatywnej w Polsce: od Rzeczpospolitej Szlacheckiej do Trzeciej Rzeczpospolitej. - Trzeci sektor we współczesnej Polsce: dane statystyczne, wyniki badań, "portret socjologiczny", pola aktywności, potencjał, kondycja ekonomiczna. - Polityka państwa wobec organizacji pozarządowych w Polsce po 1989 roku.
Literatura
Lista lektur obowiązkowych dla studentów (do testu zaliczeniowego):
J. Steven Ott (red.), "The Nature of the Nonprofit Sector", Westview Press, Bouldner 2001: Lester Salomon, "What is the Nonprofit Sector and Why Do We Have It?", s. 162-166; Dennis R. Young, "Government Failure Theory", s. 190-192; Dennis R. Young, "Contract Failure Theory", s. 193-196; Kirsten A. Gjonberg, "Markets, Politics, and Charity: Nonprofits in the Political Economy", s. 217-239; Dennis R. Young, "Third party government", s. 365-368. Annette Zimmer, Eckhard Priller (red.), "Future of Civil Society", Vs Verlag, Wiesbaden 2004: Annette Zimmer, "Civil Society Organizations in Central and Eastern European Countries: Introduction and Terminology", s. 11-21; Eckart Pankoke, Voluntary Associations and Civic Engagement: European Traditions, Discourses and Perspectives for Voluntary and Intermediary Networks, s. 57-76; Matthias Freise, Petr Pajas, Organizational and Legal Forms of Nonprofit Organizations in Central Europe, s. 129-146; Marek Rymsza, Annete Zimmer, Embeddedness of Nonprofit Organizations: Government-Nonprofit Relationships, s. 169-186. Tomasz Kaźmierczak, Marek Rymsza (red.), "W stronę aktywnej polityki społecznej", ISP, Warszawa 2003: Sarah Kelly, "Ekonomia społeczna i przedsiębiorczość społeczna w Unii Europejskiej", s. 33-38; Tomasz Michalak, Jerzy Wilkin, "Rynek, społeczeństwo obywatelskie, państwo a sytuacja grup zmarginalizowanych - ujęcie ekonomiczne", s. 39-73; Ewa Leś, "Od filantropii do pomocniczości", Elipsa, Warszawa 2000, s. 33-71; 96-129. Marek Rymsza, "Problematyka trzeciego sektora w nauczaniu stosowanych nauk społecznych na uniwersytecie" (w:) Andrzej Juros (red.), "Organizacje pozarządowe w społeczeństwie obywatelskim - wyzwanie dla środowisk akademickich", LOS, Lublin 2002, s. 157-166. Piotr Gliński, "Style działań organizacji pozarządowych w Polsce: Grupy interesu czy pożytku publicznego?", Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2006, s. 17-39. Kwartalnik "Trzeci Sektor" Jakub Wygnański, "PIT a filantropia", TS 2004, nr 1, s. 35-57; Ewa Leś, "Nowa ekonomia społeczna. Wybrane koncepcje", TS 2005 nr 2, s. 36-44; Mike Aiken, "Przedsiębiorstwo społeczne w ekonomii społecznej", TS 2005 nr 2, s. 59-72; Agnieszka Rymsza, "Partnerzy służby publicznej? Wyzwania współpracy sektora pozarządowego z administracją publiczną świetle doświadczeń amerykańskich", TS 2005, nr 3, s. 53-66; Grzegorz Makowski, "Zasady współpracy międzysektorowej w Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, TS 2005, nr 3, s. 11-19; Marek Rymsza, "Uwarunkowania i konsekwencje wzrostu zatrudnienia w trzecim sektorze", TS 2005/2006, nr 4, s. 2-12.
Integracja polityki społecznej w Europie
1. Historia integracji europejskiej (1): od idei Europy do Rady Europy.
" Krótka historia idei zjednoczonej Europy: starożytność: amfiktionie, Ateński Związek Morski, Imperium Romanum; średniowiecze: św. Augustyn, Tomasz z Akwinu, Pierre Dubois, Karol Wielki, Jerzy z Podiebradu; współczesność: Claude de Saint-Simon, Aristide Briandt, Charles de Gaulle, Winston Churchill;
" "Ojcowie Europy": Alcide de Gasperi, Konrad Adenauer, Robert Schuman, Jean Monnet.
" Powstanie Rady Europy, uchwalenie Europejskiej Konwencji o Ochronie Człowieka i Podstawowych Wolności.
2. Historia integracji europejskiej (2): od Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali do Unii Europejskiej.
" Powstanie EWWiS, EWG, Euroatom: "plan Schumana", Traktat Paryski, Traktaty Rzymskie, "układ fuzyjny", "kompromis luksemburski", JAE, Traktat o UE, Traktat Amsterdamski, Traktat Nicejski, Karta Podstawowych Praw UE;
" Rozwój integracji europejskiej: pogłębianie i rozszerzanie Wspólnot: od "szóstki" po "piętnastkę"; stowarzyszenie UE z państwami Europy Środkowej i Wschodniej.
3. Struktury i zasady działania Unii Europejskiej.
" Podstawowe zasady UE: państwa członkowskie, języki, symbolika, podstawowe swobody, subsydiarność, obywatelstwo, trzy filary;
" Organy i instytucje UE i ich kompetencje - Rada Ministrów UE, Rada Europejska, Parlament Europejski, Komisja Europejska, Komitet Ekonomiczno-Społeczny, Europejski Trybunał Sprawiedliwości.
4. Proces legislacyjny i proces decyzyjny w Unii Europejskiej.
" Źródła acquis communautaire; traktatowe prawo wspólnotowe i prawo pochodne: rozporządzenia, dyrektywy, zalecenia, decyzje;
" Proces tworzenia prawa w UE;
" Proces podejmowania decyzji w UE.
5. Działalność, standardy prawne i podstawowe dokumenty Rady Europy z zakresu polityki
społecznej.
" Rada Europy dzisiaj: państwa członkowskie, symbolika, instytucje RE - ich kompetencje i funkcjonowanie;
" Europejska Konwencja Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 r.;
" Europejska Karta Społeczna wraz z Protokołem Dodatkowym z 1988 r., Protokołem Zmieniającym z 1991 r. i Drugim Protokołem Dodatkowym, z 1992 r.; różnice pomiędzy EKS z 1961 r. a zrewidowaną EKS z 1996 r.;
" Europejski Kodeks Zabezpieczenia Społecznego z 1964 r. Różnice pomiędzy EKZS a Zrewidowanym EKZS z 1990 r.;
" Europejska Konwencja o Pomocy Społecznej i Medycznej z 1953 r.;
" Europejska Konwencja o Zabezpieczeniu Społecznym z 1972 r.
6. Ewolucja europejskiej polityki społecznej.
" Zasady leżące u podstaw WE i wykształcone w procesie tworzenia się europejskiej polityki społecznej: od Traktatów Rzymskich po Traktat z Nicei;
" Etapy rozwoju europejskiej polityki społecznej;
" Swobodny przepływ osób, polityka imigracyjna (w kontekście Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa UE);
" Protokół nr 14 do Traktatu z Maastricht, Karta Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników (z 1989 r.) Karta Podstawowych Praw UE.
7. Narzędzia polityki społecznej w Unii Europejskiej.
" Działalność organów Wspólnoty na polu polityki społecznej;
" Finansowanie europejskiej polityki społecznej;
" Polityka społeczna a polityka regionalna i polityka strukturalna;
" Przegląd funduszy strukturalnych;
" Regiony objęte celami funduszy strukturalnych; formy i zakres pomocy, środki na realizację celów; organizacja i zarządzanie funduszami;
" Europejski Fundusz Społeczny - podstawowe informacje, Podstawy Wsparcia Wspólnoty, Narodowe Programy Rozwoju;
" Przygotowanie do absorpcji środków z EFS w Polsce: Sektorowy Program Operacyjny Rozwoju Zasobów Ludzkich, Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego.
8. Polityka rynku pracy w Unii Europejskiej. Europejska Strategia Zatrudnienia.
" Zatrudnienie i bezrobocie w krajach członkowskich Wspólnot Europejskich w latach 90.- strach przed bezrobociem;
" Ewolucja europejskiej polityki rynku pracy - polityka WE do połowy lat 90-tych, kwestia zatrudnienia jako przedmiot regulacji prawa wspólnotowego w Traktacie Amsterdamskim, początek tzw. "Procesu Luksemburskiego" - powstanie Europejskiej
Literatura
1-2
Katarzyna Głąbicka, "Polityka społeczna w Unii Europejskiej: aspekty aksjologiczne i empiryczne", Elipsa, Warszawa 2001, rozdz. "Historia idei socjalnej w Europie".
Jerzy Łukaszewski, "Cel: Europa. Dziewięć esejów o budowniczych jedności europejskiej", rozdziały dotyczące Richarda Coudenhove-Kalergi'ego, Jeana Moneta, Roberta Schumana, Konrada Adenauera, Alcie De Gasperi'ego.
3-4
Werner Weidenfeld, Wolfgng Wessels, "Europa od A do Z", Wokół Nas, Warszawa 2002, hasło: "Historia integracji europejskiej".
Lucjan Ciamaga, "Unia Europejska: podręcznik akademicki", PWN, Warszawa 2002, fragmenty dot. instytucji wspólnotowych.
Janusz Ruszkowski, Ewa Górnicz, Marek Żurek, Leksykon integracji europejskiej, PWN, Warszawa 2002
Edward Haliżak, Stanisław Parzymies (red.), Unia Europejska: nowy typ wspólnoty międzynarodowej, ISM UW, Warszawa 2002, rozdz. "Międzynarodowa tożsamość Europy (UE), Proces instytucjonalizacji Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej czyli permanentne reformowanie...".
5-6
Hubert Izdebski, "Rada Europy. Organizacja demokratycznych państw Europy i jej znaczenie dla Polski", Scholar, Warszawa 1996.
Hanna Machińska (red.), "Polska w Radzie Europy: 10 lat członkostwa, wybrane zagadnienia", Ośrodek Informacji RE, Warszawa 2002.
Włodzimierz Anioł, "Europejski Fin de si?cle", rozdz. "Bariery europejskiej polityki społecznej".
Maria Matey, "Koncepcja i podstawy prawnoinstytucjonalne regulacji europejskich w dziedzinie pracy i polityki socjalnej", w: Maria Matey (red.), "Nowy ład pracy w Polsce i w Europie", Scholar, Warszawa 1997, str. 133-149.
Andrzej M. Świątkowski, "Europejskie prawo socjalne", DW ABC, Warszawa 1998-2000, tom I, rozdz. "Rozwój europejskiego prawa socjalnego", str. 77-108.
Karta Podstawowych Praw Unii Europejskiej (z 2000 r.) - tekst źródłowy.
Karta Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników (z 1989 r.) - tekst źródłowy.
Katarzyna Głąbicka, "Polityka społeczna w Unii Europejskiej: aspekty aksjologiczne i empiryczne", Elipsa, Warszawa 2001, rozdz. 2 - "Wartości socjalne w Unii Europejskiej", str. 1-7-112.
7-8
Zenon Wiśniewski, "Strategia zatrudnienia w Unii Europejskiej. Podstawy, cele, publicznych służb zatrudnienia i benchmarking", "Polityka Społeczna" 2002, nr 11-12, str. 25 - 29.
Marek Szczepański, "Wykorzystanie środków Europejskiego Funduszu Społecznego po przystąpieniu Polski do UE - szanse i wyzwania" "Polityka Społeczna" 2002, nr 11-12, str. 50 - 53.
Mirosław Grewiński, "Cele i zadania Europejskiego Funduszu Społecznego na lata 2000 - 2006", (w:) Mirosław Grewiński, "Europejski Fundusz Społeczny jako instrument integracji socjalnej Unii Europejskiej", WSP TWP, Warszawa 2001, str. 233 - 271.
Michał Boni, "Doświadczenia Polski w budowaniu Narodowej Strategii Zatrudnienia", "Polityka Społeczna" 2002, nr 11-12, str. 30-32.
9-10
Maciej Duszczyk, "Swobodny przepływ pracowników w negocjacjach o członkostwo Polski w Unii Europejskiej", IPS UW, Warszawa 2002, rozdz. IV - "Proces negocjacji o członkostwo".
Beata Zaborowska, Marcin Korolec, "Organizacja i przebieg negocjacji akcesyjnych w dziedzinie polityki społecznej i zatrudnienia", (w:) Maciej Duszczyk i in., "Polityka społeczna i zatrudnienie", KPRM, Warszawa 2001.
Włodzimierz Anioł, "Przyszłość europejskiej polityki społecznej", (w:) Katarzyna Głąbicka (red), "Społeczne skutki integracji Polski z Unią Europejską", Elipsa, Warszawa 1999.
Stanisława Golinowska, "Europejski model socjalny i otwarta koordynacja polityki społecznej", "Polityka Społeczna" 2002, nr 11-12, str. 7-12.