Rozój psychoruchowy to pojęcie rozumiemy jako proces rozwoju (ciąg zmian progresywnych), w których motoryka jest ściśle powiazana z psychiką (całokształtem czynności poznawczych i emocjonalno-motywacyjnych). Logopedia- (gr. Logos- `słowo, mowa' ; paideia- `wychowanie W rozwoju dziecka istotną rolę odgrywa rozwój mowy. Ta funkcja psychiczna ( oprócz innych) podlega ocenie. Rozwój mowy jest prawidłowy albo zaburzony. W psychologii rozwojowej ocenia się też opóźnienia rozwoju mowy. przy opóźnieniu rozwoju w sferze mowy, pomimo prawidłowego rozwoju umysłowego i emocjonalno-społecznego mówi się o zaburzeniach parcjalnych rozwoju dziecka jeśli zakłócenia dotyczą tylko rozwoju mowy czynnej- brak mówienia, a dziecko rozumie, mówi się wówczas o fragmentarycznym zaburzeniu mowy. Logopedia jest dziedziną z pogranicza różnych dyscyplin naukowych: lingwistyki, nauk medycznych, psychologii, pedagogiki, socjolingwistyki, psycholingwistyki, neurobiologii, neuropsychologii, itd. Istnieją trzy koncepcje, które określają zakres i przedmiot badań logopedycznych ( na gruncie teorii i praktyki): Koncepcja medyczna ( paramedyczna) - ograniczająca zakres przedmiotu badań logopedii do zaburzeń, profilaktyki i korekcji mowy Koncepcja pedagogiczna - rozszerzająca ten obszar o problemy kształtowania mowy u dzieci z upośledzonym słuchem oraz o zagadnienia dotyczące porozumiewania się głuchoniewidomych Koncepcja holistyczna, która polega na traktowaniu logopedii jako samodzielnej nauki, zajmującej się wszystkimi aspektami mowy: embriologicznym, patologicznym, społecznym, artystycznym oraz integrującej wyniki badań dyscyplin zajmujących się mową Przedmiotem zainteresowań logopedii są zatem: Prawidłowo przebiegający proces nabywania kompetencji i rozwoju sprawności językowej oraz komunikacyjnej (doskonalenie mowy rozwijającej się i już ukształtowanej) Profilaktyka, czyli metody zapobiegania powstawaniu nieprawidłowych zachowań językowych Pochodzenie i przyczyny powstających odstępstw od normy w rozwoju mowy Mechanizm ich powstawania ( patomechanizm) Ich związek z innymi zaburzeniami rozwojowymi ( zaburzeniami procesów orientacyjno-poznawczych, emocjonalno-motywacyjnych i wykonawczych) Ich wpływ na psychikę i funkcjonowanie społeczne Korekta wad wymowy Reedukacja zaburzeń mowy Terapia (leczenie, usuwanie) wszelkich zakłóceń i zaburzeń rozwoju mowy oraz zaburzeń mowy Oddziaływanie na psychikę pacjenta w celu umożliwienia mu prawidłowego funkcjonowania społecznego Zapobieganie wtórnym skutkom zaburzeń mowy (np. zaburzeniom emocjonalnym) Do zadań pedagoga w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej powinno należeć: rozwijanie mowy prewencja, czyli zapobieganie patologii mowy i głosu umiejętność eliminowania prostych wad wymowy rozpoznanie ryzyka dysleksji, trudności w czytaniu i pisaniu wyrównywanie dysfunkcji rozwojowych umiejętność postępowania z dziećmi z różnymi nabytymi wadami mowy (jąkanie, niedosłuch, dyzartrie, seplenienie właściwe i inne wady mowy) umiejętność pracy w klasach integracyjnych Język, który jest składnikiem mowy, służy wymianie informacji, porozumiewaniu się i uczeniu się. Jego nadrzędną funkcją jest funkcja komunikacyjna. Język służy reprezentacji świata w umyśle. Stąd druga jego istotna funkcja to funkcja reprezentatywna, inne określenia: referencjalna, symboliczna, opisowa, ideacyjna. Ludzka zdolność językowa stanowi jeden ze składników umysłu. W procesie przyswajania języka przez dziecko ma ona swe źródła w wyposażeniu genetycznym umysłu. Wyjaśnienie procesu opanowywania systemu językowego przez dziecko wymaga zespolenia przedstawionych teorii w kilku tezach: Zdolność do nabycia umiejętności posługiwania się językiem jest wrodzona i wynika z anatomiczno-fizjologicznych podstaw mowy Warunkiem ujawnienia się tej zdolności jest z jednej strony własna aktywność dziecka, z drugiej strony przebywanie w otoczeniu, które posługuje się językiem. Wypowiedzi matki stanowią „rusztowanie” dla budującego się systemu językowego Dziecko tworzy swój specyficzny system językowy, uwarunkowany własnymi możliwościami poznawczymi i społecznymi sytuacjami, w jakich używa języka Indywidualny przebieg procesu nabywania języka jest zależny od metajęzykowej świadomości Mowa - to dźwiękowe porozumiewanie się dwóch osób, w którym jedna drugą o czymś powiadamia. Do składników mowy należą: Język, rozumiany jako system znaków (prymarnie dźwiękowych, wtórnie pianych), służący do porozumiewania się w obrębie danej społeczności. Składa się z podsystemów: fonetycznego, morfologicznego, składniowego, leksykalnego . Język to- gramatyka + słownictwo. Tekst - językowo zorganizowana wypowiedź, komunikat Nadawanie Odbiór ( rozumienie) Proces słownego porozumiewania się to komunikacja językowa - która sama jak i jej zaburzenia są przedmiotem logopedii. Kompetencja językowa W ujęciu gramatyki generatywnej, której twórcą jest N. Chomsky, wspólnym bytem psychicznym danej społeczności jest kompetencja językowa, czyli nieuświadomiona wiedza gramatyczna, umożliwiająca generowanie (produkowanie) ze skończonej dla danego języka liczby elementów językowych nieskończonej liczby zdań i rozumienie zdań. Według Chomsky'ego ten termin oznacza „zdolność właściwą gatunkowi ludzkiemu do posługiwania się językiem”. Struktura głęboka - to składnik syntaktyczny (leksykon i reguły frazowe) i składnik semantyczny; w przybliżeniu odpowiada rozbiorowi logicznemu zdania. Chomsky odróżnia kompetencję (wiedzę językową) od realizacji (performancji- tego, co robi się z tą wiedzą). Sferą zachowań indywidualnych jest wykonanie (performancja), czyli proces budowania zdań przez poszczególnych członków danej społeczności. Według Chomsky'ego warunkiem użycia języka, czyli realizacji, jest kompetencja językowa, a konkretny akt mówienia jest ściśle zależny od innych czynników jak: pamięć, uwaga, myślenie, emocje Na rozwój mowy ma wpływ wiele czynników: Prawidłowy rozwój psychomotoryczny - co wynika z właściwości układu nerwowego, braku defektów sensoryczno-motorycznych, szczególnie narządów mowy i słuchu. Ogólny poziom intelektualny - dzieci inteligentniejsze wcześniej zazwyczaj opanowują system językowy, choć opóźnienie w rozwoju mowy nie musi oznaczać niższego poziomu inteligencji Zdolności specjalne - uzdolnienia językowe, np. płynność słowna, rozumienie słów Ogólne warunki społeczno-wychowawcze - indywidualne kontakty o pozytywnym zabarwieniu emocjonalnym z rodziną i najbliższym otoczeniem, prawidłowe wzorce językowe, stymulowanie do mówienia

W polskiej logopedii wyróżnia się cztery okresy w rozwoju mowy dziecka normalnie rozwijającego się: okres melodii - od 0 do 1 roku życia okres wyrazu - od 1 do 2 roku życia okres zdania - od 2 do 3 roku życia okres swoistej mowy dziecięcej - od 3 do 7 roku życia Pierwsze trzy okresy tworzą etap kształtowania się mowy, kończący się opanowaniem umiejętności budowania gramatycznie poprawnych zdań. -Od 3 do 7 roku życia trwa etap rozwoju mowy, czyli doskonalenia jej pod względem fonetycznym, gramatycznym, leksykalnym -Rozwój sprawności komunikacyjnej, uwarunkowanej rozwojem wszystkich sprawności językowych zarówno systemowej, jak i społecznej, sytuacyjnej i pragmatycznej trwa znacznie dłużej Jakie są wokalne formy zachowań przedwerbalnych? W pierwszym miesiącu życia pojawiają się prozodyczne cechy wokalizacji: intonacja, akcent, rytm, obserwuje się orientacyjne reakcje dziecka na prozodyczne cechy wypowiedzi dorosłych (Kwarciak 1995) Pierwotne formy wokalizacji sygnalizują niezaspokojenie potrzeb biologicznych dziecka Sam płacz ma wartość komunikacyjną - w pierwszym miesiącu życia różnicuje się pod względem intensywności i ciągłości Dziecko płacze nie tylko z bólu, ale od około 4 miesiąca w ten sposób reaguje na zachowania osób dorosłych wobec niego ( Kielar -Turska, Białecka, 2000). Około 3 miesiąca zaczyna wydawać gardłowe dźwięki podobne do artykułowanych: k, g, aa, uu guu - ten rodzaj zachowań przedwerbalnych nazywany jest głużeniem, gruchaniem. Funkcją jest sygnalizacja pozytywnych uczuć dziecka, towarzyszy śmiech Około 5 miesiąca pojawia się artykułowanie głosek na zasadzie echolalii. Ten etap rozpoczyna nową formę przedwerbalnych zachowań - gaworzenie. Wraz z rozwojem gaworzenia różnicuje się repertuar spółgłosek łączonych samogłoskami i między 6 a 9 miesiącem występują reduplikacje sylab: ma, pa, da, la. Gaworzenie pojawia się w okresie czuwania, wyraża zadowolenie dziecka i pełni funkcję komunikatywną. Zdolność percepcji pojawia się od początku życia dziecka, już w okresie prenatalnym. Zdolność odróżniania fonemów dotyczy tych, które występują w mowie otoczenia dziecka Na podstawie pracy P. Łobacz można wskazać chronologię produkowania dźwięków przez dziecko: Około 2. Miesiąca pojawia się zbliżony dźwięk do samogłoski a, i, e 2- 3 miesiące dziecko głuży i produkuje gardłowe dźwięki hmh 4-6 miesięcy repertuar dźwięków poszerza się o spółgłoski k,g i samogłoski nosowe ę, ą 7-9 miesięcy wokalizuje spółgłoski wargowo-zębowe f, w oraz przedniojęzykowe d, t. Podstawowym warunkiem sprawnego przyswajania mowy jest dobrze rozwijający się słuch fizyczny. Głoskowa strona mowy: Dziecko używa wszystkich samogłosek poza nosowymi Wymawia spółgłoski dwuwargowe twarde i miękkie :p, b m, w, f Wymawia spółgłoski przedniojezykowo-zębowe: t, d, n Środkowojęzykowe: ś, ź, ć, dź, k', g', ń, Tylnojęzykowe: k, g, ch Upraszcza grupy spółgłoskowe, opuszcza początek wyrazu lub wymawia pierwszą Sylabę, ampa, mi (miś) Dyskurs powstaje w wyniku interakcji między nadawcą a odbiorcą i może mieć różne formy, np. dialogu, narracji, konwersacji. To procesualne ujęcie stwarza możliwości badania mechanizmów procesów komunikowania się Prawidłowy rozwój mowy u dziecka jest istotny z punktu widzenia wymiany myśli, komunikacji międzyludzkiej, czyli z punktu widzenia społecznego rozwoju intelektualnego, czyli osobniczego. Rozwój myślenia opiera się na języku. Wszelkie odchylenia, wady, zaburzenia powinny być eliminowane, gdyż mają negatywny wpływ na prawidłowy psychoruchowy rozwój dziecka. Deficyt fonologiczny szczególnie utrudnia naukę pisania w początkowym okresie, nazywanym fazą alfabetyczną Kompetencja fonologiczna - to jeden ze subskładników kompetencji językowej. Jest to rozwojowa zdolność poznawcza do odzwierciedlania i manipulowania dźwiękami mowy. Świadomość fonologiczna- to bezpośrednia wiedza, świadomy dostęp do fonemowego poziomu strumienia dźwięków mowy oraz pewne umiejętności poznawczego manipulowania reprezentacjami na tym poziomie. Sprawność- to dobrze opanowana umiejętność, poparta nie tylko wiedzą, ale i wcześniejszym ćwiczeniem wykonania. Kompetencja fonologiczna nie jest jednorodna. Kategoryczne wydzielenie jej elementów jest otwarte i na całym świecie prowadzone są badania. słuch fonematyczny- Zgodnie z jego definicją jest to specyficzna ludzka zdolność do słuchowego odbioru, różnicowania i identyfikowania dystynktywnych w danym języku cech bodźca akustycznego. Słuch fonemowy jako podstawowy element czynności percepcji mowy warunkuje w znacznym stopniu osiągnięcie prawidłowego rozwoju mowy i umiejętności czytania i pisania. Najczęściej kłopotów przysparzają: dźwięczne i bezdźwięczne (mowa bezdźwięczna jako wada wymowy) opozycje związane z miejscem artykulacji: n. Gar- bar, szafa-safa ( substytucje rozwojowe) stopień zbliżenia narządów mowy: kot- koc- kos Zaburzenie to polega na tym, że u dziecka (pacjenta) zaburzona jest fonologiczna kategoria dźwięczności - dziecko ma kłopoty z wymawianiem spółgłosek dźwięcznych , takich jak: b, d, g, w, dz, z, ż, dż, ź, dź. Problemy dzieci z tą kategorią przejawiają się -brakiem wymowy głosek dźwięcznych -wymową tylko niektórych z nich -niemożnością ich lokalizacji w wyrazie przy umiejętności ich artykulacji Zaburzenie kategorii dźwięczności objawia się nie tylko w wypowiedziach ustnych, ale także pisemnych. Warunkuje ją opanowanie systemu (kodu) językowego na jego trzech poziomach:  Fonologicznym - (fonemy, realizacja w postaci głosek))  Morfologicznym - (morfy, realizacja w postaci morfemów)  Składniowym - (zdania) Kompetencja komunikacyjna To wiedza na temat zasad użycia języka w grupie społecznej. Wiedzę tę zdobywamy w procesie socjalizacji. Odbiór wypowiedzi określa się terminem rozumienie. Jakie są wokalne formy zachowań przedwerbalnych?  krzyk  głużenie  gaworzenie

---