Trzy główne typy filozoficznego pytania o naukę /filozoficzne stanowiska: (M. Siemek, „Nauka” i „Naukowość”, Studia Filozoficzne, nr 5 -6, 1983r)
a)Scjentyzm - filozofia naukowa
- usuwa różnice między filozofią i nauką - filozofia uznaje się za naukę i utożsamia się z nią
- f. istnieje autonomicznie obok nauk szczegółowych, równouprawniona
- f. jest jedną z wielu nauk
- wiara w poznawczą, praktyczno - ładotwórczą wszechmoc nauki, przekonanie że nauka rozwiąże wszystkie problemy, dylematy z jakimi borykała się filozofia
- naukowość jest najwyższym wzorcem ( w tym filozoficznej)
Na czym polega mistyfikacja filozofii naukowej?
- f. obarcza nauki rzeczywiste swoim pojęciem „nauki”, a następnie zasłania swoją filozoficzność
- f. nie rezygnuje ze swoich tradycyjnych pytań, ale dokonuje ich projekcji na naukę
- f. nie jest skłonna podporządkować się rzeczywistej nauce
- f. odwołuje się do nauk szczegółowych, ich wyniki traktuje selektywnie
- f. podaje się za naukę, którą w rzeczywistości nie jest
Pozytywizm i filozofia życia są wynikiem rozpadu scjentycyzmu - filozofia może zrezygnować z własnej filozoficzności (pozytywizm), lub uznać się jako nie- naukę( filozofia życia).
b)Pozytywizm - filozofia nauki
- f. nie zaciera różnicy między sobą a nauką, a ostro podkreśla eksponuje
- f. staje po stronie nauki
- dwie tezy pozytywizmu:
Neutralność - nauki wobec problemów i sporów tradycyjnej filozofii ( nie dostarcza w swych wynikach rozstrzygnięć - w dziedzinach tj: ontologia, etyka, epistemologia
Zewnętrzność pytań tradycyjnej filozofii wobec nauki
- konsekwencją ww tez jest „ przezwyciężenie metafizyki” - odrzucenie filozofii i zastąpienie jej nauką
- f. jest pseudonauką o pseudoproblemach
- w rezultacie:
Zmienia się koncepcja filozofii, jej miejsca i statusu.
F. spełnia teraz funkcję „krytycznego” opisu, analizy i porządkowania wiedzy uzyskiwanej przez nauki szczegółowe
F. przestaje być „poznawaniem rzeczywistości” , staje się „poznawaniem poznania”
F. staje się metanauką - logiką, metodologią, epistemologią procedur badawczych i wyjasniających
Wprost z pozytywizmu wyrasta „filozofia życia”
c)Filozofia życia - paranaukowa koncepcja filozofii
- f. zajmuje teraz pozanaukową sferę ( sferę rzeczywistego życia, ludzkiego doświadczania, przeżywania i rozumienia świata)
- stanowisko paranaukowe
- f. umieszcza siebie obok nauki, budując poza nią wiedzę o ludzkich dążeniach, działaniach, sensach, celach, wartościach, ideałach
- f. chce naukę dopełnić i współistnieć z nią
- f. dotyczy innej przedmiotowości niż nauki szczegółowe
- w mocniejszej wersji: f. chce naukę przewyższyć i zastąpić
Związek pedagogiki z filozofią
Związek pedagogiki z filozofią : filozofia jest nauką pytającą o sens życia, poddaje życie refleksji. Pedagogika czerpie z odpowiedzi na te pytania. Opiera się też na teorii poznania oraz aksjologii;
Wg K. Kotłowskiego pedagogika wywodzi się z filozofii.
Inny status niż opisane powyżej nauki ma filozofia, traktowana jako dyscyplina podstawowa pedagogiki. Podczas gdy psychologia i socjologia dostarczają pojęć potrzebnych do wyjaśnienia faktów edukacyjnych, filozofia dostarcza ogólnej i abstrakcyjnej refleksji nad nimi. Pozwala uporządkować kategorie nadające znaczenie faktom edukacyjnym i wyodrębnić zróżnicowane sposoby stawiania pytań o istotę edukacji. Jeden z działów filozofii - ontologia - stawiając pytania o naturę bytu, stawia także pytania o sposoby istnienia edukacji. Czy świat edukacyjny istnieje obiektywnie, a więc jest taki sam dla wszystkich podmiotów działań pedagogicznych? Z kolei epistemologia - drugi wielki dział filozofii - stawia pytania o naturę ludzkiego poznania. W kontekście pedagogiki są to pytania zarówno o naturę naukowego poznania faktów edukacyjnych, jak i o naturę poznawania świata przez uczniów.