SPOŁECZNE EFEKTY PATOLOGICZNYCH ZACHOWAŃ

ZACHOWANIA PATOLOGICZNE- pojawiają się w każdym społeczeństwie maja negatywne i pozytywne skutki o zasięgu makrospołecznym. Patologizacja zachowań i społeczna reakcja na nie dotyczą nie tylko prewencji indywidualnej, a także prewencji generalnej.

PREWENCJA INDYWIDUALNA- jest to reakcja na zachowanie przestępcze, patologiczne czy dewiacyjne. Podejmowana przez organy i funkcjonariuszy działających w imieniu społeczeństwa. Jej celem jest ukazanie jednostki w taki sposób, aby sankcja z jednej strony była legalnym sposobem działania, z drugiej strony, aby zniechęcała, odstraszała jednostke od powierzchni tych szkodliwych zachowan.

PREWENCJA GENERALNA - to działanie wobec przejawów zachowań społecznie szkodliwych, która ma na celu zniechęcanie ogólu osób- konformistów do naruszania norm prawnych. Reakcja ma wzbudzać wśród ludzi poczucie, że konsekwencje naruszania norm są nieuchronne i zawsze wiąża się z surowa sankcja. To powinno działać jako potencjalne zagrożenie , straszaku.

NEGATYWNE SKUTKI SPOŁECZNYCH ZACHOWAŃ PATOLOGICZNYCH :

SKUTKI OBCIĄŻAJĄCE- są to straty i szkody wyrządzone zachowaniami antyspołecznymi, straty mierzalne jako deficyt ekonomiczny. Szkodliwosc zachowan patologicznych wymaga powoływania instytucji nadzorczych, których kontrola jest obciążająca dla społeczeństwa pod względem ekonomicznym, a także jest dotkliwa jako zwiekszona ingerencja w Zycie jednostek, nawet jeżeli nie wykauja one zachowań patologicznych. Ingerencja w osobista wolność jest negatywnym skutkiem prewencyjnej kontroli i wczesnego wykrywania przejawów patologizacji życia.

SKUTKI SZKOLENIA- szeroka dyskusja o zachowaniach patologicznych jest motorem ich rozprzestrzeniania. Paradoksalnie napiętnowanie sposób zachowań patologicznych może być wykorzystywane jako czynnik zachęcajacy do prób zachowań ryzykownych, powielane są sposoby dokonywania tych czynnośći ( szczególnie ważne przy działaniach profilaktycznych np. profilaktyka narkomanii)

SKUTKI NIEPEWNOŚCI- zwiekszenie poziomu zachowan przestępczych powoduje, że społeczeństwo czuje się niepewnie, traci ważne poczucie ładu społecznego, bezpieczeństwa czy wiary w skuteczność mechanizmów ścigania i karania. Brak wiary w skuteczność ochrony przed zachowaniami patologicznymi ogranicza społeczna aktywność w obszarze tych zachowań( anomia społeczna)

SKUTKI ELIMINUJĄCE- czyli sytuacja w ktorej powstaje niekorzystny stan rozdźwięku pomiedzy grupami społecznymi. W niejasnych okolicznościach pojawiają się grupy, szczególnie uprzywilejowane, zwiększające wlasne uprawnienia kosztem ograniczenia uprawnieniem innych. Taka sytuacja wywołana przyzwoleniem ma zachowania patologiczne jednej z grup społecznych ( np. korupcja, zorganizowane struktury mafijne) powoduje, że pozostałe grupy społeczne eliminuja swój udział w życiu społecznym, wycofuja się z działalności, która nie przynosi oczekiwanych efektów.

SKUTKI DEZORGANIZUJĄCE- duże nasilenie zachowan patologicznych powoduje rozbicie stałych struktur społecznych. Ich rozbicie wymaga powoływania instytucji wspierających lub przejmujących ich funkcje np. wsparcie po dezintegracji zdan. Nagłe zmiany społeczne i brak możliwości szybkiego przystosowania się do nich powoduje stan rozbicia spójności.

SKUTKI POWIELANIA- rozprzestrzenianie się zachowan patogennych poprzez naśladowanie społeczne, szczególnie wśród ludzi młodych ryzykowne zachowania stają się wzorcowe, wykraczając poza wąskie grupy młodzieżowe.

POZYTYWNE SKUTKI SPOŁECZNYCH ZACHOWAŃ PATOLOGICZNYCH

SKUTKI DEFINICYJNE- efektem wystepowania zachowan szkodliwych jest usankcjonowanie reakcji wobec nich. To powoduje, że złe zachowania są łączone z koniecznością okreslenia sankcji za ich manifestowanie. Wysokość sankcji jest pośrednim określeniem jak ważna w danym społeczeństwie jest norma, którą zachowanie patologiczne narusza.

SKUTKI JEDNOCZĄCE- społeczności organizują się w reakcji na przestępstwo i patologicznych zachowaniach. Grupy społeczne piętnują osobę, która dopusza się zachowań szkodliwych w obawie przed nią.

SKUTKI ZABEZPIECZAJĄCE- pewne zachowania dewiacyjne są tolerowane z uwagi, na wybieranie mniejszego zła. Pojawia się kategoria zachowań ostrzegających o skłonnościach człowieka do naruszania norm, ale nie koniecznie jest to już zachowanie patologiczne czy przestępcze.

EFINIOWANIE ZACHOWAŃ DEWIACYJNY

Współczesne społeczeństwa funkcjonują według innych schematów niż dawniej, co powoduje bardzo duże trudności w jednoznacznym definiowaniu zachowań dewiacyjnych. Nie sposób znaleźć jednoznacznych kategorii różniących zachowanie dewiacyjne od normalnego. Zdaniem Beckera dewiacja zachowan zmienia się, w perspektywie czasu, to co dziś jest zakazane może być legalne i odwrotnie. Różnorodność społeczeństwa powoduje dewaluacje kanonów zachowania dewiacyjnego, kodeks karny podlega modyfikacji, dekalog nie jest przez wszystkich akceptowany- aktywnie jedynie niezbywalne prawa człowieka mogą wskazywac granicę po między dewiacją, normą.

PATOLOGIA - DEWIACJA- NORMA

PATOLOGIA - realizować intencje sprawcy, które zmierzają do wyrządzenia komuś krzywdy , - zachowanie świadome , - nie przypadkowe, mają określone intencje

PATOLOGIA według PODGÓRECKIEGO obejmuje 3 aspekty :

- zachowania człowieka

- określony typ instytucji

- system społeczny, które pozostają w niedający się sposób pogodzić sprzeczności ze światopoglądem, normami obowiązującymi w danej społeczności.

RÓŻNICE POMIĘDZY ZACHOWANIEM NORMALNYM A NIE NORMALNYM

ZACHOWANIE OPTYMALNE- norma; Jahoda ( bufor tolerancji społecznej), zgodne z wierzeniami, religią, zasadami i przestrzeganiem . CECHY :

- ma pozytywne nastawienie do siebie

- człowiek dąży do rozwoju osobistego i pokonywania własnych trudności

-autonomia i niezależność to znaczy rozsądne proporcje pomiędzy zewnątrz sterowością i wewnątrz sterowością

- adekwatny obraz siebie i rzeczywistości, unikanie steorotypów myślenia i działania

- kompetencje w działaniu adekwatne do wieku

-pozytywne relacje interpersonalne

W PROCESIE PEDAGOGICZNYM można kierować się katalogiem cech zachowań i odbiegających od ogólnie przyjętych standardów.

CECHY ZACHOWANIA ( KANONY) : Cechy zachowania wskazujące na nieadekwatność do powszechnie panujących wzorów:

- CIERPIENIE - osoba swoim zachowaniem wyraża cierpienie fizyczne lub psychiczne, które jest dla niego bardzo dolegliwe, dyskomfort wyraża się werbalnie lub niewerbalnie

- NIEDYSFUNKCJONALNOŚĆ ZACHOWANIA - brak umiejętności przystosowanych takich, które są oczekiwane z racji sprawności i wieku

- ŁAMANIE KONWENANSÓW- osoba funkcjonuje w taki sposób, iż narusza ogólnie przyjęte standardy w danej sytuacji np. lekceważy przyjęte „ świetności”

- NIEPOKÓJ I DYSONANS - występujący u obserwatora, który ogląda zachowanie danej osoby

- MANIFESTOWANIE ZACHOWAŃ - które utrudniają społeczne zachowanie np. stany urojeniowe, zespół Otella.

- NIEPRZEWIDYWALNOŚĆ ZACHOWAŃ - połączona ze słabą kontrolą sfery poznawczej nad sferą emocjonalną

Zachowania odbiegające od NORMY pojawiające się w różnych SFERACH LUDZKIEJ EGZYSTENCJI :

- SFERA BIOHAWIORALNA - dziwaczne, stereotypowe zachowania mimo, iż nie są przystosowane

- SFERA EMOCJONALNA - labilność, pobudzenie emocjonalne, nieadekwatne do sytuacji, duża ekspresja negatywnego afektu

- SFERA DOZNAŃ -ZMYSŁOWYCH- zniekształcony odbiór świata

- SFERA ZNIEKSZTAŁCONE WYOBRAŻENIA- np. rzutowanie winy innych za własne porażki, nadmierni krytycy, stosunek względem innych

- SFERA ZNIEKSZTAŁCONE SPOSOBY budowania relacji interpersonalnych

DEWIACJE I ZABURZENIA SEKSUALNE

Akt seksualny rozgrywa się na kontinuum od wzrostu pobudzenia seksualnego do rozładowania napięcia seksualnego.

DEWIACJA ZACHOWAŃ SEKSUALNYCH- może być związana z 1 lub 2 fazą, nie jednokrotnie perwersja zachowań seksualnych wynika z defektu obu faz.

- 1 FAZA - obejmuje zakres czynników i sytuacji wyzwalających napiecie seksualne// FETYSZ- czynnik wyzwalający podniecenie seksualne

-2 FAZA- obejmuje sposoby uzyskania satysfakcji na poziomie fizycznym i psychicznym// FILIE - nekrofilia, skorpion

W przypadku zaburzeń seksualnych mogą nastąpić zachowania, które powodują satysfakcję na poziomie fizycznym natomiast tylko wprowadzenie zachowań perwersyjnych może spowodować satysfakcję psychologiczną sprawcy.

GRANICE NORMY SEKSUALNEJ

NORMA SEKSUALNA- jest rozpatrywana w 3 aspektach :

- NORMA OPTYMALNA- zachowania płciowe człowieka, które z punktu widzenia społecznego i indywidualnego są godne propagowania, dotykają kwestii satysfakcji psychologicznej, fizycznej i służą prokreacji. Norma ta obejmuje zachowania, które są włączone w proces edukacji i wychowania.

- NORMA AKCEPTOWANIA- modele współżycia seksualnego, które wykraczają poza normy optymalne, natomiast nie czynią szkody partnerom, ale służą wzmacnianiu między innymi więziami.

- NORMA TOLEROWANA- praktyki seksualne, które ze względu na dobór partnerów stwarzają ograniczenia i nie prowadzą do rozwiązania trwałych więzi międzyludzkich, ale mimo to nie są bezwzględnie patologiczne.

ZABURZENIA SEKSUALNE- nie są one postrzegane w kategorii chorób, ale niosą w sobie istotne skutki społeczne i psychologiczne

Do kategorii ZABURZEŃ SEKSUALNYCH zalicza się 3 aspekty :

-NERWICA SEKSUALNA- istotą jest neurotyczny mechanizm zachowania, który utrudnia spełnianie 3 funkcji aktu seksualnego. Według Imielińskiego akt seksualny realizuje funkcje biologiczną( służy prokreacji ), psychologiczną( dostarcza satysfakcji partnerom), społeczną ( pogłębianie relacji międzyludzkich). Nerwica nie ma podłoża organicznego natomiast jest neurotycznym wynikiem seksualnym; obejmuje kilka poziomów :

-nerwicowa postawa seksualna( wobec siebie, partnera, życia seksualnego)

- nerwicowe zaburzenia reakcji seksualnej

- nerwicowe zaburzenia przeżyć emocjonalnych

- DEWIACJA SEKSUALNA - wyraża się jako nietypowe odchylenie co do preferowanych zachowań seksualnych; docelowo może przekształcić się w zboczenie seksualne, ale nie jest to konieczne w kategoriach dewiacyjnych pojawiają się odchylenia seksualne w zakresie obiektu wywołującego podniecenie (fetyszyzm) i/lub w zakresie sposobu realizacji praktyk seksualnych np. sadyzm, masochizm, oglądactwo, exchipicjonizm.

- PERWERSJA SEKSUALNA (ZBOCZENIE)- dotykają zaburzeń zarówno jak i do obiektu i sposobu, natomiast wiążą się z krytyczną reakcją partnera i kategorycznym brakiem jego akceptacji na tego typu zachowań. Perwersje wywodzą się z dewiacji seksualnej, ale dodatkowo naruszają porządek społeczny, zagrażają zdrowiu i życiu. Sytuacja perwersji seksualnej wiąże się z dewiacyjną formą zaspakajania popędu, która jest dla człowieka dominującym sposobem życia seksualnego.

ETIOLOGIA ZABURZEŃ SEKSUALNYCH- generalnie poszukując przyczyn dewiacji seksualnych można odwołać się do 2 nurtów teoretycznych:

TEORIE DZIEDZICZNOŚCI- zakładają, że człowiek rodzi się z dużym potencjałem rozwoju możliwości zachowania seksualnego , które nie zawsze wkomponowują się w nurt normy optymalnej. Zachowania seksualne są wypadkową sumy wpływu środowiska życia i cech dziedziczonych. Szczególną rolę odgrywa proces socjalizacji, w którym ważną rolę odgrywają procesy utożsamienia z własną płcią, akceptacja własnej płci.

TEORIE ORGANICZNE- zakładają, że pryczyna dewiacji seksualnej jest biochemiczna gospodarka mózgu lub ogranicza zmiany w płatach skroniowych płyny kory mózgowej.

PREDYSPOZYCJE DO ZACHOWAŃ DEWIACYJNYCH

Z punktu widzenia socjalizacji i wychowania wyuczone zachowania seksualne w znacznym stopniu wiążą się z doświadczeniami seksualnymi rozgrywającymi się w niekorzystnych sytuacjach społecznych:

-Traumatyczne życie uczuciowe dziecka w okresie wczesnego dzieciństwa ( np. utrata rodziców)

-Deficyty wiedzy w zakresie kultury pożycia seksualnego ( mity)

-Negatywne nastawienie do siebie ( obniżona samoocena)

-Negatywne doświadczenia dotyczące inicjacji seksualnej

-Urazy z dzieciństwa ( molestowanie przez kogoś z rodziny)

-Neurotyczny lęk przed aktywnością seksualna związany z obawą przed chorobami

ZAKRES I SKUTKI PRZEMOCY W RODZINIE

PRZEMOC - są to wszelkie nieprzypadkowe akty wykorzystujące ponad sprawcy, które wchodzą w osobistą wolność jednostki, przyczyniają się do jej fizycznej lub psychicznej szkody, wykraczają poza społeczne normy wzajemnych kontaktów , wszelkie akty udręczenia i okrucieństwa.

OCENIAJĄC SYTUACJE PRZEMOCOWĄ UWZGLĘDNIA SIĘ 3 WARUNKI :

-Zachowanie sprawcy narusza dobro i prawa ofiary

-Przemoc służy realizacji potrzeb sprawcy a nie ofiary

-Sprawca pozwala sobie na przemoc wobec ofiary, bo czuje się bezkarny

PRZEMOC OBEJMUJE ZACHOWANIA :

-Krzywdzące-

-Zaniedbywanie- czyli brak zaspakajania potrzeb dziecka, zaniedbanie ze strony opiekuna

PRZEMOC- jest to działanie celowe nawet jeżeli sprawca wpiera te intencje lub nie przyznaje

się do nich. Obejmuje skutki działania sprawcy, a nie jego motywację która trudno ustalić.

Zdaniem J. Mellibrudy przemoc może mieć charakter :

Gorący - zachowanie nagłe impulsywne, jako reakcja nagła na bodźce bez planu działania, przy dużym pobudzeniu emocjonalnym.

Zimny- odrzucona w czasie od zaistnienia bodźców wyzwalających zaplanowania, wynika ze strategii działania, a nie furii sprawcy.

ZACHOWANIE PRZEMOCOWE MA ZWYKLE 4 FAZY ( Pospieszył)

1) Faza narastania napięcia

2) Faza sytuacji wyzwalania przemocy

3) Faza przemocy

4) Faza pojednania

Efekty zjawiska przemocy:

a) zachowania sprawców przyjmują kilka strategii:

- Strategia I.- Podejmowanie kroków do podejmowania z ofiarą swojego zachowania, co jest wynikiem uzależniania się od ofiary. Sprawca potrzebuje ofiary - ona rozładowuje jego napięcia i defekty. Niekiedy usprawiedliwia swoje zachowanie lub przyznaje się do niego po to, by nie stracić ofiary.

- Strategia II- Przyjmowanie nowej strategii, bagatelizowanie sytuacji, granie dalej roli przykładnego ojca, partnera, jakby nic się nie stało. W celu podtrzymania toksycznej więzi z ofiarą manifestuje swoją dobroć, uczynność na rzecz związku.

- Strategia III- Emocjonalna separacja, podzielenie mieszkania na odrębne obszary, zamykanie pomieszczeń na klucze, manipulowanie dziećmi, aby budować sfery wpływu, cykliczne możliwości mają na celu sprowokowania do naruszenia odrębności, co stanowi czynnik zapalny do aktu przemocowego

Efekty po stronie ofiary:

1) Nieumiejętność stosowania strategii i poprawnej adaptacji do sytuacji społecznej, na którym ciąży uraz, szkodliwe doświadczanie bycia ofiarą przemocy. Przemoc - stresor - utrudnia poprawną adaptację ofiar, powyżej 3 lat urazów

- Zaburzenia pourazowe, izolowanie się od ludzi, natrętne wspominanie i powracające obrazy przemocy

- anhedonia - nie reagowanie na otoczenie, impulsy strachu, paniki, unikanie okoliczności wiążących się z dawnymi pretekstami, całkowita lub częściowa niezdolność do przypomnienia sobie stosowanej przemocy, drażliwość, zaburzenia snu

- zaburzenia adaptacyjne: nastrój depresyjny, lęki, niemożność zapanowania nad własną sytuacją życiową, wycofanie, gwałtowne reakcje, zachowania agresywne lub wycofane

- zaburzenia dysocjacyjne: fizyczne reakcje organizmu na stan psychiczny - jako efekt pourazowej sytuacji, a nie wynik zaburzeń organicznych

- lęk, depresja, myśli samobójcze, występujące do 6 miesięcy do zadziania stresora

- utrzymuje się nadmierna czujność, obawa, szczególna wrażliwość np. na hałas

- powracające wspomnienie z sytuacji urazowej, rezygnacja ze społecznej aktywności

2) Wyuczona bezradność fizyczna jako mechanizm przystosowania

- bierne znoszenie zachowań krzywdzących, mimo świadomości, że zachowania te są bezprawne i naruszają integralność osoby

- znoszenie przemocy nie jest wynikiem upodobań ofiary, ale utrwalanych mechanizmów adaptacyjnych. Początkowo ofiara buntuje się przed takim zachowaniem, traktowaniem (faza buntu) wymusza również swoją agresją konieczność zaprzestania agresji. Burzliwe awantury, wzajemne bójki okazują się nieskuteczne i następuje faza adaptacji, czyli uczeni aide zmniejszania dolegliwości wynikających z przemocy, aby nie narażać na większe straty

3) Psychologiczna pułapka - w jakiej znajduje się ofiara

- ofiara buduje własne oczekiwania, mimo że są nierealne to podejmuje skoncentrowane działania, której mają do tych oczekiwań doprowadzić

- mechanizm podobny do uzależnienia, jednak ponosi nieproporcjonalne koszty w pogoni za własnymi celami, przyjmuje na siebie winę za niepowodzenia

- wiara w zmianę w toksyczne ego związku/ bagatelizacja zachowań partnera

4) Syndrom sztokholmski - paradoksalny sposób przystosowania do doświadczania przemocy, kiedy ofiara fascynuje się osobą agresora, przemocą, u niego szuka ratunku dla siebie, przywiązując się do oprawcy

- jego siła jest proporcjonalna do sytuacji zagrożenia życia

- może być efektem sytuacji, w której nastąpiła realna groźba utraty życia i życie uzależnione było od agresora (pranie mózgu)

- gdy zachowanie sprawcy wobec ofiary było nacechowane „swego rodzaju gry dobry i zły policjant”

---