Do metod badań można zaliczyć (modele) :
- sondaż diagnostyczny, badania ilościowe na dużej grupie ( minimum 30 osób, lepiej 50 lub więcej - wyraźne różnice)
Wybór próby reprezentacyjnej: losowy (prosty, systematyczny, warstwowy, zespołowy /grupowy/) i nielosowy (okolicznościowy, celowy /ekspercki/, kwotowy).
Ocena metody sondażu diagnostycznego.
- Błędy: pytania sugerujące odpowiedź
- zbyt mały wybór odpowiedzi np. Tak/ Nie, / powinno być jeszcze Nie wiem, Trudno powiedzieć/
- podwójne pytania / łączenie w jedno/ - należy rozdzielić na dwa oddzielne
- długie i skomplikowane pytania
- należy unikać form przeczących
- używanie zrozumiałych pojęć / a jeżeli nie to wyjaśnić
- monografię pedagogiczną, czyli metodę, która prowadzi do opisu instytucji wychowawczych np. szkoły, spółdzielni mieszkaniowej, placówki opiekuńczo-wychowawczej. W badaniach tych dąży się do wejrzenia w głąb funkcjonowania instytucji jako systemu społecznego i systemu związanej ze sobą grupy ludzi. Pozwala na rozpoznanie struktury i efektywności działań wychowawczych, do postawienia diagnozy określonych niedomogów i opracowania koncepcji ewentualnych ulepszeń. Metoda ta jest dość łatwa w realizacji i oddaje szereg zasług w badaniach pedagogicznych.
- metodę indywidualnego przypadku, która sprowadza się do biografii ludzkich. Jest sposobem badań polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich, uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych.
- eksperyment pedagogiczny, którego charakter polega na wprowadzeniu do wybranego układu (np. zbiorowości społecznej) specjalnie przez nas wybranego czynnika w celu uzyskania pożądanych zmian układu lub w celu sprawdzenia jakie zmiany zajdą pod wpływem tego nowego czynnika (zwanego zmienną niezależną). Rezultatem są zawsze określone zmiany. Nie można dopuścić jednak, aby w założeniach badawczych przyjęto świadomie działania szkodliwe dla określonej grupy (np. wzbudzanie agresji). Dlatego tak ważne jest etyczne postępowanie badacza.
W badaniach pedagogicznych są stosowane także różne techniki badań. Natomiast narzędzie badawcze to przedmiot służący do realizacji wybranej techniki badań.
*Według T. Pilcha „techniki badań są czynnościami określonymi przez dobór odpowiedniej metody i przez nią uwarunkowanymi (…) Technika badawcza ogranicza się do czynności pojedynczych lub pojedynczo jednorodnych”
Wśród technik badawczych wykorzystywanych w badaniach pedagogicznych można wymienić, m.in.:
3.Obserwacja
Rodzaje obserwacji:
- wstępna, otwarta, swobodna,
- Obserwacja standaryzowana- wykorzystujemy określone narzędzia informacji dzięki obserwacji arkusz obserwacyjny
- Obserwacja niestandaryzowana- swobodna w postrzeganiu faktów, zjawisk, zdarzeń
- Obserwacja pośrednia- poprzez reakcję innej osoby,
- Obserwacja uczestnicząca- musimy być członkami grupy, być zaakceptowanym przez grupę.
- Obserwacja Jawna- informowanie grupy o roli badających
- Obserwacja niejawna
- Obserwacja częściowa
- Obserwacja nieuczestnicząca / tylko obserwacje/
Zalety i wady obserwacji.
Zalety:
- bezpośredni kontakt
- obserwacja w naturalnym środowisku, w którym nie można przeprowadzać wywiadu lub ankiety / np. z dziećmi/
Wady:
- więzi emocjonalne wpływają na naszą ocenę i badania, sympatia, antypatia
- tylko mała grupa
- niedokładność spostrzeżeń
Narzędzia obserwacji: materiały nie standaryzowane (notatki, opisy, rejestracja dźwiękowo- fotograficzna)
materiały standaryzowane (dziennik obserwacji, arkusz obserwacyjny).
Warunki poprawnego przeprowadzenia obserwacji: planowość, dokładność, systematyczność, obiektywność, wnikliwość.
- Wywiad
Rodzaje wywiadów: swobodny, narracyjny (historia mówiona), pogłębiony, standaryzowany (skategoryzowany) i nie standaryzowany (nie skategoryzowany), jawny, ukryty, jawny nieformalny (ukryty formalny), indywidualny i grupowy (zbiorowy), jednorazowy i panelowy (powtarzany).
- Wywiad swobodny- rozmowa swobodna, by zbierać najważniejsze informacje, dla orientacji przygotowanie do otwartego wywiadu pogłębionego.
- Otwarty wywiad pogłębiony- dopuszczamy nowe pytania, które rodzą się w trakcie wywiadu, pogłębiony- zdajemy pytania dodatkowe pogłębiające
- Wywiad skategoryzowany- pytania są uwzględnione, nie można ich zmieniać, w tej samej, kolejności, nie można zadawać pytań dodatkowych
- Wywiad nieskategoryzowany - otrzymanie jak najwięcej informacji na dany temat, najbardziej różnorodny
- Wywiad jawny- osoba jest poinformowana o celu wywiadu
- Wywiad ukryty- nie poinformowana / w formie rozmowy o celu wywiadu/
- Wywiad formalny - osoba wie, że jest przeprowadzany wywiad, ale nie zna celu, przeprowadzania wywiadu
- Wywiadzie indywidualnym
- Wywiadzie zbiorowym / grupowym/ - dyskusja z grupą sfera, którą badamy musi dotyczyć wszystkich
- Wywiad ustny
- Wywiad pisemny
- Wywiady jednorazowe
- Wywiady ponowne- po jakimś czasie, by zbadać co się zmieniło w jednym obszarze
- Wywiad narracyjny
- wywiady telefoniczne
wywiady internetowe
Reguły formułowania pytań.
- Język: dostosowane: prosty sposób, nie używamy gwary, potocznego języka
- Nie używamy pytań sugerujących
- Zaczynać od pytań ogólnych, potem do szczegółowych, pytania wprowadzające.
- Na początku metryczka
- Złagodzenia, pomniejszenia - nie kraść , tylko wziąć do domu.
- Zakończenie
- Nie może być osób trzecich
- Unikamy pytań Czy? raczej Co? Dlaczego? W jaki sposób?
Czynniki zakłócające wiarygodność informacji (ze strony respondenta; kwestionariusz; ze strony prowadzącego badania).
1.Ze strony respondenta / mówienie nie prawdy/ , konfabulacje, nie ma swojego zdania,
2.Z kwestionariusza wywiadu
3.Ze strony osoby przeprowadzającej wywiad / nie można umniejszać postaw, poglądów, nie można komentować odpowiedzi respondenta, mimika
- nie właściwy ubiór
- nie używamy perfum
- nie właściwy dobór miejsca, okoliczności towarzyszących
- kontrola zespołu
Zalety i wady wywiadu.
Zalety wywiadu:
- Estetyczne- dodatkowe pytania, szczegółowe, różne, można obserwować i wyciągać wnioski, reakcje, mimika
- Więcej odpowiedzi- niż w pytaniach ankietowych,
Wady wywiadu
- czasochłonność
- brak anonimowości- brak ...
- analizę treści, służącą do obiektywnego, systematycznego i ilościowego opisu jawnej treści przekazów informacyjnych. Treść dokumentów może ukazywać różne zjawiska i przemiany cech psychicznych czy charakterystyk. Można uzyskać dzięki tej technice informacje o osobowości, psychice, pragnieniach, wyobrażeniach czy potrzebach ludzi. Oprócz tego technika ta pozwala na postawienie diagnozy cech psychicznych osób czy grup.
- techniki projekcyjne, które pozwalają poznać postawy indywidualne i zbiorowe dzięki działaniu czynnika celowo zorganizowanego, który powinien wywołać określone reakcje i postawy emocjonalne. Czynnik ten czy też inaczej sytuacja bodźcowa nabiera znaczenia przez to, że działa na podświadomość badanego, to ona bowiem narzuca indywidualne znaczenie temu czynnikowi. Przedmiotem zainteresowania jest charakter, siła, natężenie, trwanie reakcji. Najczęściej stosuje tę technikę psychologia kliniczna i eksperymentalna. Spośród technik projekcyjnych najbardziej znane są techniki werbalne, polegające na kojarzeniu słów, kończeniu zdań lub odpowiedziach na specjalne pytania oraz obrazkowe, które polegają na opisywaniu treści np. podsuniętych obrazków.
- Ankieta
Rodzaje ankiety: rozdawana, pod kierunkiem, pocztowa (rozsyłana), telefoniczna.
Konstrukcja ankiety.
I Trambuła- wprowadzenie ilościowe do respondentów
1.co reprezentują
2.cel badań
3.prośba o rzetelne odpowiedzi
4.czy badania są anonimowe
II Pytania właściwe
Rodzaje pytań:
Zamknięte-TAK/ NIE, TRUDNO POWIEDZIEĆ
Otwarte-bez możliwości odpowiedzi
Półotwarte- odpowiedzi z możliwością /NIE/ Jakie? …./ , /2-3%/
Pytania komunikatywne- podają szereg odpowiedzi, badany zaś ma możliwość dokonania wyboru kilku z nich,
Pytania dysjunktywne- wybór jednej odpowiedzi
Kafeteria-zbiór odpowiedzi do pytania
Pytania filtrujące- / warunkowe/ - decydują czy następne pytanie należy zadać czy nie
Odpowiedź : NIE DOTYCZY
Pytania wprowadzające- ogólne, proste, nie wymagające dłuższego namysłu
Pytania relaksujące- pomiędzy pytaniami trudnymi wymagającymi większego wysiłku pytania dla relaksu dotyczące tematu
Pytania kontrolne- powtórzenie pytania, ale w innej formie
Pytania projekcyjne- pytania o odpowiedzi wprost, ale w sposób pośredni np. Jak zdaniem Państwa ludzie reagują…
Reguły formułowania pytań.
Zalety i wady badań ankietowych.
Zalety:
- niskie koszty
- w bardzo krótkim czasie duża grupa przebadana
- większa anonimowość
- osoby mogą przemyśleć odpowiedzi
- jest możliwa konsultacja
Wady:
- tylko informuje nie wyjaśnia
- niski odsetek wzorów