Ćwiczenia logorytmiczne w przedszkolu.
( Opracowała: mgr Dorota Foltyn - nauczycielka Przedszkola nr 50 w Bielsku - Białej ).
Logorytmika jest dziedziną wiedzy stosującą elementy gimnastyczne (znacznie jednak odbiega od zajęć wychowania fizycznego), zajmującą się kształceniem piękna ruchu (wychowanie estetyczne), by na bazie w/w ćwiczeń muzyczno-ruchowych stosować ćwiczenia słowno-ruchowe, których składnikiem wiodącym jest rytm.
Ćwiczenia muzyczno-ruchowe mają na celu kształcenie i sprawne wykonywanie ruchu, a co za tym idzie, wyrabiają szybką orientację w czasie i przestrzeni, umiejętność koncentracji uwagi, zmuszają do sprawniejszego myślenia. Kształcą też takie cechy charakteru, jak zdyscyplinowanie, karność, porządek, aktywność, poczucie odpowiedzialności, umiejętność współdziałania w grupie, samodzielność. Przede wszystkim jednak kształcąc ruchy całego ciała (makroruchy), wpływają pośrednio na usprawnienie narządów mownych (mikroruchy), gdyż ułatwiają ich ćwiczenie. Celem ćwiczeń muzyczno-ruchowych jest także wyrabianie u dzieci wrażliwości na muzykę, kształcenie słuchu muzycznego, poczucia rytmu itd. Ćwiczenia logorytmiczne w znacznym stopniu są realizowane na zajęciach z RYTMIKI w przedszkolu. Wskazane jest prowadzenie tych ćwiczeń ze wszystkimi dziećmi, szczególnie zaś z tymi, u których obserwuje się brak koordynacji ruchowej i silne napięci mięśniowe (np. w przypadku dzieci jąkających się).
Ćwiczenia logorytmiczne przeprowadza się w 3 grupach:
Ćwiczenia techniki ruchu.
Są one pochodzenia gimnastyczno-tanecznego. Są to ćwiczenia zarówno diagnostyczne, jak i prognostyczne, gdyż pozwalają na rozeznanie, jakiego rodzaju zaburzenia występują u danego dziecka, a jeśli są one duże - pozwalają przypuszczać, że towarzyszą im również zaburzone ruchy narządów mownych. Ćwiczenia te mają również znaczenie wychowawcze, gdyż wykonywane grupowo wprowadzają element współzawodnictwa i likwidują zahamowania w przypadku silnych napięć ruchowych i emocjonalnych.
PRZYKŁADY ZABAW:
3 LATKI
„Koci, koci łapci” - dzieci ilustrują treść rymowanki: „Koci, koci, łapci, pojedziem do
babci (klaszczą w dłonie), babcia da nam kaszki (układają dłonie na kształt miseczki z kaszką), a dziadek okraski” (zacierają rączki).
„Wirujące listki” - /tamburyno, emblematy listków/ - dzieci przykucają na dywaniku, na sygnał - dźwięk tamburyna -
wstają i biegają na paluszkach (lekko), naśladując „wirujące listki”. Na przerwę w muzyce przykucają, zaś po usłyszeniu tamburyna ponownie wstają i biegają na paluszkach.
„Wróbelki i bociany” - /emblematy/ - dzieci podzielone na dwie grupy: „wróbelki” i „bociany” stoją w swoich
gniazdach. Na dany sygnał - dzwoneczek - „wróbelki” wylatują ze swoich gniazdek (obręcze) i naśladują fruwające, małe ptaszki - szybko ruszając małymi skrzydełkami. Na kolejny sygnał - bębenek - „wróbelki” wracają do swoich gniazd a „bociany” wychodzą na łąkę - wysoko podnosząc kolana i zaczynają fruwać - powoli machając dużymi skrzydłami itd.
4 LATKI
„Wielkoludy i krasnoludki” - /pianino/ - dzieci maszerują po sali zgodnie z melodią graną na pianinie: dźwięki niskie
- dzieci „wielkoludy” wyciągają do góry ręce, wykonują wspięcie na palce i tak maszerują po sali, na zmianę melodii - dźwięki wysokie - dzieci „krasnoludki” z opuszczonymi raczkami starają się chodzić na piętach lub zwyczajnie w różnych kierunkach. Zabawę zaleca się powtórzyć kilka razy.
„Walka z piłkami” - /piłki/ - nauczycielka toczy kolejno kilka piłek do dziecka, które od razu odtacza je z
powrotem. Można toczyć nawet kilka piłek na raz. Aby je odesłać, dziecko musi się wykazać zręcznością i szybkim refleksem.
5 LATKI
„Motyle” - /wstążeczki na przeguby rąk, krążki/ - dzieci- „motylki” przykucają na „kwiatkach” - krążkach
porozkładanych na dywanie. Gdy pojawi się muzyka „motyle” fruwają nad łąką pomiędzy „kwiatami”, szeroko poruszając ramionami. Na przerwę w muzyce „motyle” siadają na „kwiatkach”, ruszając nadal skrzydełkami. Po chwili ponownie słychać muzykę i zabawa trwa nadal.
„Fale” - /kaseta z nagraniem, chusta/ - dzieci stoją wokół chusty, trzymając ją prawą ręką. Gdy usłyszą muzykę
(szum morskich fal), odtwarzaną z kasety - idą w prawą stronę podnosząc i opuszczając łagodnym ruchem chustę - „falowanie morza”.
„Piłka w kole” - /duża piłka plażowa/ - dzieci ustawione w kole, w pozycji siadu rozkrocznego, z rękami wzdłuż
tułowia i dłońmi opartymi o podłogę, podają miedzy sobą piłkę, odpychając ją prawą lub lewą stopą albo obunóż w taki sposób, by nie znalazła się poza obwodem koła.
6 LATKI
„Pajacyki” - /pianino bądź kaseta z nagraniem/ - dzieci spacerują po sali w rytmie słuchanej melodii, z rączkami na
biodrach, starając się mieć proste plecy. Na przerwę w muzyce - zatrzymują się i wykonują skoki „pajacyki” w miejscu. Kiedy usłyszą ponownie melodię - spacerują dalej, itd.
„Stopki” - początkowo nauczycielka, potem wybrane dziecko siada przed grupą i wykonuje dowolne ruchy stopami i
palcami (musi mieć gołe stopy) - grupa powtarza te ruchy.
„Wesoły Pinokio” - dzieci naśladują chód ludzika z drewna: 1) chodzą na prostych
nogach, 2) biegają w różnym tempie (np. 4 kroki szybko, 4 - powoli), 3) dotykają czubkami palców do podłogi przed zrobieniem każdego kroku, 4) podskakują na jednej nodze lub obunóż.
„Gumoludki i roboty” - /podkład muzyczny/ - dzieci poruszają się swobodnie po sali i reagują na muzykę, wykonując
określone ruchy, przypominające sposób poruszania się „człowieka z gumy” - miękki, swobodny i sprężysty albo „robota” - sztywny i urywany. Komendę określającą sposób poruszania się wydaje nauczycielka, dostosowując odpowiedni podkład muzyczny.
Ćwiczenia metrorytmiczne.
W czasie tych zabaw potrzebny jest akompaniament muzyczny lub zastępczy. Gdy brak akompaniamentu, można stosować instrumenty perkusyjne. Dzieci powinny nauczyć się odróżniać wartości rytmiczne: cała nutę, półnutę, ćwierćnutę, ósemkę, szesnastkę, aby umieć dostosować ruch ciała do czasu trwania dźwięku.
Ćwiczenia te mają na celu wyrobienie u dziecka:
umiejętności słuchania muzyki,
umiejętności właściwego wiązania ruchu z muzyką,
wrażliwości i szybkiego reagowania na zmiany rytmu,
opanowania całego ciała i związanej z nim estetyki ruchu,
dodatnich cech charakteru (samodzielności, współdziałania w grupie itp.),
słuchowego rozróżniania i właściwego wypowiadania ciągów słownych (uwzględnianie elementów prozodycznych mowy: melodii, akcentu i rytmu).
PRZYKŁADY ZABAW:
3 LATKI
„Idą dzieci do przedszkola” - /bębenek/ - na dźwięk bębenka w rytmie umiarkowanego marszu dzieci maszerują po
sali w różnych kierunkach, wymachując rączkami. Na zmianę rytmu (rytm ósemek) biegają na paluszkach, wymijając się. Po czym ponownie wraca rytm zachęcający do marszu.
„Małe i duże piłeczki” - /tamburyno/ - dzieci - „piłeczki” podskakują w miejscu, w rytmie wygrywanym na
tamburynie przez nauczycielkę : szybkie tempo - skaczą małe piłeczki, wolne tempo - skaczą duże piłki.
4 LATKI
„Pociągi” - / bębenek/ - dzieci podzielone na trzy grupy tworzą „pociągi” : towarowy, osobowy, pośpieszny, które
stoją w trzech różnych miejscach na sali. Nauczycielka objaśnia reguły zabawy, wystukując rytm na bębenku i określając, który pociąg ruszy ze „stacji kolejowej”. Po czym zaprasza do wspólnej zabawy, wystukując charakterystyczny rytm: wolny - rusza „pociąg towarowy”, umiarkowany - rozpoczyna swoją jazdę „pociąg osobowy” a zatrzymuje się „pociąg towarowy”, szybki - rozpędza się „pociąg pośpieszny” a staje „pociąg osobowy”. Staramy się, aby każde dziecko miało możliwość poruszania się w różnym tempie. Kolejność wywoływania „pociągów” należy zmieniać.
„Słuchaj uważnie” - /bębenek, krzesełko/ - dzieci spacerują po obwodzie koła, w wyznaczonym miejscu na
krzesełku leży bębenek. Na dźwięk dzwoneczka koło zatrzymuje się, dziecko stojące najbliżej instrumentu bierze go do rąk. Nauczycielka podaję mu prosty rytm do odtworzenia, dziecko powtarza go, po czym reszta dzieci odpowiada echem, wyklaskując ten rytm.
5 LATKI
„Hop - bęc” - / kaseta z nagraniem/ - dzieci maszerują po sali zgodnie z muzyką i na przerwę w
akompaniamencie wykonują odpowiednią ilość rytmicznych podskoków, kończących się przykucnięciem, np.:
- hop, hop, bęc,
- hop____hop,hop,bęc. itd.
„Zabawa z piłką” - /piłka, akompaniament pianina nagrany na taśmę magnetofonową/ - dzieci stoją w kole, jedno z
nich trzyma piłkę, słychać muzykę w takcie dwu-, trzy-, czteromiarowym na zmiany. Na „raz” dzieci kolejno podają piłkę między sobą - od dziecka do dziecka. Muszą przy tym uważać na akcenty muzyczne w zmieniającym się metrum.
6 LATKI
„Piłka wędrowniczka” - / piłka/ - dzieci stoją w 2 rzędach w pewnych odstępach.
* * *
* * * *
Rzucanie piłką powinno wypaść na mocną część taktu, zaś w czasie pozostałych piłkę należy przetrzymać.
„Zabawne koło” - /pianino lub nagranie magnetofonowe/ - dzieci stoją w kole, nauczycielka gra bądź odtwarza z
kasety akompaniament grany na pianinie w metrum 44 .Na „raz” dzieci kolejno wykonują siad skrzyżny do momentu, aż wszystkie usiądą. Po czym następuje zmiana metrum na 34 dzieci na „raz” kolejno wstają. Następnie metrum zmienia się na 24 i dzieci znowu kolejno siadają na „raz”.
„Na 4, na 3, na 2, na 1” - /tamburyno/ - dzieci siadają w kole, w siadzie skrzyżnym i wykonują
wcześniej ustalone ruchy rękami, licząc na 4, na 3, na 2 i na 1, tzn. uderzają :
4 x o kolana, 4 x klaśnięcie, 4 x z boku o podłogę, 4 x przyklask nad głową,
3 x o kolana, 3 x klaśnięcie, 3 x z boku o podłogę, 3 x przyklask nad głową,
2 x o kolana, itd.
Podczas trwania zabawy nauczycielka wybija rytm na tamburynie.
Ćwiczenia łączące tekst z elementami ruchowymi i rytmicznymi.
Stanowią one ostatni etap ćwiczeń logorytmicznych. Wykorzystuje się tu umiejętności zdobyte w czasie poprzednich zajęć. Najprostszymi ćwiczeniami tego typu jest zastosowanie wyrazów dźwiękonaśladowczych. Kształcą one wrażliwość słuchową dziecka, ćwiczą prawidłowy oddech i rozwijają mięśnie narządów mownych. Wskazane jest, aby w tych zajęciach wykorzystywać również umiejętności zdobyte w czasie ćwiczeń fonacyjnych:
W tej grupie wyróżnia się:
- zabawy z zastosowaniem wyrazów dźwiękonaśladowczych,
- zabawy z wykorzystaniem znanych dzieciom tekstów,
- zabawy z wykorzystaniem metody DOBREGO STARTU, która zakłada usprawnienie analizatorów wzrokowego i słuchowego, motoryki całego ciała (szczególnie zaś ręki i nadgarstka), kształcenie lateralizacji i orientacji przestrzennej. W zabawach tych znaki graficzne oznaczają ruchy rak w czasie śpiewu. Podczas wykonywania ćwiczenia dzieci rysują te znaki na papierze; usprawnia to nadgarstek, ćwiczy koordynację ruchową. Nie wolno ruchów wykonywać w powietrzu.
PRZYKŁADY ZABAW:
3 LATKI
„Kwoka i kurczątka” - /grzechotka, emblematy/ - nauczycielka gra na grzechotce, dzieci - „kurczątka” spacerują
po sali, machając malutkimi skrzydełkami i wydając głosy: pi, pi, pi, pi, ........ Na przerwę w akompaniamencie i głos nauczycielki, która naśladuje „kurę” , nawołującą swoje dzieci: ko, ko, ko, ko, ...., kurczątka gromadzą się wokół mamy i cichutko przykucają. Zabawa powtarza się kilka razy, rolę kury może przyjąć jedno z dzieci.
„Kotek nosek myje” - dzieci ilustrują treść śpiewanej piosenki.
„Koty” - /podkład muzyczny, emblematy/ - dzieci -„koty” śpią na dywaniku w dowolnej pozycji, a gdy usłyszą
muzykę, chodzą na czworaka po całej sali, naśladując głos małego kotka: miau, miau, miau, miau........
Na przerwę w muzyce kotki zasypiają.
4 LATKI
„Na łące” - /bębenek, trąbka, emblematy/ - dzieci podzielone na trzy grupy: „świerszcze”, „żaby”, „pszczoły” - stoją
w luźnych gromadkach. Każda grupa wywoływana jest do poruszania się innym akompaniamentem. Na dany sygnał, np. klaśnięcie - „świerszcze” wykonują długie skoki i wydają głosy - cyk, cyk, cyk........;pozostałe dzieci kucają. Potem zmienia się sygnał, np. uderzanie w bębenek to znak dla „żabek”, które skaczą i wołają - kum, kum, kum......... rech, rech, rech.... . Trzeci sygnał, np. gra na trąbce wywołuje „pszczoły”, które biegają drobniutkimi kroczkami i machają malutkimi skrzydełkami, bzykając - bzzzzz, bzzzzz, bzzzzz...... Zabawa ta ma swoje zastosowanie w grupie ćwiczeń artykulacyjnych.
Kolejność poszczególnych sygnałów czy zmiana melodii wywołujących poszczególne grupki dzieci jest różna, co zmusza do uważnego słuchania i szybkiego reagowania na nie.
„Chodzi much po suficie” - dzieci leżąc na plecach, wypowiadają w różnym tempie tekst, poruszając przy tym
rączkami i nogami tak, jakby chodziły na czworaka:
„Chodzi mucha po suficie, a czy wy tak potraficie? - NIE, Bęc!!!”
5 LATKI
„Samochody” - /krążki, tamburyno, zielony i czerwony znak/ - dzieci wykonują siad skulny na plastikowych krążkach
w oczekiwaniu na dany sygnał - dźwięk tamburyna. Gdy pojawi się dźwięk „samochody” rozpoczynają swoją jazdę i poruszają się w dowolnych kierunkach, a w momencie mijania się trąbią - piiip, piiip, piiip...; tidi, tidi, tidi.. .Odmianą zabawy jest to, że „samochody” będą poruszać się i zatrzymywać na sygnały wzrokowe (zielony krążek - „jedź”, czerwony - „zatrzymaj się”).
„Pieczemy ciasto” - /podkład muzyczny odtwarzany z taśmy/ - dzieci w siadzie skrzyżnym siedzą w kole na dywaniku
i naśladują ruchy, ilustrujące czynności wykonywane podczas pieczenia ciasta. Wszystkie czynności wykonują zgodnie z słuchaną muzyką. Ucierają ciasto pałką w makutrze, dodają 4 jajka, które są za plecami, wykonując skręt tułowia w prawo - biorą jajko mówiąc: hop, rozbijają je o ramię mówiąc: puk, wrzucają do ciasta mówiąc: chlup, skorupki rzucają za siebie mówiąc: ciup ( to samo w lewą stronę ). Po czym dzieci naśladują ruchy ugniatania ciasta i wałkowania go, ozdabiają ciasto bitą śmietaną - szyp, szyp i posypują bakaliami. Na koniec dzieci częstują siedzących dookoła kolegów i koleżanki ciastem.
„Moja Ulijanko” - dzieci ilustrują ruchem treść znanej im piosenki.
6 LATKI
„Siała baba mak” - dzieci stoją w kole i kierując się w prawą stronę, wykonują
określone ruchy, wypowiadając znany im tekst:
„Siała baba mak, /1 krok - lewą nogą, 2 - prawą, 3 - lewą, i lekkie przygięcie obu kolan/
Nie wiedziała jak. /trzy kroki do przodu jak wyżej/
A dziad wiedział, nie powiedział, /bieg wokół własnej osi - 8 kroków/
A to było tak”. /trzy kroki do tyłu - jak w II - powrót na miejsce po wersecie I./.
„My jesteśmy krasnoludki” - dzieci ilustrują treść znanej piosenki.
„Zuch marynarz” - dzieci wykonują kolejne sekwencje ruchów do treści piosenki.
„Siedmiokroczek” - ~//~
„Magiczna liczba siedem” - ~//~
„Rysowane piosenki” - /plansze ze znakami graficznymi/ - dzieci śpiewając, rysują znaki graficzne ilustrujące znane
piosenki, bądź wodzą palcem po takich znakach ( metoda Bon Départ). Nie wolno ruchów wykonywać w powietrzu.
Powyższe przykłady ćwiczeń i zabaw logorytmicznych zostały zaczerpnięte z pozycji książkowej Elżbiety Sachajskiej „Uczymy poprawnej wymowy”, innej literatury fachowej oraz prywatnego zbioru autorki.
nauczyciel - logopeda Dorota Foltyn
3