Protetyka stomatologiczna

Protezy całkowite

Proteza całkowita - urządzenie mechaniczne, które wprowadzone do jamy ustnej ma do spełnienia odbudowę utraconej czynności żucia, poprawę wymowy i przywrócenie zadowalającego wyglądu estetycznego.

Strefa neutralna → potencjalna przestrzeń dla protezy:

1. powstaje po usunięciu zębów i zaniku wyrostków zębodołowych.

2. ograniczona jest:

1. od góry przez szczękę i podniebienie miękkie

2. od dołu przez żuchwę i dno jamy ustnej, a wewnętrznie przez język

3. zewnętrznie przez wargi i policzki

3. jest obszarem w jamie ustnej, w którym siły języka działające na zewnątrz są równoważone przez kierunki sił wyzwalanych przez wargi i język, a działających do wewnątrz (Beresin i Schliesser)

Podłoże protetyczne bezzębnych szczęk to zespół tkanek twardych i miękkich jamy ustnej. Stan podłoża zależy od budowy anatomicznej i zmian zachodzących w jamie ustnej.

W skład tkanek twardych wchodzi:

• w szczęce: wyrostek zębodołowy i podniebienie twarde

• w żuchwie: część zębodołowa (wyrostek zębodołowy)

Łuk zębodołowy żuchwy ma kształt paraboli, szczęki natomiast połowy elipsy (czasami kwadratu, trójkąta, owalu)

Stok wyrostka zębodołowego jest:

• prostopadły (są równoległe względem siebie)

• kształtu kolbowatego

• zbieżne (pryzmowate)

• szablowaty (cienki i wąski)

• płaski (przy znacznych zanikach)

Wg Atłuda wyrostki są:

• wysokie zaokrąglone

• wysokie szablowe

• niskie zaokrąglone

• niskie szablowe

Podniebienie twarde - stanowi sklepienie jamy ustnej; wzdłuż szwu podniebiennego czasem występuje wał podniebienny; w okolicy zębów VIII są otwory podniebienne (jeden duży i dwa małe) → proteza nie może uciskać tego miejsca → może to powodować łzawienie, nadmierne pocenie, krztuszenie (aby temu zapobiec odciążamy to miejsce, a jeśli jest możliwość ograniczamy zasięg protezy)

Podniebienie (wg Millera) jest:

• prostokątne

• trójkątne

• spłaszczone

W zależności o d wysokości:

• płaskie

• średniowysokie

• wysokie

Wał podniebienny może być:

• gładki

• wciągnięty (1% przypadków)

• wypukły

Błona śluzowa ( prawidłowo bladoróżowa, wilgotna, gładka, lśniąca)

1. rola:

1. amortyzująca

2. osłaniająca

3. wydzielnicza

4. funkcja

• smakowa

• czuciowa

z punktu morfologicznego wyróżniamy strefy:

1. żującą - pokrywa dziąsła i podniebienie twarde

2. wyściełającą - pokrywa policzki, wargi, zachyłki przedsionka, dno jamy ustnej, języka, dolną powierzchnię podniebienia miękkiego

3. specjalną - pokrywa grzbiet języka

na podstawie budowy histologicznej wyróżniamy 3 warstwy:

1. nabłonek:

• wielowarstwowy płaski nierogowaciejący

• może się złuszczać

• duża zdolność do regeneracji

• chroni przed zapaleniem, urazami, wysychaniem

błonę śluzową właściwą:

• zbudowana z tkanki łącznej włóknistej (zawiera pęczki włókien klejodajnych i włókna elastyczne → decydują o podatności)

• błona podśluzowa, tkanka podśluzowa

• zbudowana z tkanki łącznej wiotkiej

• znajdują się w niej naczynia krwionośne i chłonne, gruczoły, smakowe, ślinowe i tkanka tłuszczowa

• z punktu protetycznego dzielimy ją na:

1. nieruchomą:

• brak warstwy podśluzówkowej

• jest bezpośrednio zrośnięta z okostną i podłożem kostnym

• pokrywa wyrostek zębodołowy w szczęce i żuchwie, także w części środkowej podniebienia twardego w miejscu przebiegu szwu podniebiennego

• oddzielona od błony śluzowej ruchomej tzw. strefą neutralną (linia demarkacyjna) → tu przylegać powinno pobrzeże przyszłej protezy

• ruchomą:

• występuje w sklepieniu i na dnie przedsionka jamy ustnej na granicy podniebienia twardego i miękkiego, na dnie jamy ustnej właściwej i w okolicy podjęzykowej

• tworzy szereg fałdów: wędzidełka, fałdy przysieczne, policzkowe, skrzydłowo-żuchwowe(uwzględniamy przy pobieraniu wycisków czynnościowych

• błonę śluzową podniebienia twardego:

• posiada tkankę podśluzową (strefa tłuszczowa → część przednia w okolicy fałdów i brodawki przysiecznej, strefa gruczołowa → część tylna podniebienia twardego)

Zmiany zachodzące w bezzębnej jamie ustnej:

1. Zanik wyrostków zębodołowych

1. włóknisty → rozrost tkanki łącznej kosztem resorpcji podłoża kostnego, pojawiają się ruchome, przesuwalne płaty błony śluzowej

2. prosty → obniżenie się wyrostka zębodołowego bez wyraźnych zmian

2. Zanik odśrodkowy → w żuchwie

3. Zanik dośrodkowy → w szczęce ( od przedsionków w kierunku jamy ustnej właściwej)

*na skutek procesów 2) i 3) dochodzi do dysproporcji szczęki i żuchwy

Postacie zaników:




najgorsze

• w odcinkach bocznych przy zachowanym wyrostku w odcinku przednim

Skutki zmian zanikowych:

1. zapadnięcie mięśni warg i policzków

2. przesunięcie się przyczepów i fałdów w kierunku grzbietu wyrostka

3. powiększenie się języka

4. skrócenie dolnego odcinka twarzy

5. zmiany w rysach twarzy

6. wygładzenie rynienki podnosowej i pogłębienie jej bruzd

7. opuszczenie kącików ust

8. mniej widoczna czerwień wargowa

9. zwiększenie kąta żuchwy

10. zniekształcenie mowy

11. zaburzenia czynności mowy

Zmiany w tkankach miękkich podłoża protetycznego:

1. przerost błony śluzowej powodujący powstanie tzw. ruchomego podłoża

1. występuje na skutek długotrwałego korzystania z protez i prowadzi do powstawania:

• ruchomych fałdów włóknistych błony śluzowej

• naddziąślaków szczelinowych, tzw. warga podwójna

• przerostów o charakterze brodawkowatym (na podniebieniu twardym → powodem może byś szorstka powierzchnia dośluzówkowa protezy)

• grzebienia koguciego na szczycie wyrostka zębodołowego → powodem może być nadmierny ucisk protezy

• występowanie nierównomiernej podatności błony …śluzowej

• pojawienie się zanikowej błony śluzowej

1. ma gładki, śluzowaty wygląd

2. następuje:

• spadek wydzielania śluzu

• scieńczenie nabłonka połączone z ogólnym zmniejszeniem składników komórkowych

• może wystąpić pozorne rogowacenie nabłonka → powodem może być ni użytkowanie protez i przez lata żucie i nagryzanie bezzębnymi wyrostkami

Klasyfikacja bezzębnych szczęk (wg Supple'go):

• Typ - jama ustna o podłożu idealnym:

• wyrostki i guzy szczęki dobrze ukształtowane

• sklepienie podniebienia twardego wysokie

• błona śluzowa twarda, nieprzesuwalna

• przyczepy mięśni, wędzidełek i fałdów daleko od grzbietu wyrostka zębodołowego

• Typ - jama ustna o podłożu zanikłym, twardym

• wyrostki zębodołowe zanikłe

• sklepienie podniebienia twardego niezbyt wysokie

• błona śluzowa cienka, ale twarda i zbita

• przyczepy mięśni, wędzidełek i fałdów blisko grzbietu wyrostka zębodołowego

• w szczęce wał podniebienny uwypuklony

• w żuchwie kresa żuchwowo-gnykowa wyczuwalna

• Typ - jama ustna o podłożu zanikłym miękkim

• wyrostki zębodołowe dobrze ukształtowane lub zanikłe

• sklepienie podniebienia twardego mniej lub bardziej wysokie

• błona śluzowa - jej poszczególne odcinki wykazują różnice w spoistości i różna podatność na ucisk

• przyczepy mięśni, wędzidełek i fałdów blisko grzbietu wyrostka zębodołowego ?

• Typ - jama ustna o podłożu zanikłym rozwięzłym:

• podłoże kostne silnie zanikłe

• błona śluzowa bardzo cienka, wiotka, o dużej przesuwalności względem podłożą i podatnością na ucisk

• w szczęce wyrostki pokryte tzw. ruchomym dziąsłem i miękkimi guzami szczęki

• w żuchwie płaska część zębodołowa

• błona śluzowa przedsionka niepostrzeżenie przechodzi w błonę śluzową jamy ustnej → „lotnisko”

Proteza całkowita:

1. budowa:

1. płyta protezy (podstawowa)

2. trzon

3. zęby sztuczne

2. utrzymanie protezy zależy od:

1. retencji

2. stabilizacji

3. oparciu na podłożu

Postępowanie kliniczne:

• Wizyta:

• badanie podmiotowe i przedmiotowe zewnątrz i wewnątrzustne

• planowanie toku leczenia

• pobranie wycisku diagnostycznego: pobieramy wycisk na łyżce standardowej - anatomiczny (alginatem, elastomerem lub gipsem), odlewamy model pomocniczy służący do wykonania łyżki czynnościowej na łyżce indywidualnej (zasięgiem obejmuje nieruchome obrzeża błony śluzowej; uchwyt umożliwia łatwe wprowadzenie do jamy ustnej i nie przeszkadza w wykonywaniu ruchów przez pacjenta; wycisk przy ustach otwartych:

• górna łyżka - uchwyt na przedłużeniu linii środkowej na szczycie wyrostka lub na środku podniebienia (Kraków)

• dolna łyżka - uchwyt na przedłużeniu linii środkowej na szczycie wyrostka (W-wa) i dwa małe na łyżkach bocznych (Gdańsk)

Przy wycisku przy ustach zamkniętych zamiast uchwytów są wały zwarciowe → jak we wzorniku

Łyżka indywidualna jest wykonana z szelaku (szczęka) lub szybkopolimeryzującego akrylu (w żuchwie → jest mocniejsza)

Zarys protezy ustala lekarz

• Wizyta

• dostosowanie łyżek indywidualnych w jamie ustnej (testy Herbsa) i pobranie wycisków czynnościowych

• Wizyta:

Za pomocą wzorników zwarciowych lekarz ustala centralne zwarcie. Dobór wielkości, kształtu i koloru zębów sztucznych.

Technik korzystający z informacji uzyskanych od lekarza montuje modele z wzornikami w artykulatorze, ustawia zęby i modeluje kształt przyszłej protezy.

• Wizyta:

Lekarz przeprowadza kontrolę próbnych protez i przeprowadza ewentualne, niezbędne korekty.

Technik wykonuje gotowe protezy akrylowe.

• Wizyta:

Lekarz oddaje pacjentowi gotowe protezy do użytkowania, dostosowując je w miarę potrzeby, oraz przekazuje niezbędne informacje dotyczące ich użytkowania.

• Wizyta i następne:

Zwane są wizytami kontrolnymi, w czasie których lekarz dokonuje niezbędnych korekt i ułatwia pacjentowi zaadoptowanie się do protez całkowitych

Testy Herbsa:

• szczęka (3):

1. szerokie otwarcie ust → korekta: obustronnie od guza szczęki do okolicy VII

2. ułożenie warg jak do gwizdania → korekta: przedsionkowa od III do III

3. ruchy mimiczne, szeroki uśmiech → korekta: obustronnie, przedsionkowo od VII d IV

• żuchwa (5):

1. szerokie otwarcie ust → korekta: obustronnie, przedsionkowo od trójkąta pozatrzonowcowego do okolicy VI

2. oblizywanie wargi górnej i dolnej → korekta: obustronnie, językowo od trójkąta pozatrzonowcowego do okolicy VI

3. dotykanie końcem języka błony śluzowej policzków → korekta: obustronnie, językowo, po przeciwległej stronie w miejscach odległych o 1cm od przyczepu wędzidełka języka od II do V

4. wysuwanie języka ponad wargę górną → korekta: okolica wędzidełka języka w obrębie zębów I

5. wargi złożone jak do gwizdania → korekta: przedsionkowo w obrębie I, II, IV, V

D. C. 3.11.2005

4

• równomierny wyrostka

• w odcinku przednim przy zachowanym wyrostku odcinków bocznych

---