BIBLIOGRAFIE SZCZEGÓLNIE WAŻNE DLA BADAŃ LITERACKICH
BIBLIOGRAFIE OGÓLNE
BIBLIOGRAFIE HISTORYCZNE
„BIBLIOGRAFIA POLSKA” ESTRAICHERA
Uwagi wstępne: Obejmuje piśmiennictwo polskie i dotyczące Polski.
Redaktorzy: Karol Estraicher (1827-1908), Stanisław Estraicher (1869-1839), Karol Estraicher (wnuk) (-1984) ( /II wydanie Bibliografii polskiej XIX stulecia/
Lata ukazywania się: 1872-2000: Bibliografia polska, 1959-1976: II wydanie Bibliografii polskiej XIX stulecia.
Lata opracowywane: Od czasów najdawniejszych do końca XIX w.
Częstotliwość ukazywania się: ---
Podział materiału: 34 tomy + 4 tomy serii odrębnej + 11 tomów II wydania Bib.pol.XIXst.
Część I - wydawana w latach 1872-1882 - 7 tomów - rejestruje druki z lat 1800-1880 - układ abecadłowy - pt. Bibliografia polska XIX stulecia;
Część II - wydawana w latach 1882-1890 - 4 tomy - rejestruje druki z lat 1455-1889 - układ chronologiczny;
Część III - wydawana w latach 1891-2000 - 23 tomy - rejestruje druki opublikowane od XV do końca XVIII w. (starodruki) - układ abecadłowy;
Część IV - Odrębna seria - kontynuuje część I - wydawana w latach 1906-1916 - 4 tomy - rejestruje druki z lat 1881-1900 - układ abecadłowy - pt. Bibliografia polska XIX stulecia. Lata 1881-1900.
II wydanie Bibliografii polskiej XIX stulecia - połączenie i uzupełnienie części I i IV - wydawane w latach 1959-1976 - 11 tomów - rejestruje druki z lat 1800-1900 - układ abecadłowy.
Opis bibliograficzny: Opisy alfabetyczne (cz. I, III, VI), opis chronologiczny (cz. II)
# Hasło: * dla druków autorskich hasłem jest nazwa autora lub współtwórców. Dzieła tłumaczone, których autora nie dało się ustalić, opisuje się pod nazwiskiem tłumacza, dzieła zbiorowe i kalendarze pod nazwiskami wydawców, dzieła kilku autorów pod ich nazwiskami. * Obok nazwisk znajdują się krótkie informacje o autorze (tytuły naukowe, zawodowe, daty ramowe życia, miejsce pochodzenia). * Pseudonimy i kryptonimy zostały w miarę rozszyfrowane. Gdy nie dało się ustalić autora, hasłem zostawał kryptonim. * W pseudonimach złożonych z nazwy osobowej i nazwy miejsca pochodzenia autora na czoło wysunięta jest nazwa miejscowości [np. „Oświęcimia (z) Stanisław”]. * W kryptonimach podawana jest na początku hasła druga lub trzecia litera jako przypuszczalny inicjał nazwiska [np. J.B.S. -> „S.J.B.”]. * W opisie druków anonimowych o nie ustalonym autorstwie hasłem jest pierwszy rzeczownik tytułu [np. Trzy nauki gospodarskie... -> „Nauki (Trzy) gospodarskie...”]. * Gdy w tytule występuje nazwa osobowa lub geograficzna, druk opisany jest pod tą nazwą własną wysuniętą na czoło pozycji w nawiasie [np. (Warszawa). Oda na cześć obrońców Warszawy”].
# Tytuł: * tytuły podaje się w pełnym brzmieniu. * Druki opublikowane bez nazwy mają tytuł fingowany, ujęty w nawiasy prostokątne.
# Inne dane: * miejsce wydania, nakładca (ew. drukarz), data wydania, format (sposób złożenia arkusza drukarskiego), objętość, informacja o ilustracjach, indeksie, ceny druków (w cz. I). * W części II opis skrócony: nazwa autora, tytuł, miejsce wydania, wydawca.
# Adnotacje: * w cz. II brak. * w cz. I i IV: objaśnienia dotyczące autorstwa, wysokości nakładu, kosztów druku, treści dzieł (czasem). * w cz. III rozbudowane: objaśnienia dotyczące cech wydawniczo-formalnych i historii druków, autorstwa, miejsca i daty druku, postaci zewnętrznej, genezy i recepcji dzieł, związków z innymi drukami, cech nabytych przez poszczególne egzemplarze, treści. Dodawano niekiedy uwagi oceniające. Czasem załączano literaturę przedmiotu
# Nazwy bibliotek: w których znajdują się poszczególne egzemplarze danego druku.
# Odsyłacze: dotyczące nazw autorów i innych współtwórców dzieł, odsyłacze tytułowe i przedmiotowe.
Układ materiału: * w częściach I, III i IV zastosowano układ krzyżowy- w jednym szeregu następują po sobie opisy alfabetyczne i odsyłacze przedmiotowe. * W części.II zastosowano układ chronologiczny wg daty wydania druków, w obrębie poszczególnych lat układ alfabetyczny
BIBLIOGRAFIE LITERACKIE
„LITERATURA POLSKA” KORBUTA
Uwagi wstępne: Całkowity tytuł: Literatura Polska. Książka podręczna informacyjna dla studiujących naukowo dzieje rozwoju piśmiennictwa polskiego. Dzieło ma formę historycznoliterackiego kompendium bibliograficznego
Redaktorzy: Gabriel Korbut
Lata ukazywania się: wydanie pierwsze: 1917-1921; wydanie drugie: 1929-1931.
Lata opracowywane: wydanie pierwsze: od X w. do 1900; wydanie drugie: od X w. do końca 1914 r.
Częstotliwość ukazywania się:
Podział materiału:
Wydanie pierwsze: 3 tomy:
Tom I: okres od X do końca XVII w.,
Tom II: okres od XVIII w. do 1820 r.,
Tom III: okres od 1820 do 1863 r. + niewielki dodatek z okresu 1863-1900;
wydanie drugie: 4 tomy:
Tom I: okres od X do końca XVII w.,
Tom II: okres od XVIII w. do 1820 r.,
Tom III: okres od 1820 do 1863 r.,
Tom IV: okres od 1864 do 1914 r.
Opis bibliograficzny:
# Hasło osobowe: * Zawiera: życiorys (faktograficzny), bibliografia podmiotowa (chronologiczna lub ułożona wg gatunków uprawianych przez pisarza), bibliografia przedmiotowa. * Bibliografia podmiotowa zawiera: pierwsze wydania osobne dzieł i niektóre następne, niekiedy większe utwory drukowane w czasopismach i wystawiane na scenie, wydania dzieł zbiorowych, zestawienia korespondencji drukowanej oraz informacje o zachowanych rękopisach. * Bibliografia przedmiotowa: chronologiczna. Przy znaczniejszych pisarzach: selektywna, uwzględniająca tylko istotne opracowania. Przy mnie znaczących
pisarzach wymienia wszystkie wzmianki o publikacjach i komentarzach do nich. Przy większej liczbie pozycji bibliografia przedmiotowa wyodrębnia działy zagadnieniowe.
# Adnotacje: tylko przy niektórych pozycjach; dotyczą treści, okoliczności i daty powstania dzieła, innych wydań, przekładów itd. Niekiedy zamiast opisu bibliograficznego Korbut zamieszcza swobodny opis twórczości.
Układ materiału: układ chronologiczno-systematyczny; w obrębie poszczególnych tomów zasadą układu była wewnętrzna periodyzacja, zaś hasła rzeczowe i osobowe łączone są w grupy wg różnych kryteriów (terytorialnych, kierunków literackich, przynależności do grup literackich, politycznych). W poszczególnych grupach hasła uszeregowane są wg chronologii działalności pisarskiej. Szukanie materiału ułatwiały skorowidze osobowe w poszczególnych tomach.
„BIBLIOGRAFIA LITERATURY POLSKIEJ „NOWY KORBUT”
Uwagi wstępne: Wzorem było dzieło Gabriela Korbuta Literatura Polska. Początkowo zamierzona była jako trzecia, poprawiona edycja korbutowskiej bibliografii. Potem poszerzono znacznie zakres zainteresowań bibliografii, stała się „bibliografią literatury polskiej”, ukazano jej związki nie tylko z tłem ideowym i społecznym, ale też z innymi dziedzinami sztuki. Dążono do całościowego przedstawienia problemu, z uwzględnieniem prac zagranicznych.
Redaktorzy: zespół Instytutu Badań Literackich PAN pod naczelną redakcją Kazimierza Budzyka (do 1963 r.); seria pierwsza: Roman Pollak; seria druga: Elżbieta Aleksandrowska, do 1958 red. Tadeusz Mikulski; seria trzecia: Irmina Śliwińska, Stanisław Stupkiewicz; JIK: S.Stupkiewicz, I. Śliwińska, W. Roszkowska-Sykałowa; seria czwarta: Zygmunt Szweykowski, Jarosław Maciejewski
Lata ukazywania się: seria I: 1963-1965; seria II: 1966, 1967, 1972; seria III: 1958, 1969, 1972; seria IV: 1970, 1973, 1977-1979;
Lata opracowywane: seria I: X-poł.XVIII w.; seria II: od 1730-1760 do 1820-1830; seria III: od 1820-1830 do 1864; seria IV: od 1864 do współczesności.
Częstotliwość ukazywania się: seriami co kilka lat
Podział materiału: 19 tomów + Słownik współczesnych pisarzy polskich
Seria pierwsza - tomy 1-3: Piśmiennictwo staropolskie - od X w. do połowy XVIII w.,
Seria druga - tomy 4-6: Oświecenie - od 1730-1760 do 1820-1830,
Seria trzecia - tomy 7-9: Romantyzm - od 1820-1830 do 1864, tom 10 - Adam Mickiewicz, tom 11 - Juliusz Słowacki, tom 12 - Józef Ignacy Kraszewski;
Seria czwarta - tomy 13-16: Literatura pozytywizmu i Młodej Polski - od 1864 do współczesności, tom 17 - Henryk Sienkiewicz, Bolesław Prus, Eliza Orzeszkowa, tom 18 - Stanisław Wyspiański, Jan Kasprowicz, Stefan Żeromski, tom 19 - Bibliografia czasopism literackich.
Opis bibliograficzny:
# Hasło osobowe opracowywane jak u G. Korbuta + poszerzenie zakresu uwzględnianych materiałów i ich krytyczne opracowanie, precyzja informacji
= życiorys: faktograficzny; precyzyjne, zwięzłe dane o życiu i działalności pisarza; brak oceny; informacje o pełnionych funkcjach i zajmowanych stanowiskach, przynależności partyjnej, współpracy z czasopismami spełniającymi określony program ideowy. Brak charakterystyki dorobku literackiego i danych o twórczości (z wyjątkiem debiutu i książek nagrodzonych). Informacje o nagrodach i odznaczeniach.
= twórczość: założenie: ukazanie rozwoju pisarza i dziejów poszczególnych utworów. Opis chronologiczny pozycji w ramach wyodrębnionych grup: Twórczość oryginalna, Przekłady i przeróbki, Prace edytorskie, Wydania zbiorowe. Obecne informacje o adaptacjach teatralnych i filmowych i większych tekstach drukowanych w czasopismach.
= opracowania: uwzględnione recenzje i opracowania polskie i zagraniczne. Porządek: zgromadzono najpierw opracowania ogólne o życiu i twórczości, następnie, przy tytułach poszczególnych dzieł, recenzje ich dotyczące (w układzie chronologicznym).
# Adnotacje: zawierają zagadnienia autorstwa, dedykacji, adaptacji, przeróbek, uzyskanych nagród itd.
Układ materiału: Spisy pomocnicze:
Tom I: zawiera indeks tytułów i nazw utworów anonimowych, utworów o autorstwie niepewnym oraz haseł rzeczowych;
Tom III: zawiera indeks nazwisk i pseudonimów do tomów II i III;
Tom VI: zawiera indeksy do serii oświecenia;
Tom IX: zawiera indeks osobowy do serii romantyzmu;
Tom IV Słownika współczesnych pisarzy polskich: zawiera słownik pseudonimów i kryptonimów, indeks tytułów utworów literackich wydanych oddzielnie oraz indeks nazw osobowych.
BIBLIOGRAFIE HISTORII LITERATURY I KRYTYKI LITERACKIEJ
„POLSKA BIBLIOGRAFIA LITERACKA”
Uwagi wstępne: Bibliografia bieżąca, obejmująca teksty literackie i piśmiennictwo z zakresu nauki o literaturze, pełną bibliografię teatralną. Opisuje wydawnictwa samoistne (zwarte) i niesamoistne (teksty literackie, artykuły, recenzje, notatki, niekiedy nawet wzmianki publikowane w czasopismach, księgach zbiorowych, komentowanych programach teatralnych), a także fragmenty książek publikowane w czasopismach. Liczba opisywanych czasopism: od 400 do 500 + kilkadziesiąt pism zagranicznych.
Redaktorzy: Stefan Vrtel-Wierczyński do 1963 r. w Instytucie Badań Literackich PAN
Lata ukazywania się: od lat dwudziestych do teraz: 1925, 1926; od 1954 do teraz
Lata opracowywane: 1919, 1922 /trudności finansowe/; pełna realizacja: „PBL” z IBL PAN; 1944/1945-1952/1953, 1956-1973. 1954/1955, 1974/1975.
Częstotliwość ukazywania się: rocznik lub dwurocznik
Opis bibliograficzny:
# Opis druków zwartych: nazwa autora, tytuł + podtytuł, współpracownicy (tłumacz, przedmówca, ilustrator), oznaczenia wydania, ilość tomów (ew. części), adres wydawniczy (miejsce, rok wydania, wydawca), objętość, seria wydawnicza, numer serii. * Przy tłumaczeniach na języki obce przed tytułem przekładu podawany jest tytuł oryginału.
# Opis druków publikowanych w czasopismach: autor, tytuł (ew. podtytuł), tytuł pisma (w skrócie), numer i strony. * Pseudonimy kryptonimy są w miarę możliwości rozwiązywane.
# Adnotacje: 2 typów: wyjaśniające i zawartościowe. * W opisach artykułów umieszczono je po cytacie wydawniczej w nawiasach kwadratowych. W opisach dzieł zwartych - od nowej linii, mniejszą czcionką. * Przy pierwodrukach wydań samoistnych zbiorów poezji, nowel jednego autora podaje się zawartość tomów wraz z wyliczeniem utworów (podobnie jak w wydawnictwach zbiorowych).
# Pozycje zbiorowe: występują obok pozycji jednostkowych (czyli opisów wydawnictw zwartych). Pozycje zbiorowe w odniesieniu do tekstów literackich zawierają następujące grupy utworów jednego autora drukowanych w czasopismach i wydawnictwach zbiorowych:
a) wiersze; skrót W:, b) utwory prozą; skrót P:, c) teksty paraliterackie (ale tylko w przypadku pisarzy wybitniejszych). W opisach z zakresu krytyki literackiej i piśmiennictwa z dziedziny nauki o literaturze pozycje zbiorowe zawierają: a) książki + recenzje o nich (po skrócie: Rec.:), b) artykuły i recenzje dotyczące tych samych tematów; nazwy tych tematów umieszczone są na początku pozycji rozstrzelonym drukiem (przy recenzjach dzieł literackich na początku podawany jest rozstrzelonym drukiem tytuł dzieła, następnie po skrócie: rec.: - recenzje danego dzieła w układzie alfabetycznym).
# Odsyłacze: obecne tylko w ważniejszych przypadkach.
# Obecność indeksów osobowych i rzeczowych.
Układ materiału:
Roczniki 1944\1945-1949:
I Teksty: a) Literatura polska, b) Literatury obce; układ alfabetyczny wg haseł autorskich w ramach literatur poszczególnych krajów.
II Opracowania: a) Literatura polska (1. Historia literatury i krytyka literacka, 2. Teoria literatury i krytyki. Językoznawstwo. 3. Nauki pomocnicze. 4. Teatr i film. 5. Organizacja nauki o literaturze), b) Literatury obce; systematyzacja rzeczowa i przedmiotowa.
Roczniki 1956-1968:
I Teoria literatury - systematyzowanie rzeczowe wg haseł zagadnieniowych.
II Historia literatury: a) Literatura polska, b) Literatury obce, układ alfabetyczny.
III Teatr i film
Roczniki od 1968 do teraz:
I Teoria literatury
II Literatura polska
III Literatury obce
IV Teatr, film, radio, telewizja
Zmiana systemu politycznego
i zaprzestanie działalności cenzury
w Polsce zaowocowało raptownym wzrostem
liczby wydawanych książek i erupcją nowych
tytułów czasopism, z których duży odsetek,
gdyby utrzymać dotychczasowe kryteria doboru
źródeł czasopiśmienniczych, powinien być
uwzględniony. To z kolei wywołałoby znaczne
wydłużenie czasu pracy nad każdym kolejnym
rocznikiem. W wyniku dokonanej weryfikacji
tytułów opracowywanych czasopism zespół autorski
postanowił zrezygnować od kolejnego
rocznika z dzienników regionalnych, organów
związków zawodowych i partii politycznych,
periodyków o charakterze popularnym, w tym
także wyznaniowych. Był więc wspomniany
rocznik 46. ostatnim, w którym obowiązywał
dotychczasowy kanon źródeł czasopiśmienniczych,
ale był też pierwszym, który powstał
w wyniku syntezy dyscyplin humanistycznych
z informatyką. Dotychczasowe narzędzia pracy
- długopis i kartki papieru zostały zastąpione
przez komputery, a informatycy-programiści
zbudowali system składający się z trzech głównych
modułów:1) modułu do gromadzenia danych źródłowych,
2) modułu wspomagającego redakcję roczników,
3) modułu udostępniania bazy danych PBL
w Internecie.Dzięki takim rewolucyjnym wręcz zmianom,
gromadzony materiał dokumentacyjny
jest wprowadzany do Internetowej bazy danych
(a więc jest natychmiast dostępny dla
odbiorców), jego redakcja dokonuje się automatycznie
według zdefiniowanego wcześniej
schematu, możliwa stała się publikacja PBL
w formie elektronicznej - na CD, co właśnie
znalazło zastosowanie w roczniku 46. PBL za
rok 1989. Wraz ze zmianą nośnika bibliografii
zwiększyła się liczba ścieżek dostępu do
zawartych w niej informacji. Dotrzeć do nich
można według różnych kluczy, np. przez działy
PBL, tytuły źródeł czasopiśmienniczych, indeksy
- osobowy i rzeczowy, nazwy wydawnictw;
można też dokonać kompilacji dwu różnych
kryteriów, można wreszcie poszukiwać
w całym zasobie informacji dowolnego słowa.
Nowa technologia opracowywania PBL,
która z jednej strony zmusza zespół autorski
do ciągłego poszukiwania takich rozwiązań
metodologicznych, które byłyby najbardziej
dla niej odpowiednie, równocześnie wpływa
znacząco na skrócenie czasu przygotowania
każdego kolejnego rocznika. Natomiast nowe
formy udostępniania bibliografii (Internet,
CD-ROM) znacznie przybliżyły użytkownika
do źródła informacji.
Karol Józef Teofil Estreicher, pseud. J. Krupski (ur. 22 listopada 1827 w Krakowie, zm. 30 września 1908 w Krakowie) - polski historyk literatury i teatru, krytyk literacki, bibliograf, wieloletni dyrektor Biblioteki Jagiellońskiej, nazywany "ojcem bibliografii polskiej".
Do 1843 uczęszczał do gimnazjum w Krakowie, następnie studiował na UJ kolejno filologię (1843-1845) i nauki prawne (1845-1848); po studiach podjął pracę w sądownictwie galicyjskim, był aplikantem w Trybunale Cywilnym i Kryminalnym w Krakowie (1848-1855), adiunktem w Sądzie Lwowskim (1855-1862), notariuszem w Sądzie w Wojniczu (1862). W 1862 przeniósł się do Warszawy, gdzie objął stanowisko zastępcy dyrektora Biblioteki Szkoły Głównej Warszawskiej; odbył jednocześnie uzupełniające studia na tej uczelni, uwieńczone doktoratem w 1867 na podstawie pracy Guenter Zainer i Świętopełk Fiol. W latach 1865-1868 kierował w Szkole Głównej Warszawskiej Katedrą Bibliografii. Powrócił do Krakowa w 1868 i został dyrektorem Biblioteki Jagiellońskiej; pełnił tę funkcję do 1905. Był jednym z współtwórców Akademii Umiejętności (przyszłej PAU) i jej członkiem czynnym od 1872; dla potrzeb Akademii pozyskał środki finansowe (fundusz Wereszczyńskiego, stypendia Szklarskiego) oraz zapis dóbr Szczawnicy. Był sekretarzem (1872-1878) i dyrektorem (1877-1890) Wydziału I AU, a w latach 1873-1888 przewodniczącym Komisji Bibliograficznej AU. Ponadto należał do Towarzystwa Naukowego Krakowskiego (od 1861) oraz Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1889 członek honorowy).
Jako uczony Karol Estreicher zasłużył się przede wszystkim opracowaniem niemal kompletnej bibliografii druków polskich, wydanych w Polsce i za granicą oraz dotyczących Polski, obejmującej lata 1470-1889; dzieło Bibliografia Polska, którego 22 pierwsze tomy wydał w latach 1872-1908, kontynuowali następnie syn Stanisław i wnuk Karol (do tomu XXXIV w 1951). Ponadto przygotował bibliografię piśmiennictwa galicyjskiego 1849-1859 oraz spisy przedmiotowe i autorskie periodyków "Tygodnik Ilustrowany" (za lata 1859-1875) i "Biblioteka Warszawska" (za lata 1841-1890). Wprowadził do polskiej teorii bibliografii pojęcie "hasło" - jako wyraz szeregujący opis w układzie alfabetycznym; w opisach uwzględniał adres wydawniczy, format bibliograficzny, objętość dzieła, aktualnego właściciela oraz dodawał odsyłacze przedmiotowe. Przyczynił się również do uporządkowania zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej; trzykrotnie powiększył księgozbiór, doprowadził do remontu gmachu Biblioteki, zapoczątkował podział zbioru na grupy naukowe (22 grupy w księgozbiorze polskim, 34 w obcojęzycznym). Wzbogacony został szczególnie dział starodruków, rozwijały się również nowe działy - czasopism, grafiki, muzyki i druków ulotnych. Z inicjatywy Estreichera wprowadzono w Bibliotece Jagiellońskiej nowy formularz inwentarzowy
Stanisław Estreicher (ur. 26 listopada 1869 w Krakowie, zm. 28 grudnia 1939 w Sachsenhausen), polski historyk prawa, bibliograf, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Był synem Karola Józefa (wybitnego bibliografa, dyrektora Biblioteki Jagiellońskiej) i Stefanii z Grabowskich. Należał do znanej rodziny uczonych krakowskich Estreicherów i kontynuował jej tradycje - czego symbolem stało się miejsce jego urodzenia, służbowe mieszkanie ojca w Collegium Maius UJ. Pierwsze nauki pobierał w domu rodzinnym i Seminarium Nauczycielskim w Krakowie; w latach 1879-1887 był uczniem krakowskiego gimnazjum Św. Anny. Studiował następnie na UJ historię prawa i historię literatury (1887-1892, 1892 doktorat), słuchał również wykładów z ekonomii politycznej, etnografii i socjologii. Uzupełniał studia na uniwersytecie w Wiedniu (1892). Zainteresowania historią i prawem zawdzięczał lekturze dzieł Józefa Szujskiego i Michała Bobrzyńskiego. Niezależnie od studiów interesował się sztuką, sympatyzował z modernizmem, nawiązał przyjaźnie ze Stanisławem Wyspiańskim, Józefem Mehofferem i Henrykiem Opieńskim. Po studiach odbył praktykę sądową w Krakowie (1892-1893), po czym wyjechał do Berlina i przez rok uzupełniał wykształcenie w dziedzinie prawa na tamtejszym uniwersytecie. W 1895 przedstawił na UJ pracę habilitacyjną Studya nad historyą kontraktu kupna w prawie niemieckim epoki frankońskiej (przygotowaną po kierunkiem Franciszka Piekocińskiego i Bolesława Ulanowskiego) i został docentem w Katedrze Prawa Niemieckiego. W 1902 mianowany profesorem nadzwyczajnym, objął zarazem kierownictwo tej Katedry (które zachował do wybuchu II wojny światowej), a w 1906 został profesorem zwyczajnym. Wykładał na UJ historię prawodawstw najstarszych cywilizacji i prawodawstw zachodnioeuropejskich. Pełnił funkcję dziekana Wydziału Prawa (1911/1912, 1918/1919, 1926/1927), rektora (1919-1921), prorektora (1921/1922), wchodził w skład Komisji Egzaminacyjnej Oddziału Prawno-Historycznego.
W 1914 został członkiem-korespondentem AU (późniejsza PAU), w 1930 członkiem czynnym Akademii; od 1937 był dyrektorem Wydziału II PAU. W 1896 należał do grona współzałożycieli Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa. W latach 1903-1906 blisko współpracował z pismem "Ognisko", gdzie kontaktował się z Henrykiem Sienkiewiczem, Felicjanem Faleńskim i Włodzimierzem Spasowiczem. W pismach "Świat" i "Czas" propagował twórców Młodej Polski (poza Przybyszewskim), zwłaszcza Wyspiańskiego. W polityce sympatyzował z liberałami, propagował idee Władysława Sikorskiego, potępił natomiast przewrót majowy i proces brzeski (wcześniej występował przeciwko monarchii habsburskiej).
Dzięki szerokiemu zakresowi oraz wykorzystaniu metod porównawczych i socjologicznych w badaniach naukowych udało mu się zgromadzić w prowadzonej katedrze grono wybitnych uczniów; byli to m.in. Konstanty Grzybowski (przyszły zięć Estreichera), Feliks Gross, Bogusław Leśnodorski, Bronisław Malinowski, Ksawery Pruszyński. Jako rektor i prorektor UJ powołał do życia nowe katedry i zakłady oraz pozyskał tereny pod rozbudowę uczelni; dokonał także reorganizacji Archiwum UJ. W 1920 odegrał znaczącą rolę w walce o szeroką autonomię, przyznaną wyższym uczelniom; w 1933, po reformach ministra Janusza Jędrzejewicza zorganizował z innymi profesorami uniwersytetu tzw. poufny komitet obrony w sprawie autonomii UJ (z Władysławem Natansonem, Stanisławem Kotem, Michałem Godlewskim i Konstantym Michalskim).
Został aresztowany w trakcie Sonderaktion Krakau; więziony w Krakowie, Wrocławiu i obozie koncentracyjnym Sachsenhausen, zmarł w obozie w wyniku mocznicy.
W pracy naukowej zajmował się historią prawa niemieckiego i polskiego, historią doktryn politycznych i prawnych, a także bibliografią i edytorstwem. Badał instytucje i zwyczaje sądowe domniemanego pochodzenia frankońskiego (opole, prawiedlnik), interesował się wpływem prawa niemieckiego na Polskę średniowieczną. Wykazał odrębność niektórych zwyczajów prawnych, ukształtowanych w Polsce pod wpływem prawa magdeburskiego (np. frymarku). W pracy Początki prawa umownego (1908) przedstawił genezę i rozwój prawa umownego i proces jego przekształcania się w prawo świeckie. Na podstawie analizy prawodawstwa Bliskiego Wschodu III i II wieku p.n.e. przedstawił próbę przedstawienia ciągłości ozwoju cywilizacji (Najstarsze kodeksy prawne świata, 1931), dokonał porównania prawa asyryjskiego, babilońskiego i hetyckiego. Zajmował się także lokalizacją miasta Krakowa (1257) i początkami samorządu miejskiego (Kraków i Magdeburg w przywileju fundacyjnym Krakowa, 1911), ale również znaczeniem kulturalnym miasta w XIX wieku (Znaczenie Krakowa dla życia narodowego polskiego w ciągu XIX wieku, 1931).
Kładł szczególny nacisk na metodę porównawczą w badaniach naukowych; wykorzystywał ją m.in. w analizie doktryn politycznych Andrzeja Frycza-Modrzewskiego, Łukasza Górnickiego, Piotra Skargi, Jana Zamoyskiego, Williama Ockhama, Jana Jakuba Rousseau, Monteskiusza. Wykazał podstawy tomistyczne poglądów Stanisława Orzechowskiego.
Kontynuował wielkie dzieło ojca - Bibliografię Polską; w latach 1908-1939 opracował tomy XXIII-XXXIII, poszerzył sposób zapisu danych. Był także redaktorem wydawanej przez PAU Encyklopedii Polskiej. Odnalazł i opublikował Najstarszy zbiór przywilejów i wilkierzy miasta Krakowa (1939), wydał Acta Rectoralia Almae Universitatis Studii Cracoviensis (1908) oraz Opinie prawnicze profesorów Uniwersytetu Krakowskiego w XV stuleciu (1939). Przygotował również edycję pamiętników Kazimierza Władysława Wójcickiego, biskupa Adama Krasińskiego, księgarza Ambrożego Grabowskiego (dziada ze strony matki). Zajmował się twórczością Adama Asnyka, Juliusza Słowackiego, Michała Bobrzyńskiego; sam napisał kilka wierszy (niepublikowanych), był autorem przekładów wierszy Johanna Wolfganga Goethego, Heinricha Heinego, Alfreda de Musseta.
Karol Estreicher (młodszy)
Karol Estreicher jr. (4 marca 1906 - 29 kwietnia 1984) - jeden z najwybitniejszych polskich historyków sztuki XX wieku.
Pochodził ze znanej krakowskiej rodziny Estreicherów. Urodził się 4 marca 1906 r. w Krakowie jako poddany cesarza Franciszka Józefa I Habsburga, w 58. roku jego panowania. Ojciec Stanisław (1869-1939) był profesorem prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego (1919-21 rektor), a matka Helena de domo Longchamps de Bérier, zajmowała się prowadzeniem domu. Miał dwie siostry: Ewę (wyszła za mąż za Ludwika Grodzickiego) i Krystynę (wyszła za mąż za prof. Konstantego Grzybowskiego).
Naukę rozpoczął w szkołach krakowskich, ukończył Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego, by następnie studiować historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim, zwieńczoną w 1928 r. doktoratem pod kierunkiem profesora Juliana Pagaczewskiego; tam też habilitował się w 1947 r. Od 1950 r. był etatowym profesorem nadzwyczajnym, a w 1954 r. uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego na UJ, zaś w 1972 r. - został profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 1945-1950 wykładał równolegle w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie oraz w latach 1951-1961 w Wyższej Szkole Sztuk Pięknych we Wrocławiu. Od 1947 r. był wicedyrektorem, a od 1951 dyrektorem Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego (do emerytury w 1976 r.). Ponadto w latach 1946-1964 kierował renowacją Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego, ukończoną na 600-lecie Uniwersytetu.
W latach II wojny światowej - po ewakuacji cennych dóbr kultury z Krakowa (Wawel) przez Rumunię do Francji - jako sekretarz premiera RP na uchodźstwie gen. Władysława Sikorskiego zaangażował się w opracowywanie strat kultury polskiej pod okupacją niemiecką. Kierował wówczas 8-osobowym zespołem tworzącym Biuro Rewindykacji Strat Kulturalnych przy Ministerstwie Prac Kongresowych w Londynie. Zbierało ono informacje przesyłane drogą kurierską przez archiwistów, muzealników i bibliotekarzy z okupowanego kraju oraz przekazywało je w formie opracowań i raportów rządom alianckim na Zachodzie. Pierwszy taki raport powstał już na początku 1940 r. i odnosił się do strat zadanych przez okupanta niemieckiego w 1939 r. Końcowym efektem prac było opublikowanie w języku polskim i angielskim w 1944 r. (pod redakcją K. Estreichera) liczącej ponad pięćset stron książki pt. Straty kultury polskiej. Katalog strat kultury polskiej pod okupacją niemiecką 1939-1944, gdzie we wstępie redaktor napisał:
„A skoro mowa o autorach tej książki, to pragnę wymienić w pierwszym rzędzie tych bezimiennych uczonych i miłośników kultury polskiej, co działalność Niemców w Polsce nieraz z narażeniem życia śledzili i uzyskane wiadomości przesyłali do Londynu, potem wymienić trzeba kurierów i emisariuszy, co zwozili pytania i przywozili odpowiedzi, i to nie tylko z Polski, ale i z Niemiec samych”.
Od kwietnia 1943 r. (czyli od zerwania przez ZSRR stosunków dyplomatycznych z rządem polskim na uchodźstwie, gdy ujawniono sprawę Katynia) Biuro Rewindykacji Strat Kulturalnych podjęło także prace nad skatalogowaniem strat zadanych przez okupanta radzieckiego na kresach wschodnich II RP w latach 1939-1941. Prace te - ze względu na brak przekazów z okupowanego kraju - uniemożliwiły sporządzenie analogicznego opracowania o stratach - jak dla okupacji niemieckiej. Po wojnie Estreicher - przez Niemcy - wrócił do Polski z cennym transportem polskich dzieł sztuki i archiwaliów odzyskanych z brytyjskiej strefy okupacyjnej Niemiec, w tym natrafił na dzieła sztuki z Wielkopolski w sztolniach kopalni soli w Grasleben oraz w Goslar. Świat obiegło wówczas - często reprodukowane w kraju i za granicą - zdjęcie Estreichera w mundurze majora Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, który na dworcu głównym w Krakowie prezentował zachowany bez uszczerbku obraz Leonarda da Vinci Dama z gronostajem. Następnie kilkakrotnie wyjeżdżał z misjami rewindykacyjnymi do Niemiec, aby sprowadzić z Norymbergi skradziony z Krakowa w 1940 r. Ołtarz Wita Stwosza (Veit Stoß).
Ludwik Michał Emanuel Finkel (ur. 20 marca 1858 w Bursztynie, zm. 24 października 1930 we Lwowie), historyk polski, bibliograf, profesor i rektor Uniwersytetu Lwowskiego.Na podstawie pracy Marcin Kromer, historyk polski XVI wieku obronił w 1882 doktorat filozofii na Uniwersytecie Lwowskim; uzupełniał studia na uniwersytetach w Berlinie (m.in. pod kierunkiem Theodora Mommsena) i w Paryżu (1882-1884). Pracował przez krótki czas jako asystent w Archiwum Akt Grodzkich i Ziemskich we Lwowie, w 1885 został wykładowcą historii nowożytnej Polski i powszechnej oraz historii literatury polskiej w Wyższej Szkole Rolniczej w Dublanach; w 1886 habilitował się. Pozostawał związany z akademią w Dublanach do 1899, ale już w 1892 podjął pracę na Uniwersytecie Lwowskim jako profesor nadzwyczajny i kierownik Katery Historii Austriackiej. W 1899 został profesorem zwyczajnym, pełnił funkcję dziekana Wydziału Filozoficznego (1901/1902), prorektora (1912/1913), rektora (1911/1912); w 1918 objął Katedrę Historii Nowożytnej, którą kierował do końca życia. W 1900 zainicjował działalność Powszechnych Wykładów Uniwersyteckich we Lwowie.Od 1900 był członkiem-korespondentem AU (późniejszej PAU), od 1910 jej członkiem czynnym; od 1888 brał udział w pracach Komisji Historycznej AU. Należał także do Towarzystwa Historycznego we Lwowie (1890-1903 sekretarz, 1914-1923 prezes), Towarzystwa Naukowego we Lwowie (1920 członek czynny), Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1928 członek honorowy); był członkiem-korespondentem Muzeum w Rapperswilu (1900) oraz prezesem Macierzy Polskiej. Uniwersytet Wileński uhonorował go doktoratem honoris causa w 1927, otrzymał ponadto Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Polonia Restituta (1927) oraz Medal Polskiego Towarzystwa Historycznego "Za Bibliografję Historji Polskiej"; w ten sposób wyróżniono najbardziej znaczącego dzieło Finkela.
Prace nad Bibliografią historii Polski Ludwik Finkel zainicjował w połowie lat 80. XIX wieku wspólnie z Henrykiem Sawczyńskim. Pierwszy tom ukazał się w 1891, tom trzeci - w 1906. Bibliografia obejmowała materiały źródłowe oraz prace naukowe, dotyczące dziejów Polski do 1815, opublikowane do 1900; było to łącznie 34305 pozycji. Ponadto Finkel zajmował się w pracy naukowej dziejopisarstwem Marcina Kromera, polityką zagraniczną ostatnich Jagiellonów, historią Uniwersytetu Lwowskiego. Badał twórczość Mikołaja Sępa Szarzyńskiego oraz poetów romantycznych, przygotował krytyczne wydanie kroniki Galla Anonima. Brał udział w zjazdach polskich historyków i historyków literatury, dokonał analizy dorobku wszystkich Zjazdów Historyków Polskich do 1925.Do grona jego uczniów należeli m.in. Natalia Gąsiorowska, Kazimierz Hartleb, Stanisław Kot, Henryk Mościcki. Wysoko dorobek Finkela oceniał Oswald Balzer.Ogłosił ponad 300 prac. Był redaktorem "Kwartalnika Historycznego" i pisma "Muzeum", a już w czasach szkolnych kierował kółkiem samokształceniowym "Echo Wolności" i redagował tygodnik "Echo" (1875-1877). Niektóre publikacje:Poselstwa Jana Dantyszka (1879) Elekcja Leszczyńskiego w roku 1704 (1884) św. Trójcy (1889) Napad Tatarów na Lwów w roku 1695 (1890) Konstytucja 3 Maja (1891) Księstwo warszawskie (1893) Historya Uniwersytetu Lwowskiego (1894, 2 tomy, ze Stanisławem Starzyńskim) O tzw. metodzie regressywnej w nauczaniu historyi (1894) Elekcja Zygmunta I (1910) O sprawie udziału lenników w elekcjach jagiellońskich (1913)Pojęcie, zakres i zadania dziejów powszechnych (1931)
Gabriel Korbut, właściwie Gabriel Marian Karaffa-Korbut (ur. 25 marca 1862, zm. 9 stycznia 1936). autor Literatury polskiej.Wywodził się ze środowiska inteligenckiego. W szkole średniej opanował biegle język niemiecki, z domu wyniósł znajomość języka francuskiego. W wieku 17 lat opracował materiały do pracy dotyczącej prowincjonalizmów w języku Polaków zamieszkałych w Petersburgu. Badał język literacki Słowackiego i Krasińskiego.W latach 1888-1890 studiował na Wydziale Historyczno-Filologicznym na Uniwersytecie w Dorpacie. Otrzymał złoty medal za rozprawę dyplomową napisaną w języku niemieckim, którą w 1893 roku wydał pod polskim tytułem Wyrazy niemieckie w języku polskim pod względem językowym i cywilizacyjnym.Na miejsce swojego pobytu wybrał Warszawę. Przez pierwsze lata wykładał w prywatnych szkołach średnich, wtedy to ukazały się pierwsze publikacje w periodykach literackich jak i ogólnych, a następnie w naukowych. Pracę pedagogiczną, którą początkowo się zajął z braku zajęć, polubił i nauczał przez prawie 25 lat. Był lubianym nauczycielem.Nie wolno zapominać, że Korbut był bibliofilem i zbieraczem książek. W 1915 roku przekazał cały księgozbiór Towarzystwu Naukowemu Warszawskiemu, którego był członkiem. Powstał wtedy "Gabinet Filologiczny Towarzystwa Naukowego Warszawskiego" znany pod nazwą "Korbutianum".Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku powołano Korbuta na profesora historii literatury polskiej w Wolnej Wszechnicy Polskiej. W roku akademickim 1921/1922 pełnił funkcję dziekana Wydziału Humanistycznego. W roku akademicki 1922/1923 powołał Seminarium Historyczno-Literackie, którego celem było wdrażanie słuchaczy do metodycznego badania literatury. W latach następnych wprowadził wykłady z metodyki badania literatury.