ABORCJA SELEKTYWNA W CIĄŻACH MNOGICH
1. POJĘCIE ABORCJI SELEKTYWNEJ
„selektywna redukcja nadliczbowych płodów”
Aborcja selektywna jest to zabieg wykonywany przy ciążach mnogich redukujący liczbę płodów. Polega on na uśmierceniu jednego z dzieci w łonie kobiety poprzez wstrzyknięcie przez powłokę brzuszną wybranemu płodowi zastrzyku z chlorku potasu, który powoduje zatrzymanie akcji serca.
2. PRZYCZYNY DOKONYWANIA ABORCJI SELEKTYWNEJ
Podstawową przyczyną aborcji selektywnej jest zauważalny w ostatnim dwudziestoleciu wzrost liczby ciąż mnogich. Występują one w większości przypadków u kobiet stosujących terapię hormonalną, a także w przypadku zapłodnienia metodą in vitro, w której z powodu niskiej skuteczności implantuje się więcej embrionów. W takich przypadkach, kobiety decydują się na zredukowanie liczby płodów do jednego.
Ogromny wpływ na powzięcie decyzji o aborcji selektywnej mają także wskazania medyczne, takie jak zagrożenie zdrowia matki lub stwierdzenie ciężkich wad wrodzonych u płodu podczas badań prenatalnych. W efekcie kobiety decydują się na usunięcie płodu dotkniętego wadą genetyczną, bądź też inną wadą wrodzoną. Wynika to z obawy kobiety, która woli uniknąć zmagań z chorym dzieckiem, gdyż wiąże się to z poświęceniem uwagi i czasu, a także ogromnymi kosztami, np. rehabilitacja takiego dziecka. Przyszłe matki tłumaczą swoje postępowanie tym, że próbują zaoszczędzić cierpień takiemu dziecku, które bardzo często jest nieakceptowane przez społeczeństwo.
Następna przyczyna to usunięcie określonej ilości zdrowych płodów, dając tym samym szanse na przeżycie dla pozostałych. Kobiety nie chcą rodzić dwojaczków czy trojaczków w trosce o zdrowie swoje i potomstwa. Z badań statystycznych wynika, że ryzyko wad wrodzonych noworodka jest dwukrotnie wyższe w przypadku ciąży mnogiej. Dwojaczki są nawet sześciokrotnie bardziej narażone na porażenie mózgowe oraz inne wady mózgu, wzroku i serca. Bardzo często też takie ciąże kończą się przedwczesnym porodem. Dlatego kobiety decydują się na usunięcie jednego bądź kilku zdrowych płodów , obawiając się, że wszystkie dzieci nie będą miały szansy rozwinąć się prawidłowo, tak jak dziecko w ciąży pojedynczej. Łączy się z tą przyczyną fakt, iż rodzice bardzo często przez zastosowanie takiej metody wybierają płeć dziecka, tworząc wymarzony model rodziny 2+2.
Małżeństwa redukują liczbę płodów w ciążach mnogich także dlatego, że nie chcą zrezygnować z kariery zawodowej i zmienić swojego stylu życia, jaki dotychczas prowadzili. Jest to przyczyna wynikająca z ludzkiej znieczulicy i egoistycznej potrzeby kontrolowania urodzeń.
Pewne małżeństwo dokonujące aborcji selektywnej tłumaczyło jej dokonanie w następujący sposób „Oboje mamy swoje kariery zawodowe. Gdybyśmy zdecydowali się na trójkę dzieci , to ktoś inny musiałby je wychowywać... Nagle całe nasze życie, jakie prowadziliśmy i jakie chcieliśmy dalej prowadzić, musiało by się zmienić. „
Należy też uwzględnić przyczyny ekonomiczne . Wynikają one z trudnej sytuacji materialna i finansowej małżeństwa, które najczęściej posiada już kilkoro dzieci, a kolejna ciąża, w dodatku mnoga powoduje znaczne pogorszenie sytuacji finansowej rodziny. Takie małżeństwo uważa, że nie będzie w stanie zaopiekować się w godny sposób noworodkami , w związku z czym decydują się na zredukowanie płodów do jednego, zwiększając również szanse zdrowotne tego, które pozostanie. Tym samym chcą również uniknąć ewentualnych kosztów związanych z leczeniem. Trzeba wziąć pod uwagę, że taką decyzję podejmują przede wszystkim kobiety prowadzące samotnie gospodarstwo domowe, ponieważ uważają, że będą mieć trudności z wychowaniem i zapewnieniem kilkorgu dzieci dobrych warunków bytowych.
3. ETYCZNY STATUS PŁODU
Mówiąc o statusie etycznym płodu można rozróżnić 3 podejścia do tego tematu:
- Pierwsze- skrajnie konserwatywne podejście. Głosi, że płód ma taki sam status jak osoba dorosła i powinien być traktowany moralnie według tych samych zasad- czyli nie wolno go zabijać. Są to tzw. ruchy „pro life”.
- Przeciwnie skrajnym jest pogląd liberalny. Głosi on, że choć płód jest w pewnym sensie ludzki, ma tak niewiele cech ludzkich (a nawet we wczesnych stadiach jest bardziej podobny do masy tkanki),że aborcja jest etycznie dopuszczalna. Są to tzw. ruchy „dla wolności wyboru przez matki”.
- Trzecie pośrednie stanowisko to twierdzenie, że status etyczny płodu rośnie w miarę jego rozwoju, tak że decyzja zależy od pojawienia się jakiejś konkretnej cechy np. zdolności do odczuwania bólu (obecnie medycyna nie jest jednak w stanie określić dokładnie w którym momencie płód zaczyna go odczuwać - prawdopodobnie dopiero po 12 tygodniu).
Pogląd pierwszy najsilniej jest propagowany przez Kościół rzymskokatolicki. W Deklaracji Watykańskiej w sprawie przerywania ciąży stwierdzono, że osobowy status płodu należy interpretować na korzyść płodu. Bardziej radykalnym jest pogląd kościoła, iż płód ludzki jest człowiekiem od momentu zapłodnienia, gdyż już wtedy dostaje duszę. Przy takim założeniu przeprowadzenie aborcji jest niedopuszczalne w jakiejkolwiek sytuacji.
W tym miejscu należałoby omówić jeszcze pogląd samych osób niepełnosprawnych, gdyż aborcji selektywnej dokonuje się w znacznym stopniu z uwagi na takie choroby płodu, z którymi oni żyją.
Wiele z osób niepełnosprawnych negatywnie odczuwa pogląd mówiący, że płód obarczony ciężarem niepełnosprawności można usunąć. Ich życie w tym świetle wydaje się mieć bardzo niską wartość.
Ironiczny w tym wszystkim jest fakt, że ruchy mające zapobiec narodzinom osób niepełnosprawnym mają miejsce akurat w czasach, gdy postęp medycyny umożliwił takim ludziom znacznie dłuższe życie i lepszą zdolność do poruszania się.
Ponadto wysoce niepokojącym jest fakt, że istnieje szansa dla dzieci usuwanych w 24 tygodniu ciąży, które miałyby szansę przeżyć poza organizmem matki gdyby zastosowano dla nich intensywną opiekę medyczną.
4. SPOSÓB PRZEPROWADZENIA
Wyróżniamy 2 rodzaje metod aborcji:
1. farmakologiczne (podawanie środków farmakologicznych wywołujących poronienie- we wczesnej fazie ciąży- do 9 tygodnia) oraz
2. chirurgiczne (odessanie pod ciśnieniem-do 12 tygodnia lub wyłyżeczkowanie płodu- do 24-26 tygodnia ciąży).
W aborcji selektywnej w ciąży mnogiej - gdy zamiarem jest pozostawić jedno (lub kilka) płodów do dalszego rozwoju w ciele matki, i usunięcie pozostałego/łych płodów - usunięcia płodu dokonuje się od 9 tygodnia do nawet 26-28 tygodnia ciąży. W tym przypadku możliwa jest jedynie metoda chirurgiczna, która polega na wstrzyknięciu przez lekarza przez jamę brzuszną kobiety ciężarnej pod kontrolą USG do klatki piersiowej/w okolicach serca płodu chlorek potasu (środek zwiotczający mięśnie serca), który wywołuje asystolię- czyli zatrzymanie akcji serca.
Takiego płodu nie usuwa się, a zostawia do końca ciąży [pozostałego żywego dziecka] a on ulega zasuszeniu/zmacerowaniu. W takim przypadku ciąża taka zostaje zakwalifikowana do ciąż wysokiego ryzyka, gdyż wzrasta ryzyko stanów zapalnych, zaniku tętna płodu.
Lekarz dokonując aborcji selektywnej usuwa płód obciążony jakąś chorobą genetyczną, albo taki który ma najmniejsze szanse przeżycia (nierównomierne rozłożenie substancji odżywczych w łonie matki- „zespół podkradania”) lub po prostu ten płód który znajduje się w najlepszej pozycji do wstrzyknięcia trucizny. Często również usunięte zostaje dziecko ze względu na płeć- najczęściej dziewczynki.
Wszystkie rodzaje aborcji są dokonywane bez znieczulenia dziecka, co budzi wiele kontrowersji zwłaszcza w późniejszych stadiach jego rozwoju, gdy już odczuwa ból.
Dodatkowo wysoce niepokojące jest, iż często zdarza się, że lekarz omyłkowo usuwa zdrowe dziecko.
5. ABORCJA SELEKTYWNA W PRAWIE POLSKIM I WYBRANYCH PAŃSTWACH ŚWIATA
POLSKA
Głównym aktem normatywnym regulującym zagadnienie aborcji jest ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży.
Ustawa ta ograniczyła możliwość aborcji do 3 przypadków:
1. gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej
- do chwili osiągnięcia przez płód zdolności do samodzielnego życia poza organizmem kobiety- obecnie do 26-28 tygodnia ciąży,
- stwierdza to lekarz inny niż ten który przeprowadzić ma aborcję;
2. gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego zdrowiu
- do chwili osiągnięcia przez płód zdolności do samodzielnego życia poza organizmem kobiety
- stwierdza to lekarz inny niż ten który przeprowadzić ma aborcję;
3. gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego
- do 12 tygodni od poczęcia,
- stwierdza prokurator wystąpienie tej okoliczności.
Kodeks karny odnosi się w art. 157a do uszkodzeń prenatalnych, które mogą zostać wywołane badaniami przedurodzeniowymi. Otóż artykuł 157a §1 stanowi iż osoba, która powoduje uszkodzenie ciała dziecka poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający jego życiu, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Zatem uszkodzenia prenatalne ustawodawca traktuje jako występek i to występek przeciwko życiu i zdrowiu. §3 tegoż artykułu stanowi, iż nie podlega karze matka dziecka poczętego, która spowodowała uszkodzenia płodu.
Natomiast w §2 mamy do czynienia z kontratypem specjalnym, który zwalnia od odpowiedzialności karnej lekarza, który dopuścił się uszkodzenia lub rozstroju zdrowia dziecka poczętego, jeżeli uszkodzenia te są następstwem działań leczniczych, koniecznych dla uchylenia niebezpieczeństwa grożącego zdrowiu lub życiu kobiety ciężarnej albo dziecka poczętego.
W przypadku małoletniej lub kobiety ubezwłasnowolnionej całkowicie do dokonania aborcji wymagana jest zgoda przedstawiciela na piśmie. W przypadku małoletniej powyżej 13 roku życia wymagana jest także jej pisemna zgoda. Jeżeli ma poniżej 13 lat, wymagana jest zgoda sądu opiekuńczego, a małoletnia ma prawo do wyrażenia własnej opinii.
Ponadto w Polsce występuje zjawisko tzw. „turystyki aborcyjnej”- czyli wyjazdów za granicę w celu przeprowadzenia aborcji, które nie byłyby legalne lub możliwe do przeprowadzenia w kraju, polskie prawo karne nie przewiduje możliwości karania osób które dokonały aborcji na terenie państwa dopuszczającego legalność tego zabiegu.
NIEMCY
§ 219 niemieckiego KK stanowi, że w Niemczech istnieje całkowity zakaz aborcji, ale kobieta ani lekarz nie podlegają karze, o ile aborcja została przeprowadzona w ciągu pierwszych 12 tygodni życia płodu i po przeprowadzeniu obowiązkowych konsultacji medycznych.
Aborcja jest nieograniczona w czasie w 3 przypadkach:
gdy dziecko poczęło się na skutek zgwałcenia,
gdy zagrożone jest życie matki oraz
gdy dziecko ma urodzić się niesprawne, a matka uważa, że będzie to dla niej zbyt ciężkie psychiczne obciążenie.
W 2005 roku w Niemczech konsultacje odbyło ponad 13,7 tys. Kobiet, z których 10,6 tys. dokonało później aborcji. W Polsce natomiast w tym samym roku wykonano 4034 w wyniku czego dokonano 168 aborcji ze względu na patologie płodu.
WIELKA BRYTANIA
Brytyjskie prawo aborcyjne obowiązuje od ponad 40 lat i uchodzi za najbardziej liberalne w Europie. Zezwala na aborcję do 24 tygodnia ciąży, tylko jeżeli 2 lekarzy oświadczy, że przeprowadzenie zabiegu będzie korzystniejsze dla zdrowia psychicznego lub fizycznego kobiety.
W Wielkiej Brytanii odnotowano w ostatnim czasie znaczny wzrost liczby aborcji selektywnej ciąż mnogich- z oficjalnych statystyk Departamentu Zdrowia wynika, że jest ich 2 razy więcej niż jeszcze 6 lat temu.
USA
W Stanach Zjednoczonych aborcja jest legalna w nieograniczonym zakresie na mocy wyroku Sądu Najwyższego, który w sprawie Roe v. Wade w 1973 uznał, że próby ograniczenia kobiecie dostępu do aborcji są sprzeczne z Konstytucją USA, a płód nie jest osobą w rozumieniu XIV poprawki do Konstytucji.
Obecnie istnieje zakaz aborcji w szpitalach wojskowych USA poza terytorium tego kraju, zakaz finansowania międzynarodowych organizacji, promujących kontrolę urodzeń. Z drugiej strony Sąd Najwyższy wielokrotnie unieważniał prawa stanowe, ograniczające dostęp do aborcji. W latach 90. odrzucone były nawet prawa stanowe zakazujące aborcji w ostatnich 3 miesiącach ciąży.
CHINY
W 1979 r. Chiny wprowadziły politykę „jednego dziecka” by ograniczyć wzrost populacji. Obecnie rząd chiński stosuje system zachęt i kar finansowych. Pary posiadające więcej niż jedno dziecko są karane, podczas gdy pary powyżej 60 lat, które dotrzymały wymogów polityki jednego dziecka nagradzane są roczną „nagrodą” w wysokości ok. 400 złotych.
Polityka jednego dziecka przyczynia się do zaburzenia naturalnego stosunku chłopców i dziewcząt w populacji. Pary, które decydują się na dziecko ze względów społecznych preferują by to jedyne dziecko było płci męskiej. Coraz powszechniejszy w Chinach dostęp do badan prenatalnych umożliwiających określenie płci płodu prowadzi do narastającej nierównowagi w liczbie rodzonych dziewczynek i chłopców. Naturalny stosunek chłopców do dziewcząt to 104 do 100.
INDIE
W Indiach od 1994 r. zakazane jest świadczenie i korzystanie z badań prenatalnych określających płeć płodu. Wynika to z rozpowszechnionego zjawiska tzw. selektywnej aborcji. Indyjskie rodziny częściej preferują potomstwo płci męskiej, więc przy milczącej aprobacie dużej części społeczeństwa wiele płodów płci żeńskiej poddawanych jest aborcji.
Korzenie lepszego traktowania potomstwa męskiego tkwią głęboko w tradycji hinduistycznej Indii. Wyznawca hinduizmu wierzy, że osiągnie zbawienie, gdy spłodzi syna. Oprócz przykazań religijnych w społeczeństwie indyjskim istnieje jednak cała gama innych uprzedzeń wobec kobiet. Powszechną praktyką jest wymaganie olbrzymiego posagu od rodziny kobiety, która chce wyjść za mąż. Jest to ciężar, którego nie jest w stanie, bądź nie chce udźwignąć wiele rodzin. Paradoksalnie, przewaga córek nad synami w rodzinie może doprowadzić do pogorszenia się sytuacji finansowej rodziny.
BIBLIOGRAFIA:
B. Mepham, Bioetyka, wyd. PWN, Warszawa 2008
T. Ślipko, Bioetyka. Najważniejsze problemy, wyd. Petrus, Kraków 2009
B. Chyrowicz, Bioetyka i ryzyko, Towarzystwo naukowe KUL, Lublin 2000
P. Czarnecki, Dylematy etyczne współczesności, wyd. Difin, Warszawa 2008
A. Muszala, A. Rudziewicz Bioetyka w szkole, wyd. Salwator, Kraków 2007
ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży z dnia 7 stycznia 1993 r. (Dz. U. Nr 17, poz. 78 ze zm.)
Ustawa- Kodeks karny z dna. 6 czerwca 1997r. (Dz. U. Nr 88, poz. 553 ze zm.)