13.01.2011

Objawy ośrodkowe neuroleptyków:

⇒ ostre dyskinezy

• mimowolne ruchy mięśni mimicznych twarzy, języka

• mimowolne ruchy głowy, szyi

• napady patrzenia

• odwracalne (zmniejszenie dawki, dodanie leku cholinolitycznego, zmiana neuroleptyku)

⇒ późne dyskinezy

• objawy pojawiają się późno, np. po pół roku od brania leku

• mimowolne ruchy twarzy (wysuwanie języka, „zwijanie' ust w ryjek, mlaskanie, groteskowe tiki), szyi, ramion, rzadziej ruchy mięśni szyi, tułowia i kończyn (ruchy typu pląsawiczego)

• rzadko występuje jako wynik stosowania leków p/psychotycznych nowej generacji

• molekularne podłoże nieznane - być może zmiany w gęstości receptorów dopaminowych w prążkowiu

⇒ inne działania niepożądane:

• blokada receptorów muskarynowych: suchość w jamie ustnej, zaburzenia widzenia, jaskra, uporczywe zaparcia, zatrzymywanie moczu, tachykardia; w celu zmniejszenia działań pozapiramidowych do terapii neuroleptykami dodaje się leki blokujące ośrodkowe receptory M1

• złośliwy zespół poneuroleptyczny (u 1-2% pacjentów we wczesnym okresie leczenia): objawy to sztywność mięśni, akineza, pobudzenie, ślinotok, przyspieszenie akcji serca, wzrost ciśnienia tętniczego, wzrost temperatury powyżej 40C; nie leczony może doprowadzić do zgonu (u 5-20%); leczenie - odstawienie neuroleptyku, walka z gorączką, leki normalizujące pracę serca

Fenotiazyny - działania niepożądane:

• przyrost masy ciała - blokada receptorów 5-HT2, H1-histaminowych, α1-adrenergicznych

• zaburzenia seksualne

• blokada receptorów adrenergicznych i serotoninowych

• drgawki <1% napady typu grand mal

• wrażliwość na słońce

• niektóre pochodne fenotiazyny nagromadzają się w skórze (chloropromazyna) - pod wpływem słońca powstają zmiany barwnikowe przypominające siniaki; zmiany barwnikowe w oku (brązowienie rogówki) - zaburzenia widzenia

• agranulocytoza <1%: spadek liczby leukocytów, obniżona odporność na infekcje

• żółtaczka - podniesiony poziom bilirubiny w wątrobie (< połowa chorych)

Ograniczenia w stosowaniu klasycznych leków p/psychotycznych:

• około 30% pacjentów nie odpowiada na leczenie

• mała skuteczność wobec: objawów negatywnych, zaburzeń emocjonalnych, deficytów poznawczych (kognitywnych)

Leki p/psychotyczne nowej generacji - „atypowe” leki p/psychotyczne

• skuteczne w leczeniu objawów wegetatywnych

• bardzo słano działają na receptory D2

• działają na receptory D1 - poprawa myślenia

klozapina

risperidon

olanzapina

sertindol

sulpiryd

amisulpiryd

kwetiapina

Atypowe leki p/psychotyczne:

⇒ leki działające na wiele klas receptorów:

• klozapina

• olanzapina

• kwetiapina

⇒ antagoniści receptorów serotoninowych i dopaminowych

• risperidon

• ziprasidon

• sertindol

⇒ selektywni antagoniści receptorów D2/D3

• sulpiryd

• amisulpiryd

klozapina, olanzapina, kwetiapina i risperidon:

• antagoniści receptorów serotoninowych (5-HT2) i D2-dopaminowych

• skuteczne w stosunku do objawów pozytywnych i negatywnych schizofrenii

• mogą poprawiać funkcje poznawcze

• mało objawów pozapiramidowych

• blokują receptory H1-histaminowe, M-cholinergiczne i α1-adrenergiczne (hipotonia ortostatyczna, przyrost masy ciała, senność)

Klozapina:

• blokuje D2, bardzo słabo działa na receptor D2 w prążkowiu i gałce bladej

• blokuje receptor α1-AR

• silnie blokuje receptor 5-HT2 w korze mózgowej, co wtórnie zmienia aktywność dopaminergiczną w układzie mezokortykalnym

• w grupie pacjentów, u których nie poskutkowało pierwsze leczenie lub którzy nie mogą brać klasycznych leków neuroleptycznych ze względu na działania niepożądane około 30% odpowiedziało na klozapinę

• minimalne działania pozapiramidowe

• działania niepożądane: hipotonia ortostatyczna, senność, przyspieszenie akcji serca, przyrost masy ciała, ślinotok, wzrost ryzyka drgawek (2-3%), agranulocytoza (może doprowadzić do zgonów)

Olanzapina (Zyprexa)

• znosi objawy pozytywne i negatywne

• nie podnosi poziomów prolaktyny

• bardzo małe ryzyko agranulocytozy

Risperidon (Risperdal)

• mniej działań niepożądanych od klozapiny

• blokuje D2, α-AR i 5-HT2

• znosi objawy pozytywne i negatywne

• słabe działanie pozapiramidowe (występuje głównie przy stosowaniu wysokich dawek)

• niepożądane: senność, przyrost masy ciała, szybka akcja serca, hipotonia ortostatyczna

• nie daje agranulocytozy

• może wywołać stany lękowe

Kwetiapina (Seroguel)

• brak objawów pozapiramidowych

• sedacja, hipotonia ortostatyczna, przyrost masy ciała

• może dawać uboczne objawy cholinolityczne (suchość w jamie ustnej, zaparcia, zaburzenia widzenia)

• nie podnosi poziomów prolaktyny

Ziprasidon

• działanie podobne do innych atypowych leków, nie podnosi masy ciała!!!

Podsumowanie:

• leki p/psychotyczne starej i nowej generacji znoszą objawy pozytywne schizofrenii; leki te blokują receptory D2-dopaminowe

• leki nowej generacji blokują ponadto receptory serotoninowe typu 5-HT2; leki te znoszą objawy negatywne i poprawiają funkcje poznawcze

• atypowe leki p/psychotyczne dają stosunkowo mało objawów pozapiramidowych i neuroendokrynnych; działają uszkadzająco na szpik kostny i mogą wywołać agranulocytozę