Epizootiologia- nauka o przyczynach uwarunkowaniach i sposobach rozwoju chorób zakaźnych oraz metodach ich zapobiegania i zwalczania

Choroby zakaźne- wywoływane przez chorobotwórcze czynniki biologiczne choroby zwierząt, które ze względu na charakter ,sposób powstawania i szerzenia się stanowią zdrowia dla życia człowieka i zwierząt

łańcuch epizootyczny- warunki niezbędne do powstania choroby zakaźnej - źródło zakażenia, droga zakażenia, organizm wrażliwy na zakażenie

działalność epizootiologów- likwidacja lub ograniczenie źródła zakażenia, przerwanie dróg szerzenia się choroby, stymulacja odporności swoistej i nieswoistej, zmniejszenie dyspozycji

źródło zakażenia- miejsce stałego lub okresowego przebywania i namnażania się zarazków, z którego mogą się one wydostawać, rozprzestrzeniać i zakazać wrażliwe zwierzęta

istnienie źródła zakażenia ustala się na podstawie: wywiadu, objawów klinicznych i badań lab.

Pierwotne źródło zakażenia- takie zwierzę, od którego zakażają się inne zwierzęta, które zanieczyszcza środowisko zarazkami, z którego zarazki przedostają się do wektorów

• zwierze zdrowe rozsiewające zarazki w okresie wylęgania choroby (wścieklizna)

• zwierzę chore

• nosiciel(zwierzęta zdrowe, które nie chorowały)

• siewca

• ozdrowieniec (przechorował i wydala nadal zarazki np. salmonella)

• zwłoki zwierząt chorych (wąglik)

• źródła homologiczne- ten sam gat zwierzęcia (pomór)

• źródła heterologiczne (wścieklizna)

*pierwszorzędowe- ten gat zwierzęcia przy danej chorobie, od którego zwierzę zakaża się najczęściej

* drugorzędowe- inne gat

Wtórne źródło zakażenia- miejsce skupienia zarazka poza organizmem, z którego dochodzi do zakażenia np. gleba

Zarazek- czynnik chorobotwórczy

• zakaźność- inwazyjność- zdolność do wnikania do organizmu przez wrota zakażenia

• zaraźliwość - rozsiewalność - inwazyjność- właściwość wydostawania się z zakażonego organizmu

• toksyczność

• tropizm

• widmo zakaźne - liczba gat zwierząt wrażliwych na zakażenie danym gat zarazka

wąskie- zarazki patogenne dla jednego gat np. nzk

szerokie- wścieklizna

rezerwuar zarazka- teren obejmujący źródła zakażenia, dzięki którym zarazki rozmnażają się i przeżywają

zakażenie- wniknięcie, usadowienie się i namnożenie zarazka i poudzenie organizmu do odczynów

choroba zakaźna- jeśli w następstwie zakażenia wystąpią objawy chorobowe i zmiany chorobowe będące efektem zaburzenia homeostazy

drogi szerzenia się zakażenia w organizmie :

• przez przestrzenie tkankowe i naczynia limf

• krew

• nerwy obwodowe

• ciągłość tkanek

• styczność

drogi szerzenia w populacji:

• kontakt bezpośredni

*drogą łożyskową

*przy porodzie

*przy stosunku płciowym

*wdychanie powietrza

*ukąszenia

*zadrapania

• droga pośrednia

*czynniki martwe zanieczyszczone

*przenosiciele mechaniczni (transport) lub biologiczni (transport + żywiciel)

Wrota zakażenia- miejsce przez które zarazek wnika do organizmu powodując zakażenie

• zakażenie drogą alimentarną

• aerogenną - inhalacyjne i kropelkowe

• skóra (uszkodzona i nieuszkodzona)

• przez układ moczowo- płciowy

• przez spojówkę oka

• drogą galaktogenną (strzyki)

• poprzez wektory (np. owady)

• seminalnie (przez kom. płciowe)

rodzaje zakażeń:

• pierwotne- infectio

• ponowne- reinfectio

• nadkażenie- superinfectio - zakażenie tym samym gatunkiem zarazka w trakcie trwania zakażenia pierwotnego

• mieszane - równoczesne kilkoma gat zarazka

• wtórne- do zakażenia pierwotnego w czasie jego trwania dołączą się zak. Innym gat

• terminalne- wnikanie zarazków warunkowo-chorobotwórczych do tkanek i narządów zwierzęcia pod koniec choroby lub przed jego padnięciem

• samozakażenie- autoinfectio- własną mikroflorą na skutek jej uzjadliwienia się albo w efekcie obniżenia odporności

• bezobjawowe

• poronne- słabo nasilone objawy atypowe

nosicielstwo- polega na bezobjawowym, długotrwałym bytowaniu zarazka w organizmie z równoczesną możliwością wydostawania się z niego i zakażania

*nosiciele zdrowi a zakażeni

*nosiciele ozdrowieńcy

formy zachorowań:

• zachorowania sporadyczne

• enzocje- dotyczą reguły niewielkiej liczby zwierząt na danym obszarze i występują stacjonarnie

• epizoocje- choruje duża liczba zwierząt na dużym obszarze

• panzoocje- masowo chorują na daną chorobę zakaźną zwierzęta na terenie kilku krajów często kontynentów

Potencjał epizootyczny- zespół okoliczności i czynników, które warunkują powstanie i rozwój zarazy, jego wielkość zależy od zjadliwości zarazka, istnienia ekspozycji oraz stanu odporności zwierząt

Oporność stada- częściowa lub całkowita niepodatność pogłowia danego gat na danym terenie na zakażenie określonym gat zarazka

Postaci choroby:

• jawna

• utajona

Przebieg choroby:

• typowy

• atypowy

• poronny

przebieg epizoocji

• stadium międzyepizootyczne - niski potencjał epizootyczny, wysoka odporność, brak zachorowań, lub zach. sporadyczne

• stadium przedepizootyczne- zmniejszenie odporności stadnej, jeśli zachorowania to atypowe skryte

• stadium rozwoju epizoocji- wysoki pot. epiz., pełna wrażliwość, szybki wzrost liczby zachorowań, formy nadostre i ostre, dużo ognisk choroby,

• stadium szczytu epizoocji - największa liczba zachorowań, odporność wzrasta, potencjał spada, postać ostra lub podostra, objawy typowe

• stadium wygasania- formy podostre i przewlekłe, liczba spada, odporność duża

• stadium postepizootyczne- bardzo wysoka odporność, bardzo niski potencjał, brak zachorowań lub sporadyczne, forma skryta objawy nietypowe, nosicielstwo i siewstwo przez ozdrowieńców

Nasilenie zachorowań zależy od:

• % zwierząt wrażliwych

• gęstość populacji

• zakaźność zarazka

• okres inkubacji

• typ rozwoju/ szerzenia się zarazy

sezonowość- w pewnych porach roku

cykliczność- w mniej lub bardziej regularnych cyklach wieloletnich ( zmiany pot epizootycznego populacji- zmiana odporności, metod zwalczania, pojawianie się nowych serotypów)

typy rozwoju zaraz:

• zarazy rozwijające się drogą łańcuchowo- kontaktowego przekazywania zarazka - wścieklizna

• rozwijające się z wtórnego źródła zakażenia - wąglik

• przenoszone przez stawonogi - tularemia

• powstające na skutek samozakażenia- kolibakterioza

• typ przejściowy- autoinfekcja a później typ.1- salmonellozy

prawa szerzenia się epizoocji:

• prawo zagęszczenia populacji

• długości drogi

• styczności ewolucyjnej

• skuteczności reakcji organizmu

Postępowanie przeciwepizootyczne :

1. unieszkodliwienie źródła zakażenia:

• wybijanie zwierząt zakażonych

• izolacja zwierząt zakażonych

• leczenie zwierząt chorych (przyczynowe i objawowe)

2. zapobieganie przenoszenia się zarazków

• dewastacja zarazka w środowisku- zabiegi sanityzacyjne, odkażanie, dezysnekcja, deratyzacja, wyłączenie z użycia terenów zanieczyszczonych

• tworzenie:

* zagroda zapowietrzona- teren gospodarstwa w których wybuchła choroba zakaźna - obowiązek trzymania zwierząt w zamknięciu, uniemożliwienie kontaktu

*okręg zapowietrzony- tworzy się dookoła zagrody zapowietrzonej w przypadku chorób szerzących się gwałtownie i wielotorowo

o wielkości decyduj- stopień nasilenia szerzenia się zarazy, liczba ognisk choroby, obrót zwierząt, ukształtowanie terenu, gęstość zabudowań, ruch ludności

* okręg zagrożony- obejmuje wszystkie inne gospodarstwa w terenie zapowietrzonym, których nie włączono do okręgu zapowietrzonego

• Profilaktyka ogólna

• bezzakaźny wychów zwierząt

GF- gnobiotyczne- wolne od wszelkich drobnoustrojów

SPF- wolne od drobnoustrojów chorobotwórczych (z cesarskiego cięcia od matek zdrowych, odchowane w warunkach sterylnych)

• dezynfekcja (fizyczne odkażanie i chemiczne)

• utylizacja zwłok zwierzęcych

• utylizacja ścieków hodowlanych- gnojowicy

3. stymulacja odporności

- profilaktyka swoista

*uodpornienie bierne - surowice (homologiczne- od tego samego gat przeciwciała i heterologiczne; monowalentne- przeciw jednemu gat drobnoustrojów i poliwalentne ), siara, mleko od odpornego zwierzęcia ( ef uboczne- szok anafilaktyczny, alergia, choroba posurowicza)

* uodpornienie czynne- szczepionki

& homologiczne- antygeny drobnoustrojów przeciwko którym chcemy uodpornic

& heterologiczne- antygeny pokrewne

# autoszczepionki- na bazie drobnoustrojów izolowanych z danego stada lub zwierzęcia

# monowalentne- pojedyncze antygeny drobnoustrojów występujących w kilku odmianach antygenowych

# poliwalentne - kilka antygenów zarazka występującego w wielu odmianach antygenowych

# skojarzone- antygeny różnych rodzajów drobnoustrojów

#nieswoiste- antygeny różnych drobnoustrojów z którymi zwierzęta najczęściej się spotykają

$ żywe - atenuowane

$ inaktywowane- zabite

nowe generacje- delecyjne, rekombinowane, genetyczne

---