UMK
Instytut ochrony środowiska
Ćwiczenie 2
Tytuł: Spadek zwierciadła wody w Obrze między posterunkami Racibórz-Miedonia a Głogów w roku hydrologicznym 1981.
II rok ochrony środowiska
Grupa 1
Toruń 2011/2012
Obliczenia
Wzór na spadek zwierciadła wody:
I= (Hź-Hu)/D [ (m-m)/km= ‰]
Hź- wysokość nad poziomem morza posterunku Racibórz-Miedonia
176,28m +2,40m= 178,68m
Hu- wysokość nad poziomem morza posterunku Głogów
68,57m+ 3,28m= 71,85m
D- Długość odcinka rzeki
392,9-55,5= 337,4 km
I= (178,68-71,85)/ 337,4= 106,83/337,4=0,32 [‰]
Interpretacja
Racibórz to miasto i gmina położone w południowo-zachodniej Polsce, w województwie śląskim, w powiecie raciborskim, nad rzeką Odrą. Współrzędne geograficzne to 18º 13' długości geograficznej wschodniej i 50º 05' szerokości geograficznej północnej. Racibórz należy do Zagłębia Górnośląskiego, tzn. do zapadliskowej struktury, która wchodzi w skład masywów kaledońsko-waryscyjskich.
Obszar miasta pod względem morfologicznym podzielony jest na dwie odrębne struktury: Nizina Śląska i Wyżyna Śląsko-Krakowska. Z tych dwóch struktur zdecydowanie większą powierzchnię zajmuje podprowincja Niziny Śląskiej, która obejmuje całą zachodnią i środkową część gminy, a także dolinę Odry. W tej podprowincji można wyróżnić dwa mezoregiony: Płaskowyż Głubczycki i Kotlina Raciborska. Znacznie mniejsza jest podprowincja Wyżyny Śląsko-Krakowskiej, która obejmuje zachodnią część miasta, gdzie wyróżniamy mezoregion jakim jest Płaskowyż Rybnicki, najdalej wysunięty na południe
W okolicach miasta Odra jest rzeką nizinną o dużych wahaniach wodostanu, co doprowadziło w 1997 r. do olbrzymiej powodzi i ogromnych strat materialnych. Odra na terenie Raciborza ma powolny przepływ, meandrujące koryto i płaskie dno. Na terenie Raciborza długość rzeki wynosi ok. 9,3 km i wpływa na jego teren w południowej części miasta w 45,7 km jej długości rozdzielając się na dwie części. Pierwsza z nich to Odra, która przepływa przez centrum miasta, a druga to znajdujący się po prawej stronie rzeki kanał Ulga, który został sztucznie wybudowany, aby chronić miasto przed powodzią.
Miedonia to dzielnica Raciborza, dawniej wieś, została włączona do miasta w 1975 roku. W dzielnicy znajduje się stacja hydrologiczna-meteorologiczna skąd codziennie podaje się stan wody rzeki Odry.
Głogów to miasto i gmina w południowo-zachodniej Polsce, na Śląsku (Dolnym Śląsku), w województwie dolnośląskim, siedziba powiatu głogowskiego gminy wiejskiej Głogów. Głogów jest szóstym co do wielkości miastem w województwie. Miasto położone jest na obszarze Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego. Głogów usytuowany jest w północnej części woj. dolnośląskiego, na pograniczu Pradoliny Barucko-Głogowskiej i Wzgórz Dalkowskich. Prawie w całości obecne miasto leży na lewym brzegu Odry, choć kiedyś jego zasadniczy trzon znajdował się na Ostrowie Tumskim otoczonym ramionami rzeki. Występują tu dwie jednostki morfologiczne:
wysoczyzna plejstoceńska, będąca przedłużeniem północnego stoku Wzgórz Dalkowskich,
dolina rzeki Odry, stanowiąca część Pradoliny Barucko-Głogowskiej,
Jedną z ważniejszych cech morfometrycznych cieku jest stopień nachylenia rzeki z kierunku jej biegu, czyli spadek. Spadek zwierciadła wody w rzece to stosunek różnicy wysokości rzędnych zwierciadła w dwóch punktach rzeki do odległości między tymi punktami . Stosunek różnicy wysokości, jaką rzeka pokonuje od źródeł do ujścia (lub wybranego odcinka rzeki) do jej długości. Wyraża się w promilach (metrach na kilometr). Prędkość rzeki jest zależna od spadku, masy wody oraz tarcia o dno i o brzegi koryta rzecznego.
Spadek na analizowanym odcinku jest spowodowany różnicą w wysokości nad poziomem morza. Między tymi dwoma punktami różnica wysokości wynosi 106,83 m.n.p.m., co powoduje swobodny przepływ. Spadek lokalny w moim odcinku wynosi 0,32 ‰. W Polsce, w oparciu o spadek rzek wyróżnia się cieki nizinne (o spadku od 0,05 do 0,5‰), wyżynne (1,0 - 3,0‰) i górskie (>5,0‰) lub (inna klasyfikacja) górskie o spadku >0,5‰ i nizinne o spadku < 0,5‰ W obu klasyfikacjach Odra na odcinku Racibórz- Miedonia i Głogów jest rzeką nizinną. Ze względu na spadek podłużny, wydziela się Odrę górną, środkową i dolną. Odra górna: bierze swój początek od źródła do Koźla. Na długości pierwszych 54 km Odra ma charakter rzeki górskiej o spadku 7,2‰, natomiast dalej spadek jest dużo mniejszy i wynosi ok. 0,33‰. Środkowa Odra ciągnie się od Koźla do ujścia Warty, spadki na tej długości wynoszą od 0,28 do 0,19‰. Natomiast dolna odra ma spadki od 0,05 do 0,001‰. Wyznaczona jest ona od ujścia Warty do Zalewu Szczecińskiego.
Literatura:
- Bajkiewisz-Grabowska E., Mikulski Z., 1999, Hydrologia ogólna, PWN, Warszawa.
- Bajkiewisz-Grabowska E., Mikulski Z., 1993, Przewodnik do ćwiczeń z hydrologii ogólnej, PWN, Warszawa
- Baturo I., 2009, Racibórz. Miasto na czasie, Wydawnictwo Bezdroża, Racibórz
-Kantyka J., 2007, Racibórz: Zarys rozwoju miasta, Wydawnictwo Bezdroża, Racibórz