1. Pojęcie melioracji: słowo melioracja oznacza polepszenie, doprowadzenie do lepszego stanu, czyli ulepszenie gleby i stosunków wilgotnościowych oraz inne, które w rezultacie stworzą lepsze warunki dla rozwoju uprawianej roślinności
Melioracje jest to system zabiegów organizacyjno gospodarczych, technicznych i agrotechnicznych których zadaniem jest wytworzenie w danym środowisku przyrodniczym, trwałej działającej przez dłuższy czas podstawy do podnoszenia żyzności gleby i powiększanie produkcji roślinnej.
2. Rodzaje melioracji : a) wodne, rolne, leśne i miejskie- obieg wody w środowisku, podwyższenie wód gruntowych b) techniczne, agromelioracyjne, fitomelioracyjne, przeciwerozyjne- powstrzymują erozję wodną, c) podstawowe i szczegółowe.
3. Przyczyny nadmiernego uwilgotnienia gleb
-dodatni bilans wodny obszaru
-brak odpływu do odbiornik spowodowany spiętrzeniem wody w odbiorniku lub jego zarośnięciem, zamuleniem
-odcięcie doliny od odbiornika przez osadzenie
-brak śluz i przepustów w wałach rzecznych
-częste występowanie wód z koryta cieku
-napływ wód obcych, powierzchniowych i gruntowych
-zbyt małe spadki terenu i dna cieku
-położenie w depresji lub w bezodpływowej dolinie
-infiltracja wód z cieku, kanału
-gleba przepuszczalna na płytko zalegającej warstwie nieprzepuszczalnej
-płytkie powierzchnie warstw nieprzepuszczalnych
-nadmierna polowa pojemność wodna gleb
-mała przepuszczalność i mała odciekalność
4. Definicja i znaczenie agromelioracji- zabiegi uprawowe o długotrwałym działaniu, mające na celu poprawienie właściwości fizykochemicznych oraz stosunków wodnych w glebach wadliwych. Agromelioracje w niektórych warunkach mogą zastąpić melioracje wodne. Większość zabiegów wykonuje się na głębokości większej niż 40 cm. Stosowanie zabiegów ma na celu: poprawienie właściwości fizycznych i wodnych podglebia, poprawienie tekstury profilu glebowego, zwiększenie intensywności działania drenowania.
5. Elementy składowe bilansu wodnego zlewni
Zlewnia- obszar, z którego wszystkie wody powierzchniowe i podziemne spływają do jednego miejsca(rzeka, kanał). Rozróżnia się zlewnie powierzchniowe i podziemne
Bilans wodny zlewni
Rp+P=E+H+Rk
P- opad
H- odpływ
E- parowanie terenowe, ewapotranspiracji
Rp- retencja początkowa
Rk- retencja końcowa
7. Fitomelioracje (definicje i znaczenie)
Fitomelioracje- melioracje fototechniczne polegają na wprowadzeniu szaty roślinnej( zadrzewienia, zakrzewienia) w celu ochrony gleb przed erozją, zwiekszenie retencji wodnej terenu, spowolnienia odpływu wód, zmiejszenia parowanie, zmiejszenia siły wiatru i jego wysuszającego działania.
Znaczenie fitomelioracji- rola środowiskowa
-hydrologiczne- zatrzymanie śniegu, zmiana spływu powierzchniowego na wgłebny, zmniejszenie parowania, zatrzymanie wody na powierzchni
-mikroklimatyczne- łagodzenie wahania temperatur, wilgotności oraz siły wiatru
-biocenotyczne- siedlisko gatunków roślin i zwierząt zwalczanych na terenach uprawnych bądź nie znajdujących tam odpowiednich warunków lęgu, schronienia, żerowania. Polepszają warunki zdrowotnych upraw rolnych i zwierząt
-sozologiczne- ochrona gleb przed erozją, oczyszczanie wód gruntowych z ...(biegunów), oczyszczanie powietrza z pyłów i gazów
-krajobrazowe- poprawiają estetykę krajobrazu, bogactwo form i kształtów, harmonie barw i dźwięków, oddziaływują na psychikę człowieka
-zdrowotne- poprawa jakości powietrza, miejsce wypoczynku, poprawa psychiki, działanie uspokajające, pobudzenie zainteresowania przyroda
-gospodarcze:
a) pozytywne
-wzrost plonów na obszarach chronionych
-źródło drewna i runa leśnego
-zwierzyna łowna
-ochrona zwierząt hodowlanych
b) negatywne
-konkurencja z roślinami uprawnymi o wodę i światło
-miejsca przetrwania szkodników i patogenów
-zajęcie cześci ziemi uprawnej
8. Jakie cechy gleby świadczą o potrzebie odwodnienia?
Przy wyborze kierunku melioracji należy uwzględnić:
-charakterystykę fizjologiczną terenu a szczególnie ukształtowanie powierzchni (żeźba terenu i wielkość spadku) oraz warunki spływu wód powierzchniowych.
-rodzaj gleb mineralnych ich właściwości fizyczno wodne w zasięgu wahań poziomu wody gruntowej
-charakterystyka działania istniejącego systemu melioracyjnego
-przyczyny powodujące konieczność rekonstrukcji systemu melioracyjnego na obiektach uprzednio zmeliorowanych
-warunki klimatyczne
-prognozowanie zmiany środowiska glebowego
-stratygraficzną budowę profilu gleb organiczny wraz z ich własciwościami fizyczno wodnymi
9.Objawy nadmiernego uwilgotnienia gleb
a) bezpośrednie
- stagnowanie wód na powierzchni gleby przez znaczną część roku
-wysoki poziom wody gruntowej trwający dłuższy czas
- wysoki poziom wody w ciekach i stawach
-źródliska i wsiąki
-występowanie zespołów roślin hydrofilnych: sity, turzyce, skrzypy
- specyficzny typ lub rodzaj gleb
- występowanie w profilu glebowym poziomów glebowych i wytrąceń żelazistych
b) pośrednie
-dłuższe zaleganie pokrywy śnieżnej
-powolne i nierównomierne obsychanie gruntu
-częste mgły
-opóźniony rozwój roślinności wiosną
-jasna, żółto-zielona barwa roślin uprawnych
-ciemno- zielona barwa roślinności łąkowej
-utrudnione zbiory okopowych
-wymakanie, wyparzenie i wymarzanie ozimych
10. Znaczenie wody w przyrodzie
- środowisko procesów życiowych
- substrat i produkt reakcji biochemicznych i chemicznych
-środowisko życia
-nośnik substancji rozpuszczalnych, koloidalnych i zawieszonych
-nośnik energii (cieplnej)
-czynnik wietrzenia fizycznego i chemicznego
11.Skutki nadmiernego uwilgotnienia
- opóźnienie prac wiosennych
-utrudnienie prac wiosennych jesiennych i po opadach
-zimne gleby- opróżnienie i wschodu i i wzrostu roślin
-opóźnienie dojrzewania roślin
-brak tlenu w glebie
-rozwój procesów beztlenowych
-zahamowanie procesów próchniczych na fazie gnicia
-silniejszy rozwój chwastów hydrofilnych
-zwiększone koszty agrotechniki
-zmniejszone plony
13.Budowle na obiektach melioracyjnych: jazy, przepusty, stopnie wodne, niecka wypadkowa, bystrotoki, brody i wodopoje, syfony, mnichy, mostki. Jaz- budowla wykonana w poprzek koryta cieku, w celu spiętrzenia wody, mieści się zazwyczaj w granicach brzegów naturalnych lub sztucznie utworzonych przez wykonanie wałów. Zapora- budowla uniesiona w poprzek doliny rzeki w celu wytworzenie zbiornika- magazynu wody. Woda spiętrzona przez zapore zatapia tereny doliny na pewnym obszarze. Różnice: jaz a zapora: jazem nazywamy budowle piętrzące wodę do wys. pow. 15 m i tworzącą zbiorniki o V do 15 mln m3 wody, przy czym głównym zadaniem tych budowli jest piętrzenie a nie magazynowanie wody. Zapory natomiast są to budowle piętrzące mające pow. 15 m, tworzą duże zbiorniki wodne o V większej niż 15 mln m3. Każda budowla piętrząca ma urządzenie upustowe do odprowadzania nadmiaru wody, upusty mogą stanowić element samej przegrody lub samodzielną przegrodę upustową. Stopnie wodne- budujemy na rowach lub ciekach, w celu zmniejszenia prędkości przepływu, utrzymania możliwie jednakowej głębokości koryta i zachowania równomiernego napełnienia. Każdy stopień składa się z fundamentu, korpusu i skrzydeł. Stopnie muszą być zbudowane tak, aby woda nie mogła ich obejść lub uszkodzić przez podmycie z góry lub z dołu. Bystrotok- krótki odcinek dna skarp rowu, kanału lub cieku o spadku większym od krytycznego, przeprowadzający wodę z poziomu wyższego na niższy bez oderwania się od strumienia od dna. Różni się od stopnia tym, że nie występuje w nim pionowy lub prawie pionowy uskok dna. Mnich- do wprowadzania i odprowadzania wody na stawach, ciekach i zbiornikach wodnych. Składa się z dwóch części: poziomej (leżak), i pionowej (stojak). Leżak jest przewodem zamkniętym o przekroju okrągłym, kwadratowym, lub prostokątnym. Wymiary przekrojów poprzecznych leżaka, mnichów zależy od kategorii stawów. Pionowy stojak może mieć kształt koryta o 3 ścianach. Syfon- do przeprowadzania wody pod ciśnieniem, pod rzeką, doliną, kanałem, doprowadzalnikiem, drogą, linią kolejową. Jest to najczęściej krótki przewód wygięty ku dołowi, z wbudowanymi przy wlocie i wylocie głowicami. Składa się z przyczółków lub skrzydeł, filarów i płyty dennej. Głowice umożliwiają wprowadzenie wody, połączenie kanału z rurociągiem oraz pozwalają na zamknięcie go w celu odwodnienia i oczyszcznia.
14. Drenowanie gruntów ornych.
Drenowanie jest najbardziej rozpowszechnionym zabiegiem melioracyjnym stosowanym do odwodnień terenów podmokłych oraz stałe lub okresowe nadmiernie uwilgotnionych. Celem drenowania jest uregulowanie stosunków powierzchno-wodnych, czyli zmniejszenie zawartej wody, zarazem zwiększenie zawartości powietrza w wierzchniej warstwie gleby. Do sieci drenarskiej odpływa z gleby tylko woda wolna a na jej miejsce wchodzi powietrze, które jest niezbędne do życia i prawidłowego rozwoju rynku określonych warunkach sieć drenarska może być wykorzystywana także do nawodnień rolniczych. Funkcje kanalika drenarskiego mogą spełniać: wydrążone w gruncie za pomocą specjalnych maszyn kanalika kreciego(zw. Drenami krecimi) rurki lub inne materiały drenujące ułożone na dnie wykopanego wąskiego rowka, który po zakończeniu robót zasypuje się(klasyczne drenowanie tzw. Rowkowe) rurociągi drenarskie wykonuje się ze spadkiem. Klasyczna sieć drenarska składa się z rurociągów odwadniających tzw. Sączków i zbieraczy. Sączki przyjmujące wodę odciekającą z gleby i odprowadzają ją do zbieracza.
Zbieracz główny- odprowadza wodę do odbiornika, jest zakończony wylotem. Odbiór wody z sieci drenarskiej może być odprowadzany przez rowy odpływowe, kryte rurociągi, stawy, wąwozy.
Dzieł drenarski- obszar zdrenowany, z którego woda odprowadzana jest za pośrednictwem idealnego wylotu. Sączki w Polsce przyjęto, że są układane z rurek o śr. 5cm. Dopuszcza się max. Długości do 250 cm. Przy stosowaniu sztucznych spadków należy ograniczyć długość do 100m. Sączki powinny być oddalone od krawędzi rowów oraz tras zbieraczy o jedną rozstawę od krawędzi rowów oraz tras zbieraczy o jedną rozstawę a od granic obiektu, działu i od dróg( gdy są do nich równoległe) o połowę rozstawy. Przy określaniu odległości oddziaływania komórek sączków przyjmuję się zasadę zależności od rozstawy.