C ma zdolnosc do tworzenia 4 wiazan kowalencyjnych z innymi atomami - dlatego na nich opiera się Zycie na ziemii. Czasteczki biologiczne - dlugie łańcuchy z C, maja olbrzymia mase, sa duze, - dzieki niej spełniają określone role w zyciu, zbudowane na zasadzie na jakiej sa zbudowane polimery - biopolimery(z monomerow - jest ich kolo 40), biopolimerow sa 4 klasy.
Makrocząsteczki:
1. polisacharydy(węglowodany)
2. Lipidy
a). trojglicerydy
b). fosfolipidy
c). woski i steroidy
3. kwasy nukleinowe
4. białka
Z cukrów prostych glownie, roznie zbudowane w zależnośći od funkcji, pamiętać o glukozie!- najłatwiej przyswajalne źródło energii dla organizmu, glikogen, celuloza, deoksyryboza, ryboza. Pelnia funkcje strukturalne i sa źródłem energii. Z 2 glukoz w reakcji dehydratacji powstaje disacharyd(gromadza energie dla komorki) najłatwiej przyswajalne źródło energiihydroliza. Cukry lacza się poprzez wiazanie glikozydowe, przy którego rozerwaniu wydziela się czasteczka wody. Polimery glukozy - skrobia - beczulkowata, glikogen, celuloza.
Związki hydrofobowe - czasteczki niepolarne, nosniki dużej ilości energii, do wykorzystania po spaleniu węglowodanów, trudniejsze do spalenia niż cukry - potrzebny naklad energii
a). monomerem sa kwasy tluszczowe, glicerol, pelni funkcje - ochrona cieplna gromadzenie energii, np. olej, tluszcz, stosunkowo niska temp. topnienia, pelnia role `'wypychajaca'', rozpuszczaja witaminy ADEK, powstaje poprzez estryfikacje glicerolu z 3 czasteczkami kwasu tluszczowego, kazda estryfikacja to zarazem dehydratacja,
b). monomerami sa kwasy tluszczowe, fosforan, -R, sa polarne dzieki ładunkowi w `'glowce'', sa hydro -fobowe(reszta fosforanowa) i -filowe(ogonki - dlugie łańcuchy kwasow tluszczowych), pelnia funkcje strukturalna w blonach biologicznych.
c). monomerami sa kwasy tluszczowe, dlugolancuchowe alkohole, powierzchnia na lisciach, impregnacja wtornych ścian komorkowych np. kutyna, wosk pszczeli, odporne na wode, chronia przed uszkodzeniami mechanicznymi i infekcja.
d). hydrofobowe, wykorzystywane jako składniki blon komorkowych i hormony - cholesterol, testosteron, estrogen
3. monomerami sa rybonukleotydy lub deoksyrybonukleotydy, sa głównymi Regulatorami metalbizmu, maja swój udzial w dziedziczeniu, np. DNA, RNA.
4. Główny składnik komórki, spełniają różne funkcje, główny biopolimer, monomerami sa aminokwasy - R - węgiel, grupa karbonylowa i aminowa. Węgiel alfa przy którym zawsze stoi reszta karboxylowa i aminowa, reszta się zmienia, wiązanie amidowe(peptydowe) miedzy gr. Karboxylowa jednego a aminowa drugiego aminokwasu, kolejność w łańcuchu peptydowym nie jest przypadkowa, na poziomie białek realizuje się proces dziedziczności. Stopnie zorganizowania struktury:
- I rzędowa - kolejność aminokwasów w łańcuchu
- II rzędowa - struktura przestrzenna( beta harmonijka bądź alfa helisa), stabilizowana przez wiązania wodorowe miedzy aminokwasami, np. Keratyne - alfa helisa.
- III rzędowa - jeszcze większe skręcenie w przestrzeni - schowac to co hydrofobowe i lepsza pozycja dla przyciągających się i odpychających aminokwasow, sposób ułożenia alfa i beta w przestrzeni, występują mostki disiarczkowe - stabilizacja, np. mioglobina w mięśniach.
- IV rzędowa - więcej podjednostek III rzedowych, kazda jest oddzielnie kodowana, np. hemoglobina, podjednostki ulęgają dezaktywacji, żeby je aktywowac - wiecej podjednostek.
Aktywność białek
Biokatalizatory reakcji organizmu, hormony np. insulina, pelnia funkcje transportowe np. hemoglobina, lub bialka w blonie, i funkcje strukturalna np. keratyna. Sa bialka pełniące role regulatorow cyklu komorkowego - podzialu kom(gdzie? jak? itp.).
Enzymy - katalizuja wszystkie reakcje w komorce, obniżają energie aktywacji substratow, centrum wiążące w substracie pasuje do centrum katalitycznego w enzymie, enzymy katalizuja określone reakcje z określonymi substratami. Enzym zmienia kształt po przlaczeniu substratow zbliżając do siebie substraty. Rodzaje - (Internet).
Kofaktory i koenzymy
Kofaktory - jony metali, wspomagaja enzymy w katalizacji reakcji.
Koenzymy - pomagaja - dostarczając substraty(np. witaminy).
Bialko enzymatyczne podatne jest na pH, kazde ma swój ulubiony zakres i jest wrażliwe na jakiekolwiek zmiany - denaturacja. Przy stworzeniu odpowiednio podobnych substratow enzym może być oszukany => analogi konkurencyjne(kompetencyjne) - inhibitory, sa takze niekonkurencyjne np. ciezkie metale - przyłączają się zupełnie przypadkowo, inhibitory niespecyficzne, nieodwracalne, dezaktywuja enzym.
Bialka tworza hybrydy np. łącząc się z cukrami, tluszczami, maja wtedy zupełnie inne właściwości i pelnia inne funkcje.
Komorka
Stosunek powierzchni do objętości im mniejsze tym lepiej. W każdej kom. wydzielony obszar syntezy materialu genetycznego. Roznice miedzy zwierzeca a roslinna. Organella - struktury wewnątrzkomórkowe.
Sciana kom.
U roślin z celulozy(mikro i makrofibryle), nadaje kształt i chroni przed uszkodzeniami mechanicznymi, sa ich 2 rodzaje, wtorne i pierwotne, blaszka srodkowa pomiedzy sąsiednimi ścianami kom., plazmodezmy - miejsca komunikacji komorek, cytoplazma się przenika, wtorna ma bardziej upakowana celuloze, jest ona wzmacniana w procesie lignifikacji?. Bez kontaktu ze środowiskiem zewn., kom zamiera i dopiero wtedy pelni swoja funkcje.
Blona plazmatyczna
Warstwa fosfolipidowa z bialkami i łańcuchami cukrowymi, niektore bialka to kanaly do transportu składników do lub na zewnatrz blony. Struktura cieklej mozaiki, ruchy wzdłuż i w poprzek blony nie inaczej.