Przykłady praktycznego zastosowania metody Bobath
Ćwiczenia unoszenia i utrzymywania głowy
Ćwiczenie 1
1. Pozycja wyjściowa - leżenie przodem (na brzuchu), ręce dziecka wyprostowane wzdłuż
tułowia, ćwiczący za dzieckiem.
2. Wspomaganie - bierne utrzymanie ułożonych w pozycji
pośredniej wyprostowanych rękach dziecka.
3. Ruch - czynne uniesienie do góry głowy (wyprost głowy).
Podczas wykonywania tego ćwiczenia należy zwrócić
uwagę na ułożenie rąk dziecka. Jeżeli mają tendencję do
układania się w przywiedzeniu i rotacji wewnętrznej, należy zabezpieczyć odwrotne ich
ustawienie, tzn. w odwiedzeniu i rotacji zewnętrznej. Można to uzyskać wkładając między
nóżki dziecka wałek, zwinięty kocyk bądź kolano osoby ćwiczącej. Wykonywany ruch
uniesienia głowy nie powinien być zbyt obszerny, lecz odbywać się tuż nad podłożem.
Ćwiczenie 2
1. Pozycja wyjściowa - leżenie przodem, ręce dziecka wyprostowane do przodu (w przedłużeniu
głowy) spoczywają na ręce osoby ćwiczącej.
2. Wspomaganie - uniesienie rąk dziecka lekko do góry.
3. Ruch - uniesienie głowy do góry.
W tych ćwiczeniach można stosować delikatne oklepywanie czoła (w kierunku do
góry). Pomaga to w uniesieniu głowy. Zabezpieczenie rąk jak wyżej.
Ćwiczenie 3
1. Pozycja wyjściowa - leżenie przodem na piłce, ręce dziecka ułożone szeroko, mogą
obejmować biodra ćwiczącego lub jego udo.
2. Wspomaganie - chwyt za biodra dziecka. Wolne, lekkie pociąganie dziecka do tyłu tak, aby
na piłce pozostały tylko ręce dziecka.
3. Ruch - uniesienie głowy i pełny podpór na rękach.
Początkowo dziecko unosi głowę i prostuje w podporze ręce. Z czasem zaczyna toczyć
piłkę przekładając je kolejno.
Opisane ćwiczenia stanowią przykłady różnego sposobu rozwijania u dziecka tej samej
czynności - unoszenia i trzymania głowy (kontroli głowy w przestrzeni) oraz kształtowania
czynności podporowych kończyn górnych. Właściwa kontrola ułożenia głowy jest warunkiem
rozwoju każdej następnej czynności ruchowej.
Ćwiczenia przygotowujące do pełzania oraz do zmiany pozycji z leżenia (obroty)
Ćwiczenie 1
1. Pozycja wyjściowa - leżenie przodem, ręce dziecka wyprostowane do przodu. Ćwiczący
klęczy przed dzieckiem, chwyta rękami jego głowę.
2. Wspomaganie - wykonanie biernego skrętu głowy (wolno i delikatnie).
3. Ruch - skręt głowy wyzwala czynny skręt obręczy barkowej, to z kolei powoduje czynny
skręt obręczy miednicznej. Ruch obrotu postępuje stopniowo. Najpierw głowa, za nią
podąża obręcz barkowa i ręce, a na końcu obręcz miedniczna i kończyny dolne.
Ćwiczenie 2
1. Pozycja wyjściowa - leżenie przodem, ręce dziecka ugięte przy barkach. Ćwiczący
znajdujący się za głową dziecka z przodu chwyta rękami jego barki.
2. Wspomaganie - bierny skręt obręczy barkowej, aż do uzyskania podporu na kończynie
górnej dalszej od osi obrotu ciała.
3. Ruch - obrót ciała sposobem jak wyżej.
Ćwiczenie 3
1. Pozycja wyjściowa - leżenie przodem, ręce dziecka ugięte przy barkach. Ćwiczący staje w
rozkroku nad dzieckiem, chwyta rękami jego barki.
2. Wspomaganie - uniesienie do góry jednego barku dziecka (skręt obręczy barkowej), aż do
uzyskania podporu na przedramieniu kończyny górnej przeciwnej.
3. Ruch - bierny skręt obręczy barkowej powoduje oderwanie biodra dziecka od podłoża po
stronie uniesionego do góry barku, a to wywołuje odruchowe zgięcie i podciągnięcie
kończyny dolnej po tej samej stronie. Następnie ćwiczący „przerzuca” do przodu
wcześniej uniesioną do góry kończynę górną dziecka (barki równolegle do podłoża).
Następuje wyprost kończyny dolnej uprzednio zgiętej i przemieszczenie całego ciała w
kierunku do przodu. Tę samą czynność należy wykonać naprzemiennie, tzn. raz
wspomagając ruch zgięcia prawej kończyny dolnej, raz lewej.
Początkowo ruchy zginania i prostowania nóg wykonywać można w miejscu, ale
zawsze naprzemiennie (raz jedna, raz druga kończyna dolna). W miarę opanowywania tej
czynności wyprost kończyny dolnej powinien łączyć się z przesunięciem ciała dziecka w
kierunku do przodu.
Ćwiczenia przygotowujące do czworakowania
Ćwiczenie 1
1. Pozycja wyjściowa - leżenie przodem, ręce dziecka zgięte przy
barkach. Chwyt za barki dziecka.
2. Wspomaganie - uniesienie do góry jednego barku dziecka (skręt
obręczy barkowej).
3. Ruch - odruchowe zgięcie i podciągnięcie do przodu kończyny dolnej
po stronie uniesionego barku, aż do uzyskania podporu na tej
kończynie. Powtórzenie tej czynności po drugiej stronie.
Ćwiczenie 2
1. Pozycja wyjściowa - lezenie przodem, ręce dziecka w podporze. Ćwiczący chwyta biodra
dziecka.
2. Wspomaganie - uniesienie do góry jednego biodra dziecka (skręt obręczy miednicznej).
3. Ruch - odruchowe zgięcie kończyny dolnej po stronie uniesionego biodra i przesunięcie jej
do przodu, aż do uzyskania na niej podporu. Tę sarną czynność powtarzać należy z drugiej
strony.
Ćwiczenia przygotowujące do siadu
Ćwiczenie 1
1. Pozycja wyjciowa - leżenie tyłem, ręce dziecka wyprostowane i lekko odwiedzione oraz
zwrócone dłońmi do podłoża, nogi zabezpieczone w odwiedzeniu i rotacji zewnętrznej.
(Takie ustawienie nóg może zabezpieczyć kolana, klęczącej przed
dzieckiem osoby). Ćwiczący przytrzymuje jedną ręką dłoń
dziecka przy podłożu, a drugą chwyta rękę kończyny górnej
przeciwnej.
2. Wspomaganie - ćwiczący lekko pociąga wyprostowaną kończynę
górną dziecka w kierunku do siebie ze skrętem w kierunku drugiej
kończyny opartej dłonią na podłożu.
3. Ruch - skręt głowy i jej uniesienie. Skręt obręczy barkowej aż do
uzyskania podporu na barku kończyny pozostającej przy podłożu. Dalej w ten sam sposób
wspomagając ruch uzyskuje się podpór na przedramieniu i później tylko na dłoni
przytrzymywanej przy podłożu. W efekcie dziecko osiąga pozycję siadu płaskiego z
podparciem na jednej kończynie górnej.
Ćwiczenie 2
1. Pozycja wyjściowa - leżenie przodem, ręce dziecka ugięte przy barkach. Ćwiczący chwyta
biodra dziecka.
2. Wspomaganie - skręcanie bioder dziecka tak, aby jedno pozostawało przy podłożu, a
drugie uniesione do góry było pociągane w kierunku do siebie.
3. Ruch - dziecko unosi głowę, podpiera się na rękach i przekładając je po podłożu zgina
biodra i nogi, uzyskując pozycję siadu bokiem (podpartego).
Ćwiczenie 3
1. Pozycja wyjściowa - leżenie przodem, ręce ugięte przy barkach. Chwyt jedną ręką za
tułów dziecka na wysokości dołu pachowego, drugą ręką chwyt przeciwnego biodra.
2. Wspomaganie - skręt bioder z jednoczesnym lekkim uniesieniem tułowia.
3. Ruch - skręt bioder, aż do uzyskania zgięcia nóg i podporu na rękach z zachowaniem
równoległego do podłoża ułożenia linii barków (skośne ustawienie miednicy w stosunku do
obręczy barkowej).
Ćwiczenie 4
1. Pozycja wyjściowa - siad na lub przy piłce, nogi dziecka w rozkroku. Ćwiczący
przytrzymuje nogi dziecka na wysokości ud lub stawów
kolanowych.
2. Wspomaganie - delikatne przetaczanie piłki w kierunku
do tyłu, do przodu, do boku.
1. Ruch - wychylanie dziecka w różnych kierunkach z
wyczekiwaniem na reakcję powrotu do pozycji wyjściowej
i reakcje obronne rąk (podpór przy wychylaniu na boki). Podobne ćwiczenie można
wykonywać na wałku. Dziecko siedzi w siadzie rozkrocznym ze stopami opartymi całą
powierzchnią na podłożu.
Chodzenie w klęku prostym
Ćwiczenie 1
1. Pozycj wyjściowa - klęk prosty. Ćwiczący przed dzieckiem przodem do niego. Chwyt
wyprostowanych do przodu rąk dziecka na wysokości stawów łokciowych lub za barki.
2. Wspomaganie - naprzemienne unoszenie barków dziecka.
3. Ruch - uniesienie i lekki skręt barku do tyłu wyzwala zgięcie i przesunięcie do przodu
kończyny dolnej dziecka po stronie uniesionego barku. Czynność tę należy powtarzać raz z
jednej, raz z drugiej strony, uzyskując w ten sposób naprzemienne przesuwanie kończyn
dolnych.
Ćwiczenie 2
1. Pozycja wyjściowa - wyprostowane ręce dziecka spoczywają na barkach klęczącej przed
nim osoby ćwiczącej, która chwyta dłońmi jego biodra.
2. Wspomaganie - chwyt za miednicę. Naprzemienne unoszenie i cofanie raz jednego, raz
drugiego biodra.
3. Ruch - jak w powyższym ćwiczeniu.
Wstawanie
Ćwiczenie 1
1. Pozycja wyjściowa - przysiad podparty lub siad z oparciem przy piłce, ręce dziecka oparte
na podłożu pomiędzy szeroko rozstawionymi nogami.
Ćwiczący stoi lub siedzi za dzieckiem. Chwyt na wysokości
bioder.
2. Wspomaganie - ćwiczący wychyla dziecko do przodu tak,
aby przeniosło ciężar ciała na ręce.
3. Ruch - podczas tego ćwiczenia biodra dziecka unoszą się
do góry i następuje powolne prostowanie nóg, a dopiero
później prostowanie tułowia i głowy.
W pozycji stojącej wychylanie (lekkie popychanie) dziecka w różnych kierunkach z
wyczekiwaniem na powrót do pozycji stojącej (wyjściowej) rozwija u dziecka równowagę.
Chodzenie
Ćwiczenie 1
1. Pozycja wyjściowa - stojąca. Ćwiczący stojąc przed dzieckiem chwyta jego barki.
2. Wspomaganie i ruch - uniesienie (lekko) do góry i cofnięcie jednego barku z równoczesnym
wysunięciem do przodu i lekko w dół drugiego barku dziecka, ułatwia zgięcie i wysunięcie
(przeniesienie) do przodu kończyny dolnej po tej stronie. Gdy taki ruch nastąpi, ćwiczący
„przerzuca” do przodu wcześniej cofnięty bark, co pozwala dziecku postawić i obciążyć
wysuniętą do przodu kończynę dolną. Czynność tę powtarzać należy rytmicznie raz z
jednej, raz z drugiej strony.
Ćwiczenie 2
1. Pozycja wyjściowa - stojąca lub podparta w ustaniu. Kończyny
górne dziecka wyprostowane i wysunięte do przodu. Ćwiczący
chwyta wyprostowane kończyny górne dziecka na wysokości
ramienia lub stawów łokciowych (to zapobiega zgięciu kończyn
górnych).
2. Wspomaganie i ruch - uniesienie i cofnięcie barku z jednoczesnym
wysunięciem do przodu i w dół drugiego barku.
Ćwiczenie 3
1. Pozycja wyjściowa - stojąca. Ćwiczący chwyta biodra dziecka.
2. Wspomaganie - uniesienie do góry i cofnięcie jednego biodra dziecka.
3. Ruch - zgięcie i przeniesienie do przodu kończyny dolnej po tej samej stronie. Czynność
powtarzać naprzemiennie
Podsumowując metodę Bobath, warto zauważyć, że najbardziej charakterystyczne dla
tego rodzaju terapii jest stosowanie dużej liczby odruchów, specyficznej formy ułatwiania
ruchów oraz prawidłowego następstwa rozwojowego prowadzonych ćwiczeń. Usprawnianie
Metody Vojty
Realizacja:
1, Pełzanie odruchowe
Pozycja wyjściowa: leżenie na brzuchu, głowa obrócona o 30°, rękę leżącą po stronie, w którą skierowana jest twarz podnieść ponad głowę dziecka, dłonią chwycić kawałek drewna. Noga tej samej strony lekko zgięta i skręcona na zewnątrz (supinacja), druga ręka obrócona do wewnątrz (pronacja) leży obok ciała z otwartą dłonią, druga noga lekko zgięta, obrócona na zewnątrz.
Strefy wywołujące reakcje
- strona twarzy: łokieć, łopatka, miednica, kolano
- strona tyłu głowy: wyrostek barkowy, strefa tułowia (klatka piersiowa), mięsień pośladkowy średni, pięta.
Kierunek:
- Głowa w przedłużeniu kręgosłupa
- „strona twarzy”: zgięcie łokcia z pronacją, rotacja wewnętrzna ramienia, łopatka przy kręgosłupie, zgięcie w stawie biodrowym z rotacją zewnętrzną, zgięcie kolana, grzbietowe i pronacja stopy.
- „strona tyłu głowy”: zgięcie łokcia z odwróceniem na zewnątrz, rotacja zewnętrzna ramienia, zgięcie w stawie biodrowym z rotacją wewnętrzną, wyprostowanie kolana, zgięcie grzbietowe i pronacja stopy.
- Przy zmianie stref wywołujących od „strony twarzy” do „strony tyłu głowy” następują ruchy wzajemne (podobnie jak przy poruszaniu się do przodu).
2. Obrót odruchowy
W zależności od wskazań wykonuje się wyłącznie określone fazy całego programu ćwiczeń.
- Faza pierwsza:
Pozycja wyjściowa: leżenie na plecach, głowa obrócona o 30°, ramiona leżą wyprostowane obok tułowia w ustawieniu zerowym, nogi lekko odwiedzione wyprostowane w ustawieniu zerowym.
Strefy wywołujące: strefa piersiowa (łuk żebrowy szóstego żebra) dodatkowo opór przy głowie (kresy barkowe) oraz brodzie.
Kierunek:
-głowa w pozycji naturalnej
-rotacja obręczy barkowej ku ramieniu po stronie tyłu głowy
-wyprostowanie miednicy
-rotacja miednicy ku nodze po stronie tyłu głowy
-zgięcie w stawie biodrowym pod kątem 90°
-zgięcie w kolanie pod kątem 90°
-stopy zgięte grzbietowo, pronacja
- Faza druga:
Pozycja wyjściowa: leżenie na boku, twarz na podłożu, dolne ramię zgięte pod kątem 90° w stosunku do ciała, obie nogi zgięte w biodrach i kolanach pod kątem 40°, górne ramię leży na ciele wyprostowane w lekkiej rotacji wewnętrznej (pronacji).
Strefy wywołujące reakcje (rys. 2.)
- strona dolna: łokieć, kolano, pięta
- strona górna: wyrostek barkowy, łopatka, nadgarstek, strefa piersiowa, m. pośladkowy średni, kolano.
Kierunek:
-Głowa w pozycji środkowej
-Dolne ramię: łopatka przy kręgosłupie, ramię przywiedzione w rotacji zewnętrznej, zgięcie łokcia, dłoń otwarta
-Dolna noga: udo wyprostowane i odwiedzione, kolano wyprostowane, stopa jak w fazie pierwszej
-Górne ramię: zgięte, odwiedzione w rotacji zewnętrznej, łokieć wyprostowany odwrócony na zewnątrz, nadgarstek wyprostowany i zgięty grzbietowo
-Górna noga: zgięcie w biodrze odwiedzeniem i rotacją zewnętrzną, kolano zgięte pod kątem do 80°, stopa w pozycji zerowej, palce rozwarte
- Faza trzecia:
Pozycja wyjściowa: jak w fazie drugiej, ale stawy biodrowe i kolanowe zgięte pod kątem 90°.
Strefy wywołujące reakcje:
- strona dolna: łopatka, zewnętrzna strona kolana
- strona górna: wyrostek barkowy, wewnętrzna strona kolana
Kierunek: jak w fazie drugiej, ale reakcje obu nóg odpowiadają górnej nodze
- Faza czwarta:
Ta faza stosowana jest dla lepszego różnicowania bioder przy porażeniach dwustronnych, sprzyja wyprostowaniu dolnej części kręgosłupa lędźwiowego np. przy skoliozie.
Pozycja wyjściowa: jak w fazie drugiej, ale górna noga jest zgięta w biodrze i kolanie pod kątem 90°.
Przy zagrożonym stawie biodrowym strona upośledzona musi znajdować się na dole (tzn. ułożenie na chorym biodrze).
Strefy wywołujące reakcje:
- górna noga: strona wewnętrzna kolana
- dolna noga: strona zewnętrzna kolana
Kierunek: oba stawy biodrowe są zgięte, odwiedzione i w rotacji zewnętrznej.
1