ZABAWY LOGOPEDYCZNE

Rozwój mowy podlega ogólnym prawidłowościom rozwoju i zależny jest zarówno od podłoża organicznego jak i własnej aktywności dziecka, wpływu środowiska społecznego oraz zamierzonego oddziaływania wychowawczego. Podstawowym środowiskiem kształtowania mowy dziecka jest rodzina. Rozwój tej funkcji przebiega tu samorzutnie w związku z różnymi sytuacjami dnia powszedniego. Czynniki uczuciowe oraz atrakcyjne zdarzenia wzbogacają i dynamizują mowę. Rola rodziny w rozwoju mowy dziecka jest wyjątkowa i niezastąpiona. Ale rolę tę nie każda rodzina dobrze pełni. Bardzo często rodzice, sami przyczyniają się do powstawania zaburzeń mowy przez zbytni liberalizm, a nawet naśladowanie dziecięcej wymowy, lub przez nadmierny rygoryzm, przecenianie możliwości dziecka, ustawiczne wytykanie i poprawianie błędów, które w tym czasie mieszczą się w granicach normy rozwojowej. Przedszkole, nie stwarza co prawda, tak dogodnych warunków dla rozwoju mowy, jak prawidłowo funkcjonująca rodzina, ale posiada inne, ważne atuty. Tymi atutami są: świadomy program działania, stwarzanie zamierzonych sytuacji do słuchania prawidłowej i bogatej mowy, do zadawania pytań, udzielania odpowiedzi jak również korygowania błędów i wad. Rozwój mowy postępuje równolegle z rozwojem motoryki narządów artykulacyjnych. Mowa wytwarza się dzięki skoordynowanej aktywności języka, warg, gardła, podniebienia, krtani i płuc. Do rozwoju i koordynacji poszczególnych części wchodzących w skład narządu mowy potrzebny jest pewien okres czasu i aktywne ćwiczenia. To właśnie może zapewnić przedszkole.

Zajęcia w przedszkolu dotyczące „technicznej” strony mowy pozwalają się ugrupować w cztery rodzaje działań :

- ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne,

- ćwiczenia oddechowe,

- ćwiczenia słuchu fonematycznego.

Za punkt wyjścia przyjęłam Program wychowania przedszkolnego. H. Czerniawskiej wybierając odpowiednie treści dla dzieci 3 - letnich.

Ćwiczenia artykulacyjne, które mają na celu wypracowanie zręcznych i celowych ruchów języka, warg i podniebienia, obejmują: wymawianie samogłosek, łatwych spółgłosek i ich połączeń zgłoskowych, regulowanie siły głosu -mówienie głośne i mówienie szeptem.

Ćwiczenia oddechowe obejmują dmuchanie lekkich przedmiotów (piór, skrawków papieru) a ich celem jest pogłębienie oddechu, rozruszanie przepony, wydłużenie fazy wydechowej, zapobieganie mówieniu na wdechu .

Ćwiczenia słuchu fonematycznego dla dzieci 3-letnich polegają na nasłuchiwaniu, wyróżnianiu i porównywaniu różnych głosów otaczającego środowiska, np. głosów ptaków i zwierząt, dźwięków wydawanych przez przejeżdżające pojazdy, prowadzą do analizy dźwiękowej wyrazu.

Mając na uwadze powyższe zagadnienia oraz fakt, że istnieją różnice indywidualne w poziomie sprawności językowej dzieci w tym samym wieku, opracowałam cykl zabaw logopedycznych dla dzieci 3-letnich. Program ten, składa się z pięciu zajęć, odbywających się raz w tygodniu.

Cele ogólne: -usprawnianie narządów mowy,

-ćwiczenie słuchu fonematycznego,

-aktywizowanie mowy.

Cele operacyjne: dziecko :

-poprawnie wykonuje wdech i wydech,

-rozpoznaje, nazywa i naśladuje usłyszane dźwięki,

-prawidłowo reaguje na sygnały słowne i dźwiękowe,

-podejmuje próby poprawnej wypowiedzi wskazanych głosek i

zgłosek,

- wypowiada się na podstawie ilustracji,

-poprawnie wykonuje „gimnastykę buzi i języka”,

-porusza się rytmicznie, zgodnie z muzyką.

Metoda: czynna, słowna.

Forma: praca z całą grupą, indywidualna działalność dzieci.

I - WIOSNA

Lp.	Tematyka - cel	Przebieg zajęcia
1.	Zabawa integrująca grupę.	Dzieci stoją w kole. Przywitanie z dziećmi zainicjowane śpiewem nauczycielki, na melodię Panie Janie. - Hej, dzieciaki witam Was, znów się pobawimy, to już czas. ( dzieci powtarzają za nauczycielką).
2.	Wiosenny wietrzyk - rozwijanie pojemności płuc przez umiejętność głębokiego i równomiernego wdechu i wydechu.	Dzieci trzymają w ręku trawkę (z zielonej bibuły) - wąchając trawkę wdychają powietrze nosem i równomiernie wypuszczają ustami. Dmuchanie w trawkę podczas wypuszczania powietrza ustami, następuje z różną siłą (mocno - słabo).
3.	Posłuchamy czy wiosna do nas przyszła. - ćwiczenie mięsni narządów mowy przez powtarzanie zgłosek i głosek, - rozpoznawanie i naśladowanie odgłosów.	Dzieci leżą na brzuchu, przykładając jedno ucho do podłoża (nasłuchują odgłosów wiosny). - wykorzystanie nagrań z taśmy magnetofonowej (odgłosy ptaków, owadów), - rozpoznawanie odgłosów, nazywanie np: pszczoła - bzzzz. Dziecko przykłada drugie ucho nasłuchując. Rozpoznaje, nazywa i naśladuje usłyszane odgłosy: - bocian - kle,kle, - żaba - kum, kum, rech, rech, - świerszcz - cyk, cyk, - komar - zzzz, itp.
4.	Na wiejskim podwórku - zabawa muzyczno - ruchowa. - rozwijanie poczucia rytmu i prawidłowej reakcji na sygnały słowne i dźwiękowe.	Dzieci oznaczone emblematami zwierząt (owca, krowa, kaczka, pies, kot), poruszają się w rytmie muzyki. Muzyka cichnie - dzieci zatrzymują się. Nauczycielka mówi nazwę wybranego zwierzęcia a dzieci posiadające taki emblemat naśladują sposób jego poruszania się i dźwięk jaki wydają. Zabawę powtarza się kilka razy tak, aby każde dziecko miało możliwość powtórzenia poszczególnych dźwięków.
5.	Miś Uszatek w sklepie z zabawkami. - Ćwiczenie mięsni narządów mowy na zgłoskach mru, kic, wrr, fik, mik.	Zabawa dydaktyczna wg Z. Bogdanowicz s. 97

II - WIOSENNE ZABAWY

Lp.	Tematyka - cel	Przebieg zajęcia
1.	Kot jest, kota nie ma - zabawa orientacyjno - porządkowa	Dzieci - myszki poruszają się po sali. Na dźwięk głosu kota (z taśmy magnetofonowej) zatrzymują się i chowają przed kotem (kulą się, chowają głowę). Powtórzenie zabawy dwa, trzy razy.
2.	Co widzę na obrazku? - aktywizowanie dzieci do wypowiedzi.	Analiza treści obrazka przedstawiającego dwa koty (duży i mały), bawiące się kłębkami włóczki. Swobodne wypowiedzi dzieci na temat kotów: wygląd, sposób poruszania się, odżywianie się, tryb życia.
3.	Kotki i mleko - Ćwiczenie mięśni języka i warg.	Spacer dzieci między rozłożonymi na sali tarczami (miseczki z mlekiem) po jednej na dwoje dzieci, przy dowolnej muzyce. Na zawołanie: kici, kici - dzieci przyklękają przy miseczkach, pochylają głowy i naśladują picie mleka głośno mlaskając. Na uderzenie w bębenek siadają na piętach, podnoszą głowy i oblizują usta.
4.	Co kotek miał? - Ćwiczenie narządów mowy na zgłosce miau.	Nauczycielka recytuje wiersz M. Kownackiej pt. Co kotek miał?, dzieci włączają się odpowiadając miau! Mały Jasio kotka spotkał, ukłonił się kapeluszem - porozmawiać z kotkiem muszę: - miał kotek siostrę? - miau! - miał kot pazurki ostre? - miau! - miał kotek mamę i tatę? - miau! - miał kot na grzbiecie łatę? - miau! I tak sobie przed kominkiem rozmawiali przez godzinkę.
5.	Kotki się bawią - ćwiczenia oddechowe, pogłębienie oddechu, wydłużenie fazy wydechowej.	Dzieci otrzymują małe kłębki włóczki. Po głębokim wdechu nosem, wydmuchują powietrze ustami wprawiając w ruch kłębki włóczki.

III - WIOSENNE PODRÓŻE

Lp.	Tematyka - cel	Przebieg zajęcia
1.	W rzędzie - zabawa orientacyjno- porządkowa.	Dzieci - pojazdy na sygnał nauczycielki, wyjeżdżają na trasę, parkują w rzędzie. Zabawa powtarza się trzy razy ze zmianą kierunków.
2.	Co wydaje taki odgłos? - ćwiczenia słuchowe. - rozróżnianie odgłosów pojazdów, prawidłowe ich nazywanie.	Podróżujemy - krótkie opowiadanie nauczycielki, poparte ilustracjami. Rozdanie dzieciom w trzech grupach znaczków rozpoznawczych (samochody, samoloty, okręty). Włączenie dzieciom magnetofonu z nagraniem dźwięków tych pojazdów - rozpoznanie i nazywanie pojazdów.
3.	Odgłosy pojazdów - zabawa ortofoniczna. - ćwiczenie narządów mowy przez powtarzanie zgłosek.	Naśladowanie za nauczycielką odgłosów pojazdów - pociąg - puf, puf, puf - samochód - wrr, wrr, wrr - samolot - szz, szz, szz.
4.	Pojazdy- zabawa ruchowa	Na umówiony sygnał ruszają pociągi, samoloty, samochody, podczas odpoczynku i przerwy dmuchanie na zawieszone na szyi sylwety pojazdów.
5.	Akumulator - zabawa uspakajająca. - ćwiczenia pogłębiające oddychanie wg Dennisona.	Siad skrzyżny - wydech przy pochyleniu się do przodu i wdech przy powrocie do wyprostu. Przy wdechu dzieci wykonują ruch tułowia przypominający poruszanie się węża.

IV - WIOSENNE ODGŁOSY

Lp.	Tematyka - cel	Przebieg zajęcia
1.	Ptaki do gniazd - zabawa orientacyjno - porządkowa.	Dzieci - ptaki siedzą w gniazdach (obręczach), na sygnał nauczycielki wylatują z gniazd, krążą w różnych kierunkach. Na hasło - ptaki do gniazd, wracają na swoje miejsca.
2.	Wiosenne zamieszanie - ćwiczenie narządów mowy na zgłoskach: ko, gę, kwi, kwa.	Nauczycielka przedstawia treść utworu, umieszczając na tablicy flanelowej kolejno wymieniane sylwety postaci. - na podwórku Zuzy gwar panuje duży (sylweta dziewczynki), ko, ko - kura dzieci woła i rozgląda się dookoła (sylweta kury). Za nią idzie kaczuszka (sylweta kaczuszki). Gąska gęga gę, gę, dziś gąski wysiąde (sylweta gąski). Świnka przy korytku swoje dzieci liczy kwi, kwi, gdzie jest trzecie? Czy nie wiecie dzieci? (sylweta świnki). Nauczycielka zadaje dzieciom pytanie - jakie zwierzęta były na podwórku? Pokazuje zwierzęta a dzieci naśladują ich mowę
3.	Podaj piórko -ćwiczenie prawidłowego oddechu	Dzieci w pozycji klęczącej, ustawione naprzeciw siebie, po dwie osoby - podają sobie piórko dmuchając na nie.
4.	Czyj to głos? - ćwiczenia słuchowe	Nauczycielka rozkłada obrazki przedstawiające zwierzęta (kura, kaczka, gęś, świnka), włącza nagranie z odgłosami zwierząt. Zadaniem dzieci jest rozpoznanie, nazwanie zwierzęcia i odszukaniem go wśród innych obrazków zawieszonych na tablicy.
5.	Trzy kurki - zabawa ruchowa w oparciu o piosenkę	Dzieci z nauczycielką śpiewają piosenkę i naśladują ruchy nauczycielki maszerując za nią, jedno za drugim.

V - WIOSNA WOKÓŁ NAS

Lp.	Tematyka - cel	Przebieg zajęcia
1.	Pada deszcz - zabawa przy piosence. - doskonalenie mowy, rozwijanie poczucia rytmu.	Dzieci poruszają się po sali w rytmie melodii piosenki granej i śpiewanej przez nauczycielkę. - Pada deszcz, pada deszcz na dworze. Taki mokry, że już bardziej mokry być nie może. Lecą w dół, lecą w dół srebrzyste koraliki. Moczą drzewa, Moczą kwiaty, domy i chodniki. Na przerwę w muzyce dzieci zatrzymują się i w określonym rytmie powtarzają - kap, kap, kap, uderzając palcami o podłogę. Po każdej zwrotce nauczycielka proponuje zmianę rytmu do słów kap, kap, kap.
2.	Energetyczne ziewanie - ćwiczenia wg Dennisona - rozluźnienie mięśni twarzy, wspomaganie werbalizacji i komunikacji, ćwiczenie podniebienia miękkiego.	Masowanie punktów wokół stawu skroniowo - żuchwowego, powodujące ziwanie,
3.	Mucha - zabawa wyliczanka	Dzieci leżą na plecach. Wykonują ruchy naprzemienne (prawa ręka - lewa noga, lewa ręka -prawa noga) w rytmie wyliczanki: Chodzi mucha po suficie, czy Wy też tak potraficie? Dzieci mają oznaczone czerwoną wstążką prawą rękę i lewą nogę.
4.	Majowa łąka - pogłębienie oddechu, wydłużenie fazy wydechu, poszerzenie doświadczeń plastycznych.	Dzieci robią na kartce, różnokolorowe kleksy za pomocą farby plakatowej. Następnie dmuchają na nie przez słomkę z różną siła i pod różnym kątem. Rozdmuchiwana farba przypomina kolorowe kwiaty.
5.	Przygoda z myszką - ćwiczenie języka, ruchów szerokich na zewnątrz i drobnych wewnątrz ust.	Dzieci siedzą przed nauczycielką. Nauczycielka opowiada: - przychodzi myszka do spiżarni, jest głodna (oblizywanie warg), -myszka sprawdza górna półkę, dolną (oblizywanie zębów). Nie znalazła myszka nic. - siada myszka na swego konika (kląskanie językiem - zabawa w konika).

BIBLIOGRAFIA

1. Bartkowska T.: Rozwój wymowy dziecka przedszkolnego jako wynik oddziaływań wychowawczych rodziny i przedszkola. Warszawa 1986, PZWS.

2. Chmielewska E.: Zabawy logopedyczne i nie tylko. Kielce 1997, Kielecka Oficyna Wydawnicza.

3. Demel G.: Elementy logopedii. Warszawa 1975, WSiP.

4. Demel G.: Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola. Warszawa 1978, WSiP.

5. Wołyńska B.: Zabawy rozwijające mowę dziecka. Warszawa 1978, Instytut Wydawniczy CRZZ.

6. Mystkowska H.: Rozwijamy mowę i myślenie dziecka w wieku przedszkolnym. Warszawa 1974, WSiP.

7. Trawińska H.: Zabawy rozwijające dla małych dzieci. Warszawa 1981, PZWL.

Opracowała: mgr Aleksandra Praska

Nauczyciel Przedszkola nr 3 w Chorzowie

---