Wykład z 03.11.2007.

FUNKCJE PROCESOWE(u źródeł podziałów tych funkcji stosunki procesowe)Jedno z pytań egzaminacyjnych

Odpowiedzialność karna oparta jest na naruszeniu przepisów prawa karnego materialnego.

W zakresie odpowiedzialności karnej:

• funkcja ścigania przestępców - wykonywana jest w toku śledztwa w postępowaniu przygotowawczym, a także przed sądem w ramach oskarżania; ściganie karne jest działalnością celową, zmierzającą do wykrycia rzeczywistego sprawcy przestępstwa, co oznacza, że organ musi poszukiwać i wykrywać okoliczności (zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego) - art. 4 k.p.k.;

• funkcja obrony karnej - reakcja na ściganie karne, mająca na celu obronę interesu oskarżonego; jest składnikiem stosunku sporności; występuje we wszystkich stadiach procesu; obrona przede wszystkim przez samego oskarżonego, także przez jego obrońcę; przejawia się także w działaniach innych jeszcze podmiotów - np. oskarżyciel publiczny ma prawo działać także na korzyść oskarżonego (art. 425 § 4 k.p.k.);uzyskanie dla oskarżonego możliwie najłagodniejszego wyroku

• funkcja rozstrzygania - polega na podejmowaniu decyzji o głównym przedmiocie procesu; spełnia ją podmiot kierujący postępowaniem na tym etapie procesu;

• wykonanie rozstrzygnięć - celem jest realizacja wydanego rozstrzygnięcia, bądź to przez skazanie, bądź uniewinnienie bądź inne rozstrzygnięcie, chyba że decyzja nie zawiera rozstrzygnięcia nadającego się do wykonania (np. wyrok uniewinniający);

GWARANCJE PROCESOWE:

Pojęcie i istota:

Państwo, jego organy, przenikają w głąb organizacji społecznej, z czym wiąże się niebezpieczeństwo naruszenia podstawowych praw jednostki.

Gwarancje prawne mają zapobiec naruszaniu praw osobistych.

Gwarancje uniwersalne - w prawie międzynarodowym: oddziałują także na regulacje prawne zawarte w aktach prawnych danego państwa.

Gwarancje - pojęcie z jęz. francuskiego; w języku prawniczym nazwa ta jest stosowana dla:

• ochrony oznaczonych praw,

• zabezpieczenia interesów, zapewnienia praw.

Prof. M. Cieślak: przez gwarancje karno-procesowe rozumieć należy określone ustawowe środki zabezpieczające prawa i interesy w procesie karnym; konkretne przepisy i reguły prawne, całe instytucje danego systemu prawnego.

Jeżeli uznamy, że dany przepis chroni lub wspomaga konkretne interesy, to należy go uznać za gwarancję karno-procesową.

Jeżeli przepis nie jest gwarancją dla jednego podmiotu, nie oznacza to jeszcze, że nie może być gwarancją dla innego podmiotu.

Rodzaje gwarancji karno-procesowych:

• gwarancje wymiaru sprawiedliwości - zabezpieczają realizację wymiaru sprawiedliwości;

• gwarancje uczestników postępowania - zapewnienie praw i interesów uczestników; gwarancje procesowe stron, obrońców, oskarżycieli, osobowych źródeł dowodowych, poręczycieli majątkowych itd.

Organy procesowe wkraczają w dziedzinę osobistych praw i wolności obywateli. Ograniczenie sfery tych praw musi się wiązać z gwarancjami procesowymi.

Prawo karne procesowe przyznaje jednostce takie gwarancje, które niekiedy pozostają w sprzeczności z ogólnymi zasadami procesu. Prawo chce i powinno karać przestępcę, ale nie chce i nie powinno go karać za wszelką cenę (ograniczenia i zakazy dowodowe - np. prawo do odmowy zeznań osoby najbliższej; zakaz przesłuchania jako świadka osoby duchownej i obrońcy).

Rozpytywanie osoby uprawnionej do odmowy składania zeznań jest zakazane.

Najważniejsze gwarancje procesowe:

Art. 41 pkt 1 Konstytucji

Art. 9 Paktu Obywatelskiego zapewniają obywatelom prawo do wolności i nietykalności

Art. 5 Konwencji osobistej;

Art. 41.konstytucji

1. Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w ustawie.

2. Każdy pozbawiony wolności nie na podstawie wyroku sądowego ma prawo odwołania się do sądu w celu niezwłocznego ustalenia legalności tego pozbawienia. O pozbawieniu wolności powiadamia się niezwłocznie rodzinę lub osobę wskazaną przez pozbawionego wolności.

3. Każdy zatrzymany powinien być niezwłocznie i w sposób zrozumiały dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on być w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sądu. Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sądu nie zostanie mu doręczone postanowienie sądu o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami.

4. Każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób humanitarny.

5. Każdy bezprawnie pozbawiony wolności ma prawo do odszkodowania.

Artykuł 9 Paktu
1. Każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego. Nikt nie może być samowolnie aresztowany lub zatrzymany. Nikt nie może być pozbawiony wolności inaczej, jak tylko na zasadach i w trybie ustalonym przez ustawę.
2. Osobę aresztowaną należy poinformować w chwili aresztowania o przyczynach aresztowania i w krótkim czasie powiadomić o wysuwanych przeciwko niej zarzutach.
3. Osoba aresztowana lub zatrzymana pod zarzutem dokonania przestępstwa powinna być w krótkim czasie postawiona przed sędzią lub przed inną osobą ustawowo uprawnioną do sprawowania władzy sądowej i powinna być osądzona w rozsądnym terminie lub zwolniona. Nie powinno stanowić ogólnej zasady, że osoby oczekujące na rozprawę mają być zatrzymane w areszcie, lecz zwolnienie ich może być uzależnione od gwarancji zapewniających ich stawienie się na rozprawę, w każdej innej fazie postępowania sądowego oraz - w razie potrzeby - w celu wykonania wyroku.
4. Każdy pozbawiony wolności przez aresztowanie lub zatrzymanie ma prawo odwołania się do sądu w celu niezwłocznego orzeczenia przez sąd o legalności zatrzymania i zarządzenia zwolnienia, jeżeli to zatrzymanie okaże się bezprawne.
5. Każdy, kto został bezprawnie aresztowany lub zatrzymany, ma prawo do odszkodowania, którego może dochodzić w drodze sądowej.

Artykuł 5 konwencji

Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego

1. Każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego. Nikt nie może być pozbawiony wolności, z wyjątkiem następujących przypadków i w trybie ustalonym przez prawo:

1. zgodnego z prawem pozbawienia wolności w wyniku skazania przez właściwy sąd;

2. zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania w przypadku niepodporządkowania się wydanemu zgodnie z prawem orzeczeniu sądu lub w celu zapewnienia wykonania określonego w ustawie obowiązku;

3. zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania w celu postawienia przed właściwym organem, jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu zagrożonego karą lub jeżeli jest to konieczne w celu zapobieżenia popełnieniu takiego czynu lub uniemożliwienia ucieczki po jego dokonaniu;

4. pozbawienia nieletniego wolności na podstawie zgodnego z prawem orzeczenia w celu ustanowienia nadzoru wychowawczego lub zgodnego z prawem pozbawienia nieletniego wolności w celu postawienia go przed właściwym organem;

5. zgodnego z prawem pozbawienia wolności osoby w celu zapobieżenia szerzeniu przez nią choroby zakaźnej, osoby umysłowo chorej, alkoholika, narkomana lub włóczęgi;

6. zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania osoby w celu zapobieżenia jej nielegalnemu wkroczeniu na terytorium państwa lub osoby, przeciwko której toczy się postępowanie o wydalenie lub ekstradycję.

2. Każdy, kto został zatrzymany, powinien zostać niezwłocznie i w zrozumiałym dla niego języku poinformowany o przyczynach zatrzymania i o stawianych mu zarzutach.

3. Każdy zatrzymany lub aresztowany zgodnie z postanowieniami ustępu 1 lit. c) niniejszego artykułu powinien zostać niezwłocznie postawiony przed sędzią lub innym urzędnikiem uprawnionym przez ustawę do wykonywania władzy sądowej i ma prawo być sądzony w rozsądnym terminie albo zwolniony na czas postępowania. Zwolnienie może zostać uzależnione od udzielenia gwarancji zapewniających stawienie się na rozprawę.

4. Każdy, kto został pozbawiony wolności przez zatrzymanie lub aresztowanie, ma prawo odwołania się do sądu w celu ustalenia bezzwłocznie przez sąd legalności pozbawienia wolności i zarządzenia zwolnienia, jeżeli pozbawienie wolności jest niezgodne z prawem.

5. Każdy, kto został pokrzywdzony przez niezgodne z treścią tego artykułu zatrzymanie lub aresztowanie, ma prawo do odszkodowania.

Ale nasze prawo przewiduje gwarancje zastosowania środków przymusu.

Ograniczenia prawne: możliwość pozbawienia wolności przez aresztowanie, zatrzymanie, umieszczenie w zakładzie leczniczym, aresztowanie na miesiąc świadka, który nie wykonuje obowiązków.

Gwarancje dotyczące środków przymusu: np. tymczasowe aresztowanie - art. 250 § 1 (jaki organ może zastosować tymczasowe aresztowanie).

Przesłanki, warunki dopuszczalności stosowania tymczasowego aresztowania - art. 258 (podstawa ogólna stosowania środków zapobiegawczych).

Nasze prawo obecnie nie przewiduje obligatoryjnego tymczasowego aresztowania.

Art. 249 w związku z art. 258.

Także charakter gwarancyjny mają przepisy mówiące o terminach stosowania środków zapobiegawczych (art. 263).

Art. 244 - zatrzymanie procesowe (kto może zatrzymać).

Art. 245 - kontakt zatrzymanego z adwokatem.

Art. 246 - zażalenie do sądu na zatrzymanie.

Art. 49, 50 Konstytucji

Art. 17 PO nietykalność mieszkań, tajemnica korespondencji;

Art. 8 Konwencji

Art. 49.Konstytucji

Zapewnia się wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się. Ich ograniczenie może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony.

Art. 50.Konstytucji

Zapewnia się nienaruszalność mieszkania. Przeszukanie mieszkania, pomieszczenia lub pojazdu może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony.

Artykuł 17 paktu
1. Nikt nie może być narażony na samowolną lub bezprawną ingerencję w jego życie prywatne, rodzinne, dom czy korespondencję, ani też na bezprawne zamachy na jego cześć i dobre imię.
2. Każdy ma prawo do ochrony prawnej przed tego rodzaju ingerencjami i zamachami.

artykuł 8 Konwencji

Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego

1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.

Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i

Jak powinno przebiegać przeszukanie itd. - przepisy z jednej strony ograniczają nienaruszalność korespondencji i mieszkań, z drugiej stanowią gwarancje karno-procesową - prawo do sprawiedliwego rozpoznania sprawy.

Art. 14 PO

Art. 6 Konwencji prawo do publicznego i sprawiedliwego rozpoznania sprawy;

Artykuł 14 paktu
1. Wszyscy ludzie są równi przed sądami i trybunałami. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia sprawy przez właściwy, niezależny i bezstronny sąd, ustanowiony przez ustawę, przy orzekaniu co do zasadności oskarżenia przeciw niemu w sprawach karnych bądź co do jego praw i obowiązków w sprawach cywilnych. Prasa i publiczność mogą być wykluczone z całości lub części rozprawy sądowej ze względu na moralność, porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w demokratycznym społeczeństwie albo jeżeli interes życia prywatnego stron tego wymaga, albo w stopniu, w jakim sąd uzna to za bezwzględnie konieczne w szczególnych okolicznościach, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom sprawiedliwości; jednakże każde orzeczenie sądu wydane w jakiejkolwiek sprawie karnej lub cywilnej będzie publicznie ogłoszone, z wyjątkiem przypadków, gdy wymaga tego interes młodocianych lub gdy sprawa dotyczy sporów małżeńskich albo opieki nad dziećmi.
2. Każda osoba oskarżona o popełnienie przestępstwa ma prawo być uważana za niewinną aż do udowodnienia jej winy zgodnie z ustawą.
3. Każda osoba oskarżona o popełnienie przestępstwa ma prawo, na zasadach pełnej równości, co najmniej do następujących gwarancji:
a) otrzymania niezwłocznie szczegółowej informacji w języku dla niej zrozumiałym o rodzaju i przyczynie oskarżenia;
b) dysponowania odpowiednim czasem i możliwościami w celu przygotowania obrony i porozumienia się z obrońcą przez siebie wybranym;
c) rozprawy bez nieuzasadnionej zwłoki;
d) obecności na rozprawie, bronienia się osobiście lub przez obrońcę przez siebie wybranego; do otrzymania informacji, jeżeli nie posiada obrońcy, o istnieniu powyższego prawa oraz posiadania obrońcy wyznaczonego dla niej w każdym przypadku, kiedy interesy sprawiedliwości tego wymagają, bez ponoszenia kosztów obrony w przypadkach, kiedy oskarżony nie posiada dostatecznych środków na ich pokrycie;
e) przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia i zapewnienia obecności i przesłuchania świadków obrony na tych samych warunkach, co świadków oskarżenia;
f) korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli oskarżony nie rozumie lub nie mówi językiem używanym w sądzie;
g) nieprzymuszania do zeznawania przeciwko sobie lub do przyznania się do winy.
4. W stosunku do młodocianych postępowanie powinno brać pod uwagę ich wiek oraz potrzebę wpływania na ich reedukację.
5. Każda osoba skazana za przestępstwo ma prawo odwołania się do sądu wyższej instancji w celu ponownego rozpatrzenia orzeczenia o winie i karze zgodnie z ustawą.
6. Jeżeli prawomocne orzeczenie skazujące zostało następnie uchylone lub nastąpiło ułaskawienie na podstawie nowych lub nowo ujawnionych faktów, które niezbicie wykazały, że zaszła omyłka sądowa, wówczas osobie, która poniosła karę w wyniku takiego skazania, będzie przyznane odszkodowanie zgodnie z ustawą, chyba że zostanie udowodnione, iż osoba ta ponosi całkowicie lub częściowo winę za nieujawnienie w porę nieznanego faktu.
7. Nikt nie może być ponownie ścigany lub karany za przestępstwo, za które już raz został prawomocnie skazany lub uniewinniony zgodnie z ustawą i procedurą karną danego kraju.

Artykuł 6 Konwencji

Prawo do rzetelnego procesu sądowego

1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości.

2. Każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą uważa się za niewinnego do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z ustawą.

3. Każdy oskarżony o popełnienie czynu zagrożonego karą ma co najmniej prawo do:

1. niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżenia;

2. posiadania odpowiedniego czasu i możliwości do przygotowania obrony;

3. bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę, a jeśli nie ma wystarczających środków na pokrycie kosztów obrony - do bezpłatnego korzystania z pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości;

4. przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia oraz żądania obecności i przesłuchania świadków obrony na takich samych warunkach jak świadków oskarżenia;

5. korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie rozumie lub nie mówi językiem używanym w sądzie.

Zasady sądowego wymiaru sprawiedliwości:

• niezawisłość sędziowska, nieprzenoszalność, kolegialność, właściwość sądu;

• publiczność sprawy;

• prawo oskarżonego do swobodnego składania wyjaśnień, do ostatniego głosu.

Należy zagwarantować interesy pokrzywdzonego - ustawodawca zawarł bardzo istotne przepisy:

• art. 16 k.p.k. (zasada informacji prawnej uczestników);

• przepisy przewidujące udział pokrzywdzonego w postępowaniu przygotowawczym (art. 315 i następne);

• art. 69;

• przepisy przewidują możliwość zaskarżenia przez pokrzywdzonego orzeczeń (art. 306).

Pokrzywdzony może być: oskarżycielem prywatnym, posiłkowym, powodem cywilnym, świadkiem, oraz (po zmianach prawa karnego) kiedy nie jest stroną - może w pewnych sytuacjach wpływać na decyzje procesowe: art. 343 § 2 k.p.k., 387 § 2 k.p.k.

Gwarancje oskarżonego:

• prawo oskarżonego do obrony (art. 42 pkt 2 Konstytucji, art. 14 PO, art. 16 Konwencji);

• odpowiedni czas na przygotowanie się do rozprawy - art. 353;

• informacje o przyczynach oskarżenia - art. 313, art. 338.

Gwarancyjny charakter mają także przepisy o bardzo istotnym znaczeniu: normy przewidujące wolność od przymusu zeznawania, składania wyjaśnień, zakaz przymusu przyznania się do winy.

Rozdział 58 k.p.k.: konsekwencja uregulowań - art. 45 i 77 Konstytucji - naprawianie szkód powstałych w wyniku omyłki sądu.

Art. 45.konstytucji

1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

2. Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.

Art.77 konstytucji

3. Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.

4. Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw.

ŹRÓDŁA PRAWA PROCESOWEGO - jedno z pytań egzaminacyjnych

w znaczeniu formalnym: akty organów państwowych ustanawiające przepisy prawa.

• Ustawa,

• akt legitymujący się wyraźnym upoważnieniem ustawowym (powinny być wyjątkiem, jest jednak inaczej); musi być zgodność z ustawą.

W znaczeniu materialnym-pewien układ warunków społecznych , kulturowych, politycznych determinujących powstanie określonej normy

Art. 87 Konstytucji - hierarchia źródeł prawa.

1.Obecna Konstytucja normuje zasady procesowe: prawo do obrony (z wyboru, z urzędu) - art. 42 ust. 2; domniemanie niewinności; jawność; instancyjna kontrola orzeczeń.

Zawiera też szereg przepisów o charakterze gwarancyjnym: nienaruszalność mieszkania; tajemnica korespondencji; nietykalność osobista i wolność osobista.

W Konstytucji zawarte są też szczegółowe przepisy związane z zatrzymaniem (prawo do odszkodowania za każde bezprawne pozbawienie wolności).

2.Ustawy w ścisłym znaczeniu zwykłe - akty normatywne parlamentu.

3.Rozporządzenia Prezydenta RP, Prezesa RM, poszczególnych ministrów (na podstawie ustawy i w celu jej wykonania). Nie mogą przekraczać ram ustawy.

Jest ich nadmierna ilość.

Np. rozporządzenie z 2.06.2003 Ministra Sprawiedliwości w sprawie warunków technicznych przeprowadzenia okazania.

4.Ratyfikowane Umowy międzynarodowe - obowiązują z chwilą ratyfikowania.

Np. Konwencja Europejska o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1951 r.

K.p.k. odsyła do umów międzynarodowych: art. 578 pkt 5 k.p.k.

Do źródeł prawa karnego procesowego nie zaliczamy:

• zwyczaju,

• poglądów wyrażonych w nauce procesu karnego,

• orzecznictwa sądów.

• Aktów prawa miejscowego

Sądy nigdy nie tworzą prawa. Kiedyś istniały wytyczne SN, ale było to niezgodne z zasadą niezawisłości sądów. Wykreślono przepis o dopuszczalności stosowania wytycznych.

Ale uchwała SN z 1990: wytyczne te nie mają z jednej strony mocy wiążącej, ale mogą być wykorzystywane w praktyce (ale tylko w granicach normalnych sposobów wykładni) - mogą stanowić źródło inspiracji.

• wytyczne dotyczące wzmożonej ochrony pokrzywdzonego (1971),

• wytyczne dotyczące postępowania odszkodowawczego za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie, zatrzymanie (1958).

Podejmując uchwały SN może rozstrzygać poważne wątpliwości w konkretnych sprawach skierowanych do niego.

Źródła zawierające normy prawa karnego procesowego

Konstytucja

K.p.k.

K.k.

K.k.w.

Ustawa o świadku koronnym

Prawo o ustroju sądów powszechnych

Ustawa o ustroju sądów wojskowych

Ustawa o SN

Ustawa o prokuraturze

Ustawa prawo o adwokaturze

Ustawa o RPO

K.k. skarbowy

Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia

Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich

Pewne znaczenie z zakresie procedury karnej mają:

Ustawa o policji

Ustawa o ABW

Ustawa o straży granicznej

OBOWIĄZYWANIE USTAWY KARNEJ PROCESOWEJ W MIEJSCU I CZASIE. Prawo karne procesowe łapie sprawy w biegu w czasie jego trwania -odmiennie niż karne!!

Reguła w procesie karnym: jeśli chodzi o obowiązywanie ustawy karnej procesowej, to stosuje się zawsze ustawę nową (czas popełnienia przestępstwa nie odgrywa tutaj roli). W prawie karnym zasadą jest, że stosuje się ustawę obowiązującą w czasie popełnienia czynu.

Wyjątki od reguły są przewidziane w przepisach wprowadzających k.p.k.: dwa unormowania istotne - art. 9 k.p.k. (czynności dokonane pod rządami starej ustawy są skuteczne, jeżeli ich dokonano z zachowaniem przepisów dotychczasowych), art. 10 k.p.k. (w razie wątpliwości, czy stosować prawo dotychczasowe czy nowe - stosuje się zawsze prawo nowe).

Doktryna: działalność organów procesowych jest przejawem bezpośredniej władzy państwowej, państwowego przymusu - tu istotne jest miejsce, na które rozciąga się działalność, dotyczy to problemu suwerenności państwowej. Stąd wniosek, że polskie prawo karne procesowe w sprawach karnych należących do właściwości sądów powszechnych i wojskowych stosuje się na całym obszarze państwa polskiego (art. 1 k.p.k. w związku z art. 5 k.k.). Z obszarem państwa związany jest także pokład polskiego statku wodnego i powietrznego. Miejsce popełnienia przestępstwa nie ma tu znaczenia - ustawę polską stosuje się też, gdy przestępstwo popełniono za granicą. Więc polskie prawo karne procesowe stosuje się poza granicami państwa polskiego (prawo to stosują polskie placówki dyplomatyczne i konsularne).

---