Wykład(26.10.2006r.)ciąg dalszy źródeł prawa międzynarodowego

Uchwały organów międzynarodowych. Burzy w pewnym stopniu porządek prawny ponieważ państwa same decydują jakim dokumentem się wiążą a te umowy w pewien sposób dorozumiewają ich wolę. Jest to jednak tylko pozorne ponieważ państwa zezwoliły na domniemywanie ich zgody nas wiązanie się aktem w momencie utworzenia organizacji, która może wydawać takie akty, dlatego bardzo niechętnie je tworzono. Obecnie jest ich 4:

1. Światowa Organizacja Zdrowia( WHO)

2. Światowa Organizacja Meteorologiczna(WMO)

3. Organizacja Światowego Lotnictwa Cywilnego(ISIO)

4. UE( dla Polski wiążące był nakaz aresztowania co oznaczało przymus wykonania i zmiany w Konstytucji gdyż nakaz był z nią niezgodny. Dlatego są okresy przejściowe, czasowe zwolnienia itp.

Uchwały prawotwórcze mają 2 warstwy normatywne:

• Pierwsza dotyczy spraw wewnętrznych organizacji. Ma mniejszą wagę wiec zazwyczaj żadne z Państw nie wyraża sprzeciwu. Jeżeli nie ma kompetencji zawartych istnieje zasada domniemania kompetencji do stanowienia aktów dotyczących spraw wewnętrznych.

• Uchwały o charakterze zewnętrznym- mają na celu wywołanie skutku prawnego. ONZ może podejmować uchwały dotyczące spraw wewnętrznych ale jako całość nie może wydawać uchwał o charakterze zewnętrznym. Państwa nie wykonujące takich uchwał są pozbawiane członkostwa lub same z niego rezygnują dlatego stosowane są okresy przejściowe lub czasowe zwolnienia ze zwolnienia. Czasami status określonej organizacji nie przewiduje procedury wystąpienia wówczas domniemywa się, że jeżeli dane państwo mogło do organizacji wstąpić może również z niej wystąpić np. Indonezja, która na rok zrezygnowała z członkostwa a obecnie jest w gronie członków ONZ. Ustawy te nie mogą być uznawane za część innych źródeł ale stanowią odrębne źródło pomimo braku wyraźnego zapisania w art.. 38 statusu MTS.

Źródła prawa międzynarodowego są mniej uporządkowane niż źródła prawa krajowego brak im hierarchii norm procesowych. Wskazują na kolejność ale nie oznacza to hierarchii.

Źródła prawa międzynarodowego prywatnego( jest prawem kolizyjnym nie merytorycznym):

1. Ustawa- prawo wewnętrzne, które mając na uwagę to, że podmioty mające obywatelstwo innego suwerena wchodzą w stosunki prawne z obywatelami tego państwa. Mają za zadanie rozstrzygać kwestię w jakich stosunkach, kiedy stosuje się prawo krajowe a kiedy prawo obce. W Polsce jest to ustawa z 16.11.1956r. każde szanujące się państwo musi posiadać taką ustawę. Stanowi ona o woli ustawodawcy, który bierze pod uwagę, że podmiot obcego państwa może podlegać władzy innego suwerena jeśli wymaga tego określony stosunek prawny. Oznacza to, że mogą zachodzić w obrocie prawnym stosunki z elementem obcym nad uregulowaniem, którego Państwo musi się zastanowić

2. Umowy międzynarodowe- regulują niektóre elementy stosunku prawnego z elementem obcym np. konwencja o obywatelstwie kobiet zamężnych. Do czasu uchwalenia tej konwencji istniało prawo , które stanowiło, że kobieta będąca zamężna z obcokrajowcem po śmierci męża, w przypadku rozwodu, lub zmiany przez mężczyznę obywatelstwa stawała się bezpaństwowcem. Co oznaczało, że istnieć będą problemy np. z dziedziczeniem. Państwa uznały, że sytuacja ta jest niedopuszczalna dlatego uzgodniły, że kobieta sama ma prawo do wyboru obywatelstwa( co oznaczało, że kobieta mogła pozostać przy swoim obywatelstwie, przyjąć obywatelstwo męża lub jeżeli przepisy na to zezwalały posiadać 2 obywatelstwa). Uzgodniły również, że ani rozwód ani separacja ani śmierć małżonka ani zmiana obywatelstwa nie wpływają bezpośrednio na zmianę, pozbawienie obywatelstwa kobietę

Źródła prawa wspólnotowego:

Podział ten nie oddaje złożoności problemu

1. Źródła pierwotne zwane inaczej instytucjonalnymi. Cześć prawa pierwotnego należy do klasycznych umów międzynarodowych( np. traktat Paryski) podlegające normalnym wymogą w zakresie ratyfikacji. Materializują one zagadnienia znajdujące się w II i III filarze UE( np. dotyczące bezpieczeństwa, Konwencja z Szengen, Konwencja z Dablina)Istnieją również umowy międzypaństwowe nie zaliczane do źródeł prawa międzynarodowego.

2. Prawo wtórne: rozporządzenia obowiązują wszystkich członków i obowiązują wprost, dyrektywy wiążą w zakresie celu pozostawiając dowolność w metodach realizacji celów, decyzja wiąże jej adresatów wprost. Podejmowane są jeszcze rezolucje i deklaracje, które nie mają mocy wiążącej i należą do tzw. soft law

Podmioty prawa międzynarodowego publicznego:

W przypadku porządku krajowego do podmiotów zaliczane są osoby fizyczne i osoby prawne. Wyjątkowo przepisy przyznają podmiotowość jednostce organizacyjnej. W prawie międzynarodowym jest to bardziej skomplikowane: po pierwsze są to podmioty wtórne( o podmiotowości zadecydowały państwa pierwotne) i pierwotne( to taki podmiot, któremu nikt nie nadawał podmiotowości np. państwo):

1. Państwo według definicji prawa międzynarodowego( jest to orzeczenie arbitrażowe) jest to ludność, terytorium oraz władza najwyższa. Jednak niekiedy element władzy najwyższej nie wystarcza. W Konwencji z Montewideo wprowadzono dodatkowy element, władza najwyższa musi być zdolna do utrzymywania stosunków z innymi państwami np. w przypadku południowej republiki Cypru władza nie jest uznawana przez wspólnotę międzynarodową tak samo było w przypadku państw satelickich byłej Rzeszy Niemieckiej.

-Ważna jest też kwestia mienia państwowego. Problem pojawia się w przypadku tzw. państw karłowatych- Lichtensztajn, Maroko, Oceania, Mikronezja. Problem powstał ze względu na niewielkość, szczupłość terytorium. Ludność zamieszkująca te tereny powierzyła część swoich suwerennych uprawnień większym państwom ościennym np. San Marino włochom, Maroko Francji, Andora uważana była do czasu jako państwo wasalne Francji jako relikt średniowieczny czego wyrazem był płacony trybut biskupowi jaki i prezydentowi Francji. Trwało to aż do 1992r. Państwa te chciały wejść do wspólnoty międzynarodowej ale większe państwa argumentowały, że nie posiadają armii( w szczególności Liga Narodów do czasu również ONZ- dziś państwa są już jej członkami). Drugim ważnym argumentem był ograniczona suwerenność ze względu na przekazanie części uprawnień większym sąsiadom. Jednak historia pokazuje, że państwa te wielokrotnie zachowywały się sprzecznie z wolą większych sąsiadów.

-Kolejnym problemem były państwa złożone a w zasadzie czy ich części składowe mogą być suwerennymi podmiotami prawa międzynarodowego. Ważne decyzje zawsze podejmuje federacja. Części składowe mają niewielkie uprawnienia w dziedzinie prawa międzynarodowego nie oznacza to jednak, że mają podmiotowość w zakresie prawa międzynarodowego dlatego, że stosunki utrzymywane są przez władze federacji. Szczególnym przypadkiem było ZSRR, gdzie wszystkie części składowe mogły mieć odrębną podmiotowość. Skorzystały z tego Republika Ukraińska i Białoruska będąc członkami pierwotnymi ONZ. Za resztę republik stosunki utrzymywało ZSRR.

2. Organizacje międzynarodowe( muszą być organizacjami międzyrządowymi) członkami muszą być rządy poszczególnych państw.

• Organizacje pozarządowe mają ogromne znaczenie dla praw międzynarodowego ale nie mają podmiotowości. Nie są jednak jednocześnie o papierowym znaczeniu mają realny wpływ na kształtowanie się prawa międzynarodowego ze względu na mechanizm karty ONZ. Rada gospodarcza ONZ prowadzi rejestr organizacji pozarządowych nadając niektórym status konsultacyjny( 1lub a oznacza, że cele statutów są zbieżne z celami praw społeczno- gospodarczego. Bardzo częsta współpraca. 2,3 lub b, c oznacza, że cele są częściowo zbieżne z celami rady społeczno gospodarczej. Mają wpływ na prawo ale nie w tak bezpośredni sposób jak organizacje wcześniej wymienione.

Istnieją organizacje nie mające określonego charakteru to Organizacja międzynarodowego Czerwonego Krzyża, Czerwonego Lwa, Czerwonego Półksiężyca oraz Interpol( według Białocerkiewicza dziś jest to już organizacja międzynarodowa)

3. Stolica apostolska. Przyjmuje się, że jej status międzynarodowy ustalił traktat Luterański z 1929r. Ukształtował stolicę apostolską. Jest suwerenna w swoich decyzjach. Jest podmiotem specyficznym. 2 elementy;

• państwem jest Watykan. Papież jest jego głowa, w obrocie międzynarodowym państwo uczestniczy minimalnie i jest stolica apostolska czyli zwierzchnik Kościoła Katolickiego papież do którego dyspozycji pozostają stolica apostolska z ukształtowanym rządem i kongregacjami. Występuje w określonych kategoriach spraw międzynarodowych

• ma rolę mediacyjną istniejące spory i konflikty na własny wniosek lub stron stara się rozwiązywać. Np. w 1962 gdy światu groziła wojna nuklearna papież Jan XXIII negocjował z Chruszczowem i Kenedym

• bierze aktywy udział w wydarzeniach światowych i europejskich np. Szczytach Ziemi(1992 Rio de Janeiro, 2002 Jochanesburg)mówi odmiennym w znaczeniu pozytywnym głosem niż inne państwa. Wywiera naciski na inne państwa, wydaje orędzia np. ma światowy dzień pokoju, w którym prezentuje zdanie zawsze trochę odmienne od reszty państw. Przykładem uczestniczenia w wydarzeniach europejskich może być fakt, że przedstawiciel papież podpisał akt końcowy KBWE

• aktywnie uczestniczy w kodyfikowaniu działów prawa międzynarodowego, które jej dotyczą np. kodyfikacja praw dyplomatycznego i konsularnego

Dodatkowo oprócz tych 3 podmiotów można wskazać na podmioty, które nie zyskują powszechnego przekonania o podmiotowości. Pytaniem zasadniczym jest pytanie czy dany podmiot czerpie z prawa międzynarodowego praw i obowiązki, które go dotyczą. Nie muszą być one jednakowe( podmioty nie muszą mieć takich samych praw i obowiązków). MTS uważa, że jeżeli podmioty wykazują tylko elementy podmiotowości to nie można uważać, że nie są podmiotami:

1. Naród. Można wyróżnić 3 kategorię narodów:

• Naród, który posiadał swoje państwo tylko je utracił. Np. państwa antanty uważały, że żołnierz polski i czeski powinny wsiąść udział w walkach. Jednak gdyby taki żołnierz dostał się do niewoli traktowany byłby jak zbrodniarza. Dlatego domagano się aby armia była armią narodów co oznaczało nie tylko, ze należałoby wszystkich traktować jako jeńców ale również to, że żołnierzom wolno było nosić flagi i barwy narodowe. Nawet gdy państwo straciło państwowość w pewnych okolicznościach posiada podmiotowość międzynarodową.

• Naród, który nie miał państwowości i zmierza do jej uzyskania. Przykładem może być naród palestyński. Jak do tej pory nie może być on suwerenny a namiastką jest autonomia palestyńska kontrolowana przez Izrael. W 1964 przywrócono jej status obserwatora OWP. Czasami zdarza się, że mamy doczynienia z narodem a wspólnota międzynarodowa te podmiotowości nie chce uznać np. naród Kurdyjski. Domaga się utworzenia Kurdystanu jednak jest to sprzeczne z interesami tureckimi i jej przynależność do nato. Trudno o jednoznaczną klasyfikacje czy dana grupa można klasyfikować jako naród z prawem do samostanowienia i z prawem walki o własne państwo jest w przypadku hiszpańskich Basków. Historiografia uznaje ich za najstarszy naród europejski. Jednak pojawia się problem ekonomiczny ponieważ Baskowie stanowią 2% ludności Hiszpanii a produkują 20% dochodu. Odłączenie oznaczałoby znaczne cofnięcie się rozwojowe Hiszpanii. Pokolenie lat 60 nie chce się już uczyć trudnego języka baskijskiego, jedynie nauka hiszpańskiego jest przepustką do kariery młodzież wiąże swoją przyszłość z Hiszpanią. Wszystko świadczy o tym, że nastąpiła dostateczna integracja. W przypadku Polski Ślązacy występowali swojego czasu z wnioskiem z rejestrację. MTS uznał jednak, że naród śląski jako taki nie istnieje i Polska nie złamała żadnego prawa odmawiając rejestracji

• Powstańcy i strona wojująca. Powstania są częstym elementem świata ale żeby stali się podmiotem prawa międzynarodowego musi nastąpić ich uznanie. Polscy powstańcy listopadowi nie zostali uznani za podmiot niędzynarodowy ponieważ państwa zaborcze nie miały w tym interesu. Powstańcy warszawscy już tak( niektórzy stawiali zarzut, że nie jest to do końca słuszna polityka dlatego, że podmiot taki obowiązują reguły międzynarodowe a polscy powstańcy posługiwali się niemieckim umundurowaniem. Zawsze jednak na niemieckim umundurowaniu widniały polskie znaki. Głównym mechanizmem jest mechanizm ekonomiczny. USA nie chce przyznać takiego tytułu Talibom. Chyba przykłady:

• Zakon kawalerów mieczowych powstał w XII w. jako zakon szpitalników Świętego Jerzego w Jerozolimie. Miał za zadanie udzielać pomocy rycerzom uczestniczącym w krucjatach. Jego działalność charytatywna zaowocowała nadaniami terytorialnymi wyspa Rodos i Malta. W ten sposób zakon otrzymał podmiotowość międzynarodową gdyż posiadanie ziemi równało się z takim statusem. Szereg ówczesnych państw utrzymywały stosunki dyplomatyczne z zakonem. Pozbawiony posiadłości w wyniku wojen Napoleońskich. W sferze religijnej jest podległy stolicy apostolskie a materialnie jest suwerenny. Wiążę się z tym nazwa Suwerenny Zakon kawalerów Mieczowych. Przyjęto konstytucje, która stwierdza, że jest podmiotem prawa międzynarodowego co potwierdza praktyka. 2 atrybuty zawiera umowy międzynarodowe, utrzymuje stosunki dyplomatyczne. Każdy ambasador przy stolicy apostolskiej jest jednocześnie ambasadorem zakonu jeżeli dane państwo utrzymuje z nim stosunki dyplomatyczne

Czasami powstaje pytanie czy jednostka pod pewnymi warunkami nie może być podmiotem prawa międzynarodowego. Zdarzało się, że państwa prowadzące wojnę morską wynajmowały piratów. Wówczas taki pirat otrzymywał list kaperski i nie mógł być traktowany jako zwykły przestępca ale jako jeniec, chroniony był przez prawo międzynarodowe. Nie wolno mu było jednak stosować tradycyjnych technik chociażby abordażu. Był to zwiastun podmiotowości jednostki. Kolejnym zwiastunem była odpowiedzialność jednostek za złamanie prawa międzynarodowego nie przed sądami krajowymi ale przed międzynarodowymi trybunałami. Opuszczono Napoleonowi ale Wilhelma II Hohenzollerna traktat paryski postawił w stan oskarżenia za naruszenia prawa międzynarodowego. Miał stanąć przed trybunałem ale udzielono mu azylu. Po II wojnie światowej powołano trybunały w Norymberdze i Tokio( odpowiednio dla zbrodniarzy hitlerowskich i japońskich) podstawą do oskarżenia było przede wszystkim prawo haskie. Powołano również specjalny trybunał do zbrodni w dawnej Jugosławii, Kambodży, Ruandzie, Sierra Leone. Na koniec powołano STM, oraz trybunał karny w Rzymie. Są to argumenty za przyznanie warunkowej podmiotowości każdej jednostce. Zdecydowały o tym również umowy międzynarodowe skierowane przede wszystkim do osób fizycznych rzadko kiedy do osób prawnych. W niektórych systemach regionalnych osoba fizyczna może na zasadzie kontradyktoryjności procesować się na równi z państwem jako podmiot prawa międzynarodowego. Jeśli jest to możliwe to nie ma lepszego argumentu aby przyznać jednostce podmiotowość.

W prawie międzynarodowym prywatnym podmiotami są osoby fizyczne i osoby prawne. Nie reguluje sytuacji wskazuje jedynie jak należy postępować gdy wystąpi element obcy.

Porządek wspólnotowy: w zależności od charakteru źródła:

• Państwa

• Osoby fizyczne

• Osoby prawne

• Organy wspólnotowe

Przedmiot regulacji: prawo wewnętrzne jest porządkiem całościowym. Prawo nie znosi próżni ponieważ krajowy porządek stara się obrać w ramy prawne całość sytuacji oprócz sfery intymności( która w pewnym zakresie również musi być penalizowana). Prawo międzynarodowe publiczne nie jest porządkiem całościowym. Ma charakter nie zupełny. Uregulowano niektóre działy mające największe znaczenie na wzór prawa krajowego. Niektóre tylko działy:

• Terytorium

• Prawo morza

• Traktaty

• Stosunki dyplomatyczne i konsularne

• Prawo organizacji międzynarodowych

• Prawo konfliktów zbrojnych

1

5

---