• Wymagania ogólne dla pomieszczenia, stanowiska pracy i pracownika

• Pomieszczenie pracy

Pomieszczenia pracy, w zależności od czasu przebywania w nich pracowników, dzielą się na:

- pomieszczenia przeznaczone na stały pobyt pracowników - w przypadku przebywania tych samych pracowników w ciągu doby dłużej niż 4 godziny,

- pomieszczenia przeznaczone na czasowy pobyt pracowników - w przypadku przebywania tych samych pracowników w ciągu doby od 2 do 4 godzin,

- pomieszczenia nie przeznaczone na pobyt pracowników - w przypadku, gdy łączny czas przebywania tych samych pracowników jest krótszy niż 2 godziny w ciągu doby, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy bądź też praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem oraz konserwacją maszyn i urządzeń lub utrzymaniem czystości i porządku.

Pomieszczenie, w którym znajduje się stanowisko pracy lakiernika, powinno spełniać następujące warunki:

wysokość - minimum 3,3 m;

podłoga - równa, nieśliska, niepyląca i bez progów pomiędzy pomieszczeniami;

kubatura - minimum 13 m³ wolnej objętości pomieszczenia na jednego pracownika;

powierzchnia robocza - minimum 2 m² wolnej powierzchni podłogi (nie zajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.) na jednego pracownika;

rozmieszczenie urządzeń, maszyn, stołu, szaf - takie, aby przejścia między nimi wynosiły:

- 75 cm - dla jednego pracownika (w uzasadnionych przypadkach dopuszcza się 50 cm),

- 100 cm - w przypadku ruchu dwukierunkowego;

drogi transportowe - w lakierni powinny być zachowane szerokości:

- b = a + 30 cm dla ruchu pieszego jednokierunkowego,

- b = 2a + 60 cm dla ruchu pieszego dwukierunkowego

gdzie:

a - szerokość ładunku niesionego przez pieszego,

b - szerokość drogi transportowej

(szerokość drogi transportowej nie może być mniejsza niż 120 cm);

Szerokości dróg transportowych, wykorzystywanych do transportu elementów bezsilnikowymi i silnikowymi środkami transportu, powinny być zgodne z Polską Normą.

UWAGA: Granice dróg transportowych powinny być oznaczone na podłodze w sposób trwały (np. pasy pomalowane żółtą farbą).

oświetlenie

naturalne - dzienne, najlepiej górne, za pomocą świetlików; w przypadku oświetlenia bocznego (okna) powinien być zachowany stosunek wielkości powierzchni okien w świetle ościeżnic do powierzchni podłogi jak 1 : 8 (to znaczy 1 m² okna na 8 m² podłogi),

sztuczne - elektryczne, w zależności od rodzaju pracy:

- szpachlowanie, lakierowanie - minimum 300 lx (luksów);

- lakierowanie, polerowanie - minimum 500 lx;

- na stanowiskach, gdzie kontroluje się jakość powłok lakierniczych - minimum 750 lx,

Lampy powinny być w oprawach przeciwwybuchowych lub w inny sposób zabezpieczone przed możliwością spowodowania wybuchu.

wentylacja - ogólna naturalna i mechaniczna zapewniająca odpowiednią ilość wymian powietrza w ciągu godziny. Kierunek zasysania powietrza powinien być zgodny z kierunkiem grawitacyjnego spływu zanieczyszczeń. W przypadku emisji do pomieszczenia nadmiernej ilości pyłów, gazów, par, dymów, jak również cuchnących lub drażniących wyziewów - należy stosować mechaniczną wentylację miejscową (odciągi), chwytającą te substancje w miejscu ich powstawania i odprowadzającą poza pomieszczenie pracy po ich unieszkodliwieniu.

UWAGA: W specjalistycznych kabinach lakierniczych stosuje się wentylację mechaniczną nawiewno-wywiewną, gwarantującą odpowiedni mikroklimat podczas trwania procesu lakierowania.

temperatura - w zależności od rodzaju prac (ciężkości) pomieszczenie pracy, w którym znajduje się stanowisko pracy lakiernika, powinno mieć temperaturę w granicach 15-18oC - jednak nie mniej niż 14oC. W lakierniach (malarniach) należy stosować ogrzewanie centralne lub wodne. Przy ogrzewaniu nawiewnym gorącym powietrzem nie wolno stosować recyrkulacji powietrza (powoduje wzrost stężeń par, szczególnie w przypadku skażeń toksycznych i wybuchowych).

• Stanowisko pracy

Przez stanowisko pracy rozumie się przestrzeń pracy wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę. Stanowisko pracy powinno spełniać podstawowe wymogi w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

• Organizacja stanowiska pracy

Prawidłowa i racjonalna organizacja stanowiska pracy wpływa na zwiększenie wydajności przy jednoczesnym zmniejszeniu zagrożenia pracownika dzięki zastosowaniu odpowiedniej ochrony przed czynnikami niebezpiecznymi (urazowymi), szkodliwymi i uciążliwymi (hałas, wibracja, zapylenie, oświetlenie, mikroklimat, duże i zbędne obciążenie pracownika). Stanowisko pracy powinno w przypadkach koniecznych mieć oprzyrządowanie pomocnicze (urządzenia podnoszące, transportowe, narzędzia specjalne itp.). Rozmieszczenie wyposażenia powinno zapewniać bezpieczne wykonywanie czynności roboczych.

Na prawidłową organizację stanowiska pracy ma wpływ:

- prawidłowe rozmieszczenie maszyn i urządzeń na stanowisku pracy,

- usytuowanie i sposób rozmieszczenia narzędzi z uwzględnieniem kolejności ich stosowania i w zasięgu rąk pracownika,

- ułożenie narzędzi oraz materiałów,

- kolejność i metody wykonywania czynności,

- rytmika i czas pracy,

- sposób przestrzennego powiązania z innymi stanowiskami,

- warunki środowiska oddziałujące na środowisko pracy.

Lakiernik wykonuje prace związane z oczyszczaniem i przygotowaniem powierzchni oraz wytwarzaniem powłok lakierniczych. Praca lakiernika sprowadza się głównie do takich czynności, jak:

- przygotowanie detali poprzez wstępną obróbkę powierzchni (piaskowanie, szlifowanie itd.),

- oczyszczenie powierzchni poprzez odtłuszczanie, np. chemiczne, elektrochemiczne, ultradźwiękowe, trawienie czy nawet zdejmowanie powłok metali,

- zamocowanie lub umieszczenie detali, np. na wieszaku, w pojemnikach, w koszach lub na płaszczyznach;

- malowanie:

- pędzlem - stosowane jest przy gruntowaniu i malowaniu konstrukcji, niekiedy o dużych powierzchniach, również na powietrzu (remonty budowlane, malowanie maszyn urządzeń itp.). Do gruntowania używa się pędzli z krótkim, twardym włosem, zaś do nakładania farb - z włosem miękkim i długim. Do tego typu malowań stosuje się farby gęste z niewielkim dodatkiem rozpuszczalników czy rozcieńczalników,

- natryskowe - przy użyciu pistoletu zasilanego sprężonym powietrzem (materiał malarski podawany jest przez zawór), stosowane jest do pokrywania przede wszystkim dużych powierzchni, np. przy naprawie i lakierowaniu samochodów (coraz częściej w kabinach lakierniczych). Materiały malarskie używane do malowania natryskowego najczęściej zawierają ok. 35% łatwo zapalnych rozpuszczalników i rozcieńczalników;

- przez zanurzenie - prace polegają na umieszczeniu elementów malowanych w specjalnych pojemnikach lub koszach. Procesem tym steruje się ręcznie lub mechanicznie. Pojemniki powinny posiadać wyciągi szczelinowe lub pokrywy zapobiegające wydostawaniu się par rozpuszczalników na zewnątrz,

- przez polewanie - wykonuje się na polewarkach lub systemem strumieniowym. Metoda jest bardzo ekonomiczna, łatwa do zautomatyzowania, stosowana przy płaskich powierzchniach i przy dużej produkcji, np. w przemyśle meblarskim,

- metoda hydrauliczna - polegająca na rozpyleniu materiału lakierniczego pod wysokim ciśnieniem bez udziału sprężonego powietrza. Materiał malarski doprowadza się pod ciśnieniem 15-18 MPa przez dyszę o odpowiednim kształcie. Na skutek szybkiego rozpływu i oporu powietrza zostaje on rozbity na drobiny (kropelki) i osadza się w postaci mgły na malowanej powierzchni,

- za pomocą wałków - stosuje się do pokrywania dużych powierzchni, np. arkusze blachy, malowania ścian i sufitów różnych pomieszczeń, w tym pomieszczeń pracy, także podczas prac konserwacyjnych i renowacyjnych,

- elektrostatyczne - polegające na osadzaniu na powierzchni przedmiotu cząstek farby lub lakieru naładowanych elektrycznie. Pole elektrostatyczne, wytwarzane za pomocą wysokiego napięcia, powoduje rozpraszanie materiału malarskiego. Przedmiot malowany metalowy powinien być uziemiony, jeśli zaś jest wykonany z materiału nie przewodzącego prądu, ustawia się go przed uziemioną elektrodą,

- za pomocą aerozoli - polega na umieszczeniu materiału malarskiego w pojemniku z zaworem posiadającym dyszę. Zbiornik napełniony jest dodatkowo gazem o niskiej temperaturze wrzenia i wysokiej prężności. Naciśnięcie zaworu powoduje wypływ (wylatywanie) strumienia aerozolu, który kierowany jest na powierzchnię malowaną.

- zdjęcie lub wyjęcie pomalowanych przedmiotów z wieszaka, z kosza lub bębna;

- suszenie;

- ewentualna obróbka końcowa, np. polerowanie;

- sprawdzenie jakości wykonania powłoki lakierniczej.

• Wyposażenie stanowiska pracy

- zależne od zastosowanej metody malowania (opis powyżej), np. pistolet lakierniczy, wałki, pędzle, kosze,

- bębny, wieszaki,

- sprężarki, pompy, wiadra, pojemniki itd.,

- suszarnie,

- instalacja sprężonego powietrza, kurtyna wodna,

- urządzenie zasilane wysokim napięciem wytwarzające pole elektrostatyczne,

- filtry lakiernicze, np. w kabinie lakierniczej do filtracji ciągłej lub okresowej powietrza;

- instalacja wentylacyjna mechaniczna ogólna (nawiewno-wywiewna) i/lub miejscowa, np. szczelinowa, a także wentylacja awaryjna włączająca się samoczynnie w przypadku chwilowego przekroczenia NDS,

- oświetlenie stanowiska pracy, oświetlenie awaryjne,

- środki ochrony indywidualnej, np. okulary, maski chroniące przed oparami, rękawice, ubrania izolujące cały organizm itp. w zależności od stosowanej technologii.

• Organizacja pracy

Stanowisko pracy powinno być wyposażone w instrukcje dotyczące:

- stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,

- obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,

- postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,

- udzielania pierwszej pomocy,

- zasad postępowania w razie powstania nieprzewidzianych sytuacji powodujących poważne zagrożenia dla pracowników.

Instrukcje powinny określać:

- czynności do wykonania przed rozpoczęciem danej pracy i po jej zakończeniu,

- zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania danej pracy,

- zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników.

• Pomiary czynników szkodliwych i uciążliwych

O rozpoczęciu, wznowieniu działalności oraz o każdorazowej zmianie technologii pracodawca zawiadamia właściwego inspektora sanitarnego, który określa decyzją rodzaj badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia. Częstotliwość pomiarów jest zależna od wielkości zagrożenia i wynosi:

- co pół roku, jeżeli krotność NDS, NDN jest większa od 1,

- co rok, jeżeli krotność NDS, NDN zawiera się w przedziale między 0,5-1,

- co dwa lata, jeżeli krotność NDS, NDN zawiera się przedziale 0-0,5.

• Instalacja i urządzenia elektryczne

Instalacja elektryczna powinna być sprawna. W miejscu gdzie wykonuje się prace malarskie zastosowany osprzęt i instalacje powinny być w wykonaniu przeciwwybuchowym lub zabezpieczony w inny sposób przed możliwością powstania wybuchu. Powinny być przeprowadzane okresowo: oględziny i przeglądy osprzętu i instalacji oraz pomiary zastosowanych ochron przeciwporażeniowych przez uprawnionych elektryków zgodnie z dokumentacją techniczno-ruchową - jednak nie rzadziej niż co 5 lat, jeżeli czasokres badań nie został określony.

• Przygotowanie zawodowe pracownika

- ukończone 18 lat,

- instruktaż ogólny i stanowiskowy w zakresie bhp,

- szkolenie podstawowe w zakresie bhp,

- wstępne i okresowe badanie lekarskie.

• Identyfikacja zagrożeń na stanowisku pracy lakiernika

Omówienie wszystkich istotnych na danym stanowisku zagrożeń zawodowych:

- wypadki,

- choroby zawodowe,

- awarie.

Poniżej omówiono podstawowe zagrożenia na stanowisku lakiernika.

• Czynniki niebezpieczne

zagrożenia elementami ruchomymi i luźnymi

- ruchome elementy maszyn,

zagrożenia elementami ostrymi i wystającymi

- przy oczyszczaniu i wykańczaniu powierzchni lakierowanych,

zagrożenia związane z przemieszczaniem się ludzi

- przeszkody na drogach komunikacyjnych (uszkodzona nawierzchnia, dziury itp.),

- nierówna posadzka,

- zagrożenia upadkiem z wysokości przy pracach na niezabezpieczonych przed upadkiem z wysokości podestach itp,

zagrożenia związane z właściwościami fizycznymi materiału

- ciężar, ostre krawędzie, śliskie powierzchnie itp.,

- możliwość upadku ciężkich elementów na pracownika,

zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym

- nieodpowiednia instalacja elektryczna,

- stosowanie niesprawnych i nieskutecznych ochron przeciwporażeniowych,

- niestosowanie oświetlenia miejscowego o napięciu bezpiecznym,

zagrożenie poparzeniem

- gorące powierzchnie urządzeń wytwarzających ciepłe powietrze w suszarni,

zagrożenie pożarem lub/i wybuchem

- zwarcie instalacji elektrycznej,

- powstanie mieszaniny wybuchowej, np. oparów z powietrzem w czasie prowadzenia niektórych procesów malarskich,

- zagrożenie pożarem lub wybuchem przy stosowaniu otwartego ognia przy pracach lakierniczych,

zatrucie oparami rozpuszczalników i rozcieńczalników, aerozolami, pyłami.

• Czynniki szkodliwe i uciążliwe

• Czynniki fizyczne

- mikroklimat,

- pole elektrostatyczne,

• Czynniki chemiczne

- czynniki szkodliwe

- przekroczenie NDS czynników szkodliwych (opary rozpuszczalników i rozcieńczalników, pył, związki metali itp.);

- czynniki rakotwórcze

- kontakt z pyłami zawierającymi wolną krystaliczną krzemionkę.

• Czynniki uciążliwe

- praca w zmiennych warunkach mikroklimatycznych.

---