UKŁAD PŁCIOWY MĘSKI

• Gruczoły wytwarzające nasienie: jądra.

• Drogi odprowadzające nasienie: kanaliki proste, przewodziki sieci jądra, przewodziki odprowadzające (leżą w obrębie jądra), przewód najądrza, nasieniowód, przewód wytryskowy, cewka moczowa.

• Narząd wytryskowy: prącie.

• Gruczoły dodatkowe: pęcherzyki nasienne, gruczoł krokowy, gruczoły opuszkowo-cewkowe.

JĄDRO

• Wytwarza komórki rozrodcze męskie oraz płyn, w którym zawieszone są plemniki. Wydziela także hormony regulujące wytwarzanie plemników.

• Jest to narząd parzysty o owalnym kształcie.

• Znajduje się po urodzeniu w mosznie.

• Od zewnątrz otoczone jest podwójną błoną surowiczą, zwaną osłonką pochwową. Blaszka trzewna pokrywa jądro, a blaszka ścienna wyścieła mosznę. Obie blaszki są pokryte nabłonkiem surowiczym.

• Pod otrzewną znajduje się błona biaława, zbudowana z tkanki łącznej właściwej włóknistej. Wewnętrzna część błony białawej ma luźne utkanie i jest silnie unaczyniona - jest to tzw. błona naczyniowa. W górnej i tylnej części jądra błona biaława grubieje i przechodzi w śródjądrze.

• Przez śródjądrze wnikają do jądra przewody, naczynia i nerwy. Od śródjądrze odchodzą pasma tkanki łącznej właściwej dzielącej jądro na płaciki.

• Zrąb jądra stanowi tkanka łączna luźna.

• Podstawowymi elementami strukturalnymi jądra są kanaliki nasienne kręte otoczone tkanką łączną z komórkami Leydiga.

Kanaliki nasienne kręte:

• W jednym płaciku jest ich od 1 do 4 (30 - 70 cm długości każdy).

• Kanaliki kręte są z jednej strony ślepo zakończone, z drugiej przechodzą w kanaliki proste.

• Kanalik kręty wysłany jest nabłonkiem plemnikotwórczym leżącym na błonie podstawnej. Pod nabłonkiem znajduje się 3 - 5 warstw komórek mioidalnych, oraz tkanka łączna luźna.

• Nabłonek plemnikotwórczy składa się z 2 rodzajów komórek: podporowych = Sertolego i komórek szeregu spermatogenezy.

Komórki podporowe = Sertolego - wysokie, duże komórki rozciągające się od błony podstawnej do światła kanalika. Powierzchnia tych komórek posiada liczne wgłobienia i jamki, w których znajdują się komórki spermatogenezy. Ich funkcje to: zaopatrywanie komórek spermatogenezy w substancje odżywcze, przemieszczanie dojrzewających komórek w stronę światła kanalika, fagocytoza resztek cytoplazmatycznych pozostałych po przekształceniu spermatyd w plemniki, produkcja płynu światła kanalików, w którym zawieszone są plemniki, uwalnianie czynników pobudzających lub hamujących spermatogenezę.

Komórki szeregu spermatogenezy - są to komórki znajdujące się w różnych stadiach spermatogenezy, mniej lub bardziej zróżnicowane, ułożone w ścianie kanalika w 4 - 8 warstwach. Komórki słabo zróżnicowane leżą blisko błony postawnej, a w miarę różnicowania przemieszczają się w stronę światła.

Wyróżniamy 5 stadiów rozwojowych męskich komórek rozrodczych:

• Spermatogonie - są to kuliste, niezróżnicowane komórki, leżące na błonie podstawnej. Ulegają podziałowi mitotycznemu.

• Spermatocyty I rzędu - powstają w wyniku podziału spermatogonii, są od nich 2 razy większe. Ich jądra zawierają bardzo dużo chromatyny. Jest to faza wzrostu. Komórki te ulegają podziałowi mejotycznemu.

• Spermatocyty II rzędu - powstają w wyniku pierwszego podziału mejozy, są haploidalne (1n), ich jądra zawierają mało chromatyny, nie wchodzą w okres dojrzewania.

• Spermatydy - powstają w wyniku drugiego podziału mejozy. Komórki te nie ulegają dalszym podziałom, tylko przekształcają się - jest to proces spermiogenezy.

• Plemniki - powstają na drodze spermiogenezy. Jądro spermatydy buduje główkę plemnika, a cytoplazma witkę. Plemniki są to komórki zróżnicowane, niemające zdolności podziałowej.

Komórka plemnikowa zbudowana jest z główki, szyjki, wstawki i witki. W przedniej części główki, pod błoną komórkową znajduje się akrosom, a jej pozostałą część wypełnia chromatyna. Szyjka składa się z części łączącej i centrioli ciałka podstawowego. Szkielet wstawki stanowi aksonema. Jej obwodowe mikrotubule otoczone są przez włókna i mitochondria o układzie pierścieniowym. Witka też ma szkielet z aksonemy, ale brak tu mitochondriów, warstwę zewnętrzną stanowi cytoplazma.

Komórki śródmiąższowe = Leydiga:

• Tworzą zgrupowania leżące w tkance łącznej międzykanalikowej (otoczone przez 3 - 4 kanaliki).

• Duże, wieloboczne komórki o pęcherzykowatych jądrach.

• W życiu płodowym pobudzają powstawanie gonad, wydzielając testosteron.

• Pełnią one funkcję wewnątrzwydzielniczą - wydzielają androgeny (m. in. testosteron).

• Androgeny pobudzają spermatogenezę i wpływają na wytworzenie drugorzędowych cech płciowych.

DROGI WYPROWADZAJĄCE NASIENIE

Kanaliki proste:

• W miejscu przejścia kanalików krętych w proste zanikają komórki spermatogenezy.

• Początkowe odcinki kanalików prostych wysłane są komórkami Sertolego, które przechodzą w nabłonek 1-warstwowy walcowaty.

• Nieruchome plemniki przemieszczane są biernie wraz z płynem kanalikowym.

Przewodziki sieci jądra:

• Są wysłane nabłonkiem kostkowym (wiele komórek posiada pojedyncze witki).

Przewodziki odprowadzające jądra:

• Ok. 10 - 15.

• Początkowe odcinki mają przebieg prosty, a dalej zwijają się w stożki leżące w głowie najądrza.

• Wysłane są nabłonkiem 1-warstwowym nierównym - w zagłębieniach występują komórki kostkowe z mikrokosmkami, a na wzniesieniach walcowate z migawkami.

• Powierzchnia nabłonka jest pofałdowana.

• Pod nabłonkiem występuje warstwa okrężna mięśni gładkich.

Przewód najądrza:

• Najądrze to podłużny narząd zbudowany z głowy, trzonu i ogona.

• Leżące w głowie przewodziki odprowadzające jądra uchodzą do przewodu najądrza, będącego głównym składnikiem trzonu i ogona.

• Wysłany jest nabłonkiem dwurzędowym.

• Na powierzchni komórek nabłonka występują stereocylia - długie, nieruchliwe migawki zapobiegające fagocytozie plemników przez komórki nabłonka.

• Pod błoną podstawną nabłonka występuje warstwa tkanki łącznej wiotkiej i warstwa mięśni okrężnych (między miocytami występują komórki tkanki łącznej i włókna).

• Jest to miejsce przechowywania i dojrzewania [nieruchomych] plemników.

• Odczyn w przewodzie najądrza jest kwaśny, pH = 6,5.

Nasieniowód:

• Parzysty przewód łączący najądrze z częścią sterczowa cewki moczowej.

• W pobliżu gruczołu krokowego nasieniowód rozszerza się w bańkę nasieniowodu, która jest głównym miejscem przechowywania plemników.

• Plemników końcowej części bańki do nasieniowodu uchodzą przewody odprowadzające pęcherzyków nasiennych - od tego miejsca nasieniowód nazywany jest przewodem wytryskowym.

• Błona śluzowa wytwarza 4 - 5 podłużnych fałdów.

• Nasieniowód wysłany jest nabłonkiem walcowatym z migawkami.

• Blaszkę właściwą śluzówki stanowi tkanka łączna wiotka.

• Błona mięśniowa składa się z 3 warstw mięśni gładkich: podłużnej, okrężnej (najdłuższa) i podłużnej.

• Przydankę stanowi tkanka łączna wiotka.

• Ściana bańki ma wyższe fałdy podłużne i błonę mięśniową.

GRUCZOŁY DODATKOWE

Pęcherzyki nasienne:

• Są to zwinięte cewkowe uchyłki nasieniowodów.

• Ściana o budowie podobnej do nasieniowodu.

• Ich wydzielina wchodzi w skład nasienia (ok. 70%).

• Wydzielina ta zawiera fruktozę, globuliny, witaminę C i prostaglandyny.

• Pęcherzyki są pobudzane przez androgeny, a hamowane przez estrogeny.

Gruczoł krokowy = stercz:

• Skład się z 30 - 50 gruczołów pęcherzykowo - cewkowych.

• Wydzielina jest odprowadzana do cewki moczowej.

• Gruczoły wysłane 1-warstwowym nabłonkiem walcowatym.

• Wydzielina wchodzi w skład nasienia (20%).

• Czynność prostaty jest pobudzana przez androgeny, a hamowana przez estrogeny.

Gruczoły opuszkowo - cewkowe:

• Małe, fasolowate gruczoły o budowie płacikowej, leżące na wysokości błoniastej części cewki moczowej.

• Wydzieliną jest śluz.

Strona | 1