Czym jest kultura?
Kultura to ogół wytworów działalności ludzkiej, na które składają się:
* materialne i niematerialne wartości
* oraz uznawane sposoby postępowania
Co obejmuje, z czego się składa i co zawiera kultura?
- kultura obejmuje wiele zjawisk choć sama realnie nie istnieje
- kultura ,,składa się'' z wzorów zachowań, idei , wartości zasad
- opiera się na społecznym dziedziczeniu
Jakie są cechy kultury?
- obejmuje całość życia człowieka
- nie ma charakteru wartościującego (kulturowy vs kulturalny)
(kulturalny- przymiotnik strony , kulturowy- wprowadzony po I wojnie)
- jest tworem zbiorowym, nie indywidualnym
- rozwija się i przekształca w czasie
Czym jest kulturologia?
Kulturologia - może być definiowana jako naukowe badanie i interpretacja zjawisk sensu stricte i perso
Co to jest Ontologia?
Nauka o "pierwszych zasadach i ostatecznych przyczynach" bytu. W takim ujęciu nauka o bycie jako takim, której zadaniem jest dociekanie natury wszystkiego, cokolwiek istnieje, czyli "tego, co jest", zarówno w sferze realnej - przedmioty, zdarzenia, fakty - jak też wyabstrahowanej - pojęcia, kategorie, terminy.
Co to jest Epistemologia?
Epistemologia to dział filozofii traktujący o przedmiocie, treści, procesach, sposobach, granicach i kryteriach poznania ludzkiego.
Samuel Pufendorf określa kulturę jako :
Ogół wynalazków ,sztuk, ubiór, wiedza , obyczaje urządzeń wprowadzonych przez człowieka obejmujący zwłaszcza instytucje polityczne i zasady sprawiedliwości regulujące ludzkie działania w myśl wskazań rozumu
Rozumienie współczesne kultury w Polsce :
Rozumienie kultury opiera się na podobnych podstawach, zgodnie z nim do kultury zalicza się :
-zjawiska pozytywnie oceniane
-właściwie i moralne zachowanie
- ,,dobre maniery”
-wykształcenie
-wiedza i sztuka
Johan Christian Adelung (pierwsza selektywna definicja kultury ,rok 1774)
*Kultura to uszlachetnienie wszystkich duchowych lub fizycznych sił człowieka albo całego ludu, także słowo to oznacza zarówno oświecenie i uszlachetnienie rozumu przez wyzwolenie z przesądu ,jak też ogładę uszlachetnienie i wysubtelnienie obyczaju
( mamy ją umieć na pamięć)
Johann Gotffried Herder (jego twierdzenie)
- ziemia posiada jakąś kulturę stanowiącą ogniwo łańcucha obejmującego cały świat ludzki.
Kultura :
nie może być indywidualnym tworem człowieka
jest produktem współżycia ludzi
rozwija się i wzbogaca w procesie historycznej tradycji
jest zbiorowo wytwarzana
jest wspólna ludziom w obrębie węższych lub szerszych grup ,kręgów, warstw ,klas i społeczności
Definicje Kultury
Według Edwarda Taylor'a
,,Kultura lub cywilizacja jest to złożona całość obejmująca wiedzę, wierzenia, sztukę, prawo, moralność, obyczaje oraz wszystkie zdolności i nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa
Według Ralf'a Linton'a
Kultura jest konfiguracją wyuczonych zachowań i rezultatów ,których elementy są podzielane (wspólne) i przekazywane przez członków danego społeczeństwa
Definicje określane przez Kroemera i Kluckhona
genetyczne - skupiały uwagę zwłaszcza na źródłach kultury (str.20)
historyczne - uwypuklają rolę dziedziczenia, tradycji ,traktując kulturę jako zbiorowy dorobek ludzkich grup
psychologiczne - nacisk położony był na uczenie się i naśladownictwo jako procesy przyswajania kultury i na jej funkcje w zaspokajaniu potrzeb i przystosowaniu jednostek do warunków istnienia
Analiza kultury w ujęciu :
Dystrybutywnym - jako odrębnych całości charakteryzujących się swoistą strukturą i tworzących systemy, nie zamknięte wprawdzie ,jednak odbębnione.
ISTOTA KULTURY (w pigułce)
Kultura polega na swoistym porządku ludzkiego życia ,na jego sposobie określonym bezpośrednio nie na drodze genetycznej ,ale ukształtowanym w drodze historycznych doświadczeń ludzkich grup.
Kultura jest to ład ludzkich działań zbiorowych ,różny jednak w różnych społecznościach o odmiennym historycznym doświadczeniu.
Florian Znaniecki - określił porządek kultury jako ,,ład stosunków pomiędzy wszystkimi rodzajami czynności ludzkich” i włączał w jego zakres ,,religię,język,literaturę,sztukę,obyczaje,zwyczaje,prawa,organizacje społeczną etc.
Intersubiektywność - jest warunkiem podstawowej cechy kultury,którą stanowi wspólność w obrębie grup i zbiorowości społecznych.
JĘZYK
*Język jest najważniejszym spośród systemów znaków ,jakie tworzą kulturę.
Pełni wiele funkcji i służy także realizacji wielu innych dziedzin i systemów kultury.
*Bez użycia języka kultura ludzka nie mogłaby :
osiągnąć właściwiej sobie złożoności i trwałości wynikającej z kumulacji, bogactwa i różnorodności dorobku.
*Obok języka istnieją inne systemy : znaków dźwiękowych, plastycznych, ruchowych (kinezyjnych) , przedmiotowych.
*Semioza- proces posługiwania się znakami. Procesy semiozy wpływają w istotny sposób na kształtowanie się ludzkiej osobowości.
*Językoznawstwo- zarówno jako nauka o języku ,o sposobie porozumiewania się jak i o językach świata
Na czym polega problem z językiem? W odniesieniu do innych poziomu jednostek lingwistycznych. W jaki sposób wyodrębniamy język od gwary dialektu?
gwara terytorialna - terytorialna odmiana języka, mowa ludności (zwłaszcza wiejskiej) na określonym terytorium, wyodrębniona z języka ogólnego i gwar sąsiadujących poprzez odrębności fonetyczne i leksykalne. Podrzędna w stosunku do dialektu.
Najczęściej używa się kryterium językowego ale nie zawsze jest ono wystarczające.
Kryterium etniczne skrzyżowane jest z kryterium geograficznym na kilku poziomach :
W skali kontynentu
W skali kraju
W skali regionu
Definicje kultury :
Kultura jest związana z człowiekiem (jest jej twórcą, przez niego jest kształtowana)
Kultura jest zjawiskiem (ponadjednostkowym, społecznym)
Kultura jest regularna - zjawiska rozgrywające się w zbiorowości
Kultura jest zbiorem zjawisk wyuczonych
Wartościujące pojęcie kultury (wiek XIX) zawierające ocenę poszczególnych zbiorowości ludzkich
Nie wartościujące
Kultura to zespół wielu zjawisk, których wzajemne powiązania, uwarunkowania i oddziaływania mogą być opisywane i analizowane, lecz nigdy nie wartościowane.
Atrybutowe rozwinięcie kultury - (tout court) - kultura jest znakiem ludzkości, jako całości lub też człowieka, jak przedstawiciela wspólnoty ogólnoludzkiej. W drugim ze znaczeń opisowych kultura jest rozumiana, jako zbiór cech i zjawisk występujących w określonej zbiorowości termin, kultura'' może występować wyłącznie w liczbie pojedynczej.
Definicja globalna KULTURY (definicja z tłumaczenia Zofii Kowerskiej)
Kultura, czyli cywilizacja w najszerszym znaczeniu etnograficznym jest to (złożona całość) obejmująca wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawo i inne zdolności i przyzwyczajenia zdobyte przez człowieka, jako członka społeczeństwa.
Definicja Stefana Czarnowskiego
Definicja
Kultura to ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i nie materialnych wartości i uznanych sposobów postępowania z obiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach i przekazywanych innym zbiorowością i następnym pokoleniom
Kultura obejmuje uobyczajnienie* człowieka, jego religijne i moralne ukształcenie , jego społeczne urządzenie się* , jego charakter , działalność i zdolności estetycznie w sztukach* ożywiane , a filozofią wspierane, jego przemysł, jego rozumowe, piśmienne i naukowe, płody.
*Uobyczyjnienie człowieka - człowiek zdobywa określone wzory zachowań
(wierzenia religijne, kodeks moralny)
Definicje psychologiczne
*Kładą nacisk na uczenie się jako rodzaj kultury, nawyki, rozumieją kulturę jak aparat przystosowawczy.
Podstawową definicją jest definicja Clintona
Kultura to złożona całość zawierająca nawyki zdobyte przez człowieka jako członka społeczeństwa
Definicje strukturalistyczne
Próbują skupić się na pokazaniu wzajemnych relacji dzięki którym możemy zwrócić uwagę na to co charakteryzuje odrębne kultury
Franc Boas
Kultura może być zdefiniowana jako całość umysłowy i fizyczny reakcji i działań , które zbiorowo i indywidualnie charakteryzują zachowanie jednostek tworzących grupę społeczną w stosunku do :
- ich środowiska naturalnego
- do innych grup
- do członków danej grupy
- jednostki do samej siebie
Obejmuje wytwory tych działań i ich rolę w życiu grup. Wyliczone elementy tworzą strukturę.
Antropologia (ánthropos-człowiek, logos- nauka), biologiczna nauka porównawcza o człowieku, jego pochodzeniu (antropogeneza), rozwoju osobniczym i rodowym oraz zróżnicowaniu rasowym.
Kultura- wspólnie wypracowany model istnienia. W każdej kulturze występuje religia, rodzina(instytucje).
Totemizm- rodzaj podziału społecznego.
Etnologia, termin równoznaczny z etnografią lub używany dla określenia nauki zajmującej się badaniami porównawczo-teoretycznymi nad kulturami ludów głównie pierwotnych.
Ludoznawstwo, termin powstały w Polsce w XIX w., używany do określenia badań, zwykle amatorskich, mających na celu gromadzenie materiałów źródłowych, dotyczących ludu (głównie wiejskiego), i ich porządkowanie.
Psychiatria kulturowa - szukała jednostek chorobowych , które dotyczą tylko danej grupy społecznej.
Geologia - nauka o budowie ziemi, głównie skorupy ziemskiej i tym co powoduje jej przeobrażenia.
Paleoantropologia- paleo- formy najstarsze. Dział antropologii badający zróżnicowanie form kopalnych ( to co się zachowało w ziemi) i filo genezy człowieka.
Filo geneza jest to postępujący z upływem czasu rozwój poszczególnych grup organizmów i ich szczepów, wywodzący się od wspólnego pnia.
Onto geneza jest to rozwój osobniczy, rozwój jednostki.
Geografia - nauka badająca przestrzenne zróżnicowanie środowiska przyrodniczego i wpływ na nie działalności człowieka.
Antropogeografia- nauka zajmująca się opisem grup ludzkich zespalanych więzią przestrzenną.
Archeologia- nauka historyczna badająca pozostałości materialne ludów i ich kultur w oparciu o metody wykopaliskowe. Kultury prehistoryczne i historyczne.
Prehistoria - zajmuje się badaniem kultur człowieka od czasów jego pojawienia się aż do czasów wynalezienia pisma.
Historia- nauka zajmująca się odtwarzaniem dziejów człowieka , która ma kilka wyodrębnionych działów. Historia społeczna, historia prawd, polityczne.
Numizmatyka- zajmuje się opisem, wytwarzaniem monet.
Religioznawstwo - nauka o formach wierzeń i religii ludów świata. Buduje wiedzę o kulturze.
Historia moralności i etyka- jako nauki o normach i regułach postępowania.
Numizmatyka- zajmuje się opisem, wytwarzaniem monet.
Zygmunt Froid - kultura jest to z jednej strony suma osiągnąć technicznych ,a z drugiej strony suma osiągnięć w charakterze społecznym (normy,idee etc.)
Herbert Spencer wymienił trzy poziomy bytu :
Poziom nieorganiczny
Poziom organiczny
Poziom psychiczny
Alfred Luis Creber dodał do tego czwarty poziom , poziom ponad psychiczny (kulturowy)
Dla niego poziom kulturowy to nie jest poziom zachowań jednostek ale ich zachowanie względem innych jednostek. Creber jest przedstawicielem realizmu kulturowego zgodnie , z którym zakłada się ,że kultura jest zjawiskiem ponad jednostkowym.
Definicje genetyczne - (metafora worka) wyróżniamy :
wyjaśniające genezę kultury
wskazują na relację pomiędzy kulturą , a naturą
Definicja Ajana Forda - kulturę można po części zdefiniować jako potok idei przepływający od jednostki do jednostki przy pomocy działań symbolicznych, instrukcji językowych i naśladownictwa.
Definicja Merwila Hertzkovica - kultura jest stworzoną przez człowieka częścią środowiska.
(każdy rodzaj naszej zmiany jest rodzajem kultury, za jej pomocą coś opisać jest prawie niemożliwe)
Definicja S.Poniatowskiego kulturą nazywam ogół więzi kulturowych….
- najbardziej strukturalistyczna
Definicja kultury może być :
Normatywna
Genetyczna
Historyczna
Czym jest cywilizacja?
Cywilizacja- poziom rozwoju społeczeństwa w danym okresie historycznym, który charakteryzuje się określonym poziomem kultury materialnej, stopniem opanowania środowiska naturalnego i nagromadzeniem instytucji społecznych. Stanowi ona najwyższy poziom organizacji społeczeństw, z którymi jednostki identyfikują się. W skład cywilizacji wchodzą mniejsze jednostki np. narody,wspólnoty pierwotne czy inne zbiorowości.
Cechy cywilizacji ( z zastrzeżeniem ,że te cechy mają charakter umowny)
umiejętność pisma (wytworzenie własnego pisma, korzystanie z czyjegoś pisma)
język
oparty na pieniądzu
struktura społeczna (zhierarchizowana)
matematyka (ilościowe przełożenie świata, sposób zapisu)
architektura
kwestia własności
istnienie organizmów miejskich i państwowych
Relacje między tym co nazywamy kulturą ,a tym co nazywamy cywilizacją :
Relacja Diachroniczna
*kultura i cywilizacja są synonimiczne, relacja zerowa (definicja Taylor'a)
Kultura zdobywając cechy ,które wcześniej wypisaliśmy staje się cywilizacją
Wariant pozytywny (Morgan) przedstawiane przez ewolucjonistów
Wariant negatywny ( Oswald Spengler) - każda kultura żyje tysiąc lat ,a po tysiącu lat kostnieje, staje się cywilizacją i umiera.
Relacja Diachroniczno - synchroniczna
Zarówno kultury i cywilizacje są w tym samym momencie
Arnold Toyber - każda kultura stoi przed wyzwaniem i próbuje na nie odpowiedzieć
Wzór kultury to najpopularniejszy termin w kultury amerykańskiej.
Co to znaczy ,,wzór kultury”? Na jakim poziomie istnienia świata kryje się wzór ?
Poziom wzoru kultury u różnych badaczy jest zróżnicowany u wielu badaczy.
W przypadku Rud Benedith wzór jest ideą. Dla Lintona wzór kultury jest najmniejszą składową kultury.
Dla Rud Benedith kultura jest po prostu wzorem. U Kroemera wzór kultury przekracza nawet granice kultury.
W ujęciu amerykańskim posiadamy dwa podstawowe rozumienia, miejsca ,w których się kryje wzór kultury.
W amerykańskiej antropologii wyróżnia się dwa podejścia
- psychologiczne (reprezentowane przez Clintona i R.Benedith)
- kulturalistyczne ( charakterystyczne dla Kroebega)
Różnica między podejściem psychologicznym ,a kulturalistycznym :
*Linton i Benedith - zawiera nawyki i zachowania wyuczone
* Kroeber (genetyczne - skupiały uwagę zwłaszcza na źródłach kultury (str.20)
historyczne - uwypuklają rolę dziedziczenia, tradycji ,traktując kulturę jako zbiorowy dorobek ludzkich grup
psychologiczne - nacisk położony był na uczenie się i naśladownictwo jako procesy przyswajania kultury i na jej funkcje w zaspokajaniu potrzeb i przystosowaniu jednostek do warunków istnienia
genetyczne - skupiały uwagę zwłaszcza na źródłach
Według Ralf'a Linton'a
Kultura jest konfiguracją wyuczonych zachowań i rezultatów ,których elementy są podzielane (wspólne) i przekazywane przez członków danego społeczeństwa
Wzór kultury rzeczywistej - skala normalnych reakcji na określoną sytuację.
Modalna - konstrukt kulturowy
Wszystkie wzory kultury tworzą kulturę rzeczywistą.
Konstrukt kultury rzeczywistej - konstrukt rzeczywisty ,kultura rzeczywista, konstrukt kultury
Kultura rzeczywista - jest konfiguracją wzorów
Są abstrakcje rozwinięte przez członków danego społeczeństwa dotyczące tego jak w danej sytuacji powinni zachowywać się ludzie
One często nie zgadzają się z konstruktami wzorów.
Wzór idealny - wywierają pewien efekt normatywny oznacza to ,że np. w autobusie nie ustępując staruszce miejsca mamy świadomość
niepoprawnego zachowania.
W przypadku Lintona :
-nie ma terminologii kultura jawna i ukryta.
-jest jedynie jawny i ukryty aspekt kultury.
-Jawny aspekt kultury jest materialny i kinetyczny.
Materialny czyli to co jest zrobione.
Kinetyczny - działania.
Clintona zadaje pytanie ,,Czy to należy do kultury''. W myśl jego definicji należą nawyki.
Przy aspekcie jawnym mówimy o tym co słyszymy i mówimy.
Natomiast w aspekcie ukrytym jest to czysta forma.
Abstrakcja II stopnia - na podstawie tego co widzimy i postrzegamy tworzymy sobie siatkę zachowań.
Jest zawsze tym co wyjęte.
Kultura jawna - prawidłowości mowy i postępowania ,do który uogólnienia dochodzi się wprost na podstawie świadectwa oka lub ucha.
Kultura ukryta - abstrakcja II stopnia
Cecha kulturowa - cecha jest jako pomysł teoretyczny późniejsza niż element kulturowy. Element pojawia się jako jednostka opisu, w podejściu atomizującym albo analitycznym. Natomiast cecha pojawia się w ujęciu całościowym, systemowym, holistycznym.
Można rozumieć element jako najmniejszą jednostkę danej kultury ale można rozumieć również jednostkę jako element jako jednostkę ,która jest jedną z najważniejszych dla danej kultury.
Cecha kulturowa (KRÓCEJ)- dany sposób robienia czegoś. Elementy modeli życia dające się najłatwiej wyodrębnić.
Cecha zbiorcza + działalność = cały wielki system gospodarczy
Cecha jest też najprostszą podstawową jednostką ,dzięki której możemy analizować kulturę.
Druga opcja mówi ,że elementem kultury nazywamy taką jednostkę, która dla danej dziedziny kultury pełni rolę najważniejszą.
Np. elementem kultury dla XIXw. (w kulturze europejskim) była maszyna parowa, ponieważ zmieniła gospodarkę
W drugim rozumieniu element to podstawowa jednostka ważna w kilku dziedzinach, wokół której koncentrują się ważne idee i wytwory. Wyróżnia się obszary takie jak :
Element + jego kontekst = element kultury
Kompleks + kompleks + kompleks = konfiguracja kultury
Konfiguracja kultury - układ kongresów powiązanych ze sobą funkcjonalnie (wzajemnie się uzupełniają), wchodzą ze sobą w hierarchiczne związki.
Element kultury - wiąże się z podejściem atomizującym lub analitycznym.
Pojęcie pochodzi z ewolucjonizmu i post ewolucjonizmu ,w latach 30 i 60 jest traktowany jako część całości.
Croeber - cecha kultury to najmniejszy dający się zdefiniować element kultury
Croeberg
Wzór stylu - sposób osiągania wyrazistości w stosunkach między ludzkich.
Wzór całościowo kulturowy - przypomina najbardziej koncepcje Rude Benedith , będzie obejmował między innymi to ,co w danej kulturze specyficzne i to co uniwersalne.
Wzory systemowe - to siatka elementów kulturowych ,które uzyskały wyraźną i spójną strukturę skutecznie funkcjonując
Rude Benedith używa metafory wielkiego wachlarza / łuku możliwości z których każda kultura wykorzystuje wybrane cele ,motywacje , techniki , układa z tego specyficzną konfigurację. Ta konfiguracja jest wzorem jej kultury.
Jeśli chodzi o Linton'a i Rud Benedith badane były ludzkie zachowania. U Lintona badane zostały wytwory.
Perscowitz - cecha kultury to najmniejsza dająca się zdefiniować jednostka danej kultury.
Kompleks kultury - przedmiot i kontekst
Konfiguracja kultury- czyli przedmiot i kontekst jako jedna całostka.
Na czym polega klasyfikacja kultur?
Klasyfikacja musi być rozłączna lub całościowa.
Można klasyfikować takie rzeczy jak : zachowania, wytwory,wzory,modele,struktury kultur,funkcje i same kultury.
Istnieją klasyfikacje aspektowe - robione pod pewnym kontem.
Na czym polega problem klasyfikacji kultur?
Jakie są kryteria podziału kultur?
Kryterium etniczne (musimy znać i wiedzieć na czym polega) dzieli kultury zgodnie z definicją grupy etnicznej
Wyznacznik grupy etnicznej:
- wspólny język
-wspólna kultura
-wspólne terytorium zamieszkania
-świadomość wspólnego pochodzenia
-poczucia więzi wewnątrz zbiorowości i poczucie obcości wobec innych
-etnonim (nazwa danego narodu, grupy etnicznej)
-zespół cech antropologicznych
Kultury lokalne i kultury dyslokalne
kultura lokalna - zorganizowana w czasie i przestrzeni posiadająca odrębną treść kulturową powstałą w rozwoju historycznym na określonym terytorium
kultura dyslokalna - nie daje się wyodrębnić w czasie i przestrzeni, wyodrębniona w oparciu o kryteria specyficznych grup gospodarczych(zbieracka ,łowiecka, przemysłowa) lub określone warstwy stanu(np. mieszczaństwo) .
Musimy umieć definicje grupę społeczną i podział kultury na lokalną i dyslokalną
Kultura lokalna - każdy system kulturowo-historycznyograniczony w czasie lub przestrzeni posiadający własną specyfikę tradycji,stylu życia, który powstał drogą wspólnoty społecznej,gospodarczej,duchowej.
Grupa etniczna, grupa społeczna - mająca odrębny język, swoistą kulturę, poczucie więzi grupowej i świadomość odrębności od innych grup oraz własną nazwę.