NAZWISKA KOBIET

1.

Nazwiska kooczące się w wymowie na głoskę inną niż –a

(spółgłoskę lub samogłoskę) nie odmieniają się.

2. Nazwiska kooczące się na samogłoskę –a

a) zakooczone na

-ja (Tołstaja),
-ewa (Miedwiediewa),
-owa (Kurnikowa) odmieniają się jak przymiotnik
rodzaju żeoskiego, np. ładna
b)

nazwiska kooczące się na –ina (Jelcyna) – odmieniają się

jak rzeczownik twardotematowy rodzaju żeoskiego, np. syrena

NAZWISKA MĘŻCZYZN

I.

Nazwiska kooczące się w wymowie na –a

a) jeżeli po ostatniej wymawianej samogłosce (-a) pisana jest jakaś

spółgłoska (Marat) – odmieniają się jak rzeczownik
twardotematowy rodzaju męskiego, np. jubilat

b) jeżeli ostatnia wymawiana samogłoska -a jest jednocześnie ostatnią

pisaną literą nazwiska – odmieniają się jak rzeczowniki rodzaju
żeoskiego Zola, Orcania - miękkotematowe, np. busola

Derrida, Tzara – twardotematowe, np. syrena

c) jeżeli w wymowie ostatnia samogłoska a poprzedzona jest głoską ł

(Benoit, Maurois, Dubois) – nie odmieniają się.

II.

Nazwiska kooczące się w wymowie na inną głoskę niż –a

1. na spółgłoskę -

a)

po ostatniej wymawianej spółgłosce pisane są jeszcze inne, ale już
niewymawiane spółgłoski (Goncourt, Descartes) – odmieniają się
jak rzeczowniki rodzaju męskiego twardotematowe, np. jubilat

b)

po ostatniej wymawianej spółgłosce pisana jest niewymawiana
samogłoska –e odmieniają się jak rzeczowniki rodzaju męskiego
twardotematowe, np. jubilat (Daguerre, Racine)

odmieniają się jak rzeczowniki rodzaju męskiego
miękkotematowe, np. kustosz (Delavigne, Constable)

c)

ostatnia wymawiana głoska jest jednocześnie ostatnia
pisaną literą (Iwanow, Luter) – twardotematowe, np. jubilat



Foch, Aldrich, Warchol – miękkotematowe, np. kustosz

2. na samogłoskę

a) po której pisane są niewymawiane spółgłoski lub także

niewymawiana
samogłoska –y (Camus, Goriot, Shaw, Barrault, Trufaud, Sisley) –
odmieniają się jak rzeczowniki rodzaju męskiego
twardotematowe, np. jubilat

b) ostatnia wymawiana samogłoska jest jednocześnie ostatnia

pisaną literą, lub po ostatniej wymawianej samogłosce
pisze się literę x:



są to samogłoski:

–i (Petofi, Sakaaszwili),

-e (Goethe, Linde, także zakooczone w pisowni na

-ais czytane jako -e (Rabelais, Beaumarchais, Marais),

-y (Hardy, Lully)

- odmieniają się jak przymiotniki rodzaju męskiego, np. krakowski



jest to samogłoska –u (Papandreu, Pompidou, Nehru,

Ledaux, Levtitoux) –nie odmieniają się



jest to samogłoska -o

- akcentowane (Hugo, Crusoe, Cousteau) – nie odmieniają się

- nieakcentowane słowiaoskie (Makarenko, Tito) –
odmieniają się jak rzeczowniki żeoskie, np. kronika
- nieakcentowane niesłowiaoskie – odmieniają się jak

rzeczowniki męskie miękkotematowe, np. stryjo
(Pirandello, Ucello), lub jak rzeczowniki męskie
twardotematowe, np. chuchro (Caruso, Cagliostro)

1.

Czy fonetyczna postad nazwiska jest (w mianowniku) zakooczona na -a?

Jeśli tak, nazwisko odmienia się (Gioconda, Marat, Galpierina) w sposób określony dalej w

punktach 6 i 10;

jeśli nie — nazwisko odmienia się lub nie w zależności od odpowiedzi na pytanie 2 i następne.

2.

Czy nosicielem nazwiska jest kobieta?

Jeśli tak, nazwisko nie odmienia się (z Georges Sand);

jeśli nie (tzn. nosicielem nazwiska jest mężczyzna) — nazwisko odmienia się lub nie, w

zależności od odpowiedzi na pyt. 3 i następne.

3.

Czy nazwisko występuje w tekście jako człon podrzędny (przydawka rzeczowna) w

grupie nominalnej, tzn. jest poprzedzone imieniem, tytułem, nazwą zawodową?

Jeśli tak, odmiennośd lub nieodmiennośd jest fakultatywna, zależy od zwyczaju i czynników

stylistycznych (Alberta Camus albo Alberta Camusa);jeśli nie — odmiennośd lub nieodmiennośd jest
obowiązkowa (postulowana), zależnie od odpowiedzi na pyt. 4 i następne.

4.

Czy fonetyczna postad nazwiska kooczy się na spółgłoskę?

Jeśli tak (Gower, Abelard, Nedid), nazwisko odmienia się w zależności od dalszej

charakterystyki (pyt. 6 i 11) według określonego wzorca;

jeśli nie (tzn. jeśli nazwisko kooczy się na samogłoskę) — odmienia się lub nie, zależnie od

odpowiedzi na pyt. 5 i następne.

5.

Czy zakooczenie samogłoskowe tematu stanowi grupa -

u

a-

Jeśli tak, nazwisko się nie odmienia (Maurois, Benoit, Dubois);

jeśli nie (tzn. temat nazwiska kooczy się na i e a o ü ę ä ą — nazwisko odmienia się lub nie, w

zależności od dalszych rozróżnieo na podstawie pyt. 6 i następnych.

6.

Czy po ostatniej głosce tematu występuje w pisowni niewymawiana spółgłoska -p, -b,

-t, -d, -n, -r, -s, -z, -lt, -ld, -st lub litera y?

Jeśli tak (np. Beauchamp, Marat, Goncourt, Camus, Goriot, Montand, Simon, Montgolfier,

Garamond, Prevost, Sisley), nazwisko odmienia się, przy czym temat w odmianie jest rozszerzany o
spółgłoskę (grupę spółgłosek), którą się czyta przed koocówkami przypadków zależnych (Marata =
marata; Goncourta = gonkurta, Camusa = kamisa, Goriota = goriota, Simona = simona itd.; wyjątek
stanowią nazwiska Rabelais, Rayleigh odmieniane przymiotnikowo: Rabelais’ego, Rayleigh’ego itd.;
nazwiska: Beaumarchais, Resnais, Marais — nieodmienne, oraz nazwiska francuskie typu Descartes,
Combes, Barthes omówione na s. 58;

jeśli nie (tzn. temat fonetycznej postaci nazwiska kooczy się na głoskę, po której w pisowni nie

stoi żadna spółgłoska, ewentualnie stoi tylko litera x: Hugo, Ledaux, Panowa, Zola, Massena, Foch,
Iwanów) — nazwisko odmienia się lub nie, zależnie od kolejnych warunków.

7. Na jaką samogłoskę kooczy się fonetyczna postad nazwiska?

a)

jeśli na i, y, e (pisane: e, é, ée, ai, eu), np. Petrucci, Christie, Parry, Goethe, Sergé —

nazwisko odmienia się według wzoru przymiotnikowego;

b)

jeśli na -u, np. Nehru, Pompidou, Levitoux, nazwisko nie odmienia się;

c)

jeśli na -o, np. Durnowo, Hugo, Kuryło, Vico, Makarenko, Pirandello, sposób traktowania

zależy od odpowiedzi na pytanie 8 i następne.

8.

Czy akcent pada na finalne -o?

Jeśli tak (Durnowo, Hugo), nazwisko jest nieodmienne;

jeśli nie (Makarenko, Pirandello, Avogadro, Tito) — to wykazując tendencję do

nieodmienności, zwykle odmienia się w sposób zależny od odpowiedzi na pyt. 9 i 11.

9.

Czy nazwisko jest słowiaoskie?

Jeśli tak (Makarenko,Tito), odmienia się według wzorca żeoskiego, przyjmując w l.p. koocówki:

-y(i), -e, -ę...;

jeśli nie (Pirandello, Vico) — odmienia się zasadniczo wedle wzorca męskiego (przy niektórych

nazwiskach, np. Avogadro, tradycja zna jednak także formy żeoskie: prawo Avogadry itp.)
zróżnicowanego dalej na podstawie pyt. 11.

10.

Czy nazwisko ma przymiotnikowy suflks -owa, -ewa, -sk-, -ck-, -aja?

Jeśli tak (Nemcova, Kristeva itp.), odmienia się przymiotnikowo;

jeśli nie (Zola, Volta, Massena, Gałkina), odmienia się rzeczownikowo, a wybór paradygmatu

zależy od pyt. 11.

11.

Czy temat nazwiska w wersji fonetycznej kooczy się na spółgłoskę miękką (j ś ź dź o),

funkcjonalnie miękką (sz ż cz dż c dz l rz) lub k g ch?

Jeśli tak (Zola, Foch, Montaigne, Pirandello, Vico), odmienia się według wzoru

rzeczownikowego miękkotematowego;

jeśli nie (tzn. kooczy się na spółgłoskę twardą z wyłączeniem k g ch, np. Massena, Gałkina,

Iwanów, Greuz, Diaz, Cagliostro, Caruso) — nazwisko odmienia się według wzoru rzeczowników
twardotematowych.

Nazwiska typu:

Odmieniają się jak
wyrazy typu:

1. Marat (mara), dop. Marata (marata);
-owi, -a, -em, -e

jubilat

2. Panowa, Ufimcewa, -ej, -ej, -ą, -ą, -ej,

drużynowa

3. Zola, -i, -i, -ę, -ą, -i

busola

4. Masséna, Gałkina, -y, -e, -ę, -ą, -e

syrena

5. Christie (Agata)

niedodm.

6. Camus

jubilat

7. Goncourt (gąkur), dop. Goncourta (gonkurta)
-owi, -a, -em, -e

jubilat

8. Foch, -a, -owi, -a, -em, -u

kustosz

9. Iwanow, -a, -owi, --a, -em, -e

jubilat

10. Caillois (kaj

u

a) nieodm.

boa

11. Goriot (gorio), dop. Goriota (goriota), -owi,
-a, -em, -e

jubilat

I. Nie stosujemy apostrofu podczas odmiany następujących typów nazwisk:

1. Zakooczonych w wymowie i piśmie na spółgłoskę (Bush, Eliot, Eisenhower, Pasteur, Auber)
2. Zakooczonych w wymowie i pisowni na samogłoskę –a (Zola, O’Hara, Gambetta)
3. Zakooczonych w wymowie na samogłoskę, po której w pisowni występuje nie wymawiana

spółgłoska (z wyjątkiem –s, -x) (Mitterand, Villon, Diderot, Jouvet, Anouilh)

4. Zakooczonych w wymowie na –e (pisane jako –é, -ée, -ai, -eu) (Debré, Merimee,

Montesquieu)

Podczas odmiany opuszcza się pierwszą literę koocówki.

5. Zakooczonych w pisowni na samogłoskę -y po wcześniejszej samogłosce (Disney, Shelley,

Macaulay)

6. Zakooczonych w wymowie na samogłoskę –i (zapisywaną jako –i lub –ie) po wcześniejszej

spółgłosce (Muskie, Christie)

W nazwiskach zakooczonych na –ie opuszcza się pierwszą literę

koocówki.

II. Stosujemy apostrof podczas odmiany następujących typów nazwisk:

1. Zakooczonych w wymowie na spółgłoskę po której w pisowni występuje litera –e (plus

ewentualnie jeszcze jakaś spółgłoska) (Larousse, Lumiére, Montaigne, Malebranche,
Moore, Wallace, Descartes, Combes, Manet) – np.

UWAGA!

Jeżeli w którymś przypadku gramatycznym ostatnia wymawiana spółgłoska twarda

wymienia się na miękką lub funkcjonalnie miękką (sz, ż (rz), cz, dż, c, dz, l), wówczas w
pisowni następuje całkowite spolszczenie formy nazwiska, nawet z pominięciem części
jego zapisu

Zakooczonych w wymowie na –e, po której w piśmie następują niewymawiane litery –s lub –x

(Marais, Rabelais, Beaumarchais, Resnais), przy czym nie zapisuje się pierwszej litery
koocówki np.

2. Zakooczone w wymowie na –y po wcześniejszej spółgłosce (w dopełniaczu, celowniku,

bierniku) (Kelly, Lully, Murphy, Valery), np.

12. Petofi, Hardy, Goethe, -ego, -emu, -ego, -im krakowski

13. Enescu nieodm.

menu

14. Hugo (igo) nieodm.

igloo

15. Kuryło, Makarenko –y(-i), -e, -ę, -ą, -e

kronika

16. Vico, Pirandello, -a, -owi, -a, -em, -u

Stryjo

17. Cagliostro, -a, -owi, -a, -em, -e

maestro

GRUPA NAZWISK FRANCUSKICH ZAKOOCZONYCH NA KONKRETNE SPÓŁGŁOSKI

I.

Hamotaux = o

Makraux

II.

Mantoux = u

Guilloux

III.

Dubois = na

Callois

IV.

Watteau

Consteau = o
Trudeau

V.

Delacroix = na

VI.

Trufault = o

Barrault
Geriault

VII.

Delibes = #

Coubes

VIII.

Resnais = e

Marais
Rabelais