NAUCZYCIEL



Nauczyciel - kumpel

Skraca swój dystans z uczniami. Chce byc lubiany i podziwiany przez nich. Chce, aby mówili o niej lub o nim: „to taka wspaniala profesorka od angielskiego”, „to taki fajny facet od informatyki”. Ta przypadlosc dotyka najczesciej bardzo mlodych nauczycieli, którzy nosza w pamieci jeszcze swieze wspomnienia z wlasnego pobytu w szkole. W szkole, w której nie dostali czesto tego, czego bardzo pragneli: uwagi nauczycieli, madrego i cieplego wsparcia, poczucia wlasnej wartosci. Nauczycielem kumplem nie jest sie jednak zbyt dlugo z powodu szkolnej rzeczywistosci, zazdrosci innych nauczycieli o sympatie uczniów.

Nauczyciel - policjant

Jest przeciwienstwem nauczyciela kumpla, wyostrzona i karykaturalna forma nauczyciela nadzorcy. Dla nauczyciela policjanta szczególnego znaczenia nabiera kontrola. Mialby ochote powiedziec, tak jak bohater filmu dokumentalnego Krzysztofa Kieslowskiego: "Moim hobby jest kontrol!”. W jednej z klas czestochowskiego liceum sprawdzanie zeszytów uczniowie nazywaja „Ausweis Kontrolle”.

Nauczyciel - pracoholik

Czesto zapomina, ze „nie po to czlowiek zyje, aby sie uczyc, ale po to sie uczy, aby lepiej zyc”. Nauczyciel ten bywa osoba samotna, pozbawiona wlasnej rodziny lub satysfakcji wyplywajacej z jej posiadania. Szkola staje sie dla niego kompensacja niefortunnego losu. Jego zycie to jego praca. Przychodzi do szkoly pierwszy (zeby dogladnac przed lekcjami, czy wszystko jest w porzadku) i wychodzi ostatni.

Nauczyciel wypalony

Jest czlowiekiem zmeczonym swoja praca. Bycie nauczycielem meczy w sposób wyjatkowy. Wiele badan potwierdza, ze kryzys wypalenia zawodowego przypada u nauczycieli po 20 latach pracy. Pierwszym sygnalem bywa niechec towarzyszaca wychodzeniu rano do pracy, pózniej ciagle rozdraznienie i brak cierpliwosci w kontaktach z uczniami, przekonanie, ze z kazdym kolejnym rocznikiem pojawiaja sie jakby gorsi uczniowie, poczucie niskiego zadowolenia z pracy i braku swojej skutecznosci, spadek motywacji, zmeczenie, apatia, rutyna i szereg innych objawów.

Nauczyciel pochlebca

Stara sie przypodobac swoim uczniom, nadmiernie zabiega o ich wzgledy. Podobnie, jak nauczyciel kumpel chce byc lubiany, z tym jednak, ze swój cel pragnie osiagnac pochlebstwami i lagodnoscia, zachowuje sie tak, jakby mówil: „Ja to wszystko rozumiem, mlodosc musi sie przeciez wyszumiec”. Czasem flirtuje z dziewczetami, jakby chcial zniesc granice wieku. Uczniowie jednak rzadko szanuja i lubia takich nauczycieli, wyczuwaja w nich nieszczerosc i brak wewnetrznej prawdziwosci.

Nauczyciel zgred

Zupelnie nie zalezy mu na uczniowskiej sympatii, pelne niecheci, a czasem wrecz nienawisci uczniowskie spojrzenia daja mu poczucie satysfakcji i spelnienia. Lubi uchodzic za osobe stanowcza, wymagajaca, bezkompromisowa, w rzeczywistosci posiada nienasycone pragnienie wladzy nad innymi. Czasami sa to ludzie wykazujacy zaburzenia osobowosci.

Nauczyciel - reformator

Jest otwarty na zmiany, podnosi swoje kwalifikacje, latwo adaptuje sie do nowych wymagan, warunków i sytuacji. Czasem bywa bezkrytyczny wobec nowosci, zawsze jednak wystepuje przeciw rutynie i zawodowemu skostnieniu. Los nauczyciela reformatora nigdy nie jest godny pozazdroszczenia: pokazuje, ze cos mozna zrobic lepiej, madrzej i skuteczniej.

Nauczyciel urzedas

Realizuje program i nic go wiecej nie obchodzi. Uwaza, ze nauczanie czy wychowanie mozna ujac w scisle normy i zasady, których nalezy tylko przestrzegac, a wszystko bedzie w porzadku. Jest malo elastyczny, pozbawiony inwencji i checi ryzyka. Jako pierwszy realizuje nowe przepisy, zarzadzenia i regulaminy, bez cienia watpliwosci. Zazwyczaj nie wywiera znaczacego wplywu na uczniów, jest jednak osoba tolerowana, a nawet lubiana przez wladze - nie stwarza bowiem klopotów.

Nauczyciel artysta

To arystokrata ducha. Takim bowiem mianem opatruje sie wszelkiego rodzaju twórców. Choc zawód nauczyciela w swej istocie jest przeciez zawodem twórczym, nie wszyscy nauczyciele sa artystami. Wlasciwie blizej nie wiadomo, co oznacza bycie nauczycielem twórca, a jednak ich obecnosc jest niewatpliwa. To prawdziwi wirtuozi swojego fachu, oryginalni i nieszablonowi, entuzjasci tego, co robia. Czesto sa to przedstawiciele innych zawodów, którzy trafili do szkoly (plastycy, informatycy, pisarze).

Nauczyciel rutyniarz

Dzieki swojemu konserwatyzmowi, przywiazaniu do tego, co jest, i jak mniema, jest najlepsze, utrwala wczesniej lansowane nowosci, w imie maksymy sw. Tomasza: „konserwatyzm jest tworzeniem ciaglosci”. Tworzy wiec ciaglosc tak niezbedna w zyciu szkoly. Nieustanne - nie zawsze dobrze przemyslane - nowinki, eksperymenty i zmiany moglyby destabilizowac prace pedagogiczna.

UCZEN




Uczen ambitny

Potocznie zwany „Dziobakiem”, „Dzieciolem” lub „Rypaczem”, lubi sie uczyc. Zdobywanie wiedzy sprawia mu przyjemnosc. Swoje plany zyciowe wiaze z wlasnym sukcesem, jest ambitny, zdecydowany, pracowity. Mogloby sie wydawac, ze dla kazdego nauczyciela taki wlasnie uczen w klasie to skarb prawdziwy, grudka zlota. Ale ten rodzaj uczniów zazwyczaj bolesnie uswiadamia nauczycielom ich wlasne ograniczenia.

Uczen olewus

Uwaza, ze szkola jest bolesnym nieporozumieniem i traktuje ja wylacznie jako miejsce towarzyskich spotkan. Chodzi do szkoly, bo musi. Wbrew pozorom nie jest on jednak na straconej pozycji. Gdy ukonczy w jakis sposób edukacje i wejdzie w doroslosc, moze okazac sie, ze radzi sobie wysmienicie, odnosi sukcesy i jest swietnie przystosowany do zycia.

Uczen kadzidelko

Lubi pochlebiac nauczycielowi. Jest uczniowskim odpowiednikiem nauczyciela pochlebcy. Lubi siadac blisko nauczyciela, gleboko wpatrywac sie w jego oczy i zachowywac sie tak, jakby wszystko, co mówi nauczyciel, robilo na nim ogromne wrazenie. To on pierwszy, w imieniu klasy, pobiegnie z kwiatami do nauczyciela, zada pytanie, którego oczekuje nauczyciel. Im wiecej w osobowosci nauczyciela narcyzmu, tym bardziej rosna szanse kadzidelka.

Uczen roszczeniowiec

Jest wciaz niezadowolony. Jego dewiza jest obrona wlasnych praw Bedzie wiec godzinami wyklócal sie o pól stopnia z klasówki. Malo w jego zacho­waniu asertywnosci, natomiast z trudem skrywa wrogosc i tlumi agresje. Nie jest lubiany przez nauczycieli. Jego arogancja czy nieco paranoiczny rys osobowosci budzi jednak respekt i wielu nauczycieli woli omijac go z daleka (szczególnie, gdy stoi za nim rodzic o podobnym charakterze), a z klasówki na wszelki wypadek postawic te pól stopnia wiecej.

Uczen wszedobylski

Wszedobylski jest czlonkiem samorzadu uczniowskiego, wystepuje na akademiach i uroczystosciach szkolnych, nalezy do druzyny harcerskiej, bierze udzial w olimpiadach przedmiotowych, na przerwach mozna go spotkac w sekretariacie szkoly. Jest zawsze tam, gdzie sie cos dzieje, wie wszystko. Jego zachowanie podyktowane jest prawdopodobnie cechami jego temperamentu.

Uczen odjechany

Ten na ogól nigdy nic nie wie, slabo kontaktuje sie z rzeczywistoscia szkolna. Swiat szkoly stanowi tylko mala czastke jego wlasnego swiata. Powodów takiej sytuacji moze byc wiele. Jednym z nich bywa trudna sytuacja w domu.

Uczennica Barbie

Barbie to dziecko szczescia: najlepiej w klasie ubrana, wyzywajaca, pewna siebie i swojej atrakcyjnosci. Zachowuje sie tak, jakby chciala powiedziec: "gdybym tylko chciala, to moglabym was wszystkich kupic, lacznie z tym grubasem - dyrektorem szkoly". Jest produktem sukcesu zyciowego i finansowego swoich rodziców Drazni, irytuje, prowokuje. Budzi zazdrosc swoich kolezanek i dosc mieszane uczucia nauczycielek. W glebi duszy bywa jednak czesto bardzo samotna i zalekniona, gdyz od rodziców otrzymuje pieniadze, zamiast czasu i ich czulej obecnosci.

Uczennica bidulka

To typ zaniedbanego przez rodziców dziecka. Zle ubrana, niemodnie uczesana, bez kieszonkowego. To czesto dziecko z rodzin patologicznych. Chociaz udawanie biduli lub kopciuszka bywa czasem pewnym rodzajem gry czy strategii przetrwania w szkole. Wiadomo - takiej sieroty przeciez nikt bez poczucia winy nie ruszy.

Uczen klaun

Jest typem szkolnego blazna. Mimo pejoratywnej wymowy tych okreslen klaun to bardzo wazna osoba w grupie. Powinno sie go raczej nazwac "Wentylem Bezpieczenstwa". Jest z reguly bardzo inteligentny (choc nie zawsze o tym wie) i posiada niezwykla zdolnosc wyczuwania pojawiajacych sie napiec miedzy ludzmi. Wtedy znajduje pewna i wypróbowana metode jego rozladowania - zart, wyglup, dowcip, blazenada. Gdy z jakis powodów go zabraknie (dluzsza choroba, zmiana szkoly itp.) zaraz pojawia sie ktos, kto podejmuje te role. Szanujmy klaunów, choc czasem przeszkadzaja w prowadzeniu lekcji.

Uczen dewiant

Jest inny niz pozostali. Jego odmiennosc wyraza sie strojem, sposobem myslenia, uznawanymi wartosciami czy zachowaniem. Jednoznaczny, wyrazisty, osobny. Pelni role odwrotna do ucznia blazna - buduje napiecie w zespole. Swoja innoscia zwraca uwage i zmusza pozostalych, aby sie wobec niego okreslili: zaakceptowali go lub odrzucili. Jest klasowym dziwakiem i samotnikiem.

Zródlo: Jagiela, J. (2000). Scena szkolna w kilku odslonach. Charaktery, 9, 25-27.

---