Wirusy, bakterie

Znamy dwa zasadnicze typy budowy komórkowej: Prokaryota i Eucaryota.
Prokaryota bez wyjątku są jednokomórkowcami. Mimo prymitywnej budowy spełniają podstawowe czynności życiowe.
Główne cechy prokariotów to:
- wszystkie są jednokomórkowcami (jak już wyżej napisałam:));
- DNA może znajdować się w kilku rejonach komórki (tzw. plazmidy);
- Nukleoidy nie są otoczone oddzielną błoną (nie tworzą więc jądra komórkowego);
Nukleoid- obszar cytoplazmy zawierający pozwijaną, kolistą nić DNA- czyli genofor.
- Zawierają rybosomy;
- Brak jednak: lizosomów, aparatu Golgiego, jądra i mitochondriów.

Procaryotae
Królestwo: bezjądrowe
Podkrólestwo: Archeany
Podkrólestwo: Eubakterie

Prokaryota (organizmy bezjądrowe), pojawiły się na Ziemi ok. 3,5 mld lat temu.
Wszystkie organizmy prokariotyczne- bakterie- zostały umieszczone w królestwie Prokaryotae.

I Archeny:
- brak mureiny w ścianie komórkowej;
- występują w ekstremalnych warunkach:
a) Halofile- występują w solankach
b) Metanogeny- beztlenowce, wytwarzają CH4 z dwutlenku węgla i wody. Występowanie- ścieki i bagna.
c) Termoacidofile- występują w środowiskach gorących i kwaśnych (np. kwaśne źródła).
II Eubakterie:
Zajęły różnorodne środowiska i organizmy
a) formy kuliste: ziarniaki, dwoinki, paciorkowce, gronkowce, pakietowce
b) formy wydłużone: pałeczki, maczugowce, laseczki
c) formy skręcone: przecinkowce, śrubowce, krętki
d) formy rozgałęzione: promieniowce, prątki


Bakterie (gr. bakterion = pałeczka)- są to jednokomórkowe lub kolonialne organizmy o wymiarach kilku mikrometrów, mogą przybierać różne formy.

BUDOWA:
Niektóre bakterie- zwane krętkami dochodzą do prawie 0,5 mm długości!
Każda komórka bakterii to grudka cytoplazmy, otoczona błoną komórkową (białkowo- lipidową). Ta błona nazywana jest też błoną cytoplazmatyczną wewnętrzną. Następnie występuje ściana komórkowa (nie mają jej mikoplazmy i archeny). Ściana nadaje kształt, zabezpiecza przed pęknięciem komórki spowodowanym ciśnieniem osmotycznym.
Ściana ta zawiera mureinę- peptydoglikogen. Ta makrocząsteczka występuje jedynie u prokariotów i od niej zależy wytrwałość komórki bakterii. Peptydoglikogen składa się z 2 rodzajów cukrów, z których jeden połączony jest krótkimi peptydowymi.
Budowa ściany komórkowej bakterii gramdodatnich i gramujemnych nieco się różni.
Bakterie gramdodatnie i gramujemne- sklasyfikowane tak przez Hans Grama za pomocą barwienia- gramdodatnie barwią się na niebiesko, gramujemne na czerwono.
Bakterie gramujemne składają się z 2 warstw: cienkiej warstwy peptydoglikanu (mureiny) i grubszej warstwy błony zewnętrznej. Bakterie gramdodatnie mają natomiast grubą warstwę mureiny- dlatego penicylina (antybiotyk, który zakłóca proces syntezy peptydoglikanu), działa najskuteczniej na bakterie gramdodatnie.
Zabarwienie na czerwono i niebiesko jest wynikiem właśnie odmiennej budowy ściany komórkowej.
Niektóre bakterie dodatkowo posiadają błonę zewnętrzną, a także otoczkę lub warstwę śluzu (pełni ona funkcję ochronne.
Centrum komórki wypełnia w.w. nukleoid. W nim zapisana jest informacja genetyczna komórki.
Dodatkowo w cytoplaźmie występują często, mniejsze, koliste nici DNA, zwane plazmidami.
Ich replikacja niezależna jest od chromosomu.
Bakteryjne plazmidy często zawierają geny kodujące odporoność na antybiotyki.
Dokładniejsza budowa plazmidu:
Kulista, zamknięta, podwójna helisa DNA jest skręcona w helisę II rzędu, która tworzy ok. 40 pętli. Pętle te są stabilizowane przez RNA i białka, mieszczące się w środku struktury.
Geny te nie są obligatoryjne do życia komórki. Typy genów w plazmidzie:
I Pierwsze są niezbędne do funkcjonowania jako niezależny replikon występujący we wszystkich plazmidach. Są to geny niezbędne do replikacji i utrzymania plazmidu w komórce, nazywane są genami rep.
Plazmidy zawierające tylko pierwszy typ genów nie będą wyróżniały komórki bakteryjnej- które nazwano kryptycznymi.
II Drugim typem są geny, stanowiące dodatkowe wyposażenie w plazmidzie. One odpowiadają za różnorodność fenotypów:
- przetwarzanie substancji organicznych
- odporność na wysoką temperaturę
- odporność na antybiotyki
- odporność na jony metali ciężkich
- produkcję bakteriocyn (substancje o charakterze białkowym wytwarzane przez bakterie, zdolne do zahamowania wzrostu organizmów pokrewnych, lub nawet do ich zabicia)
- odporność na nietypowe pH
- odporność na promieniowanie UV.

Bakterie posiadają też mezosomy. Są to wewnątrzkomórkowe przedłużenia błony komórkowej. Prawdopodobnie biorą udział w podziale komórki, oddychaniu komórki i są miejscem przyczepienia genoforu.
W cytoplaźmie bakteryjnej znajdują się też rybosomy (struktury biorące udział w syntezie białek) i ziarna materiału zapasowego. Jest nim zazwyczaj: glikogen, wolutyna, bądź skrobia sinicowa (u sinic).
Duże, blaszkowate twory w cytoplaźmie bakteryjnej to tylakoidy. Są one wypełnione barwnikami.
Powłoki komórek bakteryjnych mogą być zaopatrzone w rzęski i fimbrie (inaczej pile).
Rzęski- zbudowane są z pojedynczego włókna. U podstawy rzęski występuje złożona struktura wytwarzająca ruch obrotowy, powodujący pchanie komórki. Dyfuzja protonów do komórki (po uprzednim ich wypompowaniu na zewnątrz przy użyciu energii z ATP) napędza białkowy rotor, który wprawia rzęskę w ruch. Rotor składa się z kilku pierścieni, które kotwiczą rzęskę w ścianie komórkowej i błonie.
Fimbrie (pile)- są to organelle ułatwiające bakteriom przyleganie do niektórych powierzchni. Uczestniczą też w koniugacji (o tym później:)). Są to delikatne, białkowe rurki sterczące z cytoplazmy.

ODŻYWIANIE
Odżywianie u bakterii można podzielić na: cudzożywne (heterotrofy) i samożywne (autotrofy).
Heterotrofy z kolei dzielimy na:
1) Saprobionty- żerujące na tkankach martwych:
a) saprofity- rozkładające obumarłe szczątki roślin
b) saprofagi- rozkładające obumarłe szczątki zwierząt
2) Pasożyty- żerujące na żywych tkankach

Heterotrofy mogą odżywiać się też na zasadzie symbiozy. Wyróżniamy tu:
-komensale- szkodzą gospodarzowi
- związki mutualistyczne- korzyści obustronne.

Autotrofy dzielimy na bakterie, które przeprowadzają chemsyntezę i na bakterie, które przeprowadzają fotosyntezę.
Chemosynteza to utlenianie różnych związków nieorganicznych- siarkowodoru, amoniaku, związków żelaza cząsteczkowego, wodoru etc.
Należą tu bakterie: nitryfikacyjne, siarkowe, żelaziste, wodorowe.

I Bakterie nitryfikacyjne
Nitrosomans:

+
-->
+
+661KJ
(nitryfikacja częściowa)
Nitrobacter:

+
-->
+176KJ
(nitryfikacja częściowa)
II Bakterie siarkowe:
Beggiatoa mirabilis:

+
-->
+
+ 255KJ
Thiotrix:

+
-->
+
+1188 KJ
III Bakterie żelazowe:
Ferrobacillus ferrooxidans:

+ ½
+
-->
+
+ 167KJ
IV Bakterie wodorowe:
Hydrogenomonas facilis:

+
-->
+ 573KJ

Fotosynteza to wykorzystanie dwutlenku węgla. Należą tu bakterie: sinice, zielone, purpurowe.

+
-->
6+
+ energia
Proces ten jest możliwy dzięki obecności światła i barwnika.
Barwnikiem może być bakteriochlorofil (u bakterii purpurowych) lub chlorofil a (zwiększa on wydajność fotosyntezy).

ODDYCHANIE
Bakterie dzielimy na: aeroby (oddychają tlenowo) i anaeroby (oddychają beztlenowo).
Aeroby:
Chemizm oddychania tlenowego jest taki sam jak u roślin i prawie wszystkich zwierząt. Część wytworzonej lub pobranej materii (patrz.ŕ odżywianie) organicznej jest rozkładana enzymatycznie, potem utleniana (tlenem atmosferycznym). To prowadzi do powstania prostych związków nieorganicznych (dwutlenek węgla i woda), a uzyskiwana przy tym energia zużywana jest na potrzeby życiowe.


+
-->
+
+energia

Aeroby uzyskują w ten sposób dużo więcej energii niż anaeroby.
Wyróżniamy tlenowce bezwzględne i względne (czyli takie, które mogą oddychać również beztlenowo).
Anaeroby:
Rozróżnić tu można 2 procesy;
1) Gnicie- rozkład białka bez dostępu tlenu (charakterystyczny zapach siarkowodoru)
2) Fermantacja- tutaj, tak jak u aerobów następuje też enzymatyczny rozkład związków organicznych, lecz bez dostępu tlenu.
Zachodzi to w cytoplaźmie. Powstają związki organiczne (o prostszej budowie) i wydziela się dwutlenek węgla.
np.:

-->
+
+ energia
(fermentacja alkoholowa)
Inny rodzaj fermantacji to fermentacja ocotwa czy masłowa.
Tutaj jednak związki organiczne nie ulegają całkowitemu rozłożeniu i część energii pozostaje związana w produktach. Dlatego proces ten jest mniej wydajny i anaeroby przetwarzają duże ilości materii organicznej do uzyskania odpowiedniej ilości energii.
Wyróżniamy beztlenowce względne i bezwzględne.

ROZMNAŻANIE:
Bakterie rozmnażają się bezpłciowo lub wymieniają materiał genetyczny.
Rozmnażanie bezpłciowe: następuje poprzez pączkowanie, fragmentację (lub podział kolonii) lub poprzez amitozę (podział komórki, nawet co 20 minut!).
Wymiana materiału genetycznego- następuje poprzez: transformację, transdukcję bądź przez koniugację.
Transformacja: fragmenty uwolnione z uszkodzonej komórki pobierane są przez inne bakterie.
Transdukcja: Geny są przenoszone z jednej bakterii na drugą wewnątrz bakteriofaga (infekcja lizogenna).
Koniugacja: wymiana materiału genetycznego 2 komórek o różnych typach płciowych: F+ i F-(F+ posiada czynnik płciowy, F- nie posiada czynnika płciowego). Łączą się za pomocą w.w. fimbrii i materiał genetyczny zostaje przekazany z jednej komórki do drugiej.
Pozwala to na zwiększenie różnorodności genetycznej bakterii.

Laseczki i niektóre maczugowce potrafią tworzyć struktury przetrwalnikowe (endospory)- nie służą one do rozmnażania!
To tzw. kapsuły ratunkowe, są bowiem odporne na wysoką temperaturę, wiele czynników chemicznych, na wysychanie, promieniowanie UV, niekorzystne pH etc.
W stanie życia utajonego mogą przeczekać wiele lat, a kiedy warunki się poprawią- odtworzyć całą komórkę, która spełniać będzie wszystkie funkcje życiowe.
Endospory powstają wewnątrz komórki poprzez obudowanie genoforu (wraz z pewną ilością cytoplazmy, błoną i rybosomami)

Wiązanie azotu z powietrza:
Niektóre bakterie potrafią przyswajać azot z atmosfery.
Są to bakterie azotowe- żyją samodzielnie lub w symbiozie z pewnymi roślinami. I tak:
Z tlenowców azot wiążą Azotobacter, z bztlenowców- Clostridium.
Również sinice (Nostoc, Gleocapia- wiązanie zachodzi w heterocystach- komórkach odpowiadających za wiązanie azotu)
Bakterie korzeniowe- Rhizobium czyli symbionty roślin. Przenikają one do wnętrza korzeni, np. łubinu, wyki, koniczyny, lucerny, fasoli, grochu i osiedlają się w tkankach.
Pod wpływem wydzielin bakteryjnych w tkance korzeni powstają brodawkowe zgrubienia.
Bakterie dostarczają roślinom azot, a rośliny dostarczają bakteriom substancje odżywcze.
Biologiczne wiązanie azotu to proces bardzo kosztowny energetycznie. Do wytworzenia 2 cząsteczek amoniaku konieczna jest hydroliza 16 cząsteczek ATP. Proces ten jest przeprowadzany przez kompleks nitrogenazy. Enzym ten wykazuje wrażliwość na działanie tlenu. Leghemoglobina (inaczej- hemoglobina roślinna, gdyż jest to białko zawierające żelazo hemowe) syntezowana w brodawkach korzeniowych roślin motylkowych chroni nitrogenazę przed inaktywacją przez tlen. Leghemoglobina nadaje brodawkom efektywnie wiążącym azot, kolor różowy. Asymilacja nieorganicznego azotu w postaci amoniaku do związków organicznych przebiega podobnie u wszystkich organizmów.
Korzyści wiązania azotu w przyrodzie:
- krążenie azotu w przyrodzie
- Azot jest nieodłącznym składnikiem białek- związki azotowe dostarczane przez bakterie są gromadzone w różnych częściach roślin, m.in. w nasionach. Właśnie dużej zawartości białka zawdzięczają swoją odżywczą wartość nasiona grochu czy fasoli a liczne rośliny motylkowe są cenną paszą.
- Dostarcza polnym uprawom ok. 5- 10 kg azotu/ hektar rocznie.

Znaczenie bakterii:
1) Ekosytem: tu tworzą poziom troficzny (destruentów)
Same są jednocześnie pożywieniem dla licznych protistów.
2) Biorą udział w krążeniu materii i w obiegu pierwiastków;
3) Symbioza: żyją w żwaczu przeżuwaczy, jelicie termitów (Pillotina), brodawkach korzeniowych (Rhizobium), w końcowej części przewodu pokarmowego człowieka (E.coli);
4) Tworzenie: złóż ropy naftowej, siarki, rud żelaza, saletry amonowej;
5) Produkcja: alkoholi, kwasów organicznych, antybiotyków, hormonów, witamin i aminokwasów;
6) Kiszenie: kapusty, ogórków, oliwek; powodują zsiadanie się mleka (wykorzystywane w produkcji jogurtów i serów)
7) Biogaz: powstaje podczas beztlenowej fermentacji obornika, jest stosowany do ogrzewania pomieszczeń i napędzania pojazdów;
8 ) Oczyszczanie ścieków: proces tlenowego lub beztlenowego utleniania ścieków przez mikroorganizmy;
9) Insulina: bakterie transgeniczne potrafią produkować ludzką insulinę

Przykłady pospolitych eubakterii:
Bakterie gramujemne;
1) bakterie wiążące azot- tlenowce, mają zdolność przekształcania azotu atmosferycznego w formę nieorganiczną dostępną dla roślin;
2) Chemoautotrofy- utleniają związki nieorganiczne;
3) Enterobakterie- obejmują grupę swobodnie żyjące saproby, patogeny roślinne, symbionty itd.(np. salmonella);
4) Krętki- mają giętkie ściany komórkowe, poruszają się za pomocą włókien osiowych, np. Treponema pallidum;
5) Sinice- występują w basenach, stawach, jeziorach, wilgotnej glebie, gorących źródłach. Zawierają chlorofil a, fikocyjanina i fikoerytryna. Producenci- dostarczają tlen i substancje organiczne, niektóre wiążą azot, razem z grzybami tworzą porosty;
6) Riketsje- bezwzględne pasożyty, niektóre powodują choroby przenoszone przez stawonogi;
7) Chlamydie- bezwzględne pasożyty, pasożytują na energii;
8 ) Bakterie śluzowe- jednokomórkowe pałeczki, poruszają się ruchem śluzowym, tworzą wielokomórkowe ciała owocowe. Większość to saproby, rozkładające substancje organicznew glebie, gnijącym drewnie itd.;

Bakterie gramdodatnie (nie fotosyntetyzują):
1) Bakterie mlekowe- wytwarzają kwas mlekowy (fermantacja cukru). Należą do normalnych mieszkańców jamy ustnej i pochwy u ludzi;
2) Paciorkowce- występują w jamie ustnej i przewodzie pokarmowym, przeprowadzają fermantację. Niektóre powodują zapalenie gardła czy szkarlatynę;
3) Gronkowce- bakterie tlenowe, zwykle występują w jamie nosowej i na skórze. Oportunistyczne, np. Staphyloccocus aureus- gronkowiec złocisty;
4) Klostridia- beztlenowe, przeprowadzają fermentację. Mogą powodować tężec, zgorzel gazową, botulizm. Produkują groźne toksyny, np. Clostridium botulinum;
5) Promieniowce- przypominają grzyby. Większość z nich to saproby rozkładające materię organiczną. Wiele wytwarza aktinospory (przypominające spory pleśni). Produkują antybiotyk.

Wirusy: bezkomórkowe formy materii ożywionej, czynniki zakaźne, twory organiczne, składające się z kwasu nukleinowego i białka. Wirusy wyjątkowo mogą zawierać też cząsteczki tłuszczów. Wielkość wirusów waha się od kilkudziesięciu do kilkuset nanometrów. Niektóre mikoplazmy są mniejsze.
Wirusy (łac. virus = jad) nie dają się hodować na zwykłych pożywkach bakteryjnych lecz w środowiskach zawierających nie naruszone, żywe komórki.

Klasyfikacja jest sztuczna. Wirusy dzielimy ze względu na:
a) rodzaj kwasu nukleinowego:
- RNA- wirusy:
· Pikornawirusy- np. Coxsackie- powoduje zapalenie mózgu
· Togawirusy- posiadają otoczki, są średniej wielkości, wiele jest przenoszonych przez stawonogi
· Myksowirusy- powodują np. grypę
· Paramyksowirusy- przypominają myksowirusy lecz są większe
· Reowirusy- zawierają dwuniciowy RNA
· Retrowirusy- ich RNA zawiera odwrotną transkryptazę
- DNA- wirusy:
· Pokswirusy- duże o skomplikowanej budowie;
· Herpeswirusy- z otoczką, powodują często infekcje utajone; np. Herpes simpex
· Adenowirusy- o średniej wielkości
· Papovawirusy- małe wirusy, powodują pewne choroby zwyrodnieniowe mózgu u ludzi
· Parwowirusy- niektóre zawierają jednoniciowy DNA
b) atakowany organizm:
- wirusy roślinne
- wirusy zwierzęce
- bakteriofagi (=fagi)- atakujące bakterie
d) rodzaj atakowanej tkanki:
- wirusy dermatropowe
- wirusy pneumotropowe
- wirusy enterotropowe
e) kształt/ wielkość kapsydu

Klasyfikacja może być też oparta na podstawie rodzajów schorzeń, sposobu ich przekazywania etc.

Pochodzenie wirusów jest nieznane. Powstały jednak liczne hipotezy na ten temat:
I Wirusy są formą przejściową między materią ożywioną, a nieożywioną. Są one potomkami pierwszej w rozwoju ewolucyjnym bezkomórkowej formy życia. Przeciwko tej hipotezie przemawia pasożytniczy „tryb życia” wirusów, brak dowodów na istnienie wirusów saprofitycznych.
II Wirusy powstały na drodze ewolucji wstecznej w wyniku przystosowania się do coraz bardziej skrajnego pasożytnictwa. Proces ten doprowadził do stopniowej utraty enzymów własnych przy równoczesnym przystosowaniu się do korzystania z całego systemu enzymatycznego gospodarza. Jako dowód na poparcie tej hipotezy podaje się istenienie form przejściowych od saprofitycznych do pasożytniczych.
III Wirusy mogą być patologicznymi fragmentami komórek makroorganizmu. Jest to hipoteza o endogennym pochodzeniu wirusów. Uważa się, że powstały one ze struktur wewnątrzkomórkowych organizmów eukariotycznych.

Wirusy wykazują kilka cech charakterystycznych dla żywych organizmów- np. reprodukcja, ale tylko wewnątrz komórki gospodarza!
Nie przeprowadzają procesów metabolicznych, nie potrafią się samodzielnie poruszać. Są przystosowane do pasożytniczego trybu życia.

Oprócz wirusów odkryto także inne chorobotwórcze twory organiczne- wiroidy i priony.
Wiroidy- to zakaźne cząsteczki zbudowane tylko z kolistego RNA, które nie zawierają żadnych genów. Nie są też związane z żadnymi białkami i nie posiadają ochronnego płaszcza. RNA wiroidu ulega replikacji przy udziale enzymów gospodarza. Powodują choroby roślin.
Priony- podobne do białek cząsteczki zakaźne, prawdopodobnie składają się wyłącznie z glikoproteiny. Brak jakichkolwiek składników kwasów nukleinowych. Powodują scrapie- chorobę owiec.

BUDOWA:
Wirusy zbudowane są z kapsydu (gr. capsa = „puszka”)- jest to płaszcz białkowy.
Kapsyd może przybierać rożne formy.
Niektóre dodatkowo otoczone są błoniastą osłoną zawierającą lipidy, białka, cukry i ślady metali.
Wewnątrz kapsydu znajduje się genom- czyli materiał genetyczny. Stanowi on DNA albo RNA- nigdy oba naraz!
Brak jest rybosomów.
Taką pojedynczą, kompletną jednostkę wirusa- składającą się z materiału genetycznego i kapsydu nazywamy wirionem.

NAMNAŻANIE WIRUSÓW (wirusy się nie rozmnażają!):
Wirusy namnażają się tylko w żywych komórkach. Wnikają do nich i „atakują” materiał genetyczny. Wirusy dzielą się pod tym względem na zjadliwe (czyli lityczne) i łagodne (czyli lizogenne). Wirusy lityczne niszczą komórkę gospodarza podczas namnażania, lizogenne zaś nie zawsze i to one mogą włączyć swoje DNA do DNA gospodarza.

1) Przebieg infekcji litycznej:
Etap I: ADSORPCJA- Wirusy (fagi) przyłączają się (adsorbują) do swoistych receptorów na powierzchni komórki zakażonej (np. komórki bakterii).
! Każdy szczep w obrębie gatunku posiada swoiste, inne miejsce receptorowe, fag adsorbuje więc do danego i tylko tego szczepu (lub gatunku).
Etap II: WNIKANIE- Po przyłączeniu fag „wstrzykuje” swój DNA do komórki gospodarza (np. bakterii), kapsyd zaś pozostaje na zewnątrz.
Etap III: REPLIKACJA- DNA gospodarza zostaje zdegradowany, a wirusowy (fagowy) ulega replikacji (syntezie).
Syntetyzowane są również poszczególne składniki faga, gdyż geny faga posiadają pełną informację genetyczną, niezbędną do utworzenia nowych cząstek wirusowych.
Etap IV: SKŁADANIE- Poszczególne „części” faga (wirusa) składają się w dojrzałe cząstki.
Etap V: UWALNIANIE- Ściana komórkowa gospodarza ulega lizie (rozpada się pod wpływem enzymów faga) i w ten sposób uwalnia wiele cząstek fagowych- te z kolei mogą już infekować nowe komórki.

2) Przebieg infekcji lizogennej:
Etap I: ADSORPCJA- Tak jak w infekcji litycznej- wirus adsorbuje do receptorów na komórce gospodarza.
Etap II: WNIKANIE- Fagowy (wirusowy) DNA penetruje do komórek gospodarza (np. bakterii).
Etap III: INTEGRACJA- Wirusowy kwas nukleinowy integruje (wbudowuje się) z DNA gospodarza.
Etap IV: REPLIKACJA- Taki wirusowy DNA zintegrowany z bakteryjnym chromosomem nazywamy profagiem.
Tutaj replikacji więc ulega nie tylko samo DNA wirusa (jak w przypadku infekcji litycznej), ale właśnie profag. Taka komórka gospodarza nie ulega lizie, tylko istnieje dalej, z innym materiałem genetycznym, może przejawiać nowe cechy. Jest to nazwane konwersją lizogenną. To właśnie powoduje tak dużą zmienność form wirusa i utrudnia leczenie chorób wirusowych.
Tak jak w infekcji litycznej komórki takie mogą infekować dalej, kolejne komórki gospodarza (np. bakterii). Kiedy taki fag zainfekuje więc kolejną komórkę bakterii, wprowadzi bakteryjny DNA do kolejnego bakteryjnego genomu- nazywamy to transdukcją.

Prowirus (profag) to stadium utajone. Jednak pod wpływem różnych czynników (np. promieniowanie) może przejść znów w formę „zjadliwą” i doprowadzić do rozpadu (lizy) komórki gospodarza. Czasem jeszcze taka komórka wcale nie ginie a przekształca się i w ten sposób może nawet nabrać cech komórki nowotworowej.

---