PKB w trzech metodach
- najbardziej istotne są dwie pierwsze: metoda wydatkowa i dochodowa - są one odzwierciedlone w okrężnym obiegu jako przeciwstawne strumienie pieniężne
1) analiza PKB w ujęciu wydatków na dobra i usługi finalne (PKB rozdysponowany)
PKB podzielony (inaczej: rozdysponowany) stanowi końcowy rezultat działalności produkcyjnej. Jest to suma popytu krajowego (finalnego) i eksportu netto.
Popyt finalny dzieli się na spożycie wyrobów i usług (konsumpcję) oraz akumulację (nakłady inwestycyjne i przyrost stanu zapasów).
Eksport netto stanowi różnicę między eksportem a importem.
PKB (Y) = C + I + G + Ex - Im
C - popyt konsumpcyjny gospodarstw domowych
I - popyt inwestycyjny przedsiębiorstw (wraz z przyrostem stanu zapasów)
G - wydatki rządu (a ściślej: sektora publicznego)
Ex - eksport
Im - import
- struktura procentowa PKB według GUS w 1998 roku:
spożycie: 78,9%
w tym:
spożycie prywatne (C): 63,3%
- finansowane z dochodów osobistych ludności
spożycie publiczne (G): 15,6%
- zbiorowy sposób finansowania (głównie podatki) i w zasadzie równy
i zbiorowy sposób spożytkowania dóbr i usług (tzw. redystrybucja)
- spożycie publiczne indywidualne - wartość usług edukacji i wychowania, kultury, sztuki, ochrony zdrowia i opieki społecznej, dotacje mieszkaniowe, dopłaty do leków itp.
- spożycie publiczne zbiorowe - wartość nakładów poniesionych na administrację publiczną, obronę narodową, na działalność naukową itd.
akumulacja (I): 26,4%
eksport netto (Ex - Im): (- 5,3%)
- interpretacja nadwyżki popytu krajowego (C + I + G) nad PKB zjawisko nierównowagi zewnętrznej gospodarki: saldo (Ex - Im) jest wtedy ujemne
- interpretacja sytuacji odwrotnej - nadwyżki PKB nad popytem krajowym - por. również bilans gospodarki otwartej
2) analiza PKB w ujęciu dochodowym
PKB według źródeł dochodów stanowi sumę tzw. dochodów pierwotnych jednostek krajowych i zagranicznych działających w Polsce (suma dochodów uzyskiwanych przez sektory instytucjonalne). Dwie główne grupy dochodów to dochody z pracy i dochody z tytułu własności (por. 5 założeń metody SNA). Do PKB liczonego tą metodą zaliczamy też niektóre dochody podatkowe pomniejszone o dotacje i składki na ubezpieczenie społeczne.
- pięć założeń metody SNA - wymienienie rodzajów działalności, które wiążą się z otrzymaniem dochodu, a więc przyczyniają się do wzrostu PKB
- pojęcie SNA - metodologii liczenia PKB
3) analiza PKB w ujęciu wartości dodanej
PKB wytworzony suma wartości dodanej (przyrostu wartości dóbr w wyniku procesu produkcji i dystrybucji) w poszczególnych sektorach gospodarki
Produkt globalny (PG) - zużycie pośrednie (ZP) = Wartość dodana (WD) brutto, czyli PKB wytworzony w cenach bazowych
+ podatki od produktów - subsydia = PKB wytworzony w cenach rynkowych
- analiza procesu tworzenia PKB w trzech metodach - przykład produkcji samochodów [podręcznik Begg'a] oraz wypieku pieczywa [podręcznik Kamerschen'a]