Egz. Z antropologii kultury

WYKŁADY - ZAGADNIENIE NR 2

„Antropologia wobec biologicznych podstaw życia społecznego”

EKOLOGIA KULTUROWA

Rozwinęła się w XIX w. Rozpowszechniona przez Ernsta Heakela. Współcześnie zdefiniowana przez S. Forbesa (nauka o zjawiskach zachodzących pomiędzy środowiskiem a organizmami). Morfologia relacje między organizmami

Elementy, zgodnie z którymi rozumuje ekologia:

1. EKOSYSTEM (stanowisko, nisza)

Spójny wydzielony system stanowiący pole koegzystencji.

Skład:

- biocenoza (organizmy żywe)

- biotop (zasoby mineralne, nieożywiony element danego obszaru)

2. POPULACJA

Podstawowa jednostka analizy.

• Wszyscy ludzie żyjący na jakimś obszarze w tym samym czasie.

• Zwierząt lub innych organizmów - to grupa osobników tego samego gatunku, żyjących i rozmnażających się na jakimś obszarze.

3. HOMEOSTAZA (stan równowagi między elementami danego układu)

Równowaga jest dynamiczna - nie jest constans

*** Strategie adaptacyjne Cohen'a:

- zbieracze / łowcy /30000 r. p.n.e./ PIERWOTNA

Najstarsza, najdłuższa, charakter migracyjny (przemieszczanie się).

Jest akefaliczna (liczy do 100 osób, struktura, w której nie ma przywództwa, wodzostwa, lub jest ono przekazywane, nie ma tu centralnego / decyzyjnego ośrodka, jest duża mobilność rodzin (ambilokalność), szczątkowy podział pracy - podział na płeć (szacunek dla mężczyzn) i wiek, zasada wymiany („coś za coś” tzw. do ut des).

Egzystowanie na poziomie biologicznego przetrwania. Podatność na warunki środowiskowe. Silny związek z kulturą społeczną - pokrewieństwo, płeć, wiek, niewielki podział pracy.

Brak uniwersalnego miernika - indywidualne czynniki decydują o tym, co, ile i na co się wymienia. Przyjęcie daru oznacza zależność od darczyńcy.

Przykłady: aborygeni, pigmeje, buszmeni

- rolnicze /10000r. p.n.e./

• wczesne rolnictwo (ogrody etc)

• hodowla (kultura pasterska)

• rozwój wielkich cywilizacji (rolnictwo hydrauliczne, rolnictwo irygacyjne).

• Dyfuzje - rozwój wielkich cywilizacji:

(cywilizacje neolityczne tworzą nową strategię adaptacyjną)

• zachodnia

• południowo-afrykańska (Zimbabwe, ludy Bantu, obszary Eufratu)

• północno-zachodnia (od Turcji po Hisz-panię)

• południowo-wschodnia (Mohendzo Doro)

• północno-wschodnia (Chiny)

Rewolucja neolityczna (udomowienie roślin i zwierząt), podboje, wojny, kierują się zasadą redystrybucji (tworzą się centra, ośrodki, miasta), osiadły tryb życia, pojawiają się nowe źródła energii.

- gospodarka merkantylna /5-6000 r. p.n.e.)

Oparta na rynku, pieniądzu. Feudalizm

- gospodarka przemysłowa (urbanizacja, industrializacja etc.)

Rewolucja paliwowa (para, węgiel, gaz etc)

*** Kierunki neoekologii:

• LESLIE WHITE - koncepcja energetyzacji

• J. STEWARD - koncepcja ewolucji multilineranej (obszary rozwijają się poprzez dyfuzję rolnictwa)

• MARVIN HARRIS - materializm kulturowy (nie traktuje kultury jako zmiennej niezależnej. Kultura to element reaktywny, zmieniający się poprzez zmienne zależne, które można wyjaśniać przez czynniki demograficzne, środowiskowe (czyli materialne). Dostrzega złożoność każdej kultury - poszczególne elementy)

*** Założenia ekologii kulturowej:

1. środowisko jest pewnego rodzaju potencjałem, ma wartość użytkową

2. kultura to podstawowy mechanizm adaptacji (wartość społeczna). Rozwijając instytucje znajduje odpowiedzi na pytania ze środowiska.

3. zasada homeostazy (równowagi między środowiskiem a populacją)

4. kultura i środowisko stanowią swego rodzaju sprzężenie zwrotne

ETOLOGIA

Nauka, która pyta o pewien „wzór”. Istnieje stały, powtarzalny wzór zachowań. Etologia bada, czy zachowania te są wyuczone czy wrodzone. Interesuję ją szczególny rodzaj zachowań, jakimi są zachowania agresywne (próbuje wyjaśniać ich przyczyny i skutki).

* nauka ta zaistniała na początku XX w. (Austria, Niemcy, Holandia)

Austria Lorenz, N. Tinbergen, K. von Fischman (dostali nagrodę Nobla) 1983 r.

* etolodzy czerpią wiedzę z obserwacji w warunkach naturalnych

* mimo różnych kultur istnieją takie same lub podobne reakcje na bodziec.

Nauka porównawcza człowieka jako istoty anonimowej, ale także kulturowej

*** Założenia

1. Wrodzony mechanizm wyzwalający

Każdy osobnik działa zarówno w środowisku zewnętrznym, jak i wewnętrznym. Jakiś kluczowy bodziec wywołuje automatycznie taką samą reakcję w różnych kulturach.

Eilo-Eibensfeld - badał, jak wyglądają „ceremonie powitalne”, czy można je określić jako takie same we wszystkich kulturach.

Powitania są różne i nie można ich porównywać. Wspólne zachowanie - przy spotkaniu dawno niewidzianej i lubianej osoby podnosi się brwi do góry.

Istnieją bodźce wywołujące takie same reakcje w środowisku biologicznym:

• marszczenie brwi

• patrzenie „spode łba” nie zadzieraj ze mną

• ekshibicjonizm nie jest zaproszeniem do stosunku seks., ale przez niego człowiek chce przestraszyć innych i to daje mu radość.

2. Nieprawda, że mechanizmem przystosowania się są reakcje wrodzone

Zdecydowana większość gatunków przystosowuje się za pomocą reakcji wyuczonych.

imprinting biol. u wyższych kręgowców - specjalny typ nabywania trwałych reakcji (schematów zachowania się) we wczesnym, b. krótkim okresie życia (Konrad Lorenz, 1935 r.).

imprinting warunkowanie wyuczenie reakcji, np. można nauczyć kota, że wychowuje go pies

3. Zjawisko agresji ma swoje biologiczne podłoże

Agresja - każda forma zachowania negatywnego (wrogiego) względem…

• Agresja wewnątrzgatunkowa

• Agresja wewnątrzgatunkowa

Agresja - przemoc skierowana na osobników tego samego gatunku.

*** Etologiczna koncepcja agresji

* Agresja pełni wiele funkcji społecznych:

• pozwala ustalić wyłączność na jakiś obszar potrzebny do przetrwania

• pozwala ustalić hierarchię

• pozwala walczyć z konkurencją

* Agresja - reakcje na stan, rodzaj frustracji wynikającej np. z biedy

• teoria natalistyczna - agresja jest wrodzona

• teorie środowiskowe - agresja jest wyuczona

Istnieją mechanizmy wywołujące i wyhamowujące (stopujące, powstałe w wyniku imprintingu) agresję.

Lorentz bodźce wyhamowujące to:

• biała flaga

• podniesione ręce

• dziecięctwo

• poprzez rozwinięcia techniki, człowiek potrafi zabić i dokonać czynu agresywnego na odległość, nie widząc ofiary (media etc)

• ewolucja człowieka i jego możliwości spowodowały, że mechanizm wyhamowujący nie jest idealny

• „Człowiek w kulturze, w jakiej obecnie się znajduje, jest gołębiem z dziobem kruka” (Lorentz)

• drapieżniki posiadają wysoko rozwinięte mech. wyhamowujące, w przeciwieństwie do człowieka

• czynnikiem wygasania mech. wyhamowującego jest anomia.

SOCJOBIOLOGIA

Twórca E. Wilson (w latach 70-tych)

Nauka bazująca na genetyce i badaniach etologicznych. Zakłada, iż wszystkie zachowania człowieka można wyjaśniać poprzez badania biologiczne.

• W społeczeństwie i przyrodzie nie ma altruizmu, bezwarunkowego dobra. wg Wilsona w świecie występuje tylko konkurencyjność i walka o swoje (interesowność) - egoistyczne przystosowanie się do życia społecznego.

• Chce rozwiązać problem dot. pochodzenia gatunku (Darwin)

Dlaczego wszystkie pszczoły z ula nie mają dzieci etc

Podstawową jednostką doboru partnera nie jest gatunek, a gen.

• Hardcore

Altruizm krewniaczy jest oparty na systemie pokrewieństwa. Pomoc krewnym jest działaniem na rzecz dbania o swoje cechy genetyczne.

• Softcore

Altruizm, który nie ma związku z pokrewieństwem, nazywany jest altruizmem odwzajemnionym (zwrotnym). Sprzyja on rozwojowi religijności, prawa etc

Def. Altruizm zwrotny (altruizm recyprokalny, altruizm odwzajemniony) - rozciągnięty w czasie ciąg wymian zachowań altruistycznych między osobnikami, oparty na oczekiwaniu, że akt samopoświęcenia danej jednostki zostanie w przyszłości odwzajemniony (z Internetu)

W skrócie: „ja daję i oczekuję, że ktoś w przyszłości mi lub moim potomkom się odwdzięczy. Zapewniam tym samym przetrwanie moim genom”

---