MARKETING I ZARZĄDZANIE - wykłady
06-12-2007
T: Przedsiębiorstwo - definicja i geneza.
Przedsiębiorstwo jest produktem historycznym; pojawiło się w życiu gospodarczym dopiero na określonym etapie rozwoju. Istnieje zgodność ekonomistów i historyków, że gospodarstwa w okresie niewolnictwa i feudalizmu nie miały cech przedsiębiorstwa. W epoce niewolnictwa istniały duże gospodarstwa nastawione na zaspokajanie potrzeb ich właścicieli (patrycjuszy). Nie było pojęcia kosztów. W feudalizmie posiadłości wielkich panów powstawały wokół zagród i w klasztorach. Typowym zakładem pracy w epoce feudalizmu był zakład rzemieślniczy (Paryż, Norymberga, Toruń, Kraków - ośrodki rzemiosła).
W średniowieczu nie znane było pojęcie przedsiębiorstwa. Zakład rzemieślniczy prowadził mistrz zatrudniający czeladników i uczniów. Ważną rolę odgrywały tzw. cechy, do których przynależność była obowiązkowa. Zajmowały się one koncesjonowaniem (udzielaniem zgody) zakładania nowych zakładów rzemieślniczych, określały warunki pracy i płace w zakładach oraz podejmowały niekiedy wspólne działania na rzecz miasta (mury obronne, fortyfikacje).
Przedsiębiorstwa powstały na przełomie XVIII i XIX wieku. Wiązało się to z rozwojem stosunków towarowo - pieniężnych. Rozwój przedsiębiorstw doprowadziła do tzw. rewolucji przemysłowej. Przedsiębiorstwa stały się ośrodkiem stosowania zasady tzw. racjonalnego gospodarowania (minimalizacja nakładów, maksymalizacja zysków). Protoplastą przedsiębiorstw była manufaktura. Przedsiębiorca przemysłowy gromadził w niej rzemieślników, którzy z jego surowców, w jego pomieszczeniach za pomocą prostych narzędzi i urządzeń realizowali procesy produkcyjne w podobny sposób, jak poprzednio robili to w swoich warsztatach rzemieślniczych.
Wyszczególnienie |
Manufaktura |
Przedsiębiorstwo przemysłowe |
1. Techniczny podział pracy. |
Nie występuje lub jest w zalążku (wszyscy zajmują się tym samym). |
Bardzo rozwinięty techniczny podział pracy. |
2. Techniczne uzbrojenie pracy. |
Bardzo niskie (w postaci bardzo prostych maszyn i narzędzi). |
Zróżnicowane zależnie od rodzaju produkcji. |
3. Warunki pracy. |
Najczęściej bardzo trudne. |
Zróżnicowane, ale lepsze niż w manufakturze. |
Pojęcie przedsiębiorstwa wiąże się z terminami:
przedsiębiorca
A. Smith - przedsiębiorcę cechowała umiejętność oszczędzania i mobilizowania kapitału.
J. B. Say - przedsiębiorca umiejętnie łączy czynniki produkcji przenosząc zasoby ekonomiczne z obszaru niższej na obszar wyższej efektywności.
J. Schumpeter podkreślał, że przedsiębiorca dynamizuje gospodarkę przez ciągłe wprowadzanie innowacji, które są siłą napędową poruszającą mechanizm gospodarczy. Dynamiczna nierównowaga powodowana jest przez innowacyjne przedsiębiorstwa.
Specyficzne funkcje przedsiębiorcy:
Wprowadzają nowe wyroby na rynek.
Tworzą nowe fabryki, które poprzednio w ogóle nie istniały.
Odkrywają nowe zasoby albo nowe sposoby rozszerzania podaży istniejących zasobów.
Odkrywają i rozwijają nowe technologie.
Reorganizują istniejące przedsiębiorstwa w nowy, twórczy sposób.
Cechy przedsiębiorcy:
Silna potrzeba osiągnięć (potrzeba samorealizacji).
Wytrwałość i determinacja.
Potrzeba autonomii (niezależności).
Umiarkowana skłonność do ryzyka.
Zaufanie do własnych zdolności, kontrolowanie zdarzeń, zorientowanie na okazje.
Umiejętność przyjmowania porażki i wyciągania z niej wniosków.
optymizm życiowy i entuzjazm w pracy.
Kreatywność i innowacyjność (nowatorstwo).
Zdolności przywódcze.
W pierwszej fazie rozwoju kapitalizmu przedsiębiorcą był właściciel przedsiębiorstwa (kapitalizm właścicielski), potem nastąpiło rozdzielenie posiadania od zarządzania (kapitalizm menedżerski).
przedsiębiorczość - synonimy pojęcia: zmysł przedsiębiorczości, duch przedsiębiorczości, zachowania przedsiębiorcze, postawy przedsiębiorcze.
Przedsiębiorczość to cecha przedsiębiorcy lub przedsiębiorstwa, pod którą rozumie się gotowość i zdolność do podejmowania i rozwiązywania w sposób twórczy i nowatorski nowych problemów, umiejętność wykorzystywania pojawiających się szans i okazji oraz elastycznego przystosowania się do zmieniających się warunków.
W tym pojęciu mieści się termin ekspansywność. Jest to stawianie sobie ambitnych zadań, których realizacja prowadzi w krótkim czasie do szybkiego rozwoju i znacznej poprawy sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa. To inaczej mówiąc silne dążenie, by dorównać najlepszym firmom, a nawet je wyprzedzić.
Przedsiębiorstwo
W teorii ekonomii neoklasycznej twierdzi się, że przedsiębiorstwo działa w konkurencyjnym otoczeniu i kieruje się motywem maksymalizacji zysków, podejmuje racjonalne decyzje.
We współczesnych teoriach ekonomicznych uważa się, że racjonalność decyzji jest często ograniczona (wynika to z niemożności uzyskania pełnych informacji).
W obrębie przedsiębiorstwa często występują konflikty interesów (np. między zarządcami a grupami pracowników).
Nauka organizacji i zarządzania traktuje przedsiębiorstwo jako kategorię organizacyjną, jednostkę zorganizowaną, jako szczególny przypadek instytucji, w odniesieniu do której odnoszą się sformułowane zasady racjonalnej organizacji.
Cybernetyka: przedsiębiorstwo to układ złożony, podobny do organizmu żywego, który kieruje się kryterium najdłuższego zachowania przy życiu.
Przedsiębiorstwo traktowane jest jako system względnie odosobniony w otoczeniu, natomiast w szerszym przedsiębiorstwie wyróżnia się szereg podsystemów, które wzajemnie oddziałują na siebie.
Socjologia rozpatruje przedsiębiorstwo jako kategorię społeczną, interesując się przede wszystkim występującymi w nim grupami społecznymi / stosunkami między zatrudnionymi, zachowaniami ludzi, ich motywacjami, stopniem integracji załogi, identyfikowania się pracowników z przedsiębiorcą.
Prawo (gospodarcze / pracy) - przedsiębiorstwo to podmiot prawa posiadający zdolność do czynności prawnych. Prawo reguluje stosunki między przedsiębiorstwami a innymi osobami prawnymi i fizycznymi oraz niektóre stosunki wewnątrz przedsiębiorstwa.