.WITAMINY I ANTYOKSYDANTY
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach
1. Witamina A (Retinol,Beta-karoten = Prowitamina A)
Wpływ na funkcje organizmu
Najbogatsze źródła
Skutki niedoboru
Nadmiar wit. A
Zapotrzebowanie
2. Witamina D (Kalcyferol)
Wpływ na funkcje organizmu
Najbogatsze źródła
Skutki niedoboru witaminy D:
Nadmiar witaminy D
Zapotrzebowanie
3. Witamina E (Tokoferol)
Wpływ na funkcje organizmu
Najbogatsze źródła
Skutki niedoboru witaminyE
Nadmiar witaminy E
Zapotrzebowanie
4. Witamina K (Fitochinion)
Wpływ na funkcje organizmu
Najbogatsze źródła
Skutki niedoboru witaminy K
Nadmiar witaminy K
Zapotryebowanie
WITAMINY
Witaminy są związkami organicznymi nieodzownymi do prawidłowego przebiegu procesów biochemicznych i funkcjonowania organizmu. Wiele z nich stanowi składniki koenzymów. Organizm potrezbuje niewielkich ilości witamin nieporównywalnie małych w stosunku do zapotrzebowania na podstawowe składniki pokarmowe. Wyróżnia się dwie zsadnicze grupy wiatmin : witaminy rozpuszczalne w tłuszczach ( A, D, E, K) i witaminy rozpuszczalne w wodzie (witaminy z grupy B, C, PP, H).Stwierdzenie, że "witaminy są rozpuszczalne w tłuszczach, oznacza, iż aby organizm mógł je wykorzystać, muszą być one dostarczone w obecności tłuszczu roślinnego lub zwierzęcego. Witaminy rozpuszczalne w wodzie są głównie dostarczane z produktami pochodzenia roślinnego warzywami w tym i ziemniakami, owocami oraz produktami skrobiowymi kaszami i mąkami. Natomiast źródłem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, szczególnie witaminy E, są oleje roślinne, kiełki pszenicy i soi, orzechy oraz ryby morskie. Szczególną rolę w zachowaniu zdrowia odgrywają tzw. witaminy antyoksydacyjne, czyli beta karoten, będący prowitaminą witaminy A i znajdujący się głównie w tzw. żółtych i czerwonych "warzywach i owocach: marchwi, papryce, dyni, pomidorach, morelach, witamina C, której źródłem, wbrew powszechnemu mniemaniu, są nie tylko owoce cytrusowe, występuje bowiem także w ziemniakach, natce pietruszki, kapuście, szczypiorku, papryce, pomidorach, porzeczkach oraz innych owocach (dziennej dawki wit. C dostarcza l szklanka soku z pomarańczy), oraz witamina E.
Rośliny potrafią sme syntezować witaminy, natomiast zwierzęta i ludzie musza otrzymywać je w postaci gotowej lub jako prowitaminy. Z prekursorów witamin, czyli prowitamin, organizm zwierzęcy może wytwarzać witaminę A (pod wpływem enzymów jelitowych) i witaminę D (pod wpływem promieni UV).
Witaminy nie podlegają trawieniu i sa bezpośrednio wchłaniane do krwiobiegu przez ścianę jelit. Niektóre, np. z grupy B i K, są syntetyzowane przez bakterie żyjące w jelicie cienkim i grubym zwierząt i człowieka. Witaminy, podobnie jak enzymy, nie stanowią źródła energii; zalicza się je do biokatalizatorów.
Ważne !!
Długotrwały brak określonej witaminy lub zespołu witamin powoduje chorobę zwaną awitominozą.
Podawanie zbyt dużej ilości niektórych witamin może doprowadzić do hiperwitaminozy.
Stany częściowego niedoboru witamin w organizmie, nie powodując wyraźnych zmian chorobowych, są określone jako hipowitaminoza i z tą spotykamy się najczęściej.
ANTYOKSYDANTY (PRZECIWUTLENIACZE)
Związki chemiczne podobne do witamin pod względem składu i budowy, mogące wchodzić w połączenia, za pośrednictwem, których witaminy spełniają swoją rolę w organizmie, ale niezdolne do wykonywania tej roli nazywa się antywitaminami.
substancje ograniczjące ilość powstających w organiźmie człowieka wolnych rodników, czyli aktywnych atomów lub grup atomów uszkadzających struktury komórkowe i tym samym mogacych uczestniczyć w procesie rozwoju raka i chorób serca.
Do antyoksydantów należą: wit.E, wit.C, B-karoten czyli prowitamina A, błonnik,
ęłęóWolne rodniki to atomy lub cząsteczki, które pozbawione jednego albo więcej elektronów dążą za wszelką cenę do ich uzupełnienia, pobierając je z cząsteczek związków znajdujących się najbliżej w komórkach. Błyskawicznie wchodzą w reakcje z cząsteczkami w zdrowych tkankach i zabierają potrzebny elektron. Powoduje to uszkodzenia białek, tłuszczów i kwasów nukleinowych zdrowych komórek, a także spustoszenie w naszych zasobach tlenowych.
W organizmie najwięcej wolnych rodników powstaje podczas procesu metabolizmu tlenu, nazywane są one toksycznymi metabolitami tlenu albo jego reaktywnymi formami. Powstają podczas fizjologicznych procesów w komórce. U zdrowego człowieka około 5% tlenu przekształca się w wolne rodniki. Mogą się one także tworzyć w sytuacjach niefizjologicznych, a więc podczas niedotlenienia, na skutek napromieniania promieniami ultrafioletowymi, opalania się, palenia papierosów, spożywania niektórych substancji chemicznych czy leków wywołujących tzw. procesy nadtleniania (oksydacyjne). Potężnym generatorem tych "złośliwych" cząstek są także spaliny wydobywające się z rur wydechowych samochodów.
Owoce i warzywa zawierają substancje, które zapobiegają powstawaniu nowotworów oraz chorób układu krążenia. Owoce i warzywa to niezastąpione źródło wielu substancji bioaktywnych o działaniu antyoksydacyjnym, antybakteryjnym, które nie gromadzą się w organiźmie człowieka i po spełnieniu swych dobroczynnych funkcji ulegają degradacji. Dlatego ich poziom należy stale uzupełniać, najlepiej przez jedzenie 5 razy dziennie warzyw i owoców.
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach
Witamina A (Retinol,Beta-karoten = Prowitamina A)
Jako witamina A, zwana retinolem, znajduje się tylko w żywności pochodzenia zwierzęcego. Jako prowitamina A, zwana karotenem, znajduje się w żywności pochodzenia roślinnego. ß-karoten występuje szczególnie w czerwonych i żółtych owocach oraz warzywach. Jest odpowiedzialny za nasycony żółty, pomarańczowy i czerwony barwnik tych roślin. Tylko ß-karoten jest efektywnym przeciwutleniaczem. Ponadto jego przedawkowanie nie wykazuje tak dużej toksyczności jak przedawkowanie witaminy A. Produkty z dużą zawartością ß-karotenu mogą dostarczać potrzebną dawkę witaminy A, bez ryzyka spowodowania zmian nowotworowych. Witamina A i karotenoidy należą do witamin dość trwałych, które podczas gotowania i prawidłowo przeprowadzonych procesów technologicznych nie ulegają zmianie. W bardzo wysokich temperaturach stosowanych podczas smażenia dochodzi do znacznych strat witaminy A. Retinol ulega też łatwo rozkładowi w czasie jełczenia tłuszczu. Witamina A jest dość wrażliwa na światło.
Wpływ na funkcje organizmu
wzrost i ogólny rozwój organizmu,
tworzenie kości,
produkcja hormonów,
widzenie (także nocne),
prawidłowy rozwój i funkcjonowanie skóry,
ochrona przed nowotworami i chorobami serca (przeciwutleniacz).
Najbogatsze źródła
Ryby morskie, węgorz,tran, wątroba wołowa i wieprzowa,żółtko jaj, masło, oleje roślinne,mleko,jarmuż, szczaw, marchew, boćwina, groszek zielony, dynia. sałata, szpinak, morele.
Skutki niedoboru witaminy A:
Zaburzenia wzrostu,
ślepota zmierzchowa,
atrofia nabłonka
podatnośc skóry na łuszczenie się,
infekcje,
choroby gruczołów potowych i łzowych.
Nadmiar witaminy A
Duże dawki Witaminy A podawane podczas ciąży mogą wywołać przedwczesną akcję porodową, a także nieprawidłowości oraz trudności przy porodzie
Zapotrzebowanie:
Witaminę A wyraża się w tabelach żywieniowych jako "Równoważnik Retinolu" w mikrogramach [µg]. Retinol wykazuje 100% bioaktywności.
1 [µg] Równoważnika Retinolu = 1 [µg] czystej formy Retinolu (pochodzenia zwierzęcego)
= 6 [µg] ß-karotenu (pochodzenia roślinnego)
= 12 [µg] innych Karotenoidów (pochodzenia roślinnego)
Witaminę A wyraża się również w tabelach żywieniowych w Jednostkach Międzynarodowych [I.U.]. Aby przeliczyć Jednostki Międzynarodowe na Równoważnik Retinolu należy zastosować przelicznik:
1 [µg] Równoważnika Retinolu = 3,3 Jednostek Międzynarodowych [I.U.].
Witamina D (Kalcyferol)
Wyróżniamy dwa rodzaje witaminy D: D1 (kalcyferol), D2 (ergokalcyferol) i D3 (cholekalcyferol). Wtamina D1 znajduje się w tranie, D2 jest wytwarzana w roślinach wystawionych na działanie promieni ultrafioletowych, natomiast witamina D3 powstaje w skórze ludzi i zwierzat pod wpływem promieni słonecznych, które przemieniają zawarty w skórze człowieka 7-dehydrocholesterol (tzw. prowitamina D3) przemienia się w cholekalcyferol. Witamina D pełni istotną funkcję w regulowaniu przemiany wapnia i fosforu oraz tworzeniu kości Witamina D powstaje w skórze człowieka z cholesterolu w wyniku działania słonecznych promieni ultrafioletowych. Z pożywieniem przyjmuje się głównie jej formę wstępną (prowitaminę), która w kolejnym etapie przetwarzana jest w wątrobie, nerkach i skórze na właściwą witaminę D.
Wpływ na funkcje organizmu:
przemiany wapnia i fosforanów, (wzmaga ich wchłanianie z jelit),
hamuje ilość wapnia wydalenego z organizmu
właściwa mineralizacja kości (wit. D produkuje w szpiku komórki obronne- monocyty),
pośrednio wpływa na prawidłowe przewodzenie nerwowe oraz prawidłową pracę serca,
zapobiega i łagodzi stany zapalne skóry,
reguluje wydzielanie insuliny, a tym samym wpływa na odpowiedni poziom cukru w organizmie.
Najbogatsze źródła:
Ryby morskie, węgorz, śledź, szprot, makrela, łosoś, tran, wątroba cielęca, wieprzowa, wołowa i barania, żółtko jaja, świeże jaja, masło, masło roślinne,sery żółte.
Skutki niedoboru witaminy D:
u niemowląt - krzywica dziecięca (rachitis infantilis),
u dzieci starszych i młodzieży - krzywica późna (rachitis tarda).
u starszych: zaburzenia struktury kości - osteomalacja i zrzeszotnienie kości, osteoporoza,
zapalenie spojówek, a także stany zapalne skóry,
zmniejszonej odporności na zaziębienia
Nadmiar witaminy D
nadmiar może spowodować zatrucie,
w hiperwitaminozie D występują objawy i dolegliwości związane ze wzrostem we krwi stężenia wapnia (tzw. hiperkalcemia): utrata łaknienia, nudności, spadek masy ciała, w moczu pojawia się dużo wapnia i fosforu, bóle szczęk, stawów i mięśni, nadmierne pocenie się , senność i zaburzenia rytmu pracy serca,
zwiększenie ryzyko powstania kamicy nerkowej,
zwiększenie ryzyko powstania miażdżycy,
Zapotrzebowanie:
Witaminę D wyraża się w tabelach żywieniowych w mikrogramach [µg] lub Jednostkach Międzynarodowych [I.U.]
1 Jednostka Międzynarodowa [I.U.] = 0,025 [µg]
* 20 g łososia pokrywa dzienne zapotrzebowanie na witaminę D.
Witamina E (Tokoferol)
Witamina E bierze udział w przemianie materii, jako związek antyoksydacyjny i zwiększający podaż tlenu, zapobiega utlenianiu witaminy A , nienasyconych kwasów tłuszczowych i innych lipidów, uniemożliwiając tym samy tworzeniu się toksycznych produktów i zapobiega rozwojowi miażdżycy naczyń krwionośnych. Witamina E współdziała z witaminami A, C i karotenoidami, bioflawonoidami a także z selenem zmniejszając ryzyko rozwoju chorób nowotworowych i powstawanie wolnych rodników. Właściwości antyutleniające tej witaminy są często wykorzystywane w procesie przetwarzania i produkcji olejów roślinnych, margaryny, pieczonych produktów żywnościowych, gdzie występuje jako konserwant przeciwdziałający jełczeniu tłuszczu. Należy pamiętać o tym, że oleje tłoczone na zimno zawierają znacznie więcej witaminy E niż te produkowane przemysłowo gdyż proces uszlachetniania niszczy aż 75% naturalnej witaminy.Naturalna witamina E powstaje tylko w roślinach. Zwierzęta nie potrafią jej wytwarzać.
Wpływ na funkcje organizmu
zapobieganie uszkodzeniu błon komórkowych przez procesy utleniania - tzw. przeciwutleniacz (=antyoksydant),
chroni przed rozwojem miażdżycy - hamuje utlenianie nienasyconych kwasów tłuszczowych -frakcji LDL cholesterolu (tzw. zły cholesterol).
umożliwia prawidłowy przebieg procesów rozmnażania i ciąży.
obniża podwyższony poziom lipidów w surowicy krwi,
aktywując układy enzymatyczne oddychania tkankowego, uczestniczy w procesach odtruwania, chroni komórki przed stłuszczeniem, podtrzymuje czynność tkanki mięśniowej, ułatwia przyswajanie tlenu przez erytrocyty.
uczestniczy w procesach odtruwania zmniejszając ryzyko rozwoju chorób nowotworowych,
zapobiega utlenianiu witaminy A , nienasyconych kwasów tłuszczowych i innych lipidów, uniemożliwiając tym samy tworzeniu się toksycznych produktów
Najbogatsze źródła:
Soja, kiełki zbóż, oleje roślinne - słonecznikowy i sojowy, jaja świeże, całe żółtko jaja,kasze - jęczmienna i gryczana, zboża, orzechy, tran, masło, masło roślinne, kapusta - czerwona i włoska, groszek zielony, brukselka, fasola biała, groch, szparagi, jarmuż, płatki owsiane.
Skutki niedoboru witaminy E:
zaburzenia funkcjonowania i osłabienie mięśni szkieletowych (dystrofia)
rogowacenie i wczesne starzenie się skóry oraz gorsze gojenie się ran
zaburzenia neurologiczne, osłabienie zdolności koncentracji, stany rozdrażnienia,
niedokrwistość u niemowląt i dzieci
bezpłodność
pogorszenie wzroku
zwiększone ryzyko chorób sercowo naczyniowych
wzrost katabolizmu nienasyconych kwasów tłuszczowych co w efekcie prowadzi do zaburzeń funkcjonowania błon komórkowych i innych struktur błoniastych
zaburzenia wzrostu.
Nadmiar witaminy E:
choroby gonad,
nieprawidłowy rozwój ciąży,
zwyrodnienie mięśni,
witamina spożywana przez dłuższy czas w dawkach większych niż 1000 mg octanu alfa-tokoferolu na dobę, u osób dorosłych, może powodować zmęczenie, bóle głowy, osłabienie mięśni i zaburzenia widzenia
Zapotrzebowanie:
Witaminę E wyraża się w tabelach żywieniowych jako "Równoważnik a-Tokoferolu" w miligramach [mg]. a-Tokoferol wykazuje 100% bioaktywności.
1 [mg] Równoważnika a-Tokoferolu= 1 [mg] czystej formy a-Tokoferolu
= 2 [mg] b-Tokoferolu
= 4 [mg] c-Tokoferolu
= 5 [mg] a-Tokotrienolu
= 25 [mg] b-Tokotrienolu
= 25 [mg] c-Tokotrienolu
Witamina K ( Fitochinon)
Do grupy tej należą: witamina K1 (fitomenadion), witamina K2 (menachinon-6), witamina K3 (menadion), Witaminę K1 pozyskuje się z pożywienia, K2 jest produkowana przez bakterie jelitowe, natomiast witamina K3 jest syntetyzowana, tzn. produkowana sztucznie. Witamina K jest koenzymem syntezy protombiny w wątrobie czyli białka osocza krwi, które bierze udział w procesie krzepnięcia krwi.
Zjełczałe tłuszcze, nadużywanie leków (środki przeciwbólowe, salicylany lub antybiotyki), zanieczyszczone powietrze oraz środki konserwujące w puszkach i gotowych produktach spożywczych niszczą witaminę K, utrudniają jej wchłanianie lub prowadzą do przedwczesnego jej wydalania z organizmu.
Wpływ na funkcje organizmu
Regulacja procesów krzepnięcia krwi i zapobieganie krwawieniom (jest także czynnikiem zmniejszającym nadmierne, obfite krwawienia miesiączkowe), niezbędna do wytwarzania czynnika przeciwkrwotoczego w wątrobie (przede wszystkim protrombiny)
utrzymywanie prawidłowej struktury kości i gojenie złamań,
uszczelnia sródbłonki naczyń krwionośnych, zapobiega krwawieniom wewnętrznym oraz krwotokom
wpływa na przemiany metaboliczne kwasów nukleinowych.
posiada właściwości przeciwbakteryjne oraz przeciwgrzybicze,
wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe.
może uczestniczyć w karboksylacji białek (współdziała w syntezie osteokalacyny)
Najbogatsze źródła:
Lucerna, jarmuż,szpinak, brokuły, brukselka, sałata , rzeżucha, marchew, pomidory, groch, truskawki, ziemniaki, sery żółte, żółtka jaj kurzych, wątroba,jogurty, olej sojowy, tran rybi, mięso.
Skutki niedoboru witaminy K:
obniżenie krzepliwości krwi (krwotoki z nosa, układu pokarmowego i moczowego),
skaza krwotoczna noworodków - głównie krwotoki z przewodu pokarmowego,
obniżony poziom protrombiny we krwi - dotyczy to zwłaszcza ludzi starszych, u których występują zaburzenia w obrębie przewodu pokarmowego (zaburzenia wydzielania żółci, wchłaniania w jelicie cienkim)
Z niedoborem witaminy K spotykamy się rzadko, gdyż organizm może ją wytwarzać sam za pomocą mikroorganizmów, które znajdują się w jelicie cienkim. Brak witaminy K mogą odczuwać ci, którzy jedzą za mało zielonolistnych warzyw. Poza tym niedobór tej cennej substancji występuje szczególnie u dorosłych podczas kuracji antybiotykowej, jeśli pacjent nadużywa leków, osłabia to bowiem florę jelitową produkujące tę witaminę. Awitaminozę mogą spowodować też zaburzenia we wchłanianiu pokarmów ograniczające trawienie tłuszczów, jak również uszkodzenia wątroby.
Nadmiar witaminy K :
Witamina K nie jest toksyczna, ale nadmierne dawki mogą wpłynąć niekorzystnie na pracę wątroby wywołując żółtaczkę i uszkodzenia tkanki mózgowej u niemowląt. Zbyt duże dawki witaminy K mogą powodować poty oraz uczucie gorąca.
Zapotrzebowanie:
u dzieci 1 mg
u dorosłych 4 mg
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl <<<>>> Zacznij zarabiać http://partner.e-sciagi.pl