REFERAT : PRACA DOMOWA UCZNIA STARSZYCH KLAS
SZKOŁY PODSTAWOWEJ
1. Rodzaje prac domowych
2. Znaczenie pracy domowej ucznia w procesie dydaktycznym
3. Zasady zadawania pracy domowej
4. Kontrola i ocena pracy domowej
1. RODZAJE PRAC DOMOWYCH
Wśród wielu definicji pracy domowej najbardziej wyczerpującą i trafną podaje Wincenty
Okoń . Autor ten rozumie pracę domową jako " Formę obowiązkowych , wykonywanych
zwykle w domu zajęć szkolnych uczniów , których celem jest rozszerzanie , pogłębianie ,
utrwalanie ich wiedzy oraz wdrożenie do samodzielności w posługiwaniu się wiedzą , zbie-
raniu informacji , dokonywaniu obserwacji , rozwiązywaniu zagadnień i pisemnym ich op-
racowaniu .
Prace domowe można podzielić ze względu na funkcję , jaką spełniają oraz ze względu
na ich formę .
Biorąc pod uwagę funkcję jaką mają spełnić , można wyróżnić trzy rodzaje prac domo-
wych :
1. Prace mające na celu przyswojenie nowego materiału . Wśród nich wyróżnia się prace
polegające na przygotowaniu materiału do nowych lekcji oraz na uzupełnianiu materiału
opracowanego w czasie lekcji .
2. Prace utrwalające materiał przyswojony podczas lekcji . Są to zadania polegające najczę-
ściej na uczeniu się z podręcznika , ale treść , którą uczniowie czytają jest im już znana
z lekcji .Stosuje się tu też naukę pamięciową np. wiersza oraz różne formy prac pisem-
nych .
3. Prace kształtujące umiejętności , nawyki i przyzwyczajenia . Polegają na licznych ćwicze-
niach , zarówno pisemnych jak i ustnych .
Ze względu na formę można wyróżnić :
a ) pracę ucznia z książką ,
b ) prace pisemne ,
c ) obserwacje i wywiady ,
d ) doświadczenia ,
e ) gromadzenie zbiorów .
Głównym narzędziem pierwszego rodzaju prac jest oczywiście podręcznik . Praca z nim
polega na przyswojeniu treści określonego tekstu lub ustnym czy pisemnym opracowaniu za-
gadnień i pytań wskazanych przez nauczyciela . Inną formą pracy z książką jast czytanie i op-
racowywanie lektury .
Najczęściej stosowaną formą zadań domowych są prace pisemne . Głównym ich celem
jest utrwalenie materiału poznanego wcześniej w szkole lub przygotowanie materiału do no-
wej lekcji .
Obserwacje i wywiady spełniają szczególną rolę w nauczaniu większości przedmiotów .
Uczeń może dokonywać obserwacji pod kierunkiem nauczyciela np. podczas wycieczki lub
samodzielnie . Obserwacje mogą być krótkotrwałe - jednorazowe ( stosowane najczęściej
w pracy z dziećmi młodszymi ) lub długotrwałe - okresowe ( stosowane w klasach starszych).
Główną zaletą tego rodzaju prac jest to , że dziecko obserwując poznaje prawdę o otaczającym
go świecie oraz uczy się samodzielnie wyciągać wnioski .
Inny rodzaj zadań domowych stanowią wywiady . Są to rozmowy z określonymi osobami
Na ustalony temat . Dzięki wywiadom dzieci mogą poznać np. pracę swoich rodziców lub są-
siadów .
Doświadczenia jako prace domowe stosowane są przeważnie w nauczaniu przyrody .
Prace tego rodzaju spełniają dużą rolę w rozwijaniu zdolności i zainteresowań dziecka .
Gromadzenie zbiorów inaczej zwane kolekcjonowaniem ułatwia nauczycielowi pracę
na lekcji dzięki wcześniejszemu zebraniu przez uczniów różnych przedmiotów , okazów ,
pomocy .
Wyżej wymienione rodzaje prac powinny być stosowane przez nauczycieli zamiennie .
Dzięki różnorodności form prac domowych można zapobiec znużeniu i zmęczeniu dzieci na-
uką .
2. ZNACZENIE PRACY DOMOWEJ UCZNIA W PROCESIE DYDAKTYCZNYM
Praca domowa traktowana jest w teorii nauczania jako druga po lekcji ważna forma
pracy dydaktyczno - wychowawczej . Stanowi ona nie tylko integralny składnik tradycyjnego
systemu szkolnego , lecz również jego podporę .
Praca domowa przyczynia się do utrwalania wiedzy ucznia , doskonalenia nabytych
sprawności , rozwoju umiejętności korzystania z różnych źródeł informacji , do samokontro-
li i stosowania nabytej wiedzy w praktyce .
Wartość pracy domowej można rozpatrywać też ze względów wychowawczych .
Dzięki temu , że uczeń pokonuje pewne trudności , rozwijają się u niego takie cechy charak-
teru jak wytrwałość w dążeniu do celu , odwaga , pilność , systematyczność i dokładność .
Uczeń pracując w domu pozbawiony jest fachowej pomocy nauczyciela i często zdany tylko
na siebie . Dzięki temu nabiera wiary w własne możliwości i uczy się pokonywania przeszkód .
Oprócz tego uczeń pracując samodzielnie rozwija swoje zainteresowania i zdolności . Wyrabia
sobie też nawyki organizacyjne , mianowicie uczy się tego , jak właściwie organizować swoją
pracę , jak rozłożyć ją w czasie , jak zorganizować warsztat pracy .
3. ZASADY ZADAWANIA PRACY DOMOWEJ
Praktyka szkolna wykazuje pewne błędy w zakresie zadawania prac domowych . Mają
one później przykre następstwa zarówno dla ucznia jak i nauczyciela .
Jakie więc cechy powinno mieć prawidłowe zadawanie prac domowych ? Wśród cech
tych wymienić należy :
- celowość i dokładność ( rodzaj pracy musi być dokładnie przemyślany przez nauczyciela ,
a temat sformułowany jasno i podany w formie pisemnej ) ,
- temat pracy powinien być powiązany z treścią lekcji ( nauczyciel nie może zadać pracy , której
temat nie wynika z toku przeprowadzonej przez niego lekcji , chyba , że jest to opracowanie
materiału na lekcję następną ) ,
- zadawanie stanowi dokładnie zaplanowaną część lekcji ( nauczyciel planując pracę domową
musi wiedzieć , w którym momencie lekcji ma ją zadać . Najczęściej jest to koniec lekcji ,
ale nieraz z uzasadnionych względów może być inna jej część np. początek ) ,
- wymagania stawiane w pracy domowej muszą być dostosowane do wieku i możliwości ucznia
( nauczyciel zadając pracę domową musi pamiętać o tym , że jego uczniowie są zróżnicowani
zarówno pod względem posiadanych wiadomości , jak i pod względem możliwości intelek-
tualnych . Powinno się więc w miarę możliwości dawać dzieciom zadania do wyboru ) ,
Drugim ważnym zagadnieniem związanym z zadawaniem prac są metody zadawania .
Wśród nich wymienić należy :
- metodę mechaniczną bez objaśnień . Polega ona na tym , że nauczyciel podaje dzieciom
temat pracy domowej i praktycznie do tego ogranicza się jego rola w zadawaniu ,
- zadawanie z objaśnieniami . Nauczyciel udziela uczniom licznych wskazówek dotyczących
tematu pracy oraz sposobów jej rozwiązania ,
- zadawanie w postaci ćwiczeń , które wdrażają dzieci do samodzielnego wykonania zadania
w domu .
Sam przebieg zadawania uzależniony jest w dużej mierze od tematu i rodzaju pracy.
Wśród etapów zadawania nie może jednak zabraknąć następujących elementów :
- podania tematu i celu pracy ,
- podania instrukcji wykonawczej ,
- odpowiedzi na pytania uczniów .
Na tej podstawie można dojść do wniosku , że tylko zadawanie z objaśnieniami lub
ćwiczeniami wprowadzającymi spełnia właściwą rolę , natomiast zadawanie mechaniczne jest
raczej niewłaściwe , gdyż w żaden sposób nie pomaga uczniowi w rozwiązaniu zadania .
4. KONTROLA I OCENA PRACY DOMOWEJ
Każda praca domowa powinna być sprawdzona , poprawiona i oceniona . Systematyczne
sprawdzanie prac domowych jest istotne zarówno dla nauczyciela jak i dla ucznia . Dzięki rzetel-
nej kontroli uczeń dowiaduje się, które partie materiału już opanował , a które wymagają powtórze-
nia . Systematyczna kontrola mobilizuje ucznia do starannego i sumiennego odrabiania zadań .
Kontrola prac domowych ma też duże znaczenie dla nauczyciela . Dzięki niej może się on
dowiedzieć , co uczniowie już opanowali , a do czego jeszcze należy wrócić . Ponadto kontrola
prac domowych pomaga rozpoznać zdolności i zainteresowania uczniów oraz stanowi podstawę
do oceny całokształtu pracy dziecka .
Obecnie przywiązuje się też dużą wagę do sprawy wdrożenia uczniów do samokontroli ,
dostrzegając w niej walory zarówno dydaktyczne jak i wychowawcze . Dzięki samokontroli w mło-
dym człowieku utrwalają się takie cechy jak samokrytycyzm , dyscyplina wewnętrzna , samodzie-
lność , dociekliwość .
Kontrola pracy domowej następuje najczęściej w początkowej fazie lekcji . Może być
ilościowa ( wtedy , gdy nauczyciel zadaje uczniom pytanie , czy wszyscy odrobili pracę domową
i sprawdza ją tylko kilku uczniom ) lub jakościową ( gdy nauczyciel sprawdza pracę wszystkim ucz-
niom ) . Szczególne znaczenie przypisuje się drugiemu z wymienionych rodzajów kontroli .
Ważną sprawą jest , aby w parze z kontrolą prac domowych szła ich ocena . Przydaje ona
pracom ważności . Staje się bodźcem i zachętą do lepszego ich przygotowania . Ocena wzmacnia
motywację do uczenia się , ukazuje postępy ucznia w nauce , jego braki i osiągnięcia .
Należało by na koniec dodać , że kontrola pracy domowej to nie tylko sprawdzenie , czy
została ona dobrze napisana , ale też sprawdzenie , czy uczeń napisał ją samodzielnie . Trzeba by
więc zastosować następujące formy kontroli : odpytywanie , test , kartkówka .
BIBLIOGRAFIA :
Bandura L ., O procesie uczenia się , Warszawa 1972 , PZWS .
Filipczuk H., Czy znasz swoich uczniów , Warszawa 1964 , PZWS .
Janiszewska J., Kuligowska K., Jak kontrolować osiągnięcia uczniów , Warszawa 1965 , PZWS .
Kobyliński W., ABC organizacji pracy nauczyciela , Warszawa 1984, WSiP .
Kuligowska K., O doskonaleniu pracy szkoły podstawowej , Warszawa 1973 , PZWS .
Łukawska A., Dydaktyczne przyczyny trudności w nauce domowej , Warszawa 1973, PZWS .
Polak W., Organizacja pracy domowej ucznia , Warszawa 1965 , NK.
Wilgocka - Okoń B., Organizacja pracy i odpoczynku ucznia , Warszawa 1964 , PZWS .
Wujek T., Praca domowa i czynny wypoczynek ucznia , Warszawa 1969 , PZWS .
Zborowski J., Praca domowa ucznia szkoły podstawowej , wyd.2 , Warszawa 1955, PZWS .
Zborowski J., Proces nauki domowej ucznia , Warszawa 1961 , PZWS .