3. Chrystus Frasobliwy
Przedstawienie Chrystusa Frasobliwego, pojawiło się w związku z nowym typem mszy - Drogi Krzyżowej - w średniowieczu XIV/XV w. Przez 100 lat stacje drogi krzyżowej nie były skodyfikowane i funkcjonowało wiele różniących się od dzisiejszych, min Chrystus Frasobliwy, który nie wszedł do dzisiejszej drogi krzyżowej Chrystus Frasobliwy stał się bardzo popularny w XIX w. Polskiej sztuki ludowej - w drewnianej rzeźbie ludowej, szczególnie w rejonie Podhala. Dość trudno wyjaśnić dlaczego, jako że wątek ten po usunięciu z drogi krzyżowej w XVI w. został zapomniany w Europie. Chrystus Frasobliwy przedstawiony w polskiej sztuce ludowej to brodaty, długowłosy mężczyzna, w koronie cierniowej z przepaską na biodrach, czasem okryty płaszczem, siedzący na skale i podpierający głowę ręką. Ma zamyślony, zadumany wyraz twarzy. Oczywiście figura jest polichromowana. Przedstawienie takie jest podobne do rycin Durena. Obrazuje chwile przed ukrzyżowaniem, kiedy Chrystus przysiada na skale i czeka, aż żołnierze rzymscy przygotują krzyż. Rozmyśla przy tym nad czekającą go męką. Czasem w polskiej rzeźbie pojawia się obok Chrystusa czaszka- wątek apokaliptyczny. Na Golgocie znajdowała się czaszka Adama, która obmyta krwią Jezusa zmywa z niego wszystkie grzechy.
2.Malarstwo na szkle
Geneza:
Wytwórnie szkła pojawiły się w Wenecji w XVIw ( to zdanie jest podkreślone i napisane nie)
W wieku XVI rozproszyły się po terenie całej Europy. Początkowo były to manufaktury, produkowano szkło w małych szybkach i nie najlepszej jakości. Wraz z rozwojem techniki ulepszono metody produkcji i zaczęto uzyskiwać duże płatki powierzchni - można było je wykorzystywać do malowania. Malarstwo na szkle stal się bardzo popularne w Europie Zachodniej w XVII w. Malowane tematy i sposoby przedstawiania różniły się od obrazów olejnych szczególnie protestanckie mieszczaństwo bardzo sobie upodobało ten typ obrazów - miały błyszczące, gładkie i czyste powierzchnie.
W wieku XVIII ta technika zniknęła ze sztuki „wysokiej” ale nadal malowano na rynki lokalne. W wieku XVIII przemysł szklarski się rozwijał, produkowane wyroby malowano i zdobiono.
Na przełomie XVIII i XIX w. nastąpiło załamanie koniunktury i wielu ludzi w hutach zostało bez pracy. Część wtedy zajęła się malowaniem na szkle. Maluje się od tylko, najpierw drobne pierwszoplanowe szczegóły, potem dalszy plan i tak raz namalowanej rzeczy nie można już poprawić, trzeba zmyć wszystko ( tak jak we fresku)
Rejony:
Silnym ośrodkiem malarstwa na szkle była Bawaria. Obrazy produkowano tam masowo i eksportowano do całej Europy. Malowano wiele różnych wątków ikonograficznych, często zgodnie z oczekiwaniami odbiorcy z konkretnego regionu. Bawarskie obrazy charakteryzuje lekkość kreski, ale niewiele dbałości o szczegóły.
Czechy, Austria, Słowacja- w obrazach z tych rejonów pojawiają się dekoracje kwiatowe inspirowane haftem ludowym.
Malowano też w Siedmiogrodzie, Rumuni, Mołdawii. Tu pojawiają się ikony na szkle.
W Polsce raczej sprowadzano obrazy na szkle niż malowano je na miejscu. Jedynie w Beskidzie Żywieckim malowano (charakterystyczne, jasne, kontury rysunku) i może w jakiś ośrodkach na płn. od Karpat, Beskid Sądecki. Sporne jest malowanie na szkle na Podhalu, niektórzy twierdzili na podstawie pamiątek księdza z tamtych stron, że istniało tam rodzime malarstwo na szkle, historycy sztuki dopatrują się w tym zaś importu ze Słowacji, wskazują na to jednorodności stylistyczne.
Tematyka malarstwa na szkle w przeważającej większości dotyczy przedstawień religijnych i świętych. Pojawiały się jednak wątki świeckie: tańczący, radujący się z łupu, dziewczyny zbójników, oraz portrety samych zbójników. Dwa ostatnie motywy są może pozostałością po portretach malowanych na szkle- ze sztuki „wysokiej”.
Inne Tereny na których występowało malarstwo to: Dolny Śląsk.
Grabowski / Piwocki
Józef Grabowski badał i opisywał sztukę ludową, kładł przy tym nacisk na stronę formalną tej sztuki, bez zwracania uwagi na kontekst historyczny dzieł. Wyodrębnił cechy charakterystyczne dla sztuki ludowej, które zaczęto uważać za styl ludowy.
Cechy te to:
Statyczność przedstawienia, kompozycja pionowa lub pozioma
Patetyczność, monumentalność
Ostre, czyste kolory - wszystkie dzieła ludowe są kolorowe, nie mieszano kolorów, najwyżej je wzbielano
Schematyczność rysunku
Duża dekoracyjność - dekorować to wielbić - wiele kwiatów, brak pustych, wolnych przestrzeni, wszędzie ornament - horror vacui, lęk przed przestrzenią
Zamiłowanie do symetrii - dekoracje są symetryczne
Powtarzalność wątków ikonograficznych - często przerysowywanie elementów bez zwrócenia uwagi na ich funkcje czy sens
Tematyka przedstawień, związana z sacrum
Deformacja - nie jest ważny realizm w przedstawieniu
Konserwatywność
Grabowski badał przed i po II woj. Św. Jego poglądy wpłynęły na „zamrożenie” wizerunku sztuki ludowej po II wojnie Artysta aby być uznany za ludowego musiał tworzyć w tak określonym stylu ludowym
Ksawery Piwocki zbudował historyczną genezę polskiej sztuki ludowej. Był pod wpływem materializmu historycznego. Twierdził że sztukę ludową tworzyła świadoma klasa Chłopów, a artystę ludowego wyróżnia kolektywne dążenie tej klasy. Nie był samotnym twórcą, był wyrazicielem otoczenia. Geneza sztuki ludowej wywodzi się od średniowiecza. W XIV w. położono nacisk na indywidualne przeżywanie historii zbawienia, pojawiły się obrazy, jako konieczne rekwizyty (Pieta - Matka Boska z ciałem Jezusa, Matka Boska z dzieciątkiem - wzór matczynej miłości) pojawiały się cechy malarskie produkujące obrazy dla wiernych. W średniowieczu wszyscy tak samo odbierali sztukę, nie było jeszcze podziału na sztukę wysoką i niską, który pojawił się wraz z renesansem. Cechy kształciły czeladników, ale niestety niewiele z nich miało możliwość wyuczenie się na mistrza i malowanie dla bogatych mieszczan, oraz prawo do sprzedawania swych dziel wewnątrz murów miejskich. Wielu czeladników zostało tzw. partaczami, malowali dla uboższych klas, sprzedawali swe obrazy poza miastem. Czeladnicy w trakcie nauki także dużo podróżowali i rozpowszechniali swoje umiejętności wśród ludu. Po zainteresowaniu się warstw wyższych sztuką zachodu, malarze cechowi stracili rynek zbytu i musieli poszukać innych odbiorców. Zaczynają egzystować 2 nurty twórczości: rodzimy (wsie, miasta, drobna szlachta) oraz zagraniczny (arystokracja, magnaci). W wieku XVIII następuje upadek cechów i pierwsze „schody” do ludu. W tym też wieku następuje wg. Piwockiego kształtowanie świadomej klasy chłopskiej (wzglądy historyczne: Rewolucja Francuska) wiek XVIII to też początek sztuki ludowej . W wieku XIX nastąpił rozkwit polskiej sztuki ludowej. Drzeworyt, malarstwo, rzeźba drewniana, i kamienna, malarstwo na szkle. Gdy zaczęła się industrializacja - koniec XIX w. sztuka ludowa zaczyna upadać, mieszkańcy wsi migrują do miast. W dwudziestoleciu międzywojennym szt. Lud. Odradza się, ale jej odbiorcą jest już ktoś inny- interesuje się nią inteligencja. Po II wojnie światowej twórcy ludowi trafiają pod opiekę państwa, które określa kto jest, a kto nie twórcą ludowym