Kształcenie, cele kształcenia, taksonomia celów kształcenia, operacjonalizacja celów kształcenia
Wszelkie kształcenie jest ukierunkowane na cele.
KSZTAŁCENIE - ogół czynności i procesów umożliwiających ludziom poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury, a zarazem uczestnictwo w ich przekształcaniu, jak również osiągnięcie możliwie wszechstronnego rozwoju sprawności fizycznych i umysłowych, zdolności i uzdolnień, zainteresowań i zamiłowań, przekonań i postaw oraz zdobycie pożądanych kwalifikacji zawodowych. W ostatnich latach coraz częściej przez kształcenie rozumie się łącznie nauczanie i uczenie się. Proces kształcenia, w którym uczestniczy jednostka, może być organizowany przez instytucje, zwłaszcza rodzinę i szkołę, jak i przez pojedyncze osoby, kształcenie może też być podejmowane samorzutnie przez jednostkę (samokształcenie).
Rezultatem kształcenia jest wykształcenie.
Rozróżniamy :
- kształcenie ogólne (podstawowe i średnie), które sprzyja opanowaniu wiadomości i sprawności niezbędnych wszystkim obywatelom kraju, niezależnie od ich przyszłego zawodu,
- kształcenie specjalne, czyli zawodowe, zapewniające zdobycie kwalifikacji w zakresie jakiejś specjalności zawodowej.
W społeczeństwach klasowych występuje dualizm kształcenia; polega on na istnieniu dwu dróg kształcenia szkolnego: jednej - prowadzącej do ukończenia studiów wyższych - dla dzieci warstw i klas uprzywilejowanych, drugiej - ograniczającej możliwości kształcenia do szkoły elementarnej lub niepełnej średniej - dla dzieci chłopów i robotników. W krajach socjalistycznych dualizm ten został zniesiony, zjawiskiem ogólnym staje się dostępność, a zarazem wysoki stopień powszechności kształcenia na poziomie średnim. Do głównych form kształcenia należy kształcenie stacjonarne i kształcenie korespondencyjne.
PWN, Warszawa 1987, s. 146
Operacjonalizacja celów kształcenia
- Operacjonalizacja celów kształcenia jest niezbędna
- Od zrozumienia tych celów oraz umiejętności posługiwania się nimi zależy wartość pracy nauczyciela
- Cele kształcenia określamy jako zamierzone właściwości uczniów. Zatem cele kształcenia odnoszą się bezpośrednio do uczniów (wychowanków) i opisują zmianę, jaką chcemy w nich uzyskać.
- Cele kształcenia są formułowane w rozmaity sposób. Ze względu na sposób formułowania wyróżniamy dwa rodzaje celów: ogólne i operacyjne.
. Cele ogólne wskazują kierunki dążeń. Wady i zalety takiego formułowania celów. Zalety: jest bogate znaczeniowo, akcentuje ważne wartości społeczne, jest perswazyjne i zwięzłe. Wady: wieloznaczność, nieokreśloność, założenia idealizujące, deklaratywność, niejasny adresat
. Cele operacyjne stanowią opis wyników, które mogą być opisane.
Wady i zalety takiego formułowania celów. Zalety: jest - praktycznie biorąc - jednoznaczne, wskazuje sposób zademonstrowania, iż cel został osiągnięty, odnosi się wprost do ucznia, mobilizuje ucznia i nauczyciela. Wady: Względne ubóstwo znaczenia, rozłączenie poznania i motywacji, poszatkowanie przedmiotu, pracochłonność.
- Cele kształcenia określamy jako zamierzone właściwości uczniów, wymieniając główne rodzaje opanowanych wiadomości i umiejętności, uformowanych działań i postaw.
Zdaniem W. Okonia :
Celem kształcenia jest wywołanie pożądanych zmian w osobowości człowieka, a przede wszystkim zapewnienie mu możności przystosowania sobie określonego zasobu wiedzy, ukształtowania naukowego światopoglądu, rozwinięcia zdolności i zainteresowań poznawczych.