Istota procesu kształcenia, Pedagogika, prace - pedagogika


Istota procesu kształcenia.
Proces kształcenia - to związek nauczania i uczenia się, ogół czynności nauczyciela i czynności uczniów podporządkowany wspólnym celom kształcenia.

Proces kształcenia (nauczania-uczenia się) jest systematycznym, planowym, zamierzonym i długotrwałym zbiorem ściśle ze sobą powiązanych dydaktycznych czynności nauczyciela i czynności uczniów. Może inicjować go nauczyciel, ale także uczeń (samokształcenie).

Oryginalny program nauczania pod względem szczegółowych celów kształcenia, układu materiału nauczania, oczekiwanych osiągnięć, strategii i metod nauczania oraz środków, opracowany przez nauczyciela lub grupę nauczycieli najczęściej dla uczniów danej szkoły. Każdy program autorski, mimo swojego indywidualnego charakteru, musi spełniać wymogi określone w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 5 lutego 2004 r. w sprawie dopuszczania do użytku szkolnego programów wychowania przedszkolnego, programów nauczania i podręczników oraz cofania dopuszczenia (DzU 2004 nr 25 poz. 220).
Zgodnie z przywołanym rozporządzeniem, każdy program autorski - opracowany przez nauczyciela samodzielnie lub z wykorzystaniem programów dopuszczonych do użytku szkolnego i wpisanych do wykazów MENiS - aby był dopuszczony do użytku w danej szkole (przedszkolu) i włączony do szkolnego zestawu programów nauczania (czyli do realizacji w danej szkole) musi uzyskać:

Programy autorskie, o których mowa powyżej, dopuszcza do użytku w danej szkole i włącza do szkolnego zestawu programów dyrektor szkoły, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej i rady szkoły, a jeżeli nie została ona powołana - opinii rady rodziców lub innego przedstawicielstwa rodziców.

Treść kształcenia - to materiał nauczania, zmiany jakie mają zajść w uczniu i czynności wykonywane na materialne nauczanie, dzięki którym zmiana zajdzie.

0x01 graphic
0x01 graphic

Treść kształcenia

 

Wg Kupisiewicza:

Na treść kształcenia składa się całokształt podstawowych umiejętności i wiadomości dziedziny nauki, techniki, kultury, sztuki, praktyki przewidzianego do opanowania przez uczniów podczas ich pobytu w szkole.

 

Wg Bruner'a:

Treść nauczania - to zasób wiedzy ustrukturyzowanej tak, aby wiedza charakteryzowała się właściwością upraszczania informacji, tworzenia nowych twierdzeń oraz rozszerzania operatywności danego zasobu wiedzy ucznia o określonych zdolnościach w określonej sytuacji.

 

W każdej treści, zespole wiadomości znajdują się takie, których opanowanie pozwoli skuteczniej i w większym zakresie korzystać z myślenia produktywnego. Takie wiadomości należy znajdować i opanować dzięki metodzie problemowej. Wiadomości należy:

 

 

Układ treści w programie:

 

Liniowy

 

Koncentryczny

 

Spiralny

Operacjonalizacja celów kształcenia

Dodany przez: pukas

0 komentarzy

Cele kształcenia - zamierzone właściwości uczniów pod względem emocjonalno - motywacyjnym i poznawczym.

Operacyjność - możliwość porównania opisu z rzeczywistymi osiągnięciami uczniów.

Cele:

OGÓLNE - wskazują kierunki dążenia ucznia.

Zalety:

jest bogate znaczeniowo

akcentuje ważne wartości społeczne

jest perswazyjne (trudno zaprzeczyć takim celom, a nawet zgłosić wątpliwości)

jest zwięzłe (wystarcza kilka słów, a reszta to już własna wiedza i wyobraźnia)

Wady:

wieloznaczność, nieokreśloność

założenia idealizujące

deklaratywność (trudno przełożyć na konkretne działania, niewiele z nich wynika)

niejasny adresat (czy cel dotyczy ucznia czy nauczyciela)

OPERACYJNE - stanowią opis wyników, jakie mają być uzyskane. Opis ten powinien być na tyle dokładny, aby umożliwić rozpoznanie czy cel został osiągnięty, a przynajmniej określenie sposobu sprawdzenia wyniku.

Zalety:

jest jednoznaczne

wskazuje sposób zademonstrowania, iż cel został osiągnięty

odnosi się wprost do ucznia (uczeń ma wybrać dziedzinę, uzyskać materiał, przedstawić go)

mobilizuje ucznia i nauczyciela (cel jasny, konkretny i uznany motywuje dwie strony do wysiłku)

Wady:

względne ubóstwo znaczenia (schematyzm interpretacji celu - ocena jednoznaczności)

rozłączenie poznania i motywacji

poszatkowanie przedmiotu (gdy cele stają się bardzo szczegółowe obraz całości blednie)

pracochłonność (zbudowanie zbiorów celów operacyjnych jest trudniejsze niż pojedynczego celu ogólnego)

Błędy operacjonalizacji:

Zbytnie rozdrabnianie celu.

Preferowanie celów poznawczych.

Zapominanie o celu ogólnym.

Zamknięcie zbioru celów operacyjnych.

Zaniedbanie osiągania celów operacyjnych.

Operacjonalizacja celów kształcenia - przykład:

Uczeń (podmiot działań - kto?)

Uczeń wymienia (czynność - co robi?)

Uczeń wymienia przyczyny wybuchu II wojny światowej (przedmiot działań - co?)

Uczeń na podstawie tekstu źródłowego wymieni przyczyny wybuchu II wojny światowej (warunki działania, źródła, wyposażenie - jak? gdzie?)

Uczeń wymienia trzy najistotniejsze przyczyny wybuchu II wojny światowej wskazane w tekście źródłowym (kryteria działania, jakość, sprawność - ile? kiedy? Jakie?)

Cele składowe nieoperacyjne:

(zapoznanie, kształtowanie, wykazanie)

Zapoznanie uczniów ze stanami skupienia - ze stanem ciekłym.

Cele szczegółowe:

Zapoznanie uczniów z możliwościami wykorzystania stanu ciekłego H2O w przyrodzie i życiu.

Zapoznanie uczniów z procesami fizycznymi związanymi ze zmianami stanu skupienia H2O.

Wykazanie różnic między stanem ciekłym a innymi stanami skupienia H2O.

Operacjonalizowanie celów szczegółowych:

Uczeń wymienia 5 sposobów na wykorzystanie stanu ciekłego H2O w zyciu na podstawie własnych doświadczeń.

Uczeń opisuje znaczenie stanu ciekłego dla środowiska.

Uczeń wymienia 3 właściwości fizyczne stanu ciekłego H2O.

Uczeń rysuje schemat obiegu wody w przyrodzie z zaznaczeniem miejsc zmiany stanu skupienia H2O na ciekły

Uczeń wykonuje doświadczenie zmiany stanu lotnego H2O na ciekły.

Metoda kształcenia - jest to wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności nauczycieli i uczniów, realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian w osobowości uczniów.

Termin „metoda” pochodzi od greckiego słowa „methodos”, co znaczy badanie, sposób badania, droga dochodzenia do prawdy.

O wartości metody kształcenia decyduje charakter czynności nauczycieli i uczniów oraz środków dydaktycznych wspierających lub zastępujących niektóre czynności. Wartość metody zależy zwłaszcza od tego, czy i w jakim stopniu wywołuje ona poznawczą, emocjonalną i praktyczną aktywność samych uczniów, tak niezbędną w badaniu rzeczywistości i oddziaływaniu na nią.

Rozwój metod kształcenia:

Mimo wielkich osiągnięć Komeńskiego, Pestalozziego i pedagogiki reform - metody słowne panowały nadal w nauczaniu. Rozpatrywanie metod ze względu na ich stronę słowną pozwoliło więc dzielić metody na:

metody erotematyczne - określano jako poszukujące lub pytające, obejmowały

- metodę katechetyczną

- metodę heurystyczną

metody akroamatyczne - wykładowe lub podające, zalicza się tutaj:

- opis

- opowiadanie

- wykład

Klasyfikacja metod nauczania wg N. H. Wierzilina:

TREŚĆ

METODY

Słowne

Oglądowe

Praktyczne

Źródło wiedzy

Słowo

Obiekt oglądany

Zajęcie praktyczne

Nauczyciel przekazuje wiadomość

Słowem

Pokazem

Instruktażem

Uczeń przyswaja wiadomość

Słuchając

Obserwując

Pracując

Metody oparte na słowie:

Metody oglądowe:

Metody oparte na działaniu praktycznym:

Typologia metod kształcenia:

Można wyodrębnić cztery grupy metod kształcenia, to jest nauczania - uczenia się. W każdej z tych grup występują zróżnicowane i bogate czynności nauczyciela i jego uczniów. Cechą specyficzną jest jednakże w każdej z nich swoista przewaga pewnego rodzaju aktywności nad innymi, z czego wynika, że podział ten nie ma charakteru rozłącznego. Są to:

Typologia metod wg Okonia:

Metody asymilacji wiedzy:

Pogadanka - polega na rozmowie nauczyciela z uczniem. Gdy w zwykłej rozmowie stawiamy komuś pytanie, zazwyczaj nie znamy odpowiedzi. W pogadance natomiast nauczyciel z reguły zna odpowiedzi na wszystkie zadawane uczniom pytania. Ze względu na rolę dydaktyczną, jaką może spełniać ta metoda wyróżnia się następujące jej zastosowanie:

- Pogadanka wstępna - ma przygotować uczniów do pracy. Z jednej strony celem jej jest wytworzenie u uczniów stanu gotowości do poznania czegoś nowego. Z drugiej strony celem pogadanki jest zorganizowanie klasy do nowej pracy.

- Pogadanka przedstawiająca nowe wiadomości - ma postać rozmowy, w której chodzi o takie zaktywizowanie uczniów, aby nowe treści, przekazywane im przez nauczyciela zostały przez wszystkich zrozumiane.

- Pogadanka utrwalająca - polega na operowaniu materiałem przyswojonym uprzednio, lecz wymagającym konfrontacji ze sobą oraz zintegrowania w ramach jakichś większych całości. Myślenie polega tu na dochodzeniu do szerszych uogólnień.

Dyskusja - polega na wymianie zdań między nauczycielem i uczniami lub tylko między uczniami, przy czym zdania te odbijają poglądy własne uczestników lub odwołują się do poglądów innych osób. Można wyróżnić kilka odmian dyskusji:

- Dyskusja rozwijająca się w toku wspólnego rozwiązywania problemu; jedną z jej cech jest spontaniczność

- dyskusja ukierunkowana na kształtowanie przekonań młodzieży

- dyskusja, której celem jest uzupełnienie własnej wiedzy przez uczniów

Wykład - polega na bezpośrednim lub pośrednim przekazywaniu wiadomości jakiemuś audytorium. Aktywne uczestniczenie w wykładzie wymaga dużego wysiłku i znacznej dojrzałości umysłowej młodzieży. Od wykładowców wymaga się, aby opanowali sztukę wykładania, a więc - aby poza kompetencją merytoryczną, wiązali treść wykładu z życiem, dobierali trafne i interesujące przykłady, starannie się wysławiali. Logicznie budowali cały wykład i systematycznie przedstawiali jego treść. Wyróżnia się typy wykładu:

- wykład konwencjonalny - w którym treść jest bezpośrednio przekazywana przez nauczyciela w gotowej do zapamiętania postaci

- wykład problemowy - jest ilustracją jakiegoś problemu naukowego albo praktycznego

- wykład konwersatoryjny - polega na przelataniu fragmentów mówionych wykładu z wypowiedziami słuchaczy lub z wykonywaniem przez nich odpowiednich zadań teoretycznych lub praktycznych

Opis - jest najprostszym sposobem zaznajamiania uczniów z nieznanymi im bliżej osobami, rzeczami, zjawiskami przyrody, krajobrazami geograficznymi, wydarzeniami historycznymi.

Opowiadanie - polega na przedstawieniu jakiejś akcji - rzeczywistej lub fikcyjnej, która przebiega w określonym czasie.

Praca z książką - źródłem wiedzy dla uczniów może być też słowo drukowane. Przyswojenie tych metod opiera się przede wszystkim na opanowaniu sposobów posługiwania się książką oraz wykorzystywania środków masowych, np. czasopism ogólnych i specjalistycznych, radia, telewizji itp. Samodzielne posługiwanie się przez uczniów książką i czasopismem występuje we wszelkim nauczaniu. Można wymienić kilka najczęściej stosowanych sposobów tej pracy:

- uczenie się z podręcznika - to sposób stosowany przez ogół nauczycieli. U uczniów ważne jest przyzwyczajenie do wyodrębniania informacji najważniejszych

- sporządzenie notatek - jest korzystniejsze wtedy, gdy ma miejsce przy powtórnym czytaniu tekstu.

- posługiwanie się lekturą uzupełniającą

Metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy:

Umożliwiają funkcjonowanie wiedzy biernej przekształcając ją w wiedzę czynną.

Sprzyjają wykrywaniu nowych wiadomości i stosowaniu ich w praktyce.

Klasyczna metoda problemowa - uwzględnia się w niej cztery istotne momenty. Obejmują one:

- wytwarzanie sytuacji problemowej

- formułowanie problemów i pomysłów ich rozwiązywania

- weryfikację pomysłów rozwiązania

- porządkowanie i stosowanie uzyskanych wyników w nowych zadaniach o charakterze praktycznym lub teoretycznym

Cechą charakterystyczną tej metody jest swoista dominacja uczenia się nad nauczaniem. Metoda ta, jak wszystkie metody problemowe wymaga wysokiego kunsztu nauczycielskiego. Z jednej strony chodzi ty o znajomość nauczanych treści, a z drugiej o umiejętność zainteresowania uczniów problemem.

Metoda przypadków - jest stosunkowo prosta. Polega na rozpatrzeniu przez niewielką grupę uczniów jakiegoś przypadku i rozwiązaniu jakichś trudności w celu wyjaśnienia tego przypadku. Po otrzymaniu opisu wraz z kilkoma pytaniami, na które trzeba odpowiedzieć, uczestnicy w ciągu kilku minut formułują pytania dotyczące tego przypadku, a nauczyciel udziela odpowiedzi na pytania. Samo rozwiązanie nie zawsze musi być pewne. Dość często dochodzi do przyjęcia kilku możliwych rozwiązań, wówczas jednak uczniowie mogą domagać się wyjaśnienia, jak rzeczywiście przedstawia się to rozwiązanie.

Metoda sytuacyjna - zbliżona do metody przypadków. Polega na wprowadzeniu uczniów w jakąś złożoną sytuację, za której takim lub innym rozwiązaniem przemawiają jakieś racje „za” i „przeciw”. Zadaniem uczniów jest zrozumieć tę sytuację oraz podjąć decyzję w sprawie jej rozwiązania, a następnie przewiedzieć skutki tej decyzji oraz innych ewentualnych decyzji. Trudna w realizacji - wymaga przygotowania opisów, tablic, schematów itp.

Giełda pomysłów - nosi też nazwę „burzy mózgów”. Polega na zespołowym wytwarzaniu pomysłów rozwiązania jakiegoś zadania, przy czym chodzi w niej o to, aby zespół rozwiązujący to zadanie wynalazł jak najwięcej pomysłów nowych, niekiedy najbardziej zaskakujących, co stwarza atmosferę swobody i współzawodnictwa. Dopiero po zebraniu wszystkich pomysłów poddaje się je ocenie.

Mikronauczanie - to metoda twórczego ucznie się złożonych czynności praktycznych, np. U kandydatów na nauczycieli. Stosuje się ją w małych, kilkuosobowych grupach, które najpierw obserwują odpowiednio wybrany fragment lekcji szkolnej, trwający 5-20 min., a następnie dokonują grupowej analizy i oceny tego fragmentu, aby z kolei jeden z członków grupy mógł przeprowadzić go z nowymi grupami uczniów, już w ulepszonej wersji.

Gry dydaktyczne - mają wiele odmian. Ich wspólną cechę stanowi obecność pierwiastka zabawy, w każdej z nich:

- Zabawa - jest działaniem wykonywanym dla przyjemności, którą sama sprawia; stanowi więc, właśnie przez to, czynnik pożądany w toku uczenia się.

- Gra - jest taką odmianą zabawy, która polega na przestrzeganiu dokładnie sprecyzowanych reguł. Przyzwyczajając się do respektowania reguł gra spełnia ważne funkcje kształcąco - wychowujące: służy procesowi poznania, uczy poszanowania przyjętych norm, przyzwyczaja zarówno do wygrywania jaki i przegrywania.

- Zabawy inscenizacyjne - zwane tez metodą inscenizacji. Polegają na graniu roli w sytuacji fikcyjnej. Inscenizacje o charakterze realnym nadają się do odtwarzania wydarzeń historycznych, biografii sławnych ludzi itp. Inscenizacje o zabarwieniu fikcyjnym stosuje się do odtwarzania bajek, legend, utworów literackich, scen z życia. Te zabawy mają również działanie terapeutyczne, które polega na tym, aby jakiś stan zachowań (uczuć, postaw), który jest w uczniach, doprowadzić poprzez podmiotowe ich działania do stanu, który jest pożądany.

- Gry symulacyjne - polegają na odtwarzaniu bardziej złożonych sytuacji problemowych, wymagających samodzielnego rozwiązania.

Metody waloryzacyjne:

Znamionuje wielkie bogactwo odmian, zależnie bowiem od rodzaju wartości zmienia się sposób ich eksponowania i wpływania na takie składniki osobowości, jak uczucia, a szczególnie uczucia wyższe, przekonania światopoglądowe, postawy, system wartości i charakter.

Metody impresyjne - sprowadzają się do organizowania uczestnictwa dzieci i młodzieży czy dorosłych w odpowiednio eksponowanych wartościach: społecznych, moralnych, estetycznych, naukowych. Metoda polega na wywołaniu takich czynności uczniów, jak:

- zdobywanie informacji o dziele eksponowanym i jego twórcy

- pełne skupienia uczestnictwo w toku ekspozycji dzieła

- stosowna forma aktywności własnej uczestników, wyrażająca główną ideę dzieła

- konfrontacja tej idei z zasadami postępowania uczestników i ewentualne wyprowadzenie wniosków praktycznych co do ich własnych postaw i własnego postępowania.

Metody ekspresyjne - polegają na stwarzaniu sytuacji, w których uczestnicy sami wytwarzają lub odtwarzają dane wartości, wyrażając niejako siebie, a zarazem je przeżywając, np. czynny udział uczniów w przedstawieniu szkolnym w roli aktorów, scenografów, reżyserów itp. W tych i innych formach eksponowania wartości łatwiej niż w innych warunkach następuje utożsamianie si e uczestników z wartościami zasługującymi na wybór lub odrzucenie wartości na to nie zasługujących.

Metody praktyczne:

Decydują o wpływie człowieka na rzeczywistość. Wpływ ten wywiera człowiek przede wszystkim przez swoją pracę jako działalność skierowaną na rzeczy i ludzi z zamiarem dokonania w nich przewidywanych zmian. Zmieniając rzeczywistość w sposób rozumny, a więc wykorzystując posiadaną przez siebie wiedzę i kierując się wartościowymi celami, człowiek jednocześnie zmienia się sam, kształtuje swoją świadomość, przekonania i postawy, swój stosunek do pracy itp.

Metody ćwiczebne - mają na celu usprawnienie uczniów do udziału w realnych zadaniach twórczych. Podstawę metody stanowi ćwiczenie, które jest wielokrotnym wykonywaniem jakiejś czynności dla nabycia wprawy i uzyskania coraz wyższej sprawności w działaniach umysłowych i praktycznych.

Metody realizacji zadań wytwórczych - mogą one polegać na kierowaniu zajęciami, w czasie których uczniowie wykonują prace użytkowe z drewna, szkła, metalu czy mas plastycznych itp. Prace przebiegają według pewnego toku. Podstawowe ogniwa toku to:

- uświadomienie sobie przez uczniów - często przy pomocy nauczyciela - celu, warunków i środków oraz efektu końcowego realizacji danego zadania.

- opracowanie modeli (rysunków) prac, które mają być wykonane oraz harmonogram czynności.

- przygotowanie materiałów i narzędzi - na podstawie odpowiednich informacji o nich.

- wykonywanie prac

- samokontrola i kontrola wykonywanych prac, ich indywidualna i ewentualnie zbiorowa ocena.

Metody oparte na działalności praktycznej uczniów - ułatwiają uczniom bezpośrednie poznanie rzeczywistości. Ważne jest tu też słowo. Chodzi tu o kształcenie umiejętności. Dotyczą nie tylko sfery motoryczno - ruchowej, ale tez intelektu:

- zajęcia praktyczne

- metoda laboratoryjna

    Problem oceniania osiągnięć uczniów należy do najbardziej złożonych i dyskusyjnych zagadnień.

      Najwięcej trudności sprawia nauczycielom ocenianie uczniów na etapie edukacji wczesnoszkolnej. Do niedawna powszechnie stosowana ocena cyfrowa nie sprawdziła się w szkolnej rzeczywistości, bowiem nie oddawała ona w dostateczny sposób faktycznego, pełnego stanu wiadomości edukacyjnych i umiejętności ucznia, jego zachowań oraz nie informowała rzetelnie o poziomie jego rozwoju. Nie spełniała zatem w sposób optymalny żadnej ze swoich funkcji.

      Wprowadzona do polskich szkół ocena opisowa, choć z pozoru wydaje się spełniać wszelkie postawione jej warunki, to wciąż jeszcze budzi wiele kontrowersji. W związku z reformą polskiej oświaty przeprowadza się szereg różnorodnych badań mających na celu ustalenie, jak ocena ta sprawdza się w praktyce szkolnej i jak jest odbierana. Wyniki tych badań w dalszym ciągu nie są jednoznaczne, mimo że zarówno uczniowie, nauczyciele jaki i rodzice zaczynają doceniać zalety oceny opisowej.

      Ocenianie jest „czynnością bardzo złożoną, trudną dla samego nauczyciela, a dla rodzica często kontrowersyjną”. Konieczne jest uwzględnienie w ocenianiu aspektów obiektywizmu, sprawiedliwości. Wieloznaczne się również okazuje samo pojęcie oceny. Wszystko to wywołuje dodatkowo wiele emocji i dyskusji.

      Do obowiązków zawodowych nauczyciela należy kontrolowanie i ocenianie. Każdy zatem nauczyciel tego dokonuje, niezależnie od tego, czy jest przekonany o konieczności istnienia systemu oceniania, czy nie. Sposób zaś, w jaki to czyni, ma długotrwałe konsekwencje.

      System oceniania - jak podaje A. Komorowska - Zielony- „składa się z dwóch podstawowych elementów: kontroli i oceny. W literaturze możemy spotkać różne określenia systemu oceniania i jego elementów”.

      Wielka encyklopedia powszechna wyjaśnia kontrolę „jako porównanie wykonania z wyznaczeniami, stanu faktycznego ze stanem wymaganym. Służą temu wcześniej przygotowane normy lub plany, a sama część kontroli może występować w formie inspekcji, rewizji, weryfikacji lub innych podobnych czynności” .

      Podobne rozumienie tego pojęcia można znaleźć w Słowniku języka polskiego pod redakcją W. Doroszewskiego, według którego kontrola to „sprawozdanie, przegląd czego, skrupulatne badanie, rozpatrywanie czego, dochodzenie czego, wnikanie w co, nadzór nad czym, kim, wgląd w co”.

      Przytoczone definicje wykazują, że kontrola nie tylko spełnia zadanie sprawdzenia, ale przede wszystkim daje przegląd sprawy, ułatwia nadzór, zapewnia porównanie zamierzonych rezultatów z faktycznymi osiągnięciami. J. Półturzycki jest zdania, że „to encyklopedyczne i leksykograficzne znaczenie terminu pozwala rozszerzyć zakres poszukiwań i propozycji na całość procesu kształcenia, a nie odnosić kwestii kontroli tylko do jej fazy końcowej” .

      B. Nawroczyński stwierdza, że „kontrola jest istotnym elementem nauczania i bez niej proces ten ulega dezintegracji, przekształca się w mówienie i dobrowolne słuchanie” .

      Potrzeba i konieczność kontroli pracy ucznia znajduje pedagogiczne uzasadnienie wynikające - jak stwierdza R. Więckowski - z samej istoty kształcenia, które traktowane jest jako świadoma, planowana, celowa działalność. Dlatego też, aby mieć pewność, że działalność ta przebiega zgodnie z obranym celem, szczególnie w pracy z dzieckiem w klasach I - III powinna podlegać systematycznemu sprawdzaniu.

      Materiały uzyskane w toku kontroli służą do ustalenia oceny i opinii. Na ich podstawie dokonuje się porównania działania - jego organizację, plan, metody - z pewnym wzorcem tego działania oraz osiągniętych wyników z zamierzonym celem. „Rezultaty tegoż porównania ujmujemy w formę słowną lub liczbową, co właśnie nazywamy oceną”. Lista zarzutów pod adresem stopni szkolnych jest bardzo długa. Dla zwięzłości posłużę się zestawieniem dokonanym przez jednego z amerykańskich pedagogów:

Stopnie nie mają głębszego sensu:
Ocenianie przebiega zgoła inaczej w różnych szkołach i u różnych nauczycieli.
Wiele szkół nie dba o politykę ocen.
Pojedynczy symbol w żaden sposób nie może dokładnie przedstawić złożonych osiągnięć pedagogicznych.
Nauczyciele często oceniają przypadkowo i niedbale.

      Stopnie są często stosowane jako kary lub środki dyscyplinujące, a niejako właściwe miary osiągnięć.
Stopnie są pedagogicznie błahe:
Stopnie są tylko symbolami.
Najważniejsze wyniki są nieuchwytne , nie można ich więc ani wycenić, ani ustopniować.
Ocena nauczyciela jest mniej ważna dla ucznia niż jego własna samoocena.
Stopnie nie pozwalają poprawnie przewidzieć późniejszych osiągnięć.
Powinno się oceniać szkoły, a nie uczniów.

      Wymagania na oceny muszą być opracowane w oparciu o przyjęty w szkole system oceniania. W ocenianiu bieżącym „możliwe są pewne odmienności wynikające zarówno ze specyfiki przedmiotu, indywidualnych koncepcji dydaktycznych danego nauczyciela, jak i potrzeb danego oddziału, pod warunkiem przestrzegania ogólnych przepisów rozporządzenia”. Opisowy stopień ze wszystkich przedmiotów nauczania powinien uwzględniać rzeczywisty poziom wiedzy uczniów, umiejętności, ich wysiłek, postępy lub braki i trudności w przyswajaniu wiedzy:

I Pisanie:

II Czytanie:

III Mówienie:

IV Liczenie:

V Sprawność manualna i ruchowa:

      Dobre ocenianie ma bezpośredni wpływ na wdrażanie dziecka do samooceny i samokontroli. W życiu każdego człowieka refleksja nad własnym działaniem spełnia ważną rolę, bowiem przyczynia się ona do rozwijania i doskonalenia różnych umiejętności, a także do zmiany własnych zachowań i postaw.

      Na szczeblu edukacji wczesnoszkolnej rozpoczyna się dopiero proces wdrażania do samokontroli i samooceniania. Planując zajęcia, należy przewidzieć sytuacje, w których dzieci będą miały okazję do dokonywania tychże procesów. Ułatwieniem z pewnością staną się jasno sprecyzowane kryteria. Przed przystąpieniem do realizacji zadań uczniowie muszą być świadomi kryteriów oceny. Początkowo ustala je sam nauczyciel, następnie włącza w to wychowanków. Umiejętność ustalania kryteriów i odniesienia ich do realizowanych zadań stanowi gwarancję właściwie dokonanej samooceny. Taka samoocena zaś wyrabia krytycyzm wobec siebie, wobec własnych działań, zachowań oraz postaw i staje się stymulatorem osobistego rozwoju.

      Dobre ocenianie musi zatem spełniać określone warunki sprzyjające rozwojowi ucznia:

      K. Rau twierdzi, iż „oceny wyrażone cyframi nie są w stanie spełnić wszystkich warunków dobrego oceniania, a niekiedy nawet są ich zaprzeczeniem. Nie spełniają także przypisywanych im funkcji: informacyjnej, korekcyjnej i motywacyjnej”.

      Uczeń powinien mieć pewność, że w toku uczenia się ma prawo do popełniania błędów, za które nie może być karany złą oceną. Równocześnie posiada on prawo do rzetelnej informacji, z której jasno wynika, co zrobił dobrze, co źle, a co musi zmienić, żeby było lepiej. Taka informacja wywołuje motywacje do dalszego wysiłku w celu dokonania korekty poprzez kolejne działania.

System klasowo - lekcyjny - występuje podział na według wieku na poszczególne klasy, realizacja programu nauczania ma miejsce podczas lekcji, programy składają się z poszczególnych działów, a te z tematów, do zalet tego systemu zalicza się jego prostą strukturę organizacyjną, łatwość oraz ekonomiczność administrowania, sprzyjanie upowszechnianiu oświaty; do jego wad zaliczyć należy zbyt małą uwagę na różnicach indywidualnych uczniów, sztywność organizacyjną oraz zbyt duży nacisk na dyplomy zamiast na wszechstronny rozwój uczniów

Wyróżnionym tokom kształcenia przyporządkować można następujące typy lekcji:

  1. lekcja podająca, zakłada następujące fazy:

Ponadto, można wyróżnić następujące podtypy lekcji podającej: