Istota talentu twórczego
Ściśle związana z twórczością, a także często używana zamiennie z tym pojęciem jest kreatywność, czyli cecha indywidualna wyrażająca się w zdolności do wytwarzania nowych pomysłów. Natomiast zbiór cech indywidualnych, dzięki którym człowiek jest w stanie tworzyć wartościowe dzieła nazywamy talentem twórczym, w skład którego wchodzą:
zdolności poznawcze;
cechy motywacyjne;
konkretne umiejętności.
W skład każdego z elementów triady wchodzi kilka cech, z których co najmniej jedna musi być wysoce rozwinięta, aby talent twórczy mógł się ujawnić .
Zdolności twórcze obejmują takie operacje intelektualne jak:
- dostrzeganie podobieństw;
- kojarzenie odległych idei i faktów;
- łatwość rozumienia i użycia metafory;
- dokonywanie dalekosiężnych przekształceń .
Jednak o talencie twórczym w zakresie zdolnościowym możemy mówić dopiero wtedy, gdy mamy do czynienia z ponadprzeciętnym poziomem kompetencji w obszarze wymienionych operacji intelektualnych, przy odpowiednim odniesieniu się do danej grupy wiekowej i danego kręgu kulturowego .
W skład motywacyjnej strony talentu twórczego wchodzi m.in. „motywacja immanentna, czyli motywacja skłaniająca człowieka do zajmowania się jakąś czynnością dla niej samej, a nie ze względu na spodziewaną nagrodę czy dla uniknięcia kary; również nie dla osiągnięcia pewnych satysfakcji psychicznych, takich jak ambicja, chęć sprawdzenia siebie, czy wykazania własnej wyższości nad innymi” . Oznacza to, że człowiek widzi sens i przyjemność w samej czynności, która nie jest środkiem do osiągnięcia jakiegoś celu, lecz celem samym w sobie. Oprócz motywacji immanentnej, innym motywem twórczym jest, wymieniana przez H. Jaoui, potrzeba naprawiania i ulepszania rzeczywistości . Wprawdzie każdy rodzaj motywacji jest wstanie wyzwolić twórcze działanie, skłonić człowieka do twórczości, jednak motywy immanentne oraz potrzeba naprawiania są w tym zakresie skuteczniejsze od innych, zatem można także powiedzieć, że częściej niż inne występują u osób wybitnie twórczych .
Trzeci aspekt talentu twórczego obejmuje umiejętności, przede wszystkim te związane z dziedziną twórczości i warsztatem twórcy, np. mieszanie farb przez malarza, a także umiejętność rozpoznawania przeszkód dla twórczości wraz z umiejętnością ich pokonywania, co wydaje się niezbędnym warunkiem tworzenia, gdyż właśnie brak tych umiejętności powoduje zanik twórczości u osób dysponujących zarówno rozwiniętymi zdolnościami twórczymi, jak i pożądanymi motywacjami .
Jak wynika z powyższego, E. Nęcka proponuje, aby talent twórczy, podobnie jak pojęcie twórczości rozpatrywać jako triadę, w tym wypadku: zdolności poznawczych, cech motywacyjnych oraz konkretnych umiejętności, co z pewnością daje nam dużo jaśniejszy i pełniejszy obraz samego zagadnienia talentu twórczego.
E. Nęcka, Twórczość, w: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 2, Gdańsk 2004, s. 784.
E. Nęcka, Trop… op. cit., s. 22.
Tamże.
Tamże.
Tamże, s. 23.
Tamże.
Tamże, s. 24.