Twórcza resocjalizacja:

Twórcza resocjalizacja - kreatywna działalność resocjalizacyjna prowadzona za pomocą opracowanych metod kulturo technicznych i metod wspomagających. Głównym celem praktycznych zabiegów twórczej resocjalizacji jest przemiana tożsamości indywidualnej i społecznej nieprzystosowanej społecznie młodzieży przez wychowawcze stymulowanie rozwoju i struktur poznawczych i twórczych oraz wyposażenie jej w nowe indywidualne i społeczne kompetencje. Zabiegi te, przybierające metodyczna postać pracy teatralnej, sportowej, doświadczeń dramowych, plastycznych czy muzycznych, mogą wykreować odmienne parametry osobowe młodego człowieka. Pomóc wyposażyć go w nowe umiejętności, umożliwiające mu nawiązanie poprawnych kontaktów międzyludzkich.

*Osiągnięcie tego celu jest możliwe nie tylko przez zmianę czy korektę jego dotychczasowych dewiacyjnych zachowań i postaw, lecz przede wszystkim przez jego wewnętrzny rozwój. Rozwój należy rozumieć, ale jako odkrycie i rozwijanie jego potencjałów i talentów.

2. Pojęcie twórczej resocjalizacji wiąże się z jednej strony z heurystyką, czyli interdyscyplinarną nauką zajmującą się metodologią twórczości, z drugiej zaś strony z pedagogiką resocjalizacyjną. Oznacza to, że twórca resocjalizacja czerpie swoje przesłanki teoretyczne zarówno z heurystycznych teorii dotyczących twórczych metod rozwiązywania problemów, jak i z licznych koncepcji kryminologicznych, socjologicznych, psychologicznych i pedagogicznych określających teoretyczne postawy procesów resocjalizacji. Tak więc mamy do czynienia z oglądem rzeczywistości resocjalizacyjnej z metodologicznej perspektywy twórczego, wewnętrznego i społecznego kreowania osób nieprzystosowanych społecznie, w miejsce perspektywy korygowania i usprawniania ich zaburzonych funkcji i struktur osobowych.

*Koncepcja twórczej resocjalizacji traktuje młodego, niedostosowanego społecznie człowieka w kategoriach kreatywnej zmiany. W konsekwencji zmiana ta może prowadzić do uzyskania nowych kompetencji i umiejętności społecznych oraz wykreowania nowych tożsamości - indywidualnej i społecznej - młodych ludzi. Wychowankowie przez to uwierzyli sami w siebie oraz w innych. Tożsamość przestępcy - efekt jego doświadczeń socjalizacyjnych oraz braku możliwości rozwojowych. To utrwalony i realizowany negatywny sposób myślenia o sobie samym i własnych priorytetach.

3.Refleksje wokół twórczej resocjalizacji:

Twórcza resocjalizacja w swoim założeniu przeciwstawia się postmodernistycznemu myśleniu, degradującemu człowieka i jego wytwory. Przeciwnie, pokazuje, ze u podstaw odnowy idei człowieka leży nadzieja, że w każdej fazie swego życia, w sprzyjających warunkach, jest on zdolny i skłonny przeobrażać się na korzyść. Uczestnictwo człowieka w kulturze daje mu poczucie spełnienia twórcy lub odtwórcy. Być twórcą to znaczy wykraczać po za to co jest tu i teraz, przekraczać granice samego siebie, w swej niesprawności, nieprzystosowaniu czy społecznej marginalizacji.
Tworzyć to też współdziałać w tworzeniu siebie. Siebie lepszego, mądrzejszego, dojrzalszego. Tworzyć to znaczy też kreować innych, wspierać ich w przekraczaniu barier nie mocy i rozpaczy. Klasyczne formy oddziaływania dla nieletnich w środowiskach instytucjonalnych okazuje się nie efektywne, dlatego tez należy poszukiwać nowych dróg, które powinny być atrakcyjne i niezbyt skomplikowane.

4. Cele twórczej resocjalizacji:

Jej głównym celem jest doprowadzenie do powstania i pomyślnego zakończenia dwóch procesów:

1) wzbudzenie rozwoju strukturalnych czynników procesów twórczych i poznawczych nieprzystosowanych społecznie jednostek

2) zmiany ich wizerunku społecznego

Działania te maja w konsekwencji doprowadzić do wychowawczego wymodelowania parametrów tożsamości, odmiennych od tych, które mają osoby nieprzystosowane społecznie.

5. Metody twórczej resocjalizacji:

a) Metoda Teatru Resocjalizacyjnego:

„Jednym z takich miejsc, gdzie człowiek może poszukiwać wielowymiarowych samorealizacji i jednocześnie pomagać w ich odszukiwaniu innym, jest teatr. Tam można doświadczyć różnych, nawet skrajnych emocji bezpiecznie dla siebie i innych. Tam można stać się zupełnie kimś innym, kim by się chciało być lub kimś znienawidzonym. W teatrze to, co nie możliwe lub bardzo trudne realnie, staje się naszym udziałem. Teatr jest miejscem magicznym w całym tego słowa znaczeniu”. ( M. Konopczyński)

Metoda ta polega na takiej reorganizacji sposobów poznawania, rozumienia i doświadczenia świata, że w wyniku gry, uczestnictwa w spektaklu, wychowanek dociera do własnej struktury psychicznej. Uczestnik przeżywa prawdę o sobie, rozumie ją, poznaje, nabiera pewności, uzyskuje wewnętrzną harmonię i ład oraz w relacji z innymi osobami dostarcza dobra, uczy się szacunku dla innych, otwartości, sprawiedliwości, pojednania i wybaczenia. Resocjalizacja przez wielomiesięczną grę, odtwarzanie ról i ich tworzenie w różnych wymiarach życia społecznego, daje niepowtarzalne szanse, których nie proponują tradycyjne metody. Koncepcja ta oparta jest na czterech podstawowych przesłankach. Po pierwsze sięga do źródeł psychologii i pedagogiki twórczości, które zakładają, że w każdym nieprzystosowanym społecznie młodym człowieku drzemią pierwiastki twórcze, potencjały. Ich uaktywnienie i wydobycie, z jednej strony, uatrakcyjnia go społecznie, z drugiej zaś pomaga mu rozwiązać sytuacje problemowe. Tworzą się w ten sposób jego parametry tożsamości społecznej. Po drugie, podstawą oddziaływań są teoretyczne założenia twórczej resocjalizacji wraz z całym jej aparatem pojęciowo - metodycznym. Po trzecie teatr resocjalizacyjny oparty jest na koncepcji teatru sensu stricte, która zakłada wzajemny twórczy wpływ na siebie „świata aktorów” i „świata widzów”. Po czwarte efektem działalności teatralnej mają być wykreowane osobowe kompetencje indywidualne i społeczne wychowanków-uczestników przedsięwzięcia. Istotna rolą koncepcji teatru resocjalizacyjnego pełnią: autoprezentacje, słowo, wyobrażenia, emocje, motywacja, percepcja, myślenie, pamięć. Podstawy oddziaływań oparte są o kanony teorii dramy, psychodramy, socjodramy, choć żadna z tych metod nie występuje w czystej formie, a jej elementy stanowią wyłącznie uzupełnienie formuły teatru resocjalizacyjnego.

b) Metoda Resocjalizacyjna przez Sport: koncepcja ta nastawiona jest na kreowanie określonych kompetencji osobowych i w ten sposób współtworzenia parametrów tożsamości wychowanków. Metoda resocjalizacji przez sport umożliwia wychowankom pełnienie odmiennych od dotychczasowych ról społecznych. Role te maja wszelkie cechy aktywnej i kulturowo akceptowanej formy wyrażania samego siebie przez prezentowanie społecznie swoich atutów i kompetencji. Prezentowana metoda szczególnie mobilizuje i aktywizuje chłopców-wychowanków. Jej atutem jest, z jednej strony w miarę powszechna w dzisiejszych czasach dostępność do bazy sportowej, z drugiej zaś duża popularność sportu wśród nieletnich. Dlatego może być interesującą alternatywa resocjalizacyjną, możliwą do realizowania zarówno w warunkach instytucji wychowawczych, jak i w warunkach środowiska otwartego.

* Nie jest dla nas zaskoczeniem, kiedy młodzi ludzie osiągają sukcesy artystyczne czy sportowe. Oczekujemy tych sukcesów od swoich dzieci czy kuzynów. Chcemy podziwiać ich występy bez względu na ich poziom czy rangę jednocześnie jednak trudno nam sobie wyobrazić, ze takie same sukcesy mogą osiągać osoby nieprzystosowane społecznie, a więc przestępcy i dewianci.

c) Metoda Resocjalizacyjna przez Dramę

Podstawowym zadaniem oddziaływań dramowych jest stymulowanie i wspomaganie kreatywności oraz zachowań spontanicznych osoby nieprzystosowanej społecznie, a także mobilizuje do działania. Ma to na celu wytworzenie psychologicznych podstaw umiejętności wyrażania siebie w sposób odmienny od zazwyczaj przyjętego i realizowanego. Osoba lub osoby prowadzące dramę zaczynają ją opowieścią wprowadzającą. Określa ona klimat ćwiczeń oraz wyznacza kierunki aktywności. Może mieć bardziej lub mniej literacki język i charakter, zawsze jednak powinna określać zadania uczestników zajęć. Każda drama oparta jest na improwizacji. Jest to odgrywanie przygotowanie przedstawienia bez przygotowanego scenariusza. Jego brak czyni podejmowane przez uczestników działania bardziej autentycznymi i jednocześnie ustanawia i określa przesłanki diagnostyczne. Metoda dramy dociera do sfery emocji, myślenia i wyobraźni wychowanka, pozwala na modyfikację oraz kreatywne rozwijanie tych sfer. Jej wyróżnikiem jest ożywianie ludzkich dyspozycji poznawczych z jednoczesnym wywołaniem bezpośredniej relacji. Możemy wyróżnić: dramę klasyczną - stosuje się coraz częściej i powszechniej w edukacji dzieci i młodzieży w celu ich zaktywizowania dydaktycznego, wychowawczego i społecznego. Dramaterapia jest w jakimś sensie dramą kreatywną zorientowaną na działania terapeutyczne i psychoterapeutyczne.

Wyróżnia się dwa podstawowe znaczenia dramaterapii:
- teatru improwizacji zorientowanego na osobiste problemy uczestników
- gotowej propozycji teatralnej z uprzednio przygotowanym scenariuszem.
Uczestnik dramy nie odgrywa roli tak jak w teatrze, ale pozostaje w niej. Wiąże się to z próbą zachowania indywidualnej i grupowej naturalności i spontaniczności. Rolę można wykorzystać do następujących celów:
- jako maskę ukrywającą lub wyzwalającą nowe formy reakcji działań społecznych,
- jako sposób pogłębienia stanów emocjonalnych
-jako dostarczenie możliwości przeżywania nowego statusu
- jako motywowanie do nowych form działalności, rozwijania wyobraźni, rozszerzania znaczeń w formie językowych

* Metoda dramy dociera do sfery emocji, myślenia i wyobraźni wychowanka, pozwala na modyfikację oraz kreatywne rozwijanie tych sfer. Jej wyróżnikiem jest ożywianie ludzkich dyspozycji poznawczych z jednoczesnym wywołaniem bezpośredniej relacji.

d) Psychodrama i socjodrama jako metody wspomagające proces resocjalizacji

Psychodrama i socjodrama należą do niezwykle inspirujących metodycznych technik treningowych, wielowymiarowo oddziałujących na strukturę osobowe nieletnich. Ich szczególne znaczenie, w przypadku interesujących nas grupy młodzieży wyraża się możliwościami wspierania tych struktur i funkcji osobowych, które zostały uaktywnione w wyniku oddziaływań innych metod resocjalizacyjnych. Rozwijane i kształtowane parametry tożsamości wychowanków mogą dzięki takim metodom ulegać wzmocnieniu i usprawnieniu.

Psychodrama to specyficzna gra aktorska, polegająca na odtwarzaniu pewnych zdarzeń szczególnie oddziałujących na psychikę innych ludzi. Jest to improwizowana dramatyzacja, która została świadomie zainspirowana, ukierunkowana, potraktowana jako środek służący do osiągnięcia projektowanych celów czy zmian, wykraczających poza doraźne wyniki gry.

Socjodrama, improwizowane po amatorsku przedstawienie służące terapii psychosocjologicznej. Uczestniczący w nim odgrywają wyznaczone przez psychoterapeutę role, by skorygować własne postępowanie, a także stosunki panujące w danym zespole.

Przedmiotem socjodramy jest grupa, natomiast treścią jest związek między grupami a ich ideologiami. Oddziaływania socjodramatyczne są stosowane jako środek usuwający zaburzenia w strukturze organizacji i dynamice grupy. Mamy tu do czynienia z eliminowaniem, korygowaniem i wzbogaceniem różnych funkcji grupy. Różnica między psychodramą a socjodramą dotyczy sposobu traktowania grupy. W psychodramie tworzy się grupę dla celów badawczych, terapeutycznych i wychowawczych. W socjodramie wprowadza się improwizowanie dramatyzacji do grup już istniejących. Podczas gdy w psychodramie przedmiotem zainteresowania znajduję się osobowość poszczególnych członków grupy, w przypadku socjodramy centrum zainteresowania znajduje się sama grupa, jej działalność oraz efekty tej działalności.

* A więc w psychodramie uczestnik gra sam siebie w interakcji z kimś innym. Jego zadaniem jest zademonstrowanie dramatycznych swoich przeżyć, pragnień, realnych postaw i marzeń. Uczestnik na scenie wypowiada swoje uwagi, myśli, wyraża swoje motywy i uczucia wewnętrzne. Przy odtwarzaniu jakiegoś konfliktu kontrpartnerem uczestnika może być ta sama osoba, z którą miał konflikt, np. dwaj członkowie grupy odgrywają swój prawdziwy spór.
Przebieg i akcje socjodramą zależą bezpośrednio nie tyle od osoby kierującej dramatyzacją, ile od samej grupy. Socjodramą powinna koncentrować się wokół kwestii będącej przedmiotem wspólnej troski Jednym podstawowym celem pracy z grupą jest budowanie empatii.

e) Terapia przez muzykę

Terapia muzyką jest kolejną metodą wspomagającą rozwój potencjałów nieprzystosowanej społecznie młodzieży. Muzyka pozwala uczestnikowi terapii poznać i szerzyć rzeczywistość niedostępną poznaniu rozumowemu, staje się katalizatorem tego rodzaju odczuć. Jest wyrazem konfliktów, ścierania się przeciwstawieństw. Ma wzbudzić silne reakcje emocjonalne u wychowanków. Odpowiednia dobrana muzyka może wpływać na dezintegracje osobowości, wywołując obniżenie nastroju czy silny niepokój, może również wzbudzać agresje a tym samym ujawniać konflikty i patologiczne przeżycia wychowanka. Następnie, muzyka wyrażająca ład i harmonię, może powodować stopniową rekonstrukcję osobowości. Głównym celem terapii jest ujawnianie tych konfliktów, uświadamianie ich sobie przez wychowanka, a następnie „oczyszczanie” go podczas zabiegów, zmierzających do przebudowania osobowości. Muzyka ma wzmacniać przeżycia, wyzwalać podświadomości konflikty oraz integrować procesy i struktury wewnętrzne w czasie rekonstrukcji osobowości. Muzykoterapia może być indywidualna lub grupowa. Zajęcia muzykoterapeutyczne służą:
- zmniejszaniu poziomu agresji

- pomocy w rozwiązywaniu trudności w nawiązywaniu kontaktów interpersonalnych
- obniżaniu poziomu napięć emocjonalnych

- relaksacji

- uwrażliwianiu oraz pogłębianiu postaw twórczych

- kreatywności

- uczeniu otwartości poznawczej

- poszerzaniu wartości estetycznych

f) Plastyka jako metoda wspomagająca proces resocjalizacji

Według tej teorii działalność plastyczna ułatwia wychowankom nieprzystosowanym społecznie wyrażanie własnych problemów, często trudnych do werbalizacji, oraz daje możliwość odreagowania tłumionych przykrych emocji. Działanie te opierają się na naturalnej skłonności każdego człowieka do ekspresji swoich emocji w formie graficznej czy kompozycji przestrzennych. Nieprzystosowana społecznie młodzież chętnie aktywizuję się w trakcie zajęć plastycznych. Umiejętne zorganizowane i poprowadzenie metodycznych zajęć plastycznych, nastawionych na odkrywanie przez wychowanków swoich przestrzeni twórczych, może w znakomity sposób dopełnić kreowanie ich parametrów tożsamości, zainicjowane przez metodę twórczej resocjalizacji.

Efekty twórczej resocjalizacji:

- Resocjalizacja przez twórczość umożliwia zmianę wizerunku własnego więźnia, osoba zmienia o sobie zdanie, zwiększa się jej samoocena

- rozbudzanie zainteresowań, rozwój potencjału, nabywanie nowych umiejętności i kompetencji

- kształtowanie tożsamości

- lepsze samopoczucie z faktu, że są w stanie coś wykonać, poczucie przydatności

- czują chęć do życia, że coś robią dla kogoś i dla siebie, czuje się dowartościowany

- terapia rozładowuje napięcie, wychowanek jest zrelaksowany, wyluzowany, spokojny i zadowolony

- - ludzie po wyjściu z więzienia, z placówki kontynuują rozpoczętą tam działalność artystyczną i zmieniają styl życia

6

---