„KULTURA” PARYSKA JAKO INSTYTUCJA ŻYCIA KULTURALNEGO
W 1947 roku w Rzymie ukazał się pierwszy numer kwartalnika „Kultura” zredagowanego przez Jerzego Giedroycia i Gustawa Herlinga - Gruzińskiego
Gruzińskiego rtm samym roku Giedryć sprzedał rzymską drukarnię i przeniósł się do Maisons Laffitte pod Paryżem i tam - już samodzielnie - zredagował i wydał „Kulturę” nr 2/3
Jednak początków miesięcznika „Kultura” działającego przy nim wydawnictwa Instytut Literacki należy doszukiwać się w pracy Giedroycia w Wydziale Propagandy armii Andersena (1941 - 1943) oraz w ministerstwie Informacji Rządu Londyńskiego (1943 - 1947), bowiem w tych instytucjach kształtował się późniejszy zespół „Kultury” i jej najbliższych współpracowników (współpracowników. Hertzowi, P. Hertz, J. Czapki, K.A. Jeleński, G. Herling - Gruziński, J. Stempowski, J. Mieroszewski, A. Sobkowski), a także powstawały pierwsze elementy późniejszej linii programowej miesięcznika i polityki wydawniczej Instytutu Literackiego.
Podstawowymi wyznacznikami tego programu był realizm polityczny (polegający na odrzuceniu futurologicznego optymizmu, wg, którego po rozbiciu faszystowskich Niemiec w Europie zostanie przywrócony międzywojenny porządek, a Polska odzyska pozycje i granice z tego okresu), walka o niezależność wobec oficjalnych instytucji polskiego życia politycznego i kulturalnego emigracji (gł. Wobec rządu londyńskiego), kreowanie suwerennej polskiej polityki wobec sąsiednich państw i narodowości oraz kierowanie działalności wydawniczej także do czytelnika krajowego, a nie ograniczenie się pisma i wydawnictwa tylko do odbiorców (i autorów) emigracyjnych.
Od 1948 roku „Kultura” ukazuje się regularnie (dziesięć numerów rocznie), jest samodzielnie redagowana przez Gierdoycia, a w „Bibliotece <<Kultury>>” wydawanej przez Instytut Literacki ukazało się (do połowy 1988 roku) 440 tomów ( w tym kilkadziesiąt numerów kwartalnika „Zeszyty Historyczne”)
W „Kulturze” Kulturze Instytucie Literackim swoje nowe utwory publikowali m.in. emigracyjni: K. Wierzyński, C. Miłosz, W. Gombrowicz, Z. Haust, G. Herling - Gruziński, J. Czapki, J. Łobodowski, L. Kołakowski, M. Wańkowicz; krajowi (objęci w PL zakazem druku): S. Barańczak, R. Krynicki, S. Kisielewicz J. Andrzejewski
Instytut Literacki publikował też przekłady z literatur obcych, ( co w kontekście działalności innych emigracyjnych oficyn wydawniczych było praktyką wyjątkową), np.: Doktor Żiwago B. Pasternaka, Archipelag Gułag A. Sołżenicyna, Człowieka zbuntowanego A. Camus, esejów S. Weil, powieści A. Koestlera i G. Orwella
Źródło:
Olejniczak Józef, „Kultura” paryska i jej fenomen, w: Literatura polska 1947 - 1995, Katowice 1996.
Maria Danilewicz Zielińska, Szkice o literaturze emigracyjnej półwiecza 1939-1989, .