Wstęp
Jezus Chrystus, Najwyższy Kapłan Nowego i Wiecznego Testamentu, przyjmując ludzką naturę, wniósł w to ziemskie wygnanie ów hymn, który w niebiańskich przybytkach rozbrzmiewa po wszystkie wieki. Całą społeczność ludzi łączy On ze sobą i przez ten śpiew Bożej pieśni pochwalnej ze sobą je spala.
To kapłańskie zadanie wykonuje nadal przez swój Kościół, który nieustannie wielbi Pana i wstawia się za zbawienie całego świata nie tylko przez celebrowanie Eucharystii, lecz także na inne sposoby, a zwłaszcza przez Modlitwę Godzin.
Słusznie zatem uważa się liturgię za wypełnienie kapłańskiej funkcji Jezusa Chrystusa. W niej przez znaki dostrzegalne wyraża się i w sposób właściwy dla poszczególnych znaków dokonuje się uświęcenie człowieka, a Mistyczne Ciało Jezusa Chrystusa, to jest Głowa ze swymi członkami, sprawuje pełny kult publiczny.
Liturgia - słowo wywodzące się z języka greckiego: leiturgia. W słowie tym odnajdujemy dwa człony: leitos - oznacza ludowy, wspólny, oraz ergon - dzieło, czyn, działanie. Najogólniej można powiedzieć, że termin Liturgia oznacza służbę, „usługę publiczną” podejmowaną dla grup społecznych, dobrowolnie.
W Konstytucji o Liturgii Świętej Sacro Santum Consilium Sobór mówi że „Liturgia nie wyczerpuje całej działalności Kościoła”, i choć dokument nie precyzuje dokładnie jakie mamy celebracje liturgiczne,to sam układ dokumentu pozwala nam zobaczyć ramy sprawowania liturgii. W tych ramach, oprócz Eucharystii „która jest życiem i szczytem misji Kościoła” odnajdujemy tam pozostałe sakramenty, Celebrację Słowa Bożego oraz Liturgię Godzin.
Liturgia Godzin jak i wszystkie Celebracje Liturgiczne są zakorzenione w życiu Trójcy Przenajświętszej. Treścią życia Trójcy, jak wiemy jest Miłość, „która żyje chwałą”. Chwała ta rozbrzmiewa w życiu Ciała Mistycznego, jakim jest Kościół poprzez celebracje liturgiczne. Spodobało się jednak Bogu uświęcić i zbawić ludzi nie pojedynczo, z wykluczeniem wszelkiej wzajemności miedzy nimi więzi, lecz ustanowić ich jako lud, który uznałby Go w prawdzie i Jemu święcie służył.
B) PROBLEM PRACY
Chrystus jako Arcykapłan Nowego przymierza założył społeczność - Kościół - swoje Mistyczne Ciało. Sam jest Jego Głową, zaś członki włączył w swoje kapłaństwo, przez co uczynił nas ludzi wierzących w Niego królewskim kapłaństwem. Gdy się zanurzamy w Jego Mękę, Śmierć i Zmartwychwstanie, poprzez Chrzest stajemy się również kontynuatorami Hymnu Chwały, który Chrystus razem z Kościołem składa aż do skończenia świata. Zatem gdy Kościół sprawuje Liturgię Godzin, chwali Boga i potwierdza swoją tożsamość jako Lud Boży w Chrystusie. Warto zauważyć, że Kościół ujawnia się wtedy gdy cały Lud Boży czynnie uczestniczy „w tej samej Celebracji Liturgicznej, a zwłaszcza w tej samej Eucharystii, w jednej modlitwie”.
Gdy więc Kościół sprawuje w Duchu Świętym Liturgię Godzin „spełnia także polecenie swojego Pana: „to czyńcie na moją pamiątkę”. Polecenie to nie odnosi się tylko do Eucharystii, ale także do nieustannej modlitwy. Modlitwa chrześcijanina łączy się z Jego żywotnością wiary. Można więc powiedzieć że modlitwa jest formą wiary, stanowi jej serce. Nie ma bowiem osobowej wiary bez żywego personalnego związku z Bogiem, a takim związkiem jest modlitwa. Jeżeli więc Liturgia Godzin jest wyrazem modlitwy Kościoła, to zarazem jest jej sercem wiary. Potwierdza się tu starożytna zasada : LEX ORANDI, LEX CREDENDI to jest: Kościół wierzy tak jak się modli. Zatem w Liturgii Godzin spełnia się kapłańskie dzieło Chrystusa, jak również uświęcenie człowieka. Można zatem stwierdzić że „godziny modlitewne” stają się diakonią - służbą - w stosunku do całego wszechświata, który nie chce lub nie umie się modlić. Zatem modlitwa wspólnoty chrześcijańskiej, staje się „przedziwną Pieśnią Chwały” Baranka. Wielkie dzieło odnowy liturgicznej Soboru Watykańskiego II objęło nie tylko poszczególne sakramenty, ale również modlitwę całego Ludu Bożego. Liturgia Godzin, bo o niej mowa jest przedłużeniem Eucharystii i spełnieniem polecenia mandatum. Związek Liturgii Godzin z Eucharystią widzimy najpełniej gdy cały Lud Boży schodzi się i pod przewodnictwem kapłana celebruje Liturgię Godzin a zwłaszcza Jutrznię i Nieszpory. Zgodnie z czcigodną tradycją całego Kościoła za główne części codziennej liturgii godzin należy uznawać jutrznię jako modlitwę poranną i nieszpory jako modlitwę wieczorną, i tak należy je sprawować. Nieszpory są zatem filarem kończącego się dnia i przedłużeniem ofiary wieczornej.
Ni mniejsza praca magisterska ma wpierw ukazać Nieszpory jako wielką wieczorną modlitwę dziękczynną oraz ukazać piękno ich celebracji wraz z całym Ludem Bożym. Praca ta tylko pobieżnie dotyka szeroko pojętej teologii Nieszporów jak i w ogóle Liturgii Godzin.
We współczesnym świecie coraz bardziej widać zanik wspólnotowego przeżywania nie tylko wielkich świąt ale też i rodzinnych uroczystości. Celebracja Nieszporów nie tyle jest wypełnieniem kapłańskiej funkcji Chrystusa, ale może stać się prawdziwą szkołą modlitwy dla całego Ludu Bożego. Papież Benedykt XVI pisze tak o Liturgii Godzin „Jedną z form modlitwy, w których Pismo Święte odkrywa główną rolę, jest niewątpliwie Liturgia Godzin. Ojcowie synodalni stwierdzili, że stanowi ona „uprzywilejowaną formę słuchania słowa Bożego, ponieważ w niej wierni stykają się z Pismem Świętym oraz żywą Tradycją Kościoła”. Trzeba przede wszystkim przypomnieć wielką godność teologiczną i kościelną tej modlitwy. Bowiem „w Liturgii Godzin Kościół spełnia kapłański urząd Chrystusa, składając Bogu nieustannie (1Tes 5,17) ofiarę czci, to znaczy owoc warg, które wyznają Jego imię. Ta modlitwa jest głosem Oblubienicy przemawiającej do Oblubieńca. Nawet więcej, jest ona modlitwą Chrystusa i Jego Ciała skierowaną do Ojca.” Liturgia Godzin jako publiczna modlitwa Kościoła ukazuje chrześcijański ideał uświęcenia całego dnia, w rytmie wyznaczonym przez słuchanie słowa Bożego oraz modlitwę Psalmami, aby punktem odniesienia wszelkiej działalności było uwielbienie Boga. Synod wyraził pragnienie, by bardziej upowszechnił się zwyczaj wśród ludu Bożego ten typ modlitwy, zwłaszcza odmawianie Jutrzni i Nieszporów. To rozpowszechnienie z pewnością pogłębi znajomość słowa Bożego wśród wiernych. Trzeba uwydatnić również znaczenie Liturgii Godzin przewidzianej na pierwsze Nieszpory niedzieli i uroczystości, w szczególności w przypadku katolickich Kościołów Wschodnich. W tym celu zalecam, aby tam, gdzie to możliwe, w parafiach i wspólnotach życia zakonnego, ta modlitwa była odmawiana z udziałem wiernych”.
C) AKTUALNY STAN BADAŃ, ŹRÓDŁA I METODA PRACY
Charakteryzując literaturę przedmiotu należy stwierdzić, iż celebracja jak i teologia Nieszporów czy ogólnie Liturgia Godzin jest podejmowana rzadko. Co za tym idzie również literatura przedmiotu jest bardzo skąpa zwłaszcza w języku polskim.
Podstawą źródłową pracy są dokumenty Sobory Watykańskiego II a zwłaszcza Konstytucja Apostolska Sacro Sanctum Consilium, a także pisma Ojców i teologów starożytnych, encykliki, adhortacje apostolskie zwłaszcza po Soborze Watykańskim II. Należy zwrócić uwagę na fakt że wymienione pozycje nie odnoszą się bezpośrednio do Celebracji Nieszporów lecz tylko odnoszą się do tych aspektów, których interpretacja jest potrzebna i konieczna na drodze naszych poszukiwań.
Z tego wszystkiego, co wyżej powiedziano o zakresie czasowym i tematycznym ni mniejszego studium, wynika potrzeba zastosowania złożonej metody badawczej.
W pierwszym rozdziale, gdzie przede wszystkim ukazuje się rozwój modlitwy Ludu Bożego , posłużono się metodą historyczną, jak również opisową. W drugim i trzecim zastosowano metodę analityczną, poprzez którą dokonuje się usystematyzowanej wiedzy na temat Nieszporów jak ich celebracji.
Praca nie wyczerpuje całego materiału odnoszącego się do Nieszporów. Wiele rzeczy zostało pominięty ze względu na brak materiału i opracowań w tej dziedzinie.
KL 83
KL 7
Zobacz: Sł. Czerwik Pojęcia i natura Liturgii w: Euntes Docete Kraków 1993, 41 oraz Zeszyt Formacji Liturgicznej: Co to jest liturgia? ks. St. Szczepaniec Kraków 2006
KL 9
St. Szczepaniec. Tamże.
B. Nadolski. Liturgia i Czas Poznań 1991 s 241
KK 9
B. Nadolski Tamże. Poznań 1991 s 241
KL 41
B. Nadolski. Tamże Poznań 1991 s 242
pro. Łk 18,1; 11,2; 1 Tes 5,17.
B. Nadolski. Tamże Poznań 1991 s 242
KL 89
Benedykt XVI Adhortacja apostolska Verbum Domini. O Słowie Bożym w życiu i misji Kościoła. 62