DZIAŁY FILOZOFII:
1.ONTOLOGIA - z gr. byt i logos-nauka - jest najbardziej klasyczną dziedziną filozofii. Grupuje w sobie pytania podstawowe dotyczące genezy, charakteru i struktury otaczających człowieka zjawisk. Ponieważ koncentruje się na naturze absolutu, czyli prazasady świata, ontologię utożsamia się z METAFIZYKĄ, jako wydumaną teorią rzeczywistości. Termin ONTOLOGIA pojawił się w literaturze filozoficznej w XVII wieku. Po raz pierwszy w pełnej formie słowa „ONTOLOGIA” użył w swoim słowniku filozoficznym pomorski teolog Johanes Micaelius. Później używał go w swych pismach niemiecki teolog i filozof Johanes Clauberg, a spopularyzował go Christian Wolff w swym podziale filozofii na ontologię, kosmologię i psychologie. CHRISTIAN WOLFF (ur. 24 stycznia 1679, zm. 9 kwietnia 1754) - niemiecki filozof, matematyk i prawnik, profesor na uniwersytecie w Halle. Jeden z czołowych przedstawicieli wczesnego oświecenia. Uchodzi za najwybitniejszego filozofa niemieckiego między Leibnizem a Kantem. Rozwijał także inne dyscypliny wiedzy, tj. ekonomia, prawo czy administracja. Jeden z twórców nauki o prawach natury. Usiłował godzić myśl racjonalistyczną z objawieniem.
2.EPISTEMOLOGIA - tzw. teoria poznania od gr. EPISTEME - wiedza i LOGOS - nauka - rozumiana jako nauka o wiedzy ludzkiej. Ontologia i epistemologia pozostają do dziś wzajemnie dopełniającymi się dziedzinami filozofii - są to 2 główne działy filozofii. Stanowią dwa oblicza „nauki nauk”. Epistemologia rozważa naturę takich pojęć jak: prawda, przekonanie, sąd, spostrzeganie, wiedza czy uzasadnienie.
3.ETYKA - od gr. ETHOS - obyczaj, będąca systemem zasad i norm postępowania - tzw. nauka o moralności.
4.FILOZOFIA SPOŁECZNA - akcentuje przede wszystkim pierwiastek społeczny i obejmuje całość poglądów filozoficznych dotyczących człowieka i jego miejsca w środowisku społecznym.
5.FILOZOFIA CZŁOWIEKA - zajmuje się problemami życia ludzkiego w różnych aspektach: psychologicznym, etycznym, estetycznym, socjologicznym. W szczególności zajmuje się ona zagadnieniami sensu istnienia i działania ludzkiego w kontekście społeczny, historycznym i emocjonalnym.
6.ESTETYKA - od gr. AISTHETIKOS - odczuwający; nauka o pięknie i przeżyciach z nim związanych, nauka o cechach historycznych kryteriów piękna.
FILOZOFIA STAROŻYTNA DZIELI SIE NA KOLKA OKRESÓW:
1.OKRES PRZEDSOKRATEJSKI - trwający od VI do V w p.n.e. Myśliciele tego okresu koncentrowali się głównie na zagadnieniach kosmologicznych: Tales z Miletu, Anaksymander, Pitagoras i Pitagorejczycy, Heraklit z Efezu, Zenon z Elei, Parmenides, Anaksagoras z Klazomenae.
2.OKRES KLASYCZNY - przypada na V i IV w p.n.e.; działali wtedy: Sokrates i jego następcy, dwaj najwybitniejsi: Platon i Arystoteles.
3.OKRES HELLENISTYCZNY - trwał do I w p.n.e. W ciągu tych kilku stuleci doszło do wyodrębnienia się szkół filozoficznych, w których na pierwszy plan wysunęły się zagadnienia etyczne: STOICYZM, EPIKUREIZM, SCEPTYCYZM, EKLEKTYZM.
4.OKRES TEOFILOZOFICZNY - okres końcowy, przypadający na stulecia od I w p.n.e. do V w n.e.
Za symboliczną datę kończąca okres filozofii starożytnej można uznać rok 529, kiedy cesarz rzymski Justynian zlikwidował działającą w Atenach Akademię Platońską.
UWAGA! DATA UZNAWANA ZA KONIEC STAROZYTNEJ FILOZOFII NIE POKRYWA SIĘ Z DATĄ, KTÓRĄ UZNAJE SIĘ POWSZECHNIE ZA KONIEC STAROŻYTNOŚCI I POCZĄTEK ŚREDNIOWIECZA, tj. 476 - KONIEC CESARSTWA ZACHODNIO-RZYMSKIEGO.
SOKRATES - jest postacią historyczną, podkreślał znaczenie dobra i cnoty (to było najważniejsze). Twierdził, że musimy się tych cech nauczyć. Nie założył żadnej szkoły, ale miał uczniów. Prowadził rozmowę na zasadzie dialektycznej. Jego filozofia to intelektualizm etyczny. Żył w latach 469-399 p.n.e. Nie zaliczał się do sofistów, którzy działali na pograniczu filozofii, choć jego współcześni nie zawsze sobie to uświadamiali. Uczył bezinteresownie. W roku 399 p.n.e. na wniosek trzech ateńczyków został oskarżony o bezbożność i demoralizację młodzieży. Poddając się woli sędziów wypił cykutę do końca nauczając. Zachęcał uczniów do poznawania siebie i zdobywania takich zalet jak: sprawiedliwość, odwaga czy panowanie nad sobą. Sokrates głosił, że CNOTA (gr. arete) oznacza dzielność etyczną, najwyższe dobro, doskonałość, warunek szczęścia człowieka, użycie rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem. Według Sokratesa cnota jest wiedzą. Ludzie czynią źle z niewiedzy, czy raczej wiedzy pozornej. Stanowisko takie nazywa się INTELEKTUALIZMEM ETYCZNYM. Wynika z niego, że cnoty można się nauczyć, a od nas samych zależy, czy dobro to nabędziemy.
INTELEKTUALIZM ETYCZNY - jest to stanowisko styczne, które głosi, że warunkiem dobrego postępowania człowieka jest posiadanie wiedzy na temat dobra. Wypracowane metody dochodzenia do prawdy, a tym samym cnoty: jest nią specjalnego rodzaju dyskusja, zwana DIALEKTYKĄ. W swoich rozmowach z Ateńczykami Sokrates posługiwał się dwoma metodami:
-METODA ELENKTYCZNA (gr. zbijający) - jest to wstępny i krytyczny etap metody dialektycznej, polegający na zbijaniu kolejnych fałszywych argumentów rozmówcy
-METODA MAJEUTYCZNA (dosłownie: położnicza) - drugi etap metody dialektycznej, polegający na takim sposobie pytań, dzięki którym człowiek jest w stanie odnaleźć w sobie prawdę.
IDEALIZM OBIEKTYWNY PLATONA - opierał się na założeniu, że istnieją dwa światy: ŚWIAT IDEI (świat prawdziwy) godny poważania oraz ŚWIAT POSTRZEGANY BEZPOŚREDNIO PRZEZ CZŁOWIEKA - jest tylko odbiciem świata idei. Aby poznań ten świat idei musimy zdobywać wiedzę.
USTROJE PAŃSTWA WG PLATONA:
-ARYSTOKRACJA - najbogatsi sprawują władzę
-TIMOKRACJA - rządy wojowników
-OLIGARCHIA - u władzy wąska grupa ludzi
-DEMOKRACJA - legalizm i wolność słowa (oprócz kobiet i niewolników); władza ludzi
-TYRANIA - na czele państwa stoi tyran.
PLATON - ur 427 r. p.n.e. prawdopodobnie w Atenach (wg. niektórych świadectw na wyspie Eginie); zmarł 347 r. p.n.e. w Atenach (ale inne źródła podają, że żył 428-348 r. p.n.e.) - uznawany za jednego z najwybitniejszych filozofów starożytności. Przez Senekę był nazywany „księciem filozofów”. Był twórcą systemu filozoficznego zwanego obecnie idealizmem platońskim. Zaciekle zwalczany przez jednych, broniony przez innych, system Platona w ten czy inny sposób obecny jest stale w europejskiej tradycji filozoficznej. Uważa się, że od Platona zaczyna się właściwa filozofia europejska, rozumiana jako systematyczna nauka, a nie przypadkowe spekulacje. Platon był uczniem Sokratesa i założycielem szkoły zwanej Akademią. Jego liczne pisma miały formę dialogów i poruszały zagadnienia z dziedziny etyki, polityki, kosmologii i filozofii człowieka. Do znanych dialogów Platona należą: „Obrona Sokratesa”, „Protagoras”, „Menon”, „Fedon”, „Uczta”, „Państwo”, „Fajdos”, „Prawa”. Jego obraz świata dzielił się na świat idei, które są wieczne i świat rzeczy, które stanowią tylko cienie idei i podlegają zniszczeniu. W szczególności znana jest jego teoria duszy, którą uważał za niematerialną i niezależną od ciała. Najsławniejsza jest jednak teoria jaskini: siedzący w niej niewolnicy nie są zdolni dostrzec niczego poza cieniami swych postaci, biorąc ułudę cienia za prawdziwą rzeczywistość.
IDEALIZM OBIEKTYWNY - stanowisko filozoficzne, które głosi, iż jedynym prawdziwym bytem są idee istniejące niezależnie od rzeczy.
UTOPIA - (gr. miejsce, którego nie ma) - wizja, model państwa doskonałego, którego nie da się urzeczywistnić w praktyce.
ARYSTOTELES - żył w latach 384-322 p.n.e. (IV w p.n.e.). Pochodził ze Stagiry, gdzie urodził się jako syn nadwornego lekarza królów Macedonii. Mając 18 lat przybył do Aten z zamiarem podjęcia studiów w Akademii Platona. W Akademii spędził on 20 lat - najpierw był studentem, potem asystentem Platona, a następnie samodzielnym wykładowcą. Po śmierci Platona był naturalnym pretendentem do objęcia pozycji rektora Akademii - jednak inni członkowie Akademii zdecydowali się wybrać na to stanowisko siostrzeńca Platona, ze względu na dużą rozbieżność wypracowanego przez Arystotelesa systemu filozoficznego z systemem Platona. Arystoteles założył własną szkołę zwaną LICEUM. Został skazany na śmierć za swoje poglądy, ale uciekł. Arystoteles sprowadził platoński świat idei do realnych form rzeczy i mimo to, że stał się wybitnym biologiem, pozostawał w pamięci pokoleń jako twórca logiki i metafizyki. Po raz pierwszy wprowadził odróżnienie tego, co rzeczywiste i tego co realne. „Nie ma w umyśle niczego, czego nie było w zmysłach”
FILOZOFIA HELLINISTYCZNA (do I w. p.n.e.) - szkoły:
1,STOICYZM - doktryna filozoficzne zapoczątkowana w 301 r. P.n.e. przez Greka Zenona z Kilton, zajmuje się głównie etyką, najwyższym jedynym dobrem jest CNOTA rozumiana jako życie zgodne z zasadami rozumu, a warunkiem szczęścia i prawdziwej wolności - panowanie nad sobą i zobojętnienie wobec cierpień i niepowodzeń. Nazwa pochodzi od grackiego STOA, portyku w Atenach, gdzie nauczał Zenon.
NEOSTOICYZM - był rozwijany w Starożytnym Rzymie
Przedstawiciele neostoicyzmu:
- SENEKA MŁODSZY; Lucjusz Annells Seneca (Minor) - 4 r.. p.n.e. - 65 r. N.e.; Lucjusz Anneusz Seneka (Młodszy) zwany filozofem, Seneca Maior (syn Seneki Starszego) zwany Retorem (Seneca Rhetor) - był filozofem rzymskim, pisarzem, poetą. Stoik, piewca heroicznej etyki. Jego filozofia wywarła znaczny wpływa na chrześcijaństwo. Pisał tragedie przeznaczone do czytania. Wychowywał Nerona. Był konsulem w 56 r. N.e. W 63 r. N.e. wycofał się z polityki, a w 65 r. N.e. został zmuszony do samobójstwa przez podcięcie żył, gdy odkryto jego rzekome powiązania ze spiskiem Pizona.
„Mądrość do doskonałość duszy ludzkiej”
KONSUL (w Starożytnym Rzymie) - najwyższy urzędnik stojący na czele państwa (było 2 konsulów).
- MAREK AURELIUSZ ANTONINUS (Marek Anniusz Aureliusz Werus, Marcus Aurelius Antoninus, Marcus Annius Aurelius Verus) - urodzony 26 kwietnia 121 r. W Rzymie, zmarł 17 marca 180 r. N.e. w Vindobonie (obecnie Wiedeń); cesarz rzymski, pisarz i filozof. Marek Aureliusz był znanym stoikiem. Nazywany jest FILOZOFEM NA TRONIE.
POGLĄDY MARKA AURELIUSZA:
- Uczył panowania nad emocjami. Uważał, ze nie należy dążyć do rozkoszy, sławy czy bogactwa. Spokój powinniśmy odnajdować w pracowitości oraz życzliwym, choć nieco sceptycznym w stosunku do innych, a także sumiennym wypełnianiu własnych obowiązków.
Świat jest teatrem, ludzie aktorami wyznaczonymi do odegrania skromnej zazwyczaj roli. Nie należy buntować się i lękać śmierci, która mieści się w naturalnym porządku świata.
Marek Aureliusz prowadził skromne, spokojne życie zgodne z surowymi zasadami stoicyzmu. Miał głębokie poczucie obowiązku służenia krajowi i obywatelom. Dbał o dobre stosunki z Senatem, przeprowadził reformy w dziedzinie administracji i prawa cywilnego.
2,EPIKUREIZM
EPIKUR (gr. Epikuros) - 341-270 r. p.n.e. - grecki filozof, twórca epikureizmu. Epikur był jednym z najważniejszych filozofów tzw. drugiej fazy greckiej filozofii klasycznej, w której dominowały zagadnienia filozofii życia - czyli rozważania na temat jak osiągnąć pełne szczęście. Głównym źródłem wiedzy o Epikurze i jego systemie są prace rzymskiego filozofa i poety Lukrecjusza.
W ok. 306 r. p.n.e. kupił dom z ogrodem w Atenach i założył swoją własną szkołę filozoficzną zwaną „OGRODEM” (gr. Kepos). „Ogród” skupił wokół siebie grupę podobnie myślących filozofów, którzy zapoczątkowali epikureizm, system filozoficzny, który konkurował ze stoicyzmem aż do czasów rozwoju chrześcijaństwa.
Epikur dzielił filozofię na 3 części:
- fizykę zajmującą się teorią przyrody
- etykę zajmującą się poznawaniem istoty szczęścia
- kanonikę zajmującą się teorią poznania
DEMOKRYT (pojęcie, a nie filozof) - filozof wyobrażał sobie, że świat jest zbudowany z atomów.
Ewolucyjna forma odmiany hedonizmu to UTYLITARYZM. Był rozwijany przez brytyjskich filozofów: J. Benthama i J. S. Milla.
UTYLITARYZM - brano pod uwagę szczęście wielu ludzi, ważniejsze jest szczęście wielu ludzi niż szczęście jednego człowieka.
EPIKURYZM dzieli przyjemności:
- PRZYJEMNOŚCI POZYTYWNE - kiedy jednostka zaspokaja swoje potrzeby i pragnienia
- PRZYJEMNOŚCI NEGATYWNE - brak cierpień i aby ich unikać należy pozbyć się wszelkich własności, wtedy osiąga się ATARAKSJĘ.
ATARAKCJA - człowiek wolny od cierpień, trwa w spokoju i równowadze, wewnętrzny spokój.
HEDONIZM - myślimy o sobie i o własnym szczęściu, unikamy cierpień. Przyjemność i dobro - to cel.
3,SCEPTYZYZM - pojawił się w IV i III w. P.n.e. (gr. Skeptikos - wątpiący). Twórcą kierunku był PYRRON z Elidy.
Poglądy Pyrrona:
- nie wiadomo jakie są własności rzeczy
- skoro nie można dociec własności rzeczy należy powstrzymywać się od sądów i nie zabierać głosu w żadnej sprawie (EPOCHE)
- jeśli będziemy zachowywać się zgodnie z powyższymi punktami to osiągniemy stan ATARAKSJI.
Źródłem niepokoju są przekonania ludzkie i dlatego trzeba się wyzbyć własnych przekonań
4,EKLEKTYCY - twórcą eklektyzmu był MARCUS TULLIUS CICERO (3 styczeń 106 p.n.e. - 7 grudzień 43 p.n.e.) - wybitny mówca rzymski, popularyzator filozofii greckiej, polityk. Cycero, jako HOMO NOVUS (czyli jako pierwszy w rodzinie sprawujący wysoki urząd), rozpoczął swą karierę jako kwestor w 75 r p.n.e. na Sycylii w mieście Libybaeum, w 69 r. p.n.e. został edylem kurulnym, w 66 pretorem, w 63 - wraz z Gajuszem Antoninuszem Hybrydą - konsulem.
EKLEKTYZM - starał się połączyć 3 filozofie: Platona, Arystotelesa i stoików; czyli połączenie realizmu, idealizmu i etyki stoików.
CYCERO - nadał myśleniu o prawie naturalnym wymiar prawniczy (jaki stosunek ma mieć prawo stanowione do prawa naturalnego).
Celem był wskazanie człowiekowi drogi do szczęścia.
OKRES TEOFILOZOFICZNY (529 r. - koniec okresu filozofii starożytnej)
1,OKRES ANTYCZNY (ustrój monarchii)
2,OKRES KLASYCZNY (okres republiki i początki cesarstwa)
3,OKRES POKLASYCZNY (cesarski Rzym Zachodni upada i okres rozwija się na wschodzie)
CHRZEŚCIJAŃSTWO
ŚWIĘTY TOMASZ Z AKWINU - urodził się w 1225 r., zmarł w 1274 r. W około 1240 r. wstąpił do zakonu dominikanów. Po śmierci przyznano mu tytuł „doktora anielskiego” (doctor angelicus). W 1323 r. (za pontyfikatu Jana XXII) ogłoszony został świętym. W 1879 r. Leon XIII uznał teologie i filozofie Tomasza za oficjalną naukę Kościoła Katolickiego.
ŚWIĘTY AUGUSTYN - biskup, teolog, święty (354-430), autorytet filozofii chrześcijańskiej przed św. Tomaszem z Akwinu.
OKRESY W ROZWOJU FILOZOFII:
-ANTYCZNY - prawo związane było z religią, filozofowie nie interesowali się prawem
-KLASYCZNY - okres republiki i początkujący okres cesarstwa, bujny rozwój jurysprudencji (nauka prawa)
-POKLASYCZNY - całe prawo rzymskie spisane w jednym dziele
HIERARCHIA PRAW ŚWIĘTEGO TOMASZA Z AKWINU:
PRAWO BOSKIE
PRAWO NATURALNE
PRAWO LUDZKIE
Prawo ludzkie musi być zgodne z prawem naturalnym, a prawo naturalne musi być zgodne z prawem boskim.
PRAWO NATURALNE jest PRAWEM BOSKIM postrzeganym w naszym rozumie. HIERARCHIA zapewnia porządek. Hierarchia w prawie ludzkim jest wg majątku; bogaci mają np. zakładać szkoły, stowarzyszenia, a najbiedniejsi mają tacy pozostać...
OKRESY FILOZOFII NOWOŻYTNEJ:
1,Od XV do XVI wieku - okres zwany ODRODZENIEM - zainteresowanie człowiekiem. Nastąpiło przygotowanie gruntu do wielkiego przełomu - zwrot nad refleksją nad człowiekiem i przyrodą.
2,Wiek XVII - przełom polegający na powstaniu systemów filozoficznych, np. dominujący w europie kontynentalnej racjonalizm.
3,Wiek XVIII - to wiek OŚWIECENIA - poddaje krytyce wszystko, co było do tej pory: filozofię, prawo itp. - upadły wcześniejsze systemy filozoficzne. Zaczęto podporządkowywać filozofię celom praktycznym (np. filozof Monteskiusz, Kant).
4,Pierwsza połowa XIX w. - powrót do wielkich systemów filozoficznych, wyodrębnia się filozofia idealizmu niemieckiego.
KARTEZJUSZ (RENE DESCARTES) - ur. 31 marca 1596, zm. 11 lutego 1650 - francuski matematyk, filozof, fizyk, jeden z najwybitniejszych uczonych XVII w.; uważany za prekursora nowożytnej kultury umysłowej. Kartezjusz zajmował się również optyką, chemią, matematyką, anatomią, embriologią, medycyną, astronomią i meteorologią. Wywarł wielki wpływ na filozofię i naukę następnych stuleci.
Kartezjusz był skrajnym racjonalistą. Analizując podstawy wszystkich sobie znanych systemów filozoficznych, zauważył, ze niemal do każdego stwierdzenia filozoficznego można sformułować jego antytezę i że nie ma sposobu ustalić, które z tych twierdzeń jest prawdziwe. Jedyną rzeczą, której nie da się zaprzeczyć jest to, że W DANYM MOMENCIE MYŚLIMY.
Niezaprzeczalny fakt istnienia myśli stał się więc punktem wyjścia. Za faktu, że istnieje myślenie można wywnioskować, że ISTNIEJE TEŻ COŚ, CO MYŚLI, CZYLI JA SAM. Ta idea została przedstawiona pierwszy raz w „Rozprawie o metodzie” (1637): „myślę, więc jestem” (łac: cogito ergo sum). To dzieło Kartezjusza wywołało sensację i zapewniło mu sławę. Dzieło to oczyszczało filozofię z wielu niejasnych i przyjmowanych zbyt pochopnie założeń.
CZTERY DYREKTYWY KARTEZJUSZA:
1,Nie należy przyjmować prawdziwości żadnej rzeczy, dopóki się jej nie pozna jasno do tego stopnia, że nie będziemy mieli żadnych wątpliwości.
2,Każdy problem możemy podzielić na mniejsze części, czyli tyle ile jest to potrzebne do lepszego poznania.
3,Droga myślenia powinna wieść od przedmiotów (elementów) najłatwiejszych do poznania, by stopniowo dochodzić do problemów bardziej złożonych.
4,Zawsze należy dokonywać wyszczególnień dokładnych i przeglądów powszechnych, żeby mieć pewność, że się niczego nie pominęło.
THOMAS HOBBES - ur. 5 kwietnia 1588, zm. 4 grudnia 1679 - angielski filozof, autor dzieła „Lewiatan” (1651) - traktatu, w którym dowodzi, że jedynym sposobem uniknięcia zła, jakie spotyka ludzi żyjących w tzw. stanie natury, jest zawarcie umowy przekazującej nieograniczoną, absolutną władzę w ręce suwerena. Pochodzi z religijnej rodziny angielskiej. W młodości wstąpił na Uniwersytet Oksfordzki. Podróżował po Francji i Włoszech, po powrocie wydał tłumaczenie „Tucydydesa” (1628). W ponownej podróży poznań Kartezjusza. Powrócił do kraju i zaczął studiować dzieła filozoficzne (rok 1637). W roku 1640 opuścił Anglię z powodów politycznych i udał się do Paryża, gdzie spędza kolejne 11 lat swojego życia. Powraca do stron rodzinnych w 1651 r. i przebywa na dworze króla Karola II Stuarta, którego wcześniej uczył w Paryżu. Król proponuje mu pobyt na swoim dworze i ochronę przed prześladowaniami. Sir Thomas Hobbes pozostał aktywny twórczo do końca swojego długiego żywota.
KONCEPCJA (DOKTRYNA) UMOWY SPOŁECZNEJ - mówi nam w jaki sposób ludzie przeszli od stanu przedspołecznego i przedpaństwowego do stanu społecznego i państwowego; czyli w jaki sposób ludzie doszli do tego, ze utworzyli społeczeństwo, a potem państwo.
STAN NATURY - stan przedpaństwowy - wtedy, kiedy nie było państwa.
T. Hobbes w „Lewiatanie” chwali absolutyzm - raz dana władza nie może być odebrana.
KAROL MONTESKIUSZ - 18 stycznia 1689 - 10 lutego 1755 - francuski filozof, prawnik wolnomularz i pisarz epoki oświecenia. W „Listach perskich” (1721) poddał krytyce porządek panujący we Francji przed rewolucją, traktując ustrój państwowy Anglii jako wzorzec do naśladowania. Wyszedł on od koncepcji prawa naturalnego, wywodząc (w niezgodzie z Hobbesem), że prawo stanowione zostało ustanowione dla poskromienia dzikości natury. Przy tworzeniu prawo należy brać pod uwagę naturalne uwarunkowania, które kształtują DUCHA PRAW. Do tych uwarunkowań należą: wielkość terytorium państwa, klimat, religia, obyczaje, historia, formy gospodarowania oraz zasady rządzenia. Spopularyzowana przez Monteskiusza, oparta na myślach wcześniejszych filozofów, teoria TRÓJPODZIAŁU WŁADZY, została wyłożona w dziele „O duchu praw” (1748), polegająca na oddzieleniu władzy ustawodawczej (parlament), wykonawczej (król, rząd lub parlament) i sądowej (sądy), stała się podstawą rozwoju współczesnego ustroju parlamentarnego.
MONTESKIUSZ WYODRĘBNIŁ TRZY FORMY RZĄDZENIA:
1,DESPOTIA - jest oparta na strachu
2,MONARCHIA - jest oparta na honorze
3,REPUBLIKA - dzieli się na dwa rodzaje:
- ustrój demokratyczny (jest oparty na cnocie)
-ustrój arystokratyczny (jest oparty na umiarkowaniu rządzenia)
FRANCIS BACON - 22 stycznia 1561 - 9 kwietnia 1626 - angielski filozof, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli filozofii epoki odrodzenia i baroku, eseista, polityk oraz prawnik. Uchodzi za jednego z twórców nowożytnej koncepcji nauki. Prekursor teorii indukcji eliminacyjnej sformułowanej później w tzw. kanonach Milla. W filozofii nauki główny przedstawiciel empiryzmu. Stawiał na doświadczenia i zmysły. Uważał, że jesteśmy poddawaniu złudzeniom. Jest to teoria idoli.
ZŁUDZENIA:
-plemienne - wynikają z natury ludzkiej
-jaskini - kształtuje nas środowisko, wpajano w nas pewne przekonania
-rynku - powodowane przez dokładność
-teatru - powodowane przez błędne spekulacje filozoficzne
JOHN LOCKE - 29 sierpnia 1632 - 28 października 1704 - angielski filozof, cesarz, polityk, politolog i ekonomista. Twórca teorii klasycznej postaci empiryzmu oraz podstaw teoretycznych rządów demokratycznych. W ekonomii stworzył teorię wartości pieniądza, która stała się początkiem kierunku ekonomicznego zwanego monetaryzmem. Najważniejsze dzieła: „Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego” (1690), „Dwa traktaty o rządzie” (1690), „Listy o tolerancji” (1689). Był ojcem liberalizmu (czyli wolność jednostki).
JEAN JACQUES ROUSSEAU - 28 czerwiec 1712 - 2 lipiec 1778 - szwajcarski pisarz, filozof i pedagog, twórca koncepcji swobodnego wychowania. Był zwolennikiem ustroju, gdzie suwerenem był naród. Dziełem Rousseau był traktat polityczny „Umowa społeczna” (1762), w którym starał się odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób można usprawiedliwić istnienie społeczeństw zorganizowanych w państwach, które narzucają ludziom różne ograniczenia. Jednym z ostatnich jego dzieł były „Uwagi o rządzie polskim” (1772), w którym przedstawił reformę ustroju politycznego Rzeczypospolitej, kładąc nacisk na odpowiednie wychowanie młodzieży, które powinno mieć wybitnie narodowy charakter.
IMANUEL KANT - urodził się w Królewcu - obecnie Kliningrad (1724 - 1804), przebywał tam całe życie, a w 1755 roku otrzymał stanowisko wykładowcy filozofii. Filozof niemiecki, profesor logiki i metafizyki na Uniwersytecie Królewskim. Twórca FILOZOFII KRYTYCZNEJ (TRANSCENDENTALNEJ), która zakłada, że podmiot jest poznawczym warunkiem przedmiotu. Uważano go za pedanta, choć potrafił prowadzić błyskotliwe dyskusje. Cenił postawę protestancką i witał z radością rewolucję francuską. Dzięki pracy „Krytyka czystego rozumu” dostąpił sławy, zaś miasto Królewiec uhonorowało go uroczystym pogrzebem (synteza empiryzmu i racjonalizmu).
TRANSCENDENTALIZM - (łac. transcendere) - przekraczać. Ta metoda polega na przekraczaniu granic badania poprzez doświadczenie.
FENOMEN (w filozofii) - to wszystko, co widzimy, co jesteśmy w stanie spostrzec (dane naoczne).
NOUMEN - przeciwieństwo fenomenu - wszystko co się da pomyśleć, ale nie da się poznać zmysłowo.
SĄDY A POSTERIORI - łac. to co jest później - są to te sądy, które opierają się na doświadczeniu.
SĄDY A PRIORI - pierwsze, wcześniejsze sądy, sądy, które wypowiadamy niezależnie od doświadczenia, mają swoje źródło w umyśle (bez przeprowadzenia doświadczenia).
Kant uważał, że sądy a priori objaśniają wiedzę, którą już mamy, a sądy a posteriori poszerzają naszą wiedzę poprzez doświadczenia. Sądy a posteriori to sądy nie zawsze pewne
DZIAŁALNOŚĆ ROZUMU MA 2 FUNKCJE:
1,tworzenie pojęć na podstawie materiału zmysłowego (INTELEKT)
2,wyciąganie wniosków spoza dziedziny doświadczenia (ROZUM)
KANTOWSKA KRYTYKA ROZUMU MA 3 DZIAŁY:
1,estetyka - jej dziedziną jest zmysłowość
2,analityka - zajmuje się intelektem
3,dialektyka - teoria rozumu
Poddał krytyce metafizykę, ponieważ metafizyki nie można poznać ani przez rozum ani przez doświadczenie.
GEORG WILHELM FRIDERICH HEGEL - kontynuator myśli Kanta, niemiecki filozof (27.08.1770 - 14.11.1831), twórca KLASYCZNEGO SYSTEMU IDEALISTYCZNEGO
Główne dzieła:
Fenomenologia ducha (1807),
Nauka logiki w 3 tomach (1812-1816),
Encyklopedia nauk filozoficznych w zarysie (1817-1831),
Zasady filozofii prawa (1821),
Wykłady z filozofii dziejów (1821).
Hegel zamierzał zbudować całkowity system nauki pojmując go jako całościową, a więc jedyną możliwą formę przedstawienia prawdy w nauce. „Prawda jest całością. Całością zaś jest tylko taka istota, która dzięki swemu rozwojowi dochodzi do swojego ostatecznego zakończenia”.
SYSTEM FILOZOFII HEGLA SKŁADAĆ SIĘ MIAŁ Z 3 CZĘŚCI:
-LOGIKA - nauka o idei w sobie i dla siebie „w jej całkowitej abstrakcji”, skłądająca się z logiki subiektywnej (zajmującej się teorią bytu i wiedzy) oraz logiki obiektywnej (zajmującej się teorią pojęć). Poznanie ducha w sobie, jego konieczności w dialektycznym rozwoju zawiera logika; w niej znajdujemy zasadniczą strukturę systematyczną, którą odnajdziemy łatwo w następnych fazach.
-FILOZOFIA PRZYRODY - nauka o idei i jej innobycie (którą podzielił na mechanikę, fizykę i organikę). Obejmuje poznanie ducha w swej swoistości, ducha dla siebie.
-FILOZOFIA DUCHA - nauka o idei, która powraca z innobytu do siebie. Synteza form poprzednich w sobie i dla siebie, zawiera pełną świadomość dokonanego przejścia. W obrębie każdej fazy rozróżnia się 3 rodzaje form duchowych, są to: DUCH SUBIEKTYWNY (teza, jednostka), DUCH OBIEKTYWNY (antyteza, społeczeństwo), DUCH ABSOLUTNY (synteza, państwo). Wszystkie 3 formy tworzą dialektykę.
FILOZOFIA WSPÓŁCZESNA XX WIEKU:
Fenomenologia - Huserl
Hernemeutyka - Heideggerg
Filozofia dialogu - Buber
Egzystencjalizm - Jean Paul Charles
Neopozytywizm - Shlick Moritc
Filozofia języka - Ludwig Wittgenstein
Postmodernizm - Jacques Derida
EDMUND HUSSERL - (8.04.1859 - 27.04.1938) - niemiecki matematyk i filozof, jeden z głównych twórców FENOMENOLOGII. Filozofia Husserla miała duży wpływ na np. Martina Heideggera, który był jego uczniem.
NOEZA - akt świadomości (czegoś)
NOEMAT - obiekt świadomości
MARTIN HEIDEGGER - (26.09.1889 - 26.05.1976) - filozof niemiecki. Myśli filozoficzna Heideggera uznawana była za jedną z najważniejszych w filozofii XX wieku. Najważniejsze działo to: „Bycie i czas” (1927). Heidegger zajmuje się w nim, określanym przez siebie jako fundamentalne, pytaniem o sens bycia i analizą ontologiczną ludzkiego bycia (jestestwa).
JEAN-PAUL SARTRE - (21.06.1905 - 15.04.1980) - powieściopisarz, dramaturg, eseista i filozof francuski. Przedstawiciel nurtu filozoficznego - egzystencjalizmu ateistycznego. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1964 (odmówił jej przyjęcia). „Byt i nicość” - najważniejsze dzieło. Istota ludzka istnieje jednocześnie jako byt w sobie (podmiot) i jako byt dla siebie (świadomość, będąca niebytem). W związku z tym nie będąca rzeczą, której jest świadoma. Ta egzystencja bytu w sobie jest nieprzenikliwą dla samej siebie, bo jest ona wypełniona sama sobą.