• 
  
  LOGIKA

Definicje

RODZAJE DEFINICJI ZE WZGLĘDU NA ICH ZADANIA

Definicja realna- jest to zdanie podające taką charakterystykę pewnego przedmiotu, czy też przedmiotów jakiegoś rodzaju, którą tym i tylko tym przedmiotom można przypisać.

Definicja nominalna- jest to wyrażenie w ten czy inny sposób podające informacje o znaczeniu jakiegoś słowa czy słów(słów definiowanych). Def. Nom. Podaje informację o znaczeniu definiowanego słowa, jest wtedy wypowiedzią w języku drugiego stopnia, czyli zupełnie czymś innym rodzajowo niż formułowana w języku pierwszego stopnia definicja realna,

Definicja sprawozdawcza- to definicja, która wskazuje, jakie znaczenie ma czy też miał kiedyś definiowany wyraz w pewnym języku. Definicja taka składa sprawozdanie z tego, jak pewna grupa ludzi posługuje się, czy też posługiwała się pewnym wyrazem, czy wyrażeniem, np. „w języku Polaków Xxw. Wyraz <<księgarnia>> znaczy tyle, co nazwa <<sklep, w którym sprzedaje się książki>>.

Definicja projektująca- to definicja, która ustala znaczenie jakiegoś słowa na przyszłość, w projektowanym sposobie mówienia. Mianowicie przez definicję projektującą ustanawia się regułę znaczeniową, co do tego, jakie danemu słowu(dźwiękowi mowy, czy napisowi), czy zespołowi słów ma być w przyszłości nadane znaczenie, np. „Kierowca suwnicy elektrycznej nazywać się będzie w niniejszej ustawie <<suwnicowym>>.

Definicja konstrukcyjna- jest to definicja projektująca, jeżeli ustala znaczenie pewnego wyrazu na przyszłość nie licząc się z dotychczasowym znaczeniem tego wyrazu, gdy jakieś w ogóle przedtem posiadał

Definicja regulująca- jest to definicja projektująca, jeśli ustala na przyszłość wyraźne znaczenie pewnego wyrazu, licząc się jednak z dotychczasowym, niedostatecznie określonym znaczeniem tego wyrazu.

RODZAJE DEFINICJI ZE WZGLĘDU NA ICH BUDOWĘ

Definicja równościowa- definicja, która składa się z 3ech części: jedna część to zwrot językowy zawierający wyraz definiowany (tą część definicji nazywamy definiendum), dalej mamy jakiś zwrot łączący, który stwierdza, ze definiendum ma takie samo znaczenie, jak wyrazy zawarte w trzeciej części definicji, jak znane słuchaczowi wyrazy, których użyto do wyjaśnienia znaczenia pewnego zwrotu (tą ostatnią część nazywamy definiens, czyli część definiującą). Mamy więć w def. Równościowej definiendum, zwrot łączący i definiens. PRZYKŁAD: „bursztyn (definiendum) jest to (łącznik), skamieniała żywica (definiens).

Typowy kontekst- na przykładzie... nie zawsze można podać wyrażenie równoznaczne dla samego słowa definiowanego, np. nie da się powiedzieć, ze POTĘGĄ w matematyce jest to i to.... możemy natomiast zdefiniować, iż: „N-tą potęgą liczny A nazywamy liczbę otrzymaną wyniku pomnożenia N czynników, z których każdy równa się liczbie A” . zdefiniowaliśmy tu nie samo słowo „potęga”, ale typowe wyrażenie, w którym to słowo występuje. Zdefiniowaliśmy to słowo w jego typowym kontekście.

Budowa definicji-

Definicja klasyczna- np. „dom (A) to budynek (B- genus, tzn. rodzaj) mieszkalny (C- differentia specifica- różnica gatunkowa), w skrócie: „Wyraz A znaczy tyle, co wyrażenie: <<B mające cechę C>>,

Definicja w stylizacji słownikowej- głosi, że pewien wyraz czy wyrażenie ma takie samo znaczenie, jak wskazywane drugie wyrażenie, np. „wyraz <<ustawa>> znaczy tyle, co wyrażenie <<zbiór przepisów prawnych uchwalony jako całość przez parlament>>. I definiendum i definiens użyte są tu w supozycji prostej.

Definicja w stylizacji semantycznej- głosi, że pewien wyraz, czy wyrażenie oznacza takie, a takie przedmioty lub odnosi się do takich a takich cech zdarzeń czy stosunków, np. „wyraz <<słów>> oznacza wszelkie zboże sztucznie kiełkowane”. W tej stylizacji tylko definiendum występuje w supozycji materialnej.

Definicja w stylizacji przedmiotowej- wskazuje znaczenie wyrazu definiowanego mówiąc o cechach tego, do czego wyraz definiowany się odnosi, albo wymieniając gatunki przedmiotów, które obejmuje dany rodzaj, np. „popielniczka jest to naczynie przeznaczone do zbierania popiołu i niedopałków papierosów”

Definicja przez postulaty- in. definicja aksjomatyczna- za pomocą tego rodzaju definicji wskazujemy, jak należy posługiwać się pewnym wyrazem, czy wyrażeniem. Polega to na tym, iż wyraz definiowany umieszczamy w zdaniu lub w kilku zdaniach, w których inne wyrazy mają znane nam już znaczenie i na podstawie przykładu posługiwania się wyrazem definiowanym w tych zdaniach, pozwalamy się innym domyśleć, jakie znaczenie nadajemy temu wyrazowi. np. powiadają nam, ze 3x+2= 8 i każą nam się domyślać, jaka to jest liczba x. Liczba x musi być taką liczbą, żeby prawdą było, że 3x+2= 8.

Definicja cząstkowa- nazywamy tak taką definicję, w której postulaty definicyjne nie określają w sposób wyczerpujący sposobu posługiwania się definiowanym terminem.

WARUNKI POPRAWNOŚCI DEFINICJI

Błąd ignotum per ignotum (nieznane przez nieznane)

Błąd idem per idem (to samo przez to samo), In. Błędne koło bezpośrednie

Błędne koło pośrednie

Definicja za szeroka

Definicja za wąska

Błąd przesunięcia kategorialnego

CHARAKTER WYPOWIEDZI PYTAJNYCH

Założenie danego pytania

Pytanie niewłaściwie postawione

Pytania otwarte

Partykuła pytajna

Pytania do rozstrzygnięcia

Pytania do uzupełnienia

Niewiadoma pytania

Zakres niewiadomej pytania

Pytanie sugestywne

Pytanie podchwytliwe

RODZAJE ODPOWIEDZI

Odpowiedź właściwa na dane pytanie

Odpowiedź niewłaściwa na dane pytanie

Odpowiedź całkowita

Odpowiedź częściowa

WNIOSKOWANIE REDUKCYJNE

Wnioskowanie uprawdopodabniające

Wnioskowanie redukcyjne

Prawo logiczne modus Ponendo ponens

Wnioskowanie dedukcyjne

Wnioskowanie indukcyjne

Indukcja zupełna

Indukcja niezupełna

KANONY INDUKCJI

Kanon indukcji eliminacyjnej

Kanon zgodności

Kanon jedynej różnicy

Kanon zmian towarzyszących

Wskazówki heurystyczne

Wnioskowanie z analogii

Uzasadnianie bezpośredni

Uzasadnianie - wskazywanie podstawy uznania za prawdziwe zdań, w których formułujemy żywione przez nas sądy.

Postulat racji dostatecznej - domaga się, abyśmy za prawdziwe uznawali tylko takie zdania, dla których umiemy wykazać należyte uzasadnienie.

Sądy uzasadnione bezpośrednio - zdania, które uznajemy za prawdziwe, mogą być uzasadniane bezpośrednio naszymi doznaniami, mogą być oparte na doświadczeniu

Sądy uzasadnione pośrednio - zdania są wywnioskowane z innych zdań przyjętych poprzednio za prawdziwe

Spostrzeżenia zewnętrzne - zmysłowe; dotyczące świata zewnętrznego, poznawanego za pomocą narządów wzroku, słuchu, smaku

Spostrzeżenia wewnętrzne - introspekcyjne; zwracamy się w nich ku przebiegom zachodzącym w naszej własnej świadomości (np. spostrzegam, że jestem zmęczony, ale mimo to jestem w pogodnym nastroju)

Zwykłe, przypadkowe spostrzeżenia - w tym przypadku dochodzimy do sądu, którego prawdziwość wydaje się nam zagwarantowana przez przeżyte w owej chwili wrażenia (np. Idę ulicą i mam oczy otwarte, więc widzę, że jadą samochody, idą ludzie i przejeżdża tramwaj nr 5)

Obserwacja - w tym przypadku dochodzimy do sądu, którego prawdziwość wydaje się nam zagwarantowana przez przeżyte w owej chwili wrażenia. Dodatkowo przy obserwacji sąd ten jest odpowiedzią na pewne pytanie, które sobie z góry postawiliśmy. (np. Czekam na tramwaj numer 5, patrzę w kierunku nadjeżdżającego tramwaju, bo chcę sobie odpowiedzieć na pytanie, czy ten zbliżający się tramwaj jest "piątką")

Pomiar - jest to taka obserwacja, której przedmiotom obserwowanym przyporządkowujemy pewne liczby w ten sposób, że ze stosunków między liczbami możemy wywnioskować o stosunkach między przedmiotami zamierzonymi.
Eksperyment - złożona czynność polegająca na tym, iż staramy się wpłynąć na określone zjawisko, zmieniając w sposób przez nas kontrolowany warunki, w których ono przebiega, po to żeby zaobserwować, czy i jakie zmiany wystąpią w tym zjawisku przy powodowanej przez nas zmianie warunków jego przebiegu.

WNIOSKOWANIE DEDUKCYJNE I JEGO PODSTAWY LOGICZNE (XIV)

Wnioskowanie - proces myślowy polegający na tym, że ktoś przyjmując pewne zdanie lub kilka zdań za prawdziwe dochodzi na tej podstawie do przeświadczenia o prawdziwości innego zdania.

Przesłanki - zdania, na których podstawie uznajemy inne zdania za prawdziwe, czyli te zdania, od których zaczyna się wnioskowanie

Wniosek - zdanie, które uznajemy za prawdziwe w rezultacie procesu wnioskowania

Przesłanka entymematyczna - domyślna przesłanka czyjegoś wnioskowania, która nie zostanie wypowiedziana/przekazana innym osobom; przesłanka przemilczana; zatrzymana w umyśle

Schematy inferencyjne - Schematy te stanowią podstawę do sformułowania dyrektyw (reguł) inferencyjnych, wskazujących sposoby wnioskowania niezawodnego czy przynajmniej uprawdopodobniającego. Są zresztą i takie schematy, które w rozumowaniu z nimi zgodnym od prawdziwych przesłanek zawsze prowadzą do fałszywego wniosku.

Wnioskowania niezawodne

Wnioskowania uprawdopodobniające

Racja

Następstwo

Przesłanka

Wniosek

Funkcja logiczna

Prawo logiczne

Prawo transpozycji

Prawo kontrapozycji zdań

Prawa zaliczane do rachunku zdań

Wnioskowanie dedukcyjne

Wnioskowanie dedukcyjne entymematyczne

---